શિવનેરી કિલ્લો
| શિવનેરી | |
|---|---|
mr | |
| જુન્નર, પુણે જિલ્લો, મહારાષ્ટ્ર | |
 મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર, શિવનેરી કિલ્લો | |
  શિવનેરી મહારાષ્ટ્રમાં શિવનેરી કિલ્લો  શિવનેરી શિવનેરી (મહારાષ્ટ્ર) | |
| અક્ષાંશ-રેખાંશ | 19°11′56″N 73°51′34″E / 19.1990°N 73.8595°E |
| પ્રકાર | સ્મારક |
| સ્થળની માહિતી | |
| આધિપત્ય |  ભારત સરકાર |
| નિયંત્રણ |  મરાઠા સામ્રાજ્ય (૧૭૧૬-૧૮૨૦) બ્રિટિશ શાસન (૧૮૨૦-૧૯૪૭) ભારત સરકાર (૧૯૪૭-) |
| જાહેરજનતા માટે ખૂલ્લું | હા |
શિવનેરી કિલ્લો ભારતના મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં આવેલ એક કિલ્લો છે. શિવનેરીનો આ પ્રાચીન ગઢ મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના જુન્નર ગામ નજીક, પુણે શહેર થી લગભગ ૧૦૫ કિલોમીટર જેટલા અંતરે આવેલ છે. ૧૯ ફેબ્રુઆરી, ૧૬૩૦ના દિવસે આ કિલ્લા ખાતે શિવાજી મહારાજનો જન્મ થયો હતો.
આ કિલ્લાની ચારે બાજુએ, મુશ્કેલ ચઢાણ હોવાથી, તેના પર જીત મેળવવી અત્યંત કઠીન છે. કિલ્લા પર શિવાઈ દેવીનું નાનું મંદિર તેમ જ બાળ-શિવાજી અને માતા જીજાબાઈની પ્રતિમાઓ છે. આ કિલ્લાનો આકાર ભગવાન શિવજીની પિંડી જેવો છે.
શિવનેરી કિલ્લો જુન્નર ગામમાં આવેલ છે. જુન્નર ગામમાંથી આ કિલ્લો જોઈ શકાય છે. આ ગઢ ખૂબ જ વિશાળ નથી. ઈ. સ. ૧૬૭૩ના વર્ષમાં ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના ડૉ. જ્હોન ફ્રાયરે આ કિલ્લાની મુલાકાત લીધી હતી. તેમણે પોતાની નોંધમાં, આ કિલ્લો હજાર પરિવારો માટે સાત વર્ષ ચાલી શકે, એટલી સિધા-સામગ્રી છે એમ ઉલ્લેખ કર્યો છે.
૨૦૨૧માં તે યુનેસ્કો વિશ્વ ધરોહર સ્થળોના નામાંકન યાદીમાં મહારાષ્ટ્રના લશ્કરી કિલ્લાઓના સ્થાપત્યના ભાગરૂપે નામાંકિત કરવામાં આવ્યો હતો.[૧]
રસપ્રદ સ્થળો
[ફેરફાર કરો]- શિવાઈ માતા મંદિર: સાત દરવાજાઓ ધરાવતા આ ગઢના માર્ગમાં, આવતા પાંચમા એટલે કે સિપાઈ દરવાજો, પાર કર્યા બાદ મુખ્ય રાહ છોડી, જમણી બાજુ આગળ જતાં શિવાઈ દેવીનું મંદિર આવેલ છે. આ મંદિરની પાછળના ભાગમાં ૬ થી ૭ ગુફાઓ છે. આ ગુફાઓ રહેવા માટે અનુકૂળ નથી.
- અંબરખાના
- પાણીની ટાંકી: આ કિલ્લાના વિસ્તારમાં ગંગા, યમુના અને અન્ય નામની પાણી માટે ઘણી ટાંકીઓ છે.
- શિવકુંજ
- શિવ જન્મસ્થાન ઈમારત
- કડેલોટ કડા
સ્થાન
[ફેરફાર કરો]- મુંબઈ થી માલશેજ માર્ગ દ્વારા: જુન્નર આવતા માલશેજ ઘાટ પાર કર્યા બાદ ૮ થી ૯ કિલોમીટર પર 'શિવનેરી ૧૯ કિ.મી.' નિર્દેશ આપતું બોર્ડ રસ્તાની એક તરફ દેખાય છે. આ માર્ગ ગણેશખીંડી થઈ શિવનેરી કિલ્લા સુધી જાય છે. ગઢ પર પહોંચવા માટે મુંબઇથી એક દિવસ લાગે છે.
પુસ્તકો
[ફેરફાર કરો]- ડૉ. લહુ કચરુ ગાયકવાડ. शिवनेरीची जीवनगाथा [શિવનેરીચી જીવનગાથા] (મરાઠીમાં). - શિવનેરીનો ઇતિહાસ વર્ણવતું પુસ્તક.
છબીઓ
[ફેરફાર કરો]
સંદર્ભ
[ફેરફાર કરો]- ↑ Centre, UNESCO World Heritage. "Serial Nomination of Maratha Military Architecture in Maharashtra". UNESCO World Heritage Centre (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2021-06-26.