સરદાર અજીતસિંહ

સરદાર અજીતસિંહ
જન્મની વિગત	23 February 1881 ખટકડ કલાં, જલંધર, બ્રિટીશ ભારત (વર્તમાન શહીદ ભગતસિંહ નગર જિલ્લો, પંજાબ)
મૃત્યુ	15 August 1947 (aged 66) ડેલહાઉસી, પૂર્વ પંજાબ, ભારત
રાષ્ટ્રીયતા	ભારતીય
પ્રખ્યાત કાર્ય	પઘડી સંભાલ જટ્ટા ચળવળ
નોંધપાત્ર કાર્ય	ભારતમાતા સોસાયટી, ભારતમાતા જર્નલ
ચળવળ	ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ
સંબંધીઓ	ભગત સિંહ (ભત્રીજો)

સરદાર અજિત સિંહ સંધુ (૨૩ ફેબ્રુઆરી ૧૮૮૧ - ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭) ભારતમાં બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન એક ભારતીય ક્રાંતિકારી અને રાષ્ટ્રવાદી હતા અને ૧૯૦૬ના પંજાબ ઉપનિવેશીકરણ અધિનિયમ (સંશોધન) તરીકે ઓળખાતા ખેડૂત વિરોધી કાયદાઓ સામે આંદોલનોનું આયોજન કરવામાં તેમની ભૂમિકા માટે જાણીતા હતા. તેમણે પઘડી સંભાલ જટ્ટા ચળવળનું નેતૃત્વ કર્યું હતું અને ૧૯૦૭માં લાલા લાજપતરાય સાથે બર્માની મંડાલય જેલમાં દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના ભત્રીજા ભગત સિંહના પ્રેરણાસ્ત્રોત, અજિત સિંહે ૩૮ વર્ષ દેશનિકાલમાં વિતાવ્યા, વિદેશમાં તેમની ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિઓ ચાલુ રાખી. જે દિવસે ભારતને આઝાદી મળી તે જ દિવસે ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ ના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું.

પ્રારંભિક જીવન અને શિક્ષણ

સરદાર અજિત સિંહ સંધુનો જન્મ ૨૩ ફેબ્રુઆરી ૧૮૮૧ના રોજ બ્રિટિશ ભારતના પંજાબના જલંધર જિલ્લામાં (વર્તમાન શહીદ ભગતસિંહ નગર) સ્થિત ખટકડ કલાં ગામમાં થયો હતો. તેમનો જન્મ એક જાટ શીખ પરિવારમાં થયો હતો, તેમના માતાપિતા અર્જન સિંહ અને જય કૌર હતા. અજિત સિંહનું પ્રારંભિક શિક્ષણ જલંધરની સૈનદાસ એંગ્લો સંસ્કૃત સ્કૂલમાં થયું હતું, જ્યાં તેમણે મેટ્રિકનો અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યો હતો. બાદમાં તેમણે કાનૂની શિક્ષણ મેળવવા માટે ઉત્તર પ્રદેશના બરેલીમાં લો કોલેજમાં પ્રવેશ મેળવ્યો હતો. જોકે, ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં તેમની વધતી જતી હિસ્સેદારીને કારણે તેમણે કાયદાનો અભ્યાસ છોડી દીધો હતો.

સ્વતંત્રતા ચળવળમાં પ્રવેશ

સિંહનો સ્વતંત્રતા ચળવળમાં પ્રવેશ બ્રિટિશ વસાહતી નીતિઓ સામેના આંદોલનોમાં ભાગ લેવાથી થયો હતો. ૧૯૦૬માં બારી દોઆબ નહેર અધિનિયમ દ્વારા પાણીના દર અને મહેસૂલ દરમાં ૨૫% વધારો કરવામાં આવતા તેમણે પંજાબ વસાહતીકરણ અધિનિયમ (સુધારો) ૧૯૦૬ સામે વિરોધ પ્રદર્શનોનું આયોજન કર્યું હતું.

પઘડી સંભાલ જટ્ટા ચળવળ

૧૯૦૭માં, અજિત સિંહે પઘડી સંભાલ જટ્ટા ચળવળ શરૂ કરી, જે બ્રિટિશ સરકારની નીતિઓ સામે એક મહત્વપૂર્ણ ખેડૂત બળવો હતો. આ ચળવળનો હેતુ ખેડૂતોના અધિકારોનું રક્ષણ કરવાનો અને અન્યાયી કાયદાઓનો પ્રતિકાર કરવાનો હતો. "પઘડી સંભાલ જટ્ટા" (ઓ ખેડૂત, તમારી પાઘડીઓનું ધ્યાન રાખો) સૂત્ર આ ચળવળ માટે એક મુખ્ય નારો બની ગયું.

દેશનિકાલ

મે ૧૯૦૭માં, સિંહને લાલા લાજપતરાય સાથે, બ્રિટિશ અધિકારીઓ દ્વારા બર્મા (હાલમાં મ્યાનમાર)માં મંડાલયમાં દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા હતા. પંજાબમાં વધતી જતી અશાંતિને દબાવવાની આ એક યુક્તિ હતી. જોકે, ભારે જાહેર દબાણ અને ભારતીય સેનામાં અશાંતિના ભયને કારણે, દેશનિકાલના આદેશો પાછા ખેંચી લેવામાં આવ્યા હતા, અને બંનેને ૧૧ નવેમ્બર ૧૯૦૭ના રોજ મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.

ગદર પાર્ટીના સભ્ય, સરદાર અજિત સિંહ, રિયો ડી જાનેરો, બ્રાઝિલમાં, આશરે ૧૯૧૦.

મુક્તિ પછી, અજિત સિંહે તેમની ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિઓ ચાલુ રાખી. તેમના ભાઈઓ કિશન સિંહ અને સ્વર્ણ સિંહ અને સૂફી અંબા પ્રસાદ સાથે મળીને તેમણે બ્રિટિશ સરકારની ટીકા કરતું રાજકીય સાહિત્ય પ્રકાશિત કર્યું. ૧૯૦૯માં, અજિત સિંહ અને સૂફી અંબા પ્રસાદ ધરપકડથી બચવા માટે ઈરાન ભાગી ગયા, અને ૩૮ વર્ષ સુધી દેશનિકાલ રહ્યા. તેમના દેશનિકાલ દરમિયાન, અજિત સિંહે રોમ, જીનીવા, પેરિસ અને રિયો ડી જાનેરો સહિત વ્યાપક પ્રવાસ કર્યો.

૧૯૧૮માં, સિંહ સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં ગદર પાર્ટીના સંપર્કમાં આવ્યા, જે બ્રિટિશ શાસન સામે ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિઓમાં સામેલ હતી. તેમણે બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન નેપલ્સની એક યુનિવર્સિટીમાં ફારસી પણ શીખવ્યું અને ઉત્તર આફ્રિકામાં ભારતીય સૈનિકોને હિન્દુસ્તાનીમાં ભાષણો આપ્યા, તેમને ભારતની સ્વતંત્રતાની લડાઈમાં જોડાવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા. વિદેશમાં તેમના પ્રયાસોનો હેતુ ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ માટે આંતરરાષ્ટ્રીય સમર્થન મેળવવાનો હતો.

ભારત પુનરાગમન અને મૃત્યુ

સરદાર અજિત સિંહના વિદેશ નિર્વાસનમાંથી પાછા ફર્યા બાદ તેમના સ્વાગત સમારોહનો ફોટોગ્રાફ, લાહોર, એપ્રિલ ૧૯૪૭

ભારતના કાર્યકારી વડા પ્રધાન તરીકે કાર્યભાર સંભાળનારા જવાહરલાલ નેહરુના હસ્તક્ષેપ પછી અજિત સિંહ આખરે ભારત પાછા ફર્યા. ૭ માર્ચ ૧૯૪૭ના રોજ સિંહ લંડન થઈને ભારત પાછા ફર્યા. તેમણે હિમાચલ પ્રદેશના ડેલહાઉસી જતા પહેલા દિલ્હીમાં થોડો સમય વિતાવ્યો. ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ના રોજ, જે દિવસે ભારત બ્રિટિશ શાસનથી સ્વતંત્ર થયું, તે દિવસે સિંહનું અવસાન થયું.

વારસો

૧૯૯૯ની ભારતીય ટપાલ ટિકિટ પર સરદાર અજિત સિંહ

અજિત સિંહે ભારત માતા સોસાયટીની સ્થાપના કરી અને "ભારત માતા" નામનું એક જર્નલ પ્રકાશિત કર્યું જે પાછળથી પુસ્તકમાં સંકલિત થયું.

"પઘડી સંભાલ જટ્ટા ચળવળ"માં તેમનું નેતૃત્વ અને ખેડૂત વિરોધી કાયદાઓ સામે આંદોલન કરવામાં તેમની ભૂમિકા ખાસ કરીને નોંધપાત્ર છે. તેમની સ્મૃતિમાં એક સમાધિ પંજપુલા, ડેલહાઉસીમાં સ્થિત છે, જે ડેલહાઉસીમાં એક લોકપ્રિય અને મનોહર પિકનિક સ્થળ છે, જે તેમના કાયમી વારસાની યાદ અપાવે છે.

તેમના છેલ્લા શબ્દોમાં, સિંહે લખ્યું:

"આપણું બિચારું ભારત દુર્ભાગ્યપૂર્ણ રીતે વિખંડિત થઈ ગયું. સદીઓથી સાથે રહેતા લોકો એકબીજાની નજીક આવતા ગયા અને સંસ્કૃતિ, સભ્યતા અને રાષ્ટ્રીય વિચારમાં સંયુક્ત રીતે યોગદાન આપ્યું. પરંતુ વિદેશી શાસકોના સંરક્ષણમાં ષડયંત્ર, ધાર્મિક કટ્ટરતાનો દુરુપયોગ અને જનતાના અજ્ઞાન દ્વારા, વ્યક્તિગત સત્તાની લાલસામાં, મહત્વાકાંક્ષી રાજકારણીઓ, ભવિષ્યની પેઢીઓનું સૌથી મોટું નુકસાન કરવામાં વ્યસ્ત છે. વિદેશી શાસકો દ્વારા વાવેલા વિખવાદના બીજે એ વૃક્ષને ઉછેર્યું છે જે હવે માતૃભૂમિના વિભાજનના રૂપમાં તેના વિનાશક ફળ આપી રહ્યું છે. ભવિષ્યની મુશ્કેલીઓનો મજબૂત પાયો આ રીતે નાખવામાં આવ્યો છે."