રાસમાળા

રાસમાળા એ અંગ્રેજ અધિકારી એલેકઝાન્ડર ફાર્બસ દ્વારા લખાયેલ ગુજરાત પ્રાંતનો ઈતિહાસ રજૂ કરતું ઐતિહાસિક પુસ્તક છે. અંગ્રેજીમાં લખાયેલ આ પુસ્તક ૧૮૫૬માં પ્રકાશિત થયું હતું.

ઈતિહાસ

એલેકઝાન્ડર ફાર્બસે ૧૮૫૦ થી ૧૮૫૬ દરમિયાન ગુજરાતના ઈતિહાસને લગતી માહિતી વહીવંચાઓના ચોપડા; રાસના ભંડાર; દેવાલય, વાવ, કૂવા અને છત્રીઓ ઉપરના લેખો; 'પ્રબંધચિંતામણી', 'દ્રયાશ્રય', 'શત્રુંજય માહાત્મ્ય', 'કુમારપાલચરિત્ર' વગેરે ગ્રંથો; ઇંગ્લેન્ડમાંનું ઈન્ડિયા હાઉસનું દફતર વગેરે સાધનો દ્વારા એકત્ર કરીને ત્યારબાદ અંગ્રેજીમાં એક સળંગ વિસ્તૃત તવારીખ તૈયાર કરી હતી. આ સંપૂર્ણ કામમાં તેમને દલપતરામની મોટી મદદ મળી હતી.

પુસ્તક

રાસમાળા પુસ્તક ૧૮૫૬માં બે ગ્રંથોમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું હતું. તેમાં કુલ ચાર વિભાગ પાડવામાં આવ્યા છે. તેમાંના વિભાગ-૧માં પ્રાચિન સમયનો, વિભાગ-૨માં સલ્તનત કાળનો અને વિભાગ-૩માં મરાઠા અને બ્રિટિશ કાળનો ઈતિહાસ આલેખવામાં આવ્યો છે. વિભાગ-૩માં ગાયકવાડ, કાઠિયાવાડની મુલકગીરી, ઇડર તથા મહીકાંઠાના ઈતિહાસની વિસ્તૃત માહિતીનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. વિભાગ-૪માં હિન્દુની વિવિધ જ્ઞાતિઓ, શહેરનો નિવાસ, રજપૂતોનો જમીનનો વહીવટ, ધર્મોપચાર, લજ્ઞ, ઉત્તરક્રિયા, શ્રાદ્ધ વગેરે વિશેની માહિતી આલેખવામાં આવી છે. પુસ્તકના પરિશિષ્ટમાં કેટલાક દેશી રાજ્યોના રાજવંશોની વંશાવળી આપવામાં આવી છે.

મુંબઈની ફાર્બસ ગુજરાતી સભાએ રણછોડભાઈ ઉદયરામ દવે પાસે આ પુસ્તકનો ગુજરાતીમાં અનુવાદ કરાવી ૧૮૬૯માં પ્રગટ કર્યો હતો. એની બીજી આવૃત્તિ ૧૮૯૯માં અને ત્રીજી આવૃત્તિ ૧૯૨૨માં પ્રગટ કરવામાં આવી હતી.

બાહ્ય કડીઓ

• રાસમાળા ગુગલ બુક્સ પર. (પુસ્તક પહેલું)
• રાસમાળા ગુગલ બુક્સ પર. (પુસ્તક બીજુ)
• રાસમાળા, ઇન્ટરનેટ અર્કાઇવ પર ઇન્ટરનેટ અર્કાઇવ પર
• રાસમાળા ગાંધી હેરિટેજ પૉર્ટલ પર (ગુજરાતી)
• ગુજરાતી વિશ્વકોશમાં રાસમાળા.