વર્ષા અડાલજા

વર્ષા અડાલજા
વર્ષા અડાલજા જામનગર ખાતે, ૧૯૯૫
જન્મ	(1940-04-10) April 10, 1940 મુંબઈ
વ્યવસાય	લેખક, પ્રવકતા
શિક્ષણ	બી.એ., એમ.એ.
નોંધપાત્ર સર્જનો	અણસાર
નોંધપાત્ર પુરસ્કારો	સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર (૧૯૯૫) રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક (૨૦૦૫)
સાથી	મહેન્દ્ર અડાલજા
સંબંધીઓ	ગુણવંતરાય આચાર્ય ‍(પિતા‌‌), ઇલા આરબ મહેતા (બહેન)

વર્ષા અડાલજા ‍(જન્મ: ૧૦ એપ્રિલ ૧૯૪૦) ગુજરાતી સાહિત્યકાર છે. એમણે વાર્તાલેખન તેમ જ નવલકથા લેખનમાં ઉચ્ચ કક્ષાનું યોગદાન આપ્યું છે, જે પૈકી ઘણુંખરું અત્યંત લોકપ્રિય સાબિત થયેલ છે. તેઓ એક નાટ્યકાર પણ છે અને નાટકો, સ્ક્રીનપ્લે અને રેડિયો માટે પણ લેખન કરે છે. તેમણે ૨૨ નવલકથાઓ અને ટૂંકી વાર્તાઓના સાત ભાગ સહિત ૪૫ કરતાં વધારે પુસ્તકો લખ્યા છે. તેમને તેમની નવલકથા અણસાર માટે સાહિત્ય અકાદમી એવોર્ડ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.

પ્રારંભિક જીવન

તેમનો જન્મ ૧૦ એપ્રિલ ૧૯૪૦ના રોજ મુંબઈ ખાતે ગુજરાતી નવલકથાકાર ગુણવંતરાય આચાર્ય અને નીલાબેનને ત્યાં થયો હતો. ૧૯૬૦માં તેમણે ગુજરાતી અને સંસ્કૃત વિષયો સાથે મુંબઈ યુનિવર્સિટીમાંથી બી.એ. ની પદવી મેળવી હતી. ૧૯૬૨માં તેમણે સમાજશાસ્ત્રમાં એમ.એ. કર્યું હતું. શિષ્યવૃત્તિ મેળવી તેમણે નેશનલ સ્કૂલ ઓફ ડ્રામા, દિલ્હીમાં નાટ્યશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કર્યો હતો. તેમણે મુંબઈમાં આકાશવાણીના પ્રવક્તા તરીકે ૧૯૬૧ થી ૧૯૬૫ દરમિયાન કાર્ય કર્યું હતું. ૧૯૬૬માં તેમણે તેમની લેખન કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી. ૧૯૬૫માંં તેમના લગ્ન મહેન્દ્રભાઇ અડાલજા સાથે થયા હતા. તેમની બહેન ઇલા આરબ મહેતા પણ નવલકથાકાર છે.

સાહિત્યિક કારકિર્દી

વર્ષા અડાલજા, ૪૭માં ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ અધિવેશનમાં

વર્ષા અડાલજાએ ૧૯૭૩-૭૬ દરમિયાન સ્ત્રી સાપ્તાહિક સુધાના તંત્રી તરીકે સાહિત્ય કારકિર્દી શરૂ કરી હતી. પછીથી તેઓ ૧૯૮૯-૯૦ દરમિયાન ગુજરાતી ફેમિનાના તંત્રી રહ્યા હતા. ૧૯૭૮થી તેઓ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ સાથે સંકળાયેલા છે. તેમણે કુષ્ઠ રોગીઓની વસાહત, જેલ જીવન અને આદિવાસીઓ સાથે કામ કર્યું છે.

સર્જન

નવલકથા

• શ્રાવણ તારાં સરવડાં (૧૯૬૮)
• આતશ
• ગાંઠ છૂટયાની વેળા (૧૯૮૦)
• બંદીવાન (૧૯૮૬)
• માટીનું ઘર (૧૯૯૧)
• અણસાર (૧૯૯૨)
• મૃત્યુદંડ (૧૯૯૬)
• શગ રે શકોરું (૨૦૦૪)
• પગલું માંડું હું અવકાશમાં (૨૦૦૫)
• પ્રથમ પગલું માંડ્યું (૨૦૦૮)
• ક્રોસરોડ

લઘુ નવલકથા

• તિમિરના પડછાયા (૧૯૬૯)
• એક પળની પરખ (૧૯૬૯)
• પાંચ ને એક પાંચ (૧૯૬૯)
• મારે પણ એક ઘર હોય (૧૯૭૧)
• રેતપંખી (૧૯૭૪)
• અવાજનો આકાર (૧૯૭૫)
• છેવટનું છેવટ (૧૯૭૬)
• નીલિમા મૃત્યુ પામી છે (૧૯૭૭)
• પાછાં ફરતાં (૧૯૮૧)
• ખરી પડેલો ટહુકો (૧૯૮૩)
• પગલાં (૧૯૮૩)

વાર્તાસંગ્રહ

• એ (૧૯૭૯)
• સાંજને ઉંબર (૧૯૮૩)
• એંધાણી (૧૯૮૯)
• બિલીપત્રનું ચોથું પાન (૧૯૯૪)
• ગાંઠે બાંધ્યું આકાશ (૧૯૯૮)
• અનુરાધા (૨૦૦૩)
• કોઈ વાર થાય કે...(૨૦૦૪)
• વર્ષા અડાલજાની શ્રેષ્ઠ વાર્તાઓ (૧૯૯૨) (સં. ઈલા આરબ મહેતા)

નાટકસંગ્રહ

• આ છે કારાગાર (૧૯૮૬)
• મંદોદરી (એકાંકી) (૧૯૯૮)
• તિરાડ (૨૦૦૩)
• શહીદ (૨૦૦૩)
• વાસંતી કોયલ (૨૦૦૬)

નિબંધસંગ્રહ

• પૃથ્વીતીર્થ (૧૯૯૪)
• આખું આકાશ એક પિંજરામાં (૨૦૦૭)

પ્રવાસવર્ણન સંગ્રહ

• નભ ઝૂક્યું (૨૦૦૨)
• ઘૂઘવે છે જળ (૨૦૦૨)
• શિવોહમ (૨૦૦૬)
• શરણાગત (૨૦૦૭)
• શુક્રન ઈજિપ્ત

સંપાદન

• અમર પ્રેમકથાઓ

અન્ય

• લાક્ષાગૃહ
• ત્રીજો કિનારો
• એની સુગંધ
• ન જાને સંસાર
• આનંદધારા
• તું છે ને!

પારિતોષિક

• સાહિત્ય અકાદમી એવોર્ડ (૧૯૯૫) - અણસાર (નવલકથા) માટે.
• સોવિયેટ લેન્ડ નેહરૂ એવોર્ડ (૧૯૭૬)
• ગુજરાતી સાહિત્ય પરિસદ એવોર્ડ (૧૯૭૨, ૧૯૭૫)
• ગુજરાતી સાહિત્ય એકેડમી એવોર્ડ (૧૯૭૭, ૧૯૭૯, ૧૯૮૦)
• કનૈયાલાલ મુનશી એવોર્ડ (૧૯૯૭)
• રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક (૨૦૦૫)
• નંદશંકર મહેતા ચંદ્રક
• સરોજ પાઠક સન્માન
• ટૂંકી વાર્તાઓ માટે રામનારાયણ પાઠક એવોર્ડ

અન્ય માધ્યમોમાં

• તેમની નવલકથા મારે પણ એક ઘર હોય (૧૯૭૧) અને રેતપંખી (૧૯૭૪) એ ટૂંકી ટેલિવિઝન ધારાવાહિકમાં પ્રસ્થાપિત થયેલ છે.
• તેમની લઘુનવલકથા તિમિરના પડછાયા (૧૯૬૯) એ નાટક સ્વરૂપે અંદાજે ૧૦૦૦ જેટલા મંચ પર ભજવાઈ ચુક્યું છે.
• તેણીએ તેમના પિતા ગુણવંતરાય આચાર્યની નવલકથા દરિદ્રનારાયણ ને ધારાવાહિક અને નાટક સ્વરૂપે રૂપાંતર કર્યું છે.
• તેમની નવલકથા અણસાર (૧૯૯૨) પરથી એવોર્ડ વિજેતા ફિલ્મ લેપરોઝી બની છે.

બાહ્ય કડીઓ

• ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર પરિચય