અલ્ટાની ખડક કોતરણી
| યુનેસ્કો વિશ્વ ધરોહર સ્થળ | |
|---|---|
 | |
| સ્થાન | આલ્ટા, ફીનમાર્ક, ઉત્તરીય નોર્વે, નોર્વે |
| માપદંડ | સાંસ્કૃતિક: (iii) |
| સંદર્ભ | 352 |
| વિશ્વ ધરોહરમાં સમાવેશ | 1985 (9th સત્ર) |
| વિસ્તાર | 53.59 ha (132.4 acres) |
| અક્ષાંશ-રેખાંશ | 69°56′49″N 23°11′16″E / 69.94694°N 23.18778°E |
| Lua error in વિભાગ:Location_map at line 526: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Finnmark" does not exist. | |
અલ્ટા (હેલરિસ્ટિનિંગેન આઈ અલ્ટા)ના ખડકો પરની કળાકૃતિ ઉત્તર નોર્વે ફિનમાર્ક કાઉન્ટીમાં અલ્ટા મ્યુનિસિપાલિટીના ક્ષેત્ર અને તેની આસપાસના ક્ષેત્રોમાં આવેલી છે. ૧૯૭૩માં પ્રથમ કોતરણીની શોધ થઈ ત્યારથી, અલ્ટાની આસપાસના ઘણા સ્થળો પર ૬,૦૦૦થી વધુ કોતરણીઓ મળી આવી છે. સૌથી મોટો વિસ્તાર, જીપમાલુક્ટા ખાતે અલ્ટાથી લગભગ પાંચ કિલોમીટર (૩.૧ માઇલ દૂર) ખાતે આવેલો છે જ્યાં હજારો વ્યક્તિગત કોતરણીઓ આવેલી છે અને આ સ્થળને એક ખુલ્લા સંગ્રહાલયમાં ફેરવવામાં દેવામાં આવ્યો છે. આ સ્થળને સ્ટોર્સટાઇન્સ, કેફજોર્ડ, એમ્ટમૅન્સનેસ અને ટ્રાન્સફેરેલ્વ સાઇટ્સ સાથે ૩ ડિસેમ્બર ૧૯૮૫ના દિવસે યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સની યાદીમાં મૂકવામાં આવ્યું હતું. તે નોર્વેનું એકમાત્ર પ્રાગૈતિહાસિક વિશ્વ ધરોહર સ્થળ છે.[૧]
યુનિવર્સિટી ઓફ ટ્રોમ્સો ખાતે સાંસ્કૃતિક વિજ્ઞાન વિભાગના પ્રોફેસર નટ હેલસ્કોગ દ્વારા આ કોતરણીઓને પાંચ અલગ જૂથોમાં વહેંચવામાં આવી હતી. શોરલાઈન ડેટિંગનો ઉપયોગ કરીને, સૌથી જૂની કોતરણીઓ ઈ. પૂ. ૪૨૦૦ ની આસપાસની છે તથા સૌથી તાજેતરની કોતરણીઓ ઈ. પૂ. ૫૦૦ બીસીની આસપાસ અંદાજવામાં આવી છે. ઈ. સ. ૨૦૧૦માં, સંશોધક જાન મેગ્ને ગેર્ડેએ સૌથી જૂના તબક્કાઓની તારીખોને ૧,૦૦૦ વર્ષ પાછળ ધકેલી દીધી હતી. વિવિધ પ્રકારની છબીઓ શિકારી-સંગ્રાહકોની સંસ્કૃતિ દર્શાવે છે જે શીત પ્રદેશનાં પશુઓના ટોળાંઓને નિયંત્રિત કરવામાં સક્ષમ હતા, હોડી બાંધવામાં અને માછીમારી પારંગત હતા અને રીંછની પૂજા અને અન્ય પૂજનીય પ્રાણીઓ સાથે સંકળાયેલા શમનવાદી વિધિઓને અનુસરતા હતા.
એપ્રિલ ૨૦૧૪માં, વર્લ્ડ હેરિટેજ રોક આર્ટ સેન્ટર-અલ્ટા મ્યુઝિયમે અલ્ટાની રોક આર્ટની તસવીરો ધરાવતી ડિજિટલ આર્કાઇવ altarockart.no વેબસાઇટ શરૂ કરી હતી. આ આર્કાઇવમાં હજારો ચિત્રો અને ટ્રેસિંગ્સ છે અને ભવિષ્યમાં ૩D-સ્કેન અને લેખો જેવી અન્ય પ્રકારની દસ્તાવેજીકરણ સામગ્રી પણ તેના પર રહેશે.
સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક પૃષ્ઠભૂમિ
[ફેરફાર કરો]જ્યારે કોતરણી કરવામાં આવી ત્યારે નોર્વેમાં શિકારીઓ વસવાટ કરતા હતા. પથ્થર યુગના અંતમાં અને પ્રારંભિક ધાતુ યુગના લોકો દ્વારા લગભગ ૫૦૦૦ વર્ષ દરમિયાન આ કોતરણી કરવામાં આવી હતી, જેમાં ધાતુના સાધનો અપનાવવા અને હોડી નિર્માણ અને માછીમારીની તકનીકો જેવા ક્ષેત્રોમાં ફેરફારો સહિત ઘણા સાંસ્કૃતિક ફેરફારો જોવા મળ્યા હતા. કોતરણીમાં વિવિધ પ્રકારની છબીઓ અને ધાર્મિક પ્રતીકવાદ જોવા મળે છે. જોકે કેટલાક મુખ્ય રૂપકો તમામ સમયગાળા દરમિયાન જોવા મળે છે, જેમ કે રેન્ડિયર. ખાસ કરીને પ્રારંભિક સમયગાળાની ખડકોની કોતરણીઓ ઉત્તરપશ્ચિમ રશિયાની કોતરણીઓ સાથે ઘણી સમાનતા દર્શાવે છે, જે યુરોપના અત્યંત ઉત્તરના વિશાળ વિસ્તાર પર સંસ્કૃતિઓના સંપર્ક અને સમાંતર વિકાસને સૂચવે છે.
અલ્ટાની ખડકની કોતરણીઓ કદાચ ક્વાર્ટઝાઇટ છીણીનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવી હતી જેને કદાચ કેટલાક સખત ખડકોમાંથી બનાવેલા હથોડા દ્વારા ચલાવવામાં આવી હતી. છીણીના સંભવિત ઉદાહરણો સમગ્ર વિસ્તારમાં મળી આવ્યા છે અને અલ્ટા મ્યુઝિયમ પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યા છે. આ વિસ્તારમાં ધાતુના સાધનોનો ઉપયોગ શરૂ થયા પછી પણ પથ્થરની છીણીનો ઉપયોગ ચાલુ રહ્યો હોવાનું જણાય છે.
હિમયુગ પછીના વળાંકને કારણે, છેલ્લા હિમયુગનો અંત આવ્યા પછી સ્કેન્ડિનેવિયા સમુદ્રમાંથી નોંધપાત્ર દરે ઊંચે વધવા લાગ્યું હતું. આ અસર આજે પણ કંઈક અંશે નોંધપાત્ર છે, પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે તે એટલું ઝડપી હતું કે તે કાળના એક માણસના જીવનકાળ દરમિયાન તે નોંધપાત્ર હતું, જ્યારે અલ્ટાના ખડકના રેખાંકનો બનાવવામાં આવ્યા હતા. એમ ભારપૂર્વક સૂચવવામાં આવે છે કે કોતરણીઓ મૂળરૂપે સીધા કિનારા પર હતી અને ધીમે ધીમે તે સ્થળે ઉઠતા તે હાલની જગ્યાએ ડઝન જેટલા મીટર સુધી કિનારાથી જમની તરફ પહોંચ્યો હતો.
શોધ અને પુનઃસ્થાપના
[ફેરફાર કરો]પ્રથમ કોતરણીઓ ૧૯૭૩ના પાનખરમાં જીપમાલુક્ટા (ઉત્તરી સામી ભાષામાં જેનો અર્થ "સીલની ખાડી" થાય છે) વિસ્તારમાં મળી આવી હતી, જે અલ્ટાના નગર કેન્દ્રથી લગભગ ૪ કિલોમીટર દૂર હતી. ૧૯૭૦ના દાયકા દરમિયાન, જીપમાલૂક્ટાની આસપાસ નોંધપાત્ર રીતે વધુ ગીચતા ધરાવતી ઘણી વધુ કોતરણીઓ મળી આવી હતી (આ વિસ્તારમાં લગભગ ૬૦૦૦ જાણીતી કોતરણીઓમાંથી, ૩૦૦૦થી વધુ ત્યાં સ્થિત છે.) ૧૯૮૦ના દાયકાના ઉત્તરાર્ધ દરમિયાન જીપમાલુક્ટા વિસ્તારમાં કુલ ૩ કિલોમીટરના લાંબી લાકડાના પગદંડીની વ્યવસ્થા બનાવવામાં આવી હતી અને અલ્ટાના સંગ્રહાલયને શહેરના કેન્દ્રમાં તેના અગાઉના સ્થાનથી ૧૯૯૧માં ખડકની કોતરણીના હતી તે સ્થળે ખસેડવામાં આવ્યું હતું. જોકે અલ્ટાની આસપાસના અન્ય કેટલાક સ્થળો જાણીતા છે અને સતત નવી કોતરણીઓ શોધાય છે, માત્ર હેમેલુફ્ટ વિસ્તાર સંગ્રહાલયના સત્તાવાર પ્રવાસનો ભાગ છે.
અલ્ટાની આસપાસના મોટાભાગના ખડકો પર શેવાળ અને લાઇકેન જાડી ચાદર પથરાયેલી છે, જ્યારે કોતરણીઓ મળી આવે ત્યારે આ છોડને કાળજીપૂર્વક દૂર કરવામાં આવે છે અને કોતરણીની સંપૂર્ણ ક્ષેત્રને છતી કરવા માટે ખડકને સાફ કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ વિવિધ તકનીકોનો ઉપયોગ કરીને કોતરણીઓનું દસ્તાવેજીકરણ કરવામાં આવે છે. મોટાભાગે કોતરણીમાં ક્વાર્ટઝ પાવડરનું મિશ્રણ ઉમેરવામાં આવે છે અને પછી ફોટોગ્રાફ લેવામાં આવે છે છેવટે તેને ડિજિટલ છાપ લેવામાં આવે છે. .
વર્લ્ડ હેરિટેજ રોક આર્ટ સેન્ટર-અલ્ટા મ્યુઝિયમ
[ફેરફાર કરો]વર્લ્ડ હેરિટેજ રોક આર્ટ સેન્ટર-અલ્ટા મ્યુઝિયમમાં કોતરણી બનાવનાર સંસ્કૃતિ સંબંધિત મળી આવેલી વસ્તુઓનું પ્રદર્શન, કોતરણીનું ફોટોગ્રાફિક દસ્તાવેજીકરણ અને સામી સંસ્કૃતિ પર પ્રદર્શન, ઓરોરા બોરેલિસ ઘટના અને વિસ્તારનો સ્લેટ ખાણકામનો ઇતિહાસ દર્શાવવામાં આવ્યો છે. આ સંગ્રહાલયને ૧૯૯૩માં યુરોપિયન મ્યુઝિયમ ઓફ ધ યર એવોર્ડ મળ્યો હતો.[૨]
કલ્પના અને અર્થઘટન
[ફેરફાર કરો]
પ્રાણીઓ
[ફેરફાર કરો]કોતરણી કરેલા દ્રશ્યો પર પ્રાણીઓની વિશાળ શ્રેણી દર્શાવવામાં આવી છે, તેમાં શીત પ્રદેશનું પ્રભુત્વ સ્પષ્ટ રીતે જોવા મળે છે અને ઘણીવાર મોટા ટોળામાં પ્રાણીઓ બતાવવામાં આવે છે જેને વૈકલ્પિક રીતે ઉછેરવામાં આવે છે અને તેમનો શિકાર કરવામાં આવે છે. વાડ પાછળ રેન્ડિયરનું નિરૂપણ આ પ્રાણીઓના મોટા સહકારી શિકાર સૂચવે છે. અન્ય પ્રાણીઓ જેવા કે એલ્ક, વિવિધ પક્ષી પ્રજાતિઓ અને વિવિધ પ્રકારની માછલી વારંવાર દેખાય છે. સગર્ભા પ્રાણીઓને ઘણીવાર તેની માતાની અંદર દેખાતા નાના પ્રાણી સાથે દર્શાવવામાં આવે છે.
રીંછ
[ફેરફાર કરો]રીંછ કોતરણી કરનારાઓની સંસ્કૃતિમાં વિશેષ ભૂમિકા ભજવતા હોવાનું જણાય છેઃ તેઓ ઘણી કોતરણીઓમાં જોવા મળે છે અને વારંવાર માત્ર શિકાર કરવા માટેના પ્રાણીઓ તરીકે જ દેખાતા નથી, પરંતુ ઘણીવાર પૂજાતી સ્થિતીમાં દેખાયછે જે સૂચવે છે કે રીંછને કોઈક સ્વરૂપમાં પૂજવામાં આવતા હતા સંપ્રદાય (જે ઉત્તરપશ્ચિમ રશિયાના ઘણા જૂના સંસ્કૃતિઓમાં તેમજ સામી સંસ્કૃતિમાં રીંછ સંપ્રદાય જાણીતા હોવાથી ખૂબ જ બુદ્ધિગમ્ય લાગે છે). રીંછની ગુફા કે ગીચ જાળીમાંથી બહાર આવતા રસ્તા ખાસ વિષાય ધરાવે છેઃ તેઓ ઘણીવાર કોતરણી કરેલી છબીમાંથી ઊભી રીતે આગળ જતા અને અન્ય પ્રાણીઓના આડા રસ્તાઓને પાર કરતા રસ્તા સાથે દર્શાવવામાં આવે છે. આના કારણે કેટલાક સંશોધકોએ એવું અનુમાન લગાવ્યું છે કે રીંછ કોઈક રીતે મૃત્યુ પછીના જીવનની માન્યતા સાથે જોડાયેલા હોઈ શકે છે (અથવા સામાન્ય રીતે મૃત્યુ) કારણ કે ઊભી પગદંડી વિશ્વના વિવિધ સ્તરો વચ્ચે પસાર થવાની રીંછની ક્ષમતા સૂચવે છે. ઈ. સ. પૂર્વે ૧૭૦૦ની આસપાસ રીંછોનું ચિત્રણ બંધ થઈ ગયું હોવાનું જણાય છે, જે તે સમયની આસપાસ ધાર્મિક માન્યતાઓમાં પરિવર્તનનો સંકેત આપી શકે છે.
શિકાર અને માછીમારીના દ્રશ્યો
[ફેરફાર કરો]
મનુષ્યોને દર્શાવતા ઘણા દ્રશ્યોમાં શિકારીઓને તેમના શિકારનો પીછો કરતા દર્શાવે છે-આ દ્રશ્યો પરંપરાગત રીતે શિકારની વિધિઓ સાથે જોડાયેલા હોવાનું સમજાય છે, જો કે વર્તમાન સંશોધકો વધુ જટિલ સમજૂતીઓની તરફેણ કરે છે જે વિવિધ શિકાર અને માછીમારીની ક્રિયાઓના નિરૂપણને વ્યક્તિગત જાતિઓ માટેના પ્રતીકો તરીકે અને વિવિધ શિકારના આંતરસંબંધો અને માછીમારી કોતરણીઓને હાલના અથવા ઇચ્છિત આંતર-આદિવાસી સંબંધોની પ્રતીકાત્મક રજૂઆત તરીકે જુએ છે. ભાલામ, ધનુષ અને તીર ફેંકવાનો ઉપયોગ પ્રારંભિક સમયથી સ્પષ્ટ છે, જે સૂચવે છે કે આ સાધનોનો ઉપયોગ ખૂબ જ પ્રારંભિક સમયથી કોતરણી કરનારાઓની સંસ્કૃતિમાં જાણીતો હતો. તેવી જ રીતે, માછીમારોને લગભગ સંપૂર્ણપણે દોરાનો ઉપયોગ કરતા દર્શાવવામાં આવ્યા છે, જે સૂચવે છે કે હૂક બનાવવાની અને લાલચનો ઉપયોગ કરવાની પદ્ધતિ કોતરણી કરનારાઓ માટે જાણીતી હતી.
હોડીઓનું ચિત્રણ ખાસ રસનો વિષય છેઃ જ્યારે નાની માછીમારીની હોડીઓ પ્રારંભિક રેખાંકનોમાંથી દેખાય છે, પછીના રેખાંકનો મોટી અને મોટી હોડીઓ દર્શાવે છે, કેટલીક હોડીઓ ૩૦ લોકો સુધી વહન કરે છે અને ધનુષ અને સ્ટર્ન પર વિસ્તૃત, પ્રાણી આકારની સજાવટો છે જે કેટલીકવાર વાઇકિંગ લાંબી હોડીઓ પર જોવા સાધનો વચે સમાનતા દર્શાવે છે. દક્ષિણ નોર્વેના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં મોટી હોડીઓની સમાન કોતરણીઓ મળી આવી છે તે બંને દિશાઓમાંથી દરિયાકાંઠે લાંબા અંતરની સફરોના સૂચક છે. [સંદર્ભ આપો][citation needed]
સાંસારિક જીવનના દ્રશ્યો અને ધાર્મિક વિધિઓના દ્રશ્યો
[ફેરફાર કરો]અહીંના ચિત્રોમાં મનુષ્યો વચ્ચેની ક્રિયા-પ્રતિક્રિયા દર્શાવતા દ્રશ્યોના અર્થનો નિર્ણય કરવો ખાસ કરીને મુશ્કેલ છે; દેખીતી રીતે નૃત્ય દર્શાવતા દ્રશ્યો, ભોજન ની તૈયારી અથવા જાતીય ક્રિયા-પ્રતિક્રિયા પણ દર્શાવતા ચિત્રો કદાચ અમુક ધાર્મિક વિધિઓનું પ્રદર્શન હોય. વધુમાં, જો આ કોતરણી હકીકતમાં સાંસારિક જીવનના ભાગ દર્શાવે છે, તો પણ આ વિશિષ્ટ દ્રશ્યો શા માટે ખડકમાં કોતરવામાં આવ્યા હતા તે રહસ્ય રહે છે. લૈંગિકતાનું નિરૂપણ પ્રજનન ધાર્મિક વિધિઓ સાથે જોડાયેલું હોઈ શકે છે, એવા દ્રશ્યો કે જે લોકોને રસોઈ કરતા બતાવે છે અને ખોરાક તૈયાર કરવાનો હેતુ ખોરાકની પુષ્કળતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે હોઈ શકે છે.
 |
કેટલાક દ્રશ્યો સ્પષ્ટપણે માનવીય શરીરની વિવિધ સ્થિતિ દર્શાવે છે, વિલક્ષણ મુગટ દ્વારા અને તેમના સાથી માનવોમાં વિશેષ મુગટ પહેરનારાઓની વધુ અગ્રણી સ્થિતિ સૂચવવામાં આવે છે; આને વૈકલ્પિક રીતે પાદરી અથવા શામન અથવા આદિજાતિના શાસકો તરીકે સમજાવવામાં આવ્યા છે.
|
જો શાસક તરીકે અગ્રણી વ્યક્તિઓનું અર્થઘટન સાચું હોય, તો આ દ્રશ્યો ઐતિહાસિક મહત્વની ઘટનાઓ પણ પ્રદર્શિત કરી શકે છે, જેમ કે શાસકનું રાજ્યારોહણ, શાહી રાજદ્વારી જાતિઓ વચ્ચેના સંબંધો વગેરે.
|
ભૌમિતિક પ્રતીકો
[ફેરફાર કરો]સૌથી રહસ્યમય કોતરણીઓમાં ભૌમિતિક પ્રતીકોની છબીઓ છે, જે મુખ્યત્વે આ વિસ્તારની સૌથી જૂની કોતરણીઓમાં જોવા મળે છે. આમાંની કેટલીક ગોળાકાર વસ્તુઓ છે, જેમાંથી કેટલીક કિનારીઓથી ઘેરાયેલી છે, અન્ય આડી અને ઊભી રેખાઓની જટિલ પેટર્ન દર્શાવે છે. જ્યારે આમાંની કેટલીક વસ્તુઓને સાધનો અથવા સમાન વસ્તુઓ તરીકે સમજાવવામાં આવી છે (ઉદાહરણ તરીકે, રેખા પેટર્નને કેટલીકવાર માછીમારીની જાળી તરીકે સમજાવવામાં આવે છે) આમાંના મોટાભાગના પ્રતીકો ન સમજાય તેવા રહે છે.
સંદર્ભ
[ફેરફાર કરો]- ↑ "Rock Art of Alta". UNESCO World Heritage Centre.
- ↑ "The Rock Art of Alta". Alta Museum IKS.
અન્ય સંદર્ભો
[ફેરફાર કરો]- Helskog, Knut (1988). Helleristningene i Alta : spor etter ritualer og dagligliv i Finnmarks forhistorie (નૉર્વેજીયનમાં). Alta: Alta museum. ISBN 82-991709-0-7.
- Sveen, Arvid (1996). Helleristninger. Jiepmaluokta, Hjemmeluft, Alta. Vadsø: Arvid Sveen. ISBN 9788299393201.
- Stenersen, Øivind; Libæk, Ivar (2003). The History of Norway. Lysaker: Dinamo Forlag. ISBN 8280710418.