સિયોત શૈલ ગુફાઓ

વિકિપીડિયામાંથી
સિયોત શૈલ ગુફાઓ
મુખ્ય ગુફા, અંદરથી
Map showing the location of સિયોત શૈલ ગુફાઓ
Map showing the location of સિયોત શૈલ ગુફાઓ
ગુજરાતમાં સ્થાન
Map showing the location of સિયોત શૈલ ગુફાઓ
Map showing the location of સિયોત શૈલ ગુફાઓ
સિયોત ગુફાઓ (ગુજરાત)
સ્થાનસિયોત ગામ, કચ્છ જિલ્લો, ગુજરાત, ભારત
અક્ષાંશ-રેખાંશ23°46′26″N 68°52′33″E / 23.7738921°N 68.8756949°E / 23.7738921; 68.8756949

સિયોત શૈલ ગુફાઓ, જે ક્યારેક કટેશ્વર બૌદ્ધ ગુફાઓ તરીકે પણ ઓળખાય છે[૧], એ કચ્છ જિલ્લાના લખપત તાલુકાના સિયોત ગામ પાસે આવેલી પાંચ શૈલ ગુફાઓ છે.

આ સમૂહ પૈકીની મુખ્ય ગુફામાં પૂર્વાભિમુખ ગર્ભગૃહ, પ્રદક્ષિણાપથ અને પરસાળ છે જે પ્રથમ કે બીજી સદીનું શૈવ મંદિર હોવાનો પુરાવો આપે છે. આ ગુફાઓ પછીથી બૌદ્ધો દ્વારા વાપરવામાં આવી હશે. અહીં મળેલા બ્રાહ્મી લિપિના લખાણો અને બૌદ્ધ મુદ્રાઓ પરથી આ જાણી શકાયું છે. આ સમૂહની અન્ય ગુફાઓ એક જ ખંડની અને સાદી છે. આ ગુફાઓ હ્યુ એન સંગના સાતમી સદીના પ્રવાસ વર્ણનોમાં નિર્દેશિત, સિંધુ નદીના મુખ પાસેના પાંચ માઈલ વિસ્તારમાં આવેલી, ૮૦ ગુફાઓ પૈકીની એક હોવાની સંભાવના છે.[૨][૩][૪][૫][૬][૭][૮][૯][૧૦]

૧૯૮૮-૮૯માં કરવામાં આવેલા પુરાતત્વ વિભાગના ખોદકામમાં બૌદ્ધ મુદ્રાઓ, બ્રાહ્મી અને દેવનાગરી લિપિના લખાણો, તાંબાની વીંટીઓ, ગઢિયા સિક્કા, ટેરાકોટાનો નંદી અને ઘંટ-સાંકળ તથા વિવિધ માટીના વાસણો મળી આવ્યા હતા. માટીના પડથી સમયના અંદાજ લગાવતી પદ્ધતિ વડે એમ જણાય છે કે આ જગ્યા બૌદ્ધોના વપરાશમાં હતી અને ત્યાર બાદ બારમી અથવા તેરમી સદીમાં ફરી શિવ મંદિરના તરીકેના વપરાશમાં આવી ગઈ.[૧૧][૧૨] ૨૦૦૧નાં ભુકંપ પછી અહીં સમારકામ કરવામાં આવ્યું હતું.[૧૩][૧૪]

નજીકમાં પ્રાથમિક કક્ષાની વાવ આવેલી છે.[૪]

આ સ્થળે ઘડુલી થી ગુનેરી જતાં માર્ગ પર આવેલ સિયોત ગામ થઈ જવાય છે, જિલ્લા મથક ભૂજ થી સિયોત ગામ ૧૩૦ કિલોમીટર જેટલા અંતરે આવેલ છે. આ ગામની નજીકમાં ઉત્તર દિશામાં અટડા ગામ તરફ ગુફાઓ આવેલી છે, જેનું અંતર સિયોત થી પાંચ કિલોમીટર જેટલું છે.

સંદર્ભ[ફેરફાર કરો]

  1. Susan Verma Mishra; Himanshu Prabha Ray (5 August 2016). The Archaeology of Sacred Spaces: The Temple in Western India, 2nd Century BCE–8th Century CE. Routledge. પૃષ્ઠ 74. ISBN 978-1-317-19374-6.
  2. Aruna Deshpande (૧ નવેમ્બર ૨૦૧૩). Buddhist India Rediscovered. Jaico Publishing House. પૃષ્ઠ ૧૩૩. ISBN 978-81-8495-247-6.
  3. "Siyot Caves". Gujarat Tourism. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  4. ૪.૦ ૪.૧ "Siot caves, Lakhpat taluka". Megalithic Portal Gallery. ૨૮ ઓક્ટોબર ૨૦૦૭. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  5. "Siot caves, Lakhpat taluka". The Megalithic Portal. ૨૮ ઓક્ટોબર ૨૦૦૭. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  6. "On Modi website, a piece on Gujarat's Buddhist link". The Indian Express. ૧૫ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૪. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  7. "Mausam to link 10 Gujarat sites to Indian Ocean world". The Times of India. ૨૪ જુલાઇ ૨૦૧૪. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  8. "Gujarat to be projected as Buddhist pilgrimage destination". The Times of India. ૧૧ જાન્યુઆરી ૨૦૧૦. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  9. "India plans to preserve Buddhist caves". Buddhist Channel. ૩૦ માર્ચ ૨૦૧૧. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  10. "A Virtual Tour, Gujarat Govt Preserving Rich Buddhist Heritage". India Behind The Lens (News Centre) IBTL. ૨૦ એપ્રિલ ૨૦૧૨. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  11. Joshi, M. C. "Indian Archaeology 1988–89: A Review."
  12. Indian Archaeology, a Review. Archaeological Survey of India. ૧૯૯૩. પૃષ્ઠ 10.
  13. "સ્થાપત્યોની જાળવણી માટે અઢી કરોડ... પણ!". www.divyabhaskar.co.in. ૨૪ જાન્યુઆરી ૨૦૧૧. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.
  14. "સિયોત ગુફા". Ha Ame Gujarati. મૂળ માંથી 2016-09-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ ૧ નવેમ્બર ૨૦૧૫.