હાઈડ્રોજન

આવર્ત કોષ્ટક માં હાઈડ્રોજન

હાઇડ્રોજન સ્પેક્ટ્રમ પરીક્ષણ

હાઈડ્રોજન (અંગ્રેજી: Hydrogen, ગુજરાતી: ઉદકજન) તત્વ આવર્ત કોષ્ટકનો મહત્વનો વાયુ છે. આ વાયુ જલજન તરીકે પણ ક્યારેક ઓળખાય છે. હાઈડ્રોજનની આણ્વીક સંખ્યા ૧ છે. સામાન્ય તાપમાને હાઈડ્રોજન રંગવિહીન, ગંધનિહીન, અધાત્વીક, અત્યંત જ્વલનશીલ વાયુ છે. હાઈડ્રોજન સૌથી હલકો તથા બ્રહ્માંડમાં સૌથી વધુ મળી આવતો વાયુ છે. સામાન્ય કક્ષાના તારાઓ મોટાભાગે પ્લાઝમા રૂપમાં હાઈડ્રોજનના બનેલા હોય છે. તે ઈલેક્ટ્રોન દાતા છે. સરળતાથી ઈલેક્ટ્રોન ગુમાવી શકે છે. હેલોજન વાયુ (ફ્લોરિન, ક્લોરીન, બ્રોમીન, આયોડીન, એસ્ટેટિન જેવા વાયુ) સાથે હાઇડ્રોજન હાઇડ્રોજન બંધ બનાવે છે. હાઇડ્રોજનના સંયોજનમાં પાણીને ' સાર્વભૌમિક દ્રાવક' કહે છે.

હાઇડ્રોજનના શોધક હેન્રી કેવન્ડિશ હતા.

હાઈડ્રોજન એમોનીયા બનાવવામાં વપરાય છે. હાઈડ્રોજનનો ઊપયોગ વૈકલ્પિક ઇંધણ તથા હાલમાં ફ્યુઅલ સેલથી ચાલતી ગાડીઓ માં પ્રચલીત બન્યો છે.