કમ્પ્યુટર નેટવર્ક

કોમ્પ્યુટર નેટવર્ક એ નેટવર્ક છે જે ચોક્કસ સંચાર પ્રણાલીથી એકબીજા સાથે જોડાઈ ને માહિતીનું આદાનપ્રદાન કરતા એકથી વધારે કોમ્પુટરો કે અન્ય હાર્ડવેર ઉપકરણોથી બનેલું છે.કે જેમાં રહેલા ઉપકરણો ચોક્કસ માધ્યમથી એકબીજા સાથે જોડાઈને માહિતીનું આદાનપ્રદાન કરે છે.

કોમ્પુટર નેટવર્ક માહિતીનું આદાનપ્રદાન કરવા માટે ચોક્કસ નિયમો અને ડેટા ફોરમેટ નો ઉપયોગ કરે છે જે "નેટવર્ક પ્રોગ્રામિંગ" આધારિત છે.

ઇતિહાસ

• પ્રારંભિક કોમ્યુનિકેશન 1950 ના અંતમાં નેટવર્ક્સ ના કોમ્પ્યુટર્સમાં લશ્કરી રડાર સિસ્ટમ સમાવવામાં ગ્રાઉન્ડ સેમિ ઓટોમેટિક પર્યાવરણ (SAGE), શરૂ કર્યું.
• વ્યાપારી એરલાઇન આરક્ષણ સિસ્ટમ (SABRE) બે જોડાયેલ મેઇનફ્રેમ્સ સાથે ઑનલાઇન 1960 માં થયું હતું.
• 1964 માં, એટ ડાર્ટમાઉથ સંશોધકો એ વિતરિત વપરાશકર્તાઓ માટે ડાર્ટમાઉથ ભાવ શેરિંગ સિસ્ટમ વિશાળ કમ્પ્યુટર સિસ્ટમો વિકસિત કરી. અંતે તે જ વર્ષે, મેસેચ્યુએટ્સ ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ ટેકનોલોજી (જનરલ ઇલેક્ટ્રીક અને બેલ લેબ્સ આધારિત સંશોધન જૂથ) એ ટેલિફોન જોડાણો ની વ્યવસ્થા માટે કમ્પ્યુટરનો “ROUTER” તરીકે ઉપયોગ કર્યો.
• 1960 ના દાયકા દરમિયાન લિયોનાર્ડ Kleinrock , પોલ બારન અને ડોનાલ્ડ ડેવિસ સ્વતંત્ર રીતે નેટવર્ક સિસ્ટમો વિકસાવી જે પેકેટો (Packets) નો ઉપયોગ કરી કમ્પ્યુટર સિસ્ટમો વચ્ચે નેટવર્ક ઉપયોગ કરી શકે છે.
• 1965 માં થોમસ Marill અને લોરેન્સ રોબર્ટ્સ જી એ પ્રથમવાર વિશાળ વિસ્તાર નેટવર્ક (WAN) બનાવ્યું. આ ARPANET ના તાત્કાલિક પુરોગામી હતા, જે રોબર્ટ્સ બાદમાં કાર્યક્રમ મેનેજર બન્યા હતા.
• 1965 માં સૌપ્રથમ વેસ્ટર્ન ઈલેક્ટ્રિક દ્વારા બહોળા પ્રમાણમાં ટેલિફોન સ્વીચનો ઉપયોગ કર્યો જેમાં લેવાતા કન્ટ્રોલ માટે ખરેખર કોમ્પ્યુટર ઉપયોગમાં આવ્યું હતું.
• 1969 માં લોસ એંજલસ ખાતે યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા , સ્ટેનફોર્ડ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યુટ , સાન્ટા બાર્બરા ખાતે યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા , અને યુનિવર્સિટી ઓફ ઉતાહ શરૂઆત તરીકે ARPANET નેટવર્ક ની 50 kbit / s સર્કિટ મદદથી જોડાયેલી હતી.
• વાણિજ્યિક ઉપયોગ કરીને X.25 સેવાઓ 1972 માં તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા, અને પાછળથી વિસ્તરણ માટે અંતર્ગત ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર તરીકે TCP / IP નેટવર્ક્સ ઉપયોગ થયો.
• આજે, આધુનિક સંચાર માટે કોમ્પ્યૂટર નેટવર્ક મુખ્ય છે. આ તમામ આધુનિક પબ્લિક સ્વિચ્ડ ટેલિફોન નેટવર્ક (પીએસટીએન) કોમ્પ્યૂટર સંચાલિત છે, અને ટેલિફોની ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ પર ચાલે છે, જોકે તેના માટે જાહેર ઈન્ટરનેટ જરૂરી નથી. આજે સંચાર-તકોનો નોંધપાત્ર રીતે છેલ્લા એક દાયકામાં વધારો થયો છે, અને આ પ્રગતિકારક સંદેશાવ્યવહાર તેજી કોમ્પ્યુટર નેટવર્ક વિના શક્ય ન હોત.

બીજી રીતે, એકથી આધારે સ્વાયત્ત (અનન્ય ઓળખ) કોમ્પ્યુટર્સ ના આંતરિક જોડાણ ને કમ્પ્યુટર નેટવર્ક તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

કોમ્પ્યુટર નેટવર્ક ના ગુણધર્મો

ગણન વિતરણ પ્રક્રિયા

• સંચાર સરળતા -લોકો નેટવર્ક ના ઉપયોગ વડે અસરકારક રીતે અને સરળતાથી ઈમેઈલ મારફતે સંપર્કવ્યવહાર, ઇન્સ્ટન્ટ મેસેજિંગ, ચેટ રૂમ, ટેલિફોન, વિડિયો ટેલિફોન કોલ્સ, અને વિડીયો કોન્ફરન્સિંગ. કરી શકે છે.
• ફાઇલો, માહિતી, અને જાણકારી ની શેરિંગ પરમિટ -નેટવર્કમાં રહેલા કમ્પ્યુટરો પરની માહિતી કે બીજા અન્ય સાધન નો ઉપયોગ માત્ર અને માત્ર અધિકૃત ઉપયોગકર્તાઓ પોતાના માટે કરી શકે છે. તથા પોતાના કમ્પ્યુટર ની માહિતી બીજા અધિકૃત ઉપયોગકર્તા માટે વહેચી શકે છે.
• શેર નેટવર્ક અને કમ્પ્યુટિંગ સાધનો -નેટવર્કમાં રહેલા કમ્પ્યુટરો નેટવર્ક પરના દરેક કમ્પ્યુટરને ઍક્સેસ કરી શકે અને નેટવર્ક પર એક દસ્તાવેજ છાપવા શેર કરેલા ઉપકરણો જેવા કે નેટવર્ક પ્રિન્ટર નો ઉપયોગ કરી શકે છે. ડિસ્ટ્રિબ્યુટેડ કમ્પ્યુટિંગ નો ઉપયોગ મોટા કામ ને નેટવર્કમાં વહેચણી કરી સમગ્ર સાધનો ગણતરી માટે વાપરે છે અને સંપૂર્ણ ક્રિયાને સંપૂર્ણ કરે છે.
• અસુરક્ષિત હોઈ શકે છે -કોમ્પ્યુટર હેકરો દ્વારા કોમ્પ્યુટર નેટવર્ક કમ્પ્યુટર વાઈરસ અથવા કમ્પ્યુટર વોર્મ્સ નો ફેલાવો કરવા માટે ઉપયોગ થઇ શકે છે જેથી તેમાં જોડાયેલ ઉપકરણોનું કાર્ય ખોરવાઈ છે.
• અન્ય તકનીકીઓ સાથે દખલ કરી શકે
• મુશ્કેલ હોઈ સુયોજિત કરી શકો છો -એક જટિલ કમ્પ્યુટર નેટવર્ક સેટ કરવા મુશ્કેલી હોઈ શકે છે. તે ખૂબ જ ખર્ચાળ હોઇ શકે જે એક મોટી સંસ્થા કે કંપનીમાં અસરકારક કમ્પ્યુટર નેટવર્ક સેટ કરી શકે છે.

કોમ્યુનિકેશન મીડિયા

કોમ્પ્યુટર નેટવર્ક ના પ્રકાર તેમાં ઉપયોગ માં આવેલા હાર્ડવેર અને સાથે સંકળાયેલ સોફ્ટવેર ટેકનોલોજી વડે જે (નેટવર્ક) માં ઉપકરણો ઇન્ટરકનેક્ટ કરવા માટે વપરાય છે તે અનુસાર વર્ગીકૃત કરી શકાય જેમકે, વિદ્યુત કેબલ ( HomePNA , શક્તિ રેખા સંચાર , G.hn ), ઓપ્ટિકલ ફાઇબર , અને રેડિયો તરંગો ( વાયરલેસ લેન ). OSI મોડેલ માં આ સ્તરો 1 અને 2 તરીકે દર્શાવ્યા છે.

જાણીતા સામૂહિક સંચાર માધ્યમોનું કુટુંબ ઇથરનેટ તરીકે ઓળખાય છે. તે IEEE 802 દ્વારા નક્કી થાય છે અને તેના ઉપયોગથી વિવિધ ધોરણો અને મીડિયા કે જે ઉપકરણો વચ્ચે વાતચીત સક્રિય થાય છે. વાયરલેસ લેન ટેકનોલોજી વાયરિંગ વગર ઉપકરણો સાથે જોડાવા માટે રચાયેલ છે. આ ઉપકરણો વાપરવા રેડિયો તરંગો અથવા ઇન્ફ્રારેડ સિગ્નલો ટ્રાન્સમીશન માધ્યમ તરીકે ઉપયોગ થાય છે.

વાયર ટેક્નોલોજી

• ટ્વિસ્ટેડ જોડી : વાયર દૂરસંચાર માટે વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાતી માધ્યમ છે. આ કેબલ સંગ્રથિત ટ્વિસ્ટેડ જોડી કોપર વાયરો ધરાવે છે કે જે જોડીઓ માં વળાંક ધરાવે છે. સામાન્ય ટેલિફોન વાયર બે ઇન્સ્યુલેટેડ તાંબુ જોડીઓ માં વળાંક વાયરો નો બનેલો હોઈ છે. કોમ્પ્યુટર નેટવર્કિંગ કેબલ (802.3 IEEE દ્વારા વાયર્ડ ઇથરનેટ તરીકે વ્યાખ્યાયિત )તાંબાની 4 જોડી ટ્વિસ્ટેડ વાયરના બનેલા હોય છે જેનો વૉઇસ અને માહિતી બંનેના પ્રસારણ માટે ઉપયોગ કરી શકાય છે. બે વળાંક વાળા વાયરો મળીને crosstalk અને ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન ઘટાડવા માટે મદદ કરે છે . આ વાયરોની પ્રસારણ ઝડપ 2 મિલિયન બિટ્સ થી 10 અબજ બિટ્સ પ્રતિ સેકન્ડ છે. ટ્વિસ્ટેડ જોડી વાયરો ને બે પ્રકાર માં વહેચી શકાય : Unshielded ટ્વિસ્ટેડ જોડી (UTP) અને Shielded ટ્વિસ્ટેડ જોડી (STP): દરેક જોડી કેટલીક શ્રેણી રેટિંગ્સ તથા વિવિધ પરિસ્થિતિમાં ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

• કોક્ષેલ કેબલ  : વ્યાપક રીતે કેબલ ટેલિવિઝન સિસ્ટમો, ઓફિસ ઇમારતો, અને સ્થાનિક વિસ્તાર ના નેટવર્ક માટે ઉપયોગી થાય છે. આ કેબલમાં તાંબા અથવા એલ્યુમિનિયમને એક અવાહક સ્તર (પ્લાસ્ટિક) માં જડી દેવાય છે, જેના પર એક વાહક સ્તરથી વીટી લેવાય છે આ ઘેરાયેલા સ્તર મુખ્ય વાયર માં થતી દખલગીરી અને વિકૃતિ ઘટાડે છે. આ વાહક સ્તર પર બીજું અવાહક સ્તર હોય છે જેથી કેબલ ને બહારી પર્યાવરણ થી રક્ષણ મળે છે. આ કેબલ નું ટ્રાન્સમિશન 200 મિલિયન બિટ્સ થી 500 મિલિયન બીટ પ્રતિ સેકન્ડ છે.

• આઈટીયુ T- G.hn ટેકનોલોજી : હાલ ઘર વાયરિંગ માં વાપરાય છે. (કોક્ષેલ કેબલ, ફોન લાઇન અને પાવર લાઈન ) 1 ગીગાબીટ /સે નું ઝડપી LAN બનાવવા આ ટેકનોલોજી વપરાય છે.

• ઓપ્ટિકલ ફાયબર : એક ગ્લાસ ફાઇબર છે. તેમાં પ્રકાશના સ્પંદનો થકી માહિતી વહે છે. મેટલ વાયર કરતા ઓપ્ટિકલ ફાયબરના કેટલાક ફાયદાઓ : ઓછું ટ્રાન્સમિશન નુકસાન, ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક વિકિરણ સામે સુરક્ષિત, અને ખૂબ જ ઝડપી ટ્રાન્સમિશન ઝડપ (સેકન્ડ પ્રતિ ટ્રિલિયન બિટ્સ સુધી) હોય છે. વિવિધ રંગોની લાઇટ્સ નો ઉપયોગ એક ફાઈબર ઓપ્ટિક કેબલ પર મોકલવામાં આવતા સંદેશાઓ સંખ્યા વધારી શકે છે.

વાયરલેસ ટેકનોલોજી

• પાર્થિવ માઇક્રોવેવ - પાર્થિવ માઇક્રોવેવ સંચાર પૃથ્વી આધારિત ટ્રાન્સમિટર્સ અને ઉપગ્રહ ડિશ રીસેમ્બલીંગ રીસીવરો ઉપયોગ કરે છે . પાર્થિવ માઇક્રોવેવ્સ ઓછી વિસ્તાર વાળા (gigahertz) છે, જેથી તેની સંચાર મર્યાદિત છે. તેના રિલે સ્ટેશનો 48 કિ.મી. આશરે (30 માઇલ) અંતરે છે.

• કોમ્યુનિકેશન્સ ઉપગ્રહો - ઉપગ્રહો માઇક્રોવેવ રેડિયો તરંગો (પૃથ્વીના વાતાવરણમાં અવિચલિત એવા) મારફતે સંપર્કવ્યવહાર કરે છે. આ ઉપગ્રહો અવકાશમાં..ખાસ કરીને વિષુવવૃત્ત (35.400 કિલોમીટર (22,000 માઇલ ની ઉંચાઈ) ઉપર જીઓ સિંક્રનસ ભ્રમણકક્ષા માં તરતા મુકવામાં આવે છે . આ પૃથ્વી ફરતે ભ્રમણ કરી રહેલા ઉપગ્રહો અવાજ (relaying), માહિતી, ટીવી અને સંકેતો પ્રાપ્ત કરવા સક્ષમ છે.

• સેલ્યુલર અને PCS સિસ્ટમો અનેક રેડિયો સંચાર ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરે છે. આ સિસ્ટમો મોટા ભૌગોલિક વિસ્તારોમાં વિભાજીત થઇ પ્રદેશ આવરી લે છે. દરેક વિસ્તારમાં એક ટ્રાન્સમીટર ઓછી શક્તિ અથવા એક વિસ્તાર ના આગામી વિસ્તારમાં રિલે કોલ્સ માટે રેડિયો રિલે એન્ટેના ઉપકરણ નો ઉપયોગ કરે છે.

• રેડિયો અને સ્પ્રેડ સ્પેક્ટ્રમ ટેકનોલોજી - વાયરલેસ LAN ડિજિટલ સેલ્યુલર જેવી ઉંચી-ફ્રિક્વન્સી રેડિયો ટેકનોલોજી અને નીચી-ફ્રિક્વન્સી ટેક્નોલોજી વાપરે છે. વાયરલેસ લેન પ્રસાર સ્પેક્ટ્રમ ટેકનોલોજી ઉપયોગ કરી ને મર્યાદિત વિસ્તાર માં ઘણાબધા ઉપકરણો વચ્ચે વાતચીત સક્રિય કરે છે. 802.11 IEEE ધોરણો આ વાયરલેસ ટેકનોલોજી ને સાર્વજનિક (Open-Standards) તરીકે વ્યાખ્યિત કરે છે.

• ઇન્ફ્રારેડ સંચાર નાના અંતરના સિગ્નલ પ્રસાર કરે છે, વધુ માં વધુ 10 મીટર. મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, લાઇન ઓફ સાઈટ પ્રચારનો ઉપયોગ થાય છે, જે વાતચીત ઉપકરણોની ભૌતિક સ્થિતિ મર્યાદિત કરે છે.

• વૈશ્વિક વિસ્તાર નેટવર્ક (GAN) વાયરલેસ લેન નેટવર્ક વિવિધ આંતરિક રીતે જોડાયેલા કમ્પ્યૂટર નેટવર્ક બનેલું હોય છે અને અમર્યાદિત ભૌગોલિક વિસ્તાર આવરી લે છે.

કોમ્યુનિકેશન્સ પ્રોટોકોલ અને નેટવર્ક પ્રોગ્રામીંગ

ઈન્ટરનેટ નકશો : ઇન્ટરનેટ એકબીજા સાથે ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ સ્યુટ (TCP / IP) ની મદદથી જોડાયેલા કોમ્પ્યુટર નેટવર્કો થી બનેલ વૈશ્વિક સિસ્ટમ છે જે અબજો વપરાશકર્તાઓને સેવા આપે છે.

મુખ્ય લેખ: સંચાર(કોમ્યુનિકેશન્સ) પ્રોટોકોલ

સંચાર પ્રોટોકોલ નેટવર્ક પર માહિતી આપલે માટેના નિયમો નો એક સમૂહ છે. જેને પ્રોટોકોલનો ઢગલો કહી શકો. (જુઓ OSI મોડેલ ), જેમાં દરેક પ્રોટોકોલ તેને નીચે પ્રોટોકોલ વાપરે છે. HTTP એક પ્રોટોકોલ સ્ટેક મહત્વનું ઉદાહરણ છે જે TCP / IP ઉપર 802.11 IEEE (TCP અને IP એ ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ સ્યુટ ના સભ્યો છે , અને 802.11 IEEE ઇથરનેટ પ્રોટોકોલ સ્યુટ નું સભ્ય છે). વપરાશકર્તા જયારે પોતાના વ્યક્તિગત કમ્પ્યુટરથી વેબ સર્ફિંગ કરે છે ત્યારે વાયરલેસ રાઉટર અને ઈન્ટરનેટ વચ્ચે આ સ્ટેક(ઢગલો) વપરાય છે. અનેક સંચાર પ્રોટોકોલો છે, જેમના થોડા જે નીચે વર્ણવેલ છે.

ઇથરનેટ

મુખ્ય લેખ: ઇથરનેટ

ઇથરનેટનો ઉપયોગ લેન માં થાય છે. જેના ગુણવત્તા ના સમૂહને 802 IEEE કહે છે જે ઇલેક્ટ્રીકલ એન્ડ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ એન્જિનિયર્સ સંસ્થા દ્વારા પ્રકાશિત કરેલ છે. તે સપાટ સંબોધન યોજના ધરાવે છે અને મોટે ભાગે OSI મોડેલ માં સ્તર 1 અને સ્તર 2 પર દર્શાવ્યા છે. આજે ઘર વપરાશકર્તાઓ માટે આ પ્રોટોકોલ પરિવારનો IEEE 802 ૧૧ એ સૌથી જાણીતો સભ્ય છે જે વાયરલેસ લેન (WLAN) તરીકે ઓળખાય.છે. જો કે, આ આખો પ્રોટોકોલ નો સમૂહ પુરા નેટવર્કીંગના આદાન પ્રદાન ને સ્વરૂપ આપે છે, માત્ર ઘર વપરાશ માટે નહિ પરંતુ ખાસ કરીને ટેકનોલોજી બિઝનેસ જરૂરિયાતો વિવિધ આધારે ફેલાવામાં આવે છે.

ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ સ્યુટ

આ ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ સ્યુટ , જે TCP / IP પણ કહેવાય છે જે તમામ આધુનિક ઈન્ટરનેટવર્કિંગનો પાયો છે. આ એક સ્વાભાવિક અવિશ્વસનીય નેટવર્ક ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ (IP) સ્તર પર આંકડારેખ સંચરણ દ્વારા અધિક કનેક્શન સાથે ઉન્મુખ કનેક્શન સેવા પ્રદાન કરે છે. આના મૂળમાં, પ્રોટોકોલ સમૂહ ને સંબોધિત કરતા, તેની ઓળખ અને તેના રૂટિંગ નિર્દેશન પરિભાષિત પારંપરિક ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ સંસ્કરણ ૪ (IPv4) ના રૂપ માં કરે છે અને IPv6 માં આગલી પેઢી ને સંબોધિત (Addressing) કરવાની ક્ષમતા વધારે છે.

SONET/SDH

સિંક્રનસ ઓપ્ટિકલ (SONET) ઓપ્ટિકલ લેસરો ટ્રાન્સફર બહુવિધ ડિજિટલ બીટ સ્ટ્રીમ્સ મલ્ટીપ્લેક્સીંગ પ્રોટોકોલ ઉપયોગ કરીને ફાયબર પર અને સિંક્રનસ ડિજિટલ હાયરાર્કી (SDH) નેટવર્ક પ્રમાણિત છે. તેઓ મૂળભૂત રીતે સર્કિટ સ્થિતિમાં સંચાર મુખ્યત્વે વાસ્તવિક સમય, વિસંકુચિત, સર્કિટ - બંધારણમાં - સ્વિચ્ડ પીસીએમ વિવિધ સ્રોતોમાંથી ટેકો માં એનકોડ અવાજ, પરિવહન (કોડ મોડ્યુલેશન પલ્સ) એક વિવિધતા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી હતી. જો કે, તેના પ્રોટોકોલ તટસ્થતા અને પરિવહન - લક્ષી સુવિધાઓ કારણ કે, / SONET SDH અસુમેળ ટ્રાન્સફર મોડ તરીકે (એટીએમ), ફ્રેમ પરિવહન માટે સ્પષ્ટ પસંદગી હતા.

સુમેળ ટ્રાન્સફર મોડ

સુમેળ (સિંક્રનસ) ટ્રાન્સફર મોડ (એટીએમ) દૂરસંચાર નેટવર્કો માટે સ્વિચિંગ ટેકનિક છે. - તે સુમેળ સમય વિભાજન બહુવિવિધતા અને મોટા દેતા ને નાના, ચોક્કસ માપ ના જૂથમાં નિયત કરે છે. ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ સ્યુટ અથવા ઇથરનેટ જેવા અન્ય પ્રોટોકોલની કે, ચલ માપવાળા પેકેટોમાં અથવા ફ્રેમનો ઉપયોગ જેમ નહિં પણ. એટીએમ બન્ને સર્કિટ અને પેકેટ સ્વિચ્ડ નેટવર્ક સાથે સમાનતા ધરાવે છે. આ કારણથી આ નેટવર્ક વૉઇસ અને વિડિઓ જેવા વધુ ટ્રાફિક, વાસ્તવિક સમયમાં સ્વીચીંગવાળા ત્રાફિકની વ્યવસ્થા માટે સારો વિકલ્પ છે. એટીએમ વિનિમય પહેલાં જોડાણ માટે વર્ચ્યુઅલ સર્કિટ પ્રસ્થાપિત બે અંતિમ બિંદુઓ વચ્ચે કનેક્શન સ્થાપ્યા પછી વિનિમય કરે છે. જેને કનેક્શન-ઓરિએન્તેદ મોડેલ કહે છે. એટીએમ ભૂમિકા આગામી પેઢીના નેટવર્ક્સ તરફેણમાં ઘટી રહી છે, જ્યારે તે હજી પણ છેલ્લા માઇલ ભૂમિકા ધરાવે છે, ઇન્ટરનેટ સેવા પ્રદાતા અને ઘર વપરાશકર્તા વચ્ચે જોડાણ કરવામાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. આ એક રસપ્રદ ટેકનોલોજી છે, જેમાં સંચાર પ્રોટોકોલ એ ઊંડા સ્ટેકીંગ સહિત ઉપયોગ થાય છે.

કમ્પ્યુટર નેટવર્ક પ્રોગ્રામીંગ

કમ્પ્યુટર નેટવર્ક પ્રોગ્રામીંગ છે કે કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામમાં એક કમ્પ્યૂટર કે સમગ્ર નેટવર્ક એકબીજા સાથે વાતચીતનો લેખિત સમાવેશ થાય છે. વિભિન્ન પ્રોગ્રામો વિભિન્ન ક્રિયાઓ માટે જેવી કે ક્લાયન્ટ પ્રોસેસ માટે લખેલી હોય છે જે સર્વર અને ક્લાયન્ટ વચ્ચે કોમ્ન્યુંનીકેશન માટે પહેલ કરે અને સર્વર આ ક્રિયા ચાલુ કરવા રાહ જવા માટે કટિબદ્ધ કરવું. કોમ્યુનિકેશન બંને અંતિમ બિંદુ (સર્વર – ક્લાયન્ટ) વચ્ચે વહે માટે નેટવર્ક સોકેટો લાગુ પાડવામાં આવે છે, આથી નેટવર્ક પ્રોગ્રામીંગ મૂળભૂત સોકેટ પ્રોગ્રામિંગ છે.

સ્કેલ

નેટવર્ક્સ ઘણીવાર તેમની હેતુ દ્વારા હદ અથવા તેમના ભૌતિક અથવા સંગઠનાત્મક ના પ્રકારે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. વપરાશ, વિશ્વાસનું સ્તર અને એક્સેસ અધિકારનો આ પ્રકાર જુદા જુદા નેટવર્ક્સમાં અલગ અલગ હોય છે.

વ્યક્તિગત ક્ષેત્ર નેટવર્ક (PAN)

પર્સનલ એરિયા નેટવર્ક (PAN) કમ્પ્યુટર અને એક જ વ્યક્તિ ના વિભિન્ન સાધનો ની જાણકારી ના આદાન-પ્રદાન માટે ઉપયોગી છે. જેના કેટલાક ઉદાહરણો પર્સનલ કમ્પ્યુટર, પ્રિન્ટર, ફેક્સ મશીનો, ટેલિફોન, પીડીએ, સ્કેનર્સ, અને વિડિઓ ગેમ કોન્સોલ છે. એક PAN વાયર્ડ અને વાયરલેસ ઉપકરણોને સમાવી શકે છે. પણ સામાન્ય રીતે તેનો વિસ્તાર 10 મીટર સુધી વિસ્તરે છે. બ્લુટુથ, જેમ કે વાયર ટેકનોલોજી પેન, જ્યારે સામાન્ય રીતે USB અને ફાયરવાયર કનેક્શનનો અને વાયરલેસ ઇન્ફ્રારેડ ખાસ કરીને PAN સંચાર સાથે બંધાયેલું છે.

લોકલ એરિયા નેટવર્ક (LAN)

એક સ્થાનિક વિસ્તાર નેટવર્ક (LAN) એક નેટવર્ક કે જે ઘર, શાળા, કોમ્પ્યુટર લેબોરેટરી, ઓફિસ બિલ્ડિંગ, અથવા ઇમારતોના કોમ્પ્યુટરો અને બીજા ઉપકરણો ને એકબીજા સાથે જોડે છે,તે મર્યાદિત ભૌગોલિક વિસ્તાર ધરાવે છે. આ નેટવર્ક ના દરેક કમ્પ્યુટરો/ઉપકરણ નોડ તરીકે ઓળખાય છે. હાલના વાયર્ડ LAN મોટેભાગે ઈથરનેટ ટેકનોલોજી પર આધારિત છે, તેમ છતાં નવા ધોરણ ITU-T G.hn પ્રમાણે ઘરગથ્થુ વાયરો (કો એશેલ, ફોન કેબલ, પાવર કેબલ વી.) નો ઉપયોગ કરીને વાયર LAN બનાવી શકાય છે. ઘણા લેન ભેગા થઇ ઈન્ટરનેટ કે WAN બનાવે છે. સામાન્ય LAN મોટેભાગે ઈથરનેટ કેબલ્સ, નેટવર્ક અદાપ્તર અને હબ/સ્વીચ થી તૈયાર થાય છે. હબ / સ્વીચ / વાયરલેસ રાઉટર જે તે LAN માં રહેલા ઉપકરણો ને એક-બીજા સાથે જોડવા માટે વાપરાઈ છે.

લાક્ષણિક લોકલ એરિયા નેટવર્ક

WAN ની સરખામણીએ LAN માં નીચેના કેટલાક ગુણધર્મો અલગ તારવી શકાય જેવાકે, LAN ઊંચો ડેટા ટ્રાન્સફર રેટ, માર્યાદિત ભૌગોલિક વિસ્તાર ધરાવે છે અને ડેટા ટ્રાન્સફર કરવા માટે અલગથી કોઈ ભાડાની ટેલી-કોમ્યુનીકેશન લાઈન જરૂર પડતી નથી. હાલના ઈથરનેટ અથવા IEEE802.3 LAN ટેકનોલોજી 10 Gbit/s ના રેટ થી ડેટાનું આદાન-પ્રદાન કરે છે. IEEE આ રેટ વધારીને 40 થી 100 Gbit/S કરવાના પ્રોજેક્ટ પર કામ કરી રહી છે. એકથી વધુ LAN રાઉટરની મદદથી જોડાઈ ને WAN આકાર લે છે.

બાજુમાં રહેલી LANની રેખાકૃતિ માં વિવિધ રંગોમાં જુદી જુદી સબનેટ ધરાવતી LANs જે મુખ્ય રાઉટર સાથે જોડાઈ છે. સમાન સબનેટ ધરાવતી LAN સાદી સ્વિચ કે હબ (લેયર ૨) થી વાર્તાલાપ કરે છે જયારે જુદી જુદી સબનેટ ધરાવતી LAN સ્વીચ ઉપરાંત રાઉટરની મદદથી એકબીજા સાથે વાર્તાલાપ કરે છે. રાઉટરનું મુખ્ય કાર્ય ડેટા પેકેટને કમ્પ્યુટર નેટવર્કોમાં નિર્ધારિત ઉદગમ થી નિર્ધારિત લક્ષ્ય સુધી લઇ જવાનું છે.

હોમ એરિયા નેટવર્ક (HAN)

હોમ એરિયા નેટવર્ક (HAN) ઘરગથ્થું LAN છે, જે ઘરમાં રહેલા ડીજીટલ ઉપકરણોને એકબીજા સાથે જોડે છે. દા.ત. ઘરમાં રહેલ પ્રિન્ટર કે બ્રોડ-બેન્ડ ઈન્ટરનેટ ને એકથી વધારે ઉપકરણો (PC / LAPTOP) માં ચલાવવા માટે થાય છે.

સ્ટોરેજ એરિયા નેટવર્ક (SAN)

સ્ટોરેજ એરિયા નેટવર્ક મોટેભાગે ડેટા સંગ્રહ ઉપકરણોના સમૂહથી બનેલ છે, એકથી વધારે ડેટા સંગ્રહ ઉપકરણો (HDDs) ની હારમાળા બનાવીને તેનો ઉપયોગ એક અથવા એકથી વધુ સર્વર માટે અલાયદા સ્ટોરજ માટે થાય છે. SAN નો ઈથરનેટ નેટવર્ક માં આડકતરી રીતે (સર્વર દ્રારા) ઉપયોગ થાય છે. SAN એક યા વધારે સર્વર માટે સ્ટોરજ તરીકે કાર્ય કરી શકે છે. SANમાં ડિસ્ક મીરરીંગ, બેકઅપ – રિસ્ટોર, જુના ડેટા નું આર્કાઇવ્ઝ – રીત્રીવલ, ડેટા ને એક HDD માંથી બીજી HDD (બીજા નેટવર્ક માં પણ) માં લઇ જવાનું કાર્ય સરળતાથી થાય છે.

કેમ્પર્સ એરિયા નેટવર્ક (CAN)

કેમ્પર્સ એરિયા નેટવર્ક (CAN) એ માર્યાદિત ભૌગોલિક વિસ્તારવાળા એકથી વધુ LANનું સંકલન છે. આ નેટવર્કોમાં વપરાયેલ (સ્વીચ, રાઉટર, ઓપ્ટીકલ ફાઈબર, Cat5-6 કેબલિંગ, વાયરલેસ, વિ.) ઉપકરણો સંપૂર્ણપણે કોઈ એક જ માલિકી ના હોય છે. દા.ત. કોલેજ, Gov. ઓફીસ, વિ. કોઈ વિશ્વવિદ્યાલયમાં રહેલું CAN તેના જુદા જુદા વિભાગો ના મકાનો, વિધાથીર્ઓની હોસ્ટેલ તેમજ તેની આજુબાજુ ના વિસ્તારોમાં અલગ અલગ LAN નું પ્રસારણ કરે છે.

બેકબોન નેટવર્ક

બેકબોન નેટવર્ક જુદા જુદા સબનેટ ધરાવતા અલગ અલગ નેટવર્ક ના ટુકડાઓ ને જોડવાનું કાર્ય કરે છે. અને તે LANs વચ્ચે ડેટાનું વિનિમય કરે છે. બેકબોન માં વિવિધ નેટવર્કોને જોડી શકો છો. સામાન્ય રીતે બક્બોનની ક્ષમતા તેમાં જોડાયેલ નેટવર્કો કરતા વધુ રાખવામાં આવે છે. દા.ત. એક મોટા કોર્પોરેશન ને અનેક સ્થળોએ રહેલા બક્બોન નેટવર્ક તેને એકબીજા સાથે જોડેલા રાખે છે. તેના એક સ્થળ ના વિભાગને બીજા સ્થળના સર્વર ક્લસ્ટરને વાપરવાનું જરૂર પડે છે તો આમાં રહેલા સાધનો આ જરૂરિયાત માટે એક બક્બોન નેટવર્ક બનાવે છે. નેટવર્કના સતત સારા પ્રદર્શન માટે બક્બોનમાં જરૂર પ્રમાણે ફેરફાર કરવા જરૂરી છે. ઈન્ટરનેટ બેકબોન એ બચ્બોન નેટવર્ક નું ઉતમ ઉદાહરણ છે, જે વિશાળ વિસ્તાર નેટવર્ક (WAN) જોડાણો અને કોર રાઉટર્સ ધરાવે છે જે ઈન્ટરનેટ સાથે જોડાયેલ નેટવર્ક્સ સમૂહ ઇન્ટરકનેક્ટ કરે છે.

મેટ્રોપોલીટન એરિયા નેટવર્ક (MAN)

મેટ્રોપોલીટન(શહેરી) એરિયા નેટવર્ક એક ઘણું મોટું કમ્પ્યુટર નેટવર્ક છે જેનો વિસ્તાર પુરા શહેરને અથવા મોટા કેમ્પસ ને આવરી લે એટલુ મોટું હોઈ શકે છે.

ડાયલ-અપ રીમોટની મદદથી WAN કનેક્શન - ફ્રેમ-રીલે

VPN દ્રારા ૩ ઓફિસો અને રીમોટ વપરાશકર્તા ને મુખ્ય કાર્યાલય સાથે જોડ્યા છે.

વાઈડ એરિયા નેટવર્ક (WAN)

વાઈડ એરિયા નેટવર્ક બહુજ મોટા ભૌગોલિક વિસ્તારમાં ફેલાયેલું હોય છે. તેનો વિસ્તાર શહેર, દેશ કે આંતરખંડીય પણ હોય શકે છે, જે જુદા જુદા પ્રકાર ના માધ્યમો જેવાકે ટેલીફોન લાઈન,ફાઈબર કેબલ અને વાતાવરણ માંના મોજા( રેડીઓ ફ્રિકવન્સી ) દ્રારા ફેલાયેલું હોઈ છે. WAN ટેલીફોન કંપનીઓ દ્રારા સ્થાપેલ લાઇનોનો ઉપયોગ કરીને ડેટાનું પ્રસારણ કરે છે. WAN ટેકનોલોજી OSI મોડેલ માં દર્શાવેલ પ્રથમ ૩ લેયરો પર કાર્ય કરે છે. ભૌતિક લેયર, ડેટા લીંક લેયર અને નેટવર્ક લેયર.

એન્ટરપ્રાઈઝ પ્રાઇવેટ નેટવર્ક

એન્ટરપ્રાઈઝ પ્રાઇવેટ નેટવર્ક કોઈ એક કંપની ની અલગ અલગ સાઈટ ભેગી થઈને બનાવે છે. દા.ત. એક જ કંપની ની ઉત્પાદ સાઈટો, મુખ્યાલય, રીમોટ ઓફીસો, દુકાનો વિ. ભેગા થઇ તે કંપની માટે તેનું પોતાનું અલાયદું એન્ટરપ્રાઈઝ પ્રાઇવેટ નેટવર્ક બનાવે છે.

વર્ચુઅલ પ્રાઇવેટ નેટવર્ક (VPN)

વર્ચુઅલ પ્રાઇવેટ નેટવર્ક બે નોડ વચ્ચે રહેલી લીંક ભૌતિક ન રહેતા કોઈ મોટા નેટવર્ક (દા.ત. ઈન્ટરનેટ) ના ઓપન કાનેક્સન કે વર્ચુઅલ સર્કિટ વડે ડેટાનું વહન કરે છે. ડેટા લીંક લેયર ના પ્રોટોકોલની મદદથી મોટા નેટવર્ક માં ટનલ બને છે. આ VPN ની મદદ થી સાર્વજનિક નેટવર્ક માં સલામત રીતે ડેટા વહી શકે છે. VPN ની સિક્યુરીટીના કોઈ ચોક્કસ ધારા-ધોરણ નથી એટલેકે તેના ઉપયોગ પ્રમાણે તેને સિક્યુરીટી માં વધારો કે ઘટાડો કરી શકાય. VPN ના કામગીરી નો આધાર ISP અને VPN ગ્રાહક વચ્ચેના સર્વિસ લેવલ એગ્રીમેન્ટ (SLA) પર હોય છે. સામાન્ય રીતે VPN ની ટેકનોલોજી પોઈન્ટ-ટુ-પોઈન્ટ ટેકનોલોજી થી વધુ જટિલ હોય છે.

વર્ચુઅલ નેટવર્ક (VN)

વર્ચુઅલ નેટવર્ક ને VPN સાથે સરખાવી શકાય નહિ. VN વર્ચુઅલ કોમ્પુતિંગ પર્યાવરણમાં રહેલા વર્ચુઅલ નોડ વચ્ચેના ડેટા ના આવન જાવન ના વહેણને વ્યાખ્યાયિત કરે છે. VN વર્ચુઅલ સ્વીચ, વર્ચુઅલ રાઉટર અને વર્ચુઅલ ફાયરવોલ વિ. સાધનો ના ઉપયોગ કરી ને ડેટા ના પ્રવાહ ને સલામત કરે છે.

ઈન્ટરનેટવર્ક

ઈન્ટરનેટવર્ક બહુવિધ એવા એક સરખી ટોપોલોજી ધરાવતા રાઉટર થી જોડાયેલ કમ્પ્યુટર નેટવર્કો નો સમૂહ છે. ઈન્ટરનેટ એ પૃથ્વી પર ફેલાયેલો આવા ઈન્ટરનેટવર્ક નો સમૂહ છે.

સંસ્થાકીય અવકાશ

મોટેભાગે કોઈપણ સંસ્થા પોતાનું નેટવર્ક પોતે જાતે મેનેજ કરતી હોય છે. અને સંસ્થાના વડાની નજરે જોઈએ તો, સંસ્થાનું નેટવર્ક ઇન્ટ્રાનેટ અને એક્ષ્ત્રાનેત રીતે દ્રષ્ટિગોચર થાય છે. ઈન્ટરનેટ જેવા વિશિષ્ઠ દાખલામાં, જેનો કોઈ એક માલિક નથી છતાં તે એક સંસ્થા તરીકે ચોક્કસ અસ્તિત્વ ધરાવે છે – જે આભાસી રીતે અનેક કાર્યો માટે અગણિત જોડાણો કરવા માટે છૂટ આપે છે.

આંતરિક(Intra) નેટ અને વધારાનું (extra) નેટ.

ઇન્ટ્રા-નેટ્સ અને એક્ષ્ટ્રા-નેટ ને કમ્પ્યુટર નેટવર્ક LANના બે ભાગ કહી શકાય જે LAN જ છે. ઇન્ટ્રા-નેટ એવા નેત્વાર્કોનો સમૂહ છે જે ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ અને IP થી ચાલતા સાધનો જેવાકે વેબ-બ્રાઉસર, ફાઈલ ટ્રાન્સફર એપ્લીકેશન નો ઉપયોગ કરે છે જેનું નિયંત્રણ એકજ પ્રશાશીયથી થતું હોય. આ પ્રશાશીય પોતાના આ આંતરિક LANને સાર્વજનિક થતું અટકાવે છે પણ પોતાની સંસ્થા માટે ઉપયોગી એવા યુસરો ને યોગ્યતા પ્રમાણે પ્રવેશ આપે છે. મોટા ઇન્ટ્રા-નેટ ધરાવતી સંસ્થા પોતે ઓછા માં ઓછું એક વેબ-સર્વર ધરાવે છે જેના પર સંસ્થાને લગતી માહિતી પ્રસારિત (મુકવામાં) આવે છે.

એક્ષ્ટ્રા-નેટ સંસ્થા ની એવી બાજુ જેમાં કંપની પોતાના ઉત્પાદ તથા સેવાની પ્રચાર માહિતી, સાર્વજનિક તેમજ પોતાના ગ્રાહક માટે ઉપયોગી માહિતી વિ. પ્રદશિત કરે છે. કંપની ની વેબસાઈટ નો આમાં સમાવેશ કરી શકાય. વિશ્વાસપાત્ર ગ્રાહકો માટે કંપની પોતાના ઇન્ટ્રા-નેટ નો જરૂરી ડેટા શેર કરી શકે છે. ટેકનિકલી એક્ષ્ટ્રા-નેટ ને CAN, MAN, WAN કે બીજા નેટવર્ક તરીકે વર્ગીકૃત કરી શકાય. તેમ છતાં, એક્ષ્ટ્રા-નેટ ને એક LAN તરીકે ન વિચારી શકાય; આ નેટવર્ક ને ઓછા માં ઓછા એક બહારી કનેક્શન જોડે જોડવામાં આવે છે.

ઈન્ટરનેટ

ઈન્ટરનેટ સરકારી, અર્ધ-સરકારી, તાત્વિક, વાણીજ્ય, સાર્વજનિક અને ખાનગી કમ્પ્યુટરો થી જોડાઈ ને બનેલી વિશ્વ વ્યાપક વ્યવસ્થા છે. તે ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ સ્યુટ ની નેટવર્ક ટેકનોલોજી પર આધારિત છે. ઈન્ટરનેટ US ડીફેન્સ વિભાગ ના DARPA દ્રારા બનાવેલ ARPANET નું ઉતરાધિકારી છે. ઈન્ટરનેટ વર્લ્ડ વાઈડ વેબ (WWW) અંતર્ગત વાર્તાલાપ માટેનું મુખ્ય અંગ છે. ઈન્ટરનેટના સહભાગીઓ વિવિધ પ્રકારની રીતો, માનદંડ, પ્રોતોકોલ્સ નો ઉપયોગ કરે છે અને ઈન્ટરનેટના દરેક નોડને અનુનય આપવાનું કાર્ય ઈન્ટરનેટ એસાઇન્ડ નંબર્સ ઓથોરીટી (IANA) અને એડ્રેસ રજીસ્ત્રી કરે છે. ઈન્ટરનેટ સેવા પૂરી પાડનાર કંપનીઓ તથા કદાવર વાણીજ્ય ગૃહો પોતાના અનુનય (Address) સમૂહને ઈન્ટરનેટ પર ફેલાવવા BGP (Boarder Gateway Protocol) નો ઉપયોગ કરે છે.

નેટવર્કની ભૌમિતિક લાક્ષણિકતા (Network Topology)

સામાન્ય ગોઠવણી

કમ્પ્યુટર નેટવર્કના પ્રત્યેક નોડ ના પરસ્પર જોડાણની ગોઠવણી નેટવર્કની ભૌમિતિક લાક્ષણિકતા નક્કી કરે છે. સામાન્ય ગોઠવણી જેવીકે :

• BUS નેટવર્ક : જેમાં નેટવર્ક ના દરેક નોડ એકજ સામાન્ય માધ્યમની સાથે જોડાયેલા હોય છે. આ ગોઠવણી નો ઉપયોગ નવસર્જિત ઈથરનેટમાં થયો હતો દાત. 10BASE5 અને 10BASE2.
• STAR નેટવર્ક: જેમાં નેટવર્ક ના દરેક નોડ એક સામાન્ય અને કેન્દ્રીય ઉપકરણ સાથે જોડાયેલો છે, દા.ત. વાયરલેસ LANમાં દરેક નોડ વાયરલેસ ઉપકરણ સાથે જોડેલો છે.
• RING નેટવર્ક : જેમાં નેટવર્કનો દરેક નોડ તેની ડાબી જમણી બાજુ (આગળ પાછળ) રહેલા બીજા નોડ સાથે જોડેલો હોય છે. તેનો પહેલો અને છેલ્લો નોડ RING પૂરી કરે છે. ફાઈબર ડીસ્ત્રીબ્યુટેડ ડેટા ઇન્ટરફેસ (FDDI) આ ટોપોલોજી નો ઉપયોગ કરે છે.
• MESH નેટવર્ક : જેમાં નેટવર્ક ના નોડ બીજા નોડ સાથે નિયમ-હીન સંખ્યામાં કનેક્શન બનાવે છે,
• સંપૂર્ણ સંયોજિત નેટવર્ક : જેમાં નેટવર્ક ના દરેક નોડ નેટવર્કના બીજા દરેક નોડ સાથે જોડાયેલ હોય છે.

જોકે, કોઈક વખતે નેટવર્કની ગોઠવણી પરથી નેટવર્ક ની ટોપોલોજી નક્કી કરી શકાતી નથી. જેમકે, FDDIના ઉદાહરણમાં RING નેટવર્ક ટોપોલોજી છે પણ ભૌતિક રીતે તે STAR ટોપોલોજીથી જોડાયેલ છે, કારણકે તેના દરેક નોડ તેના પડોશના નોડ જોડે કેન્દ્રીય ઉપકરણની મદદથી જોડાયેલ છે.

ઓવરલે નેટવર્ક

ઓવરલે નેટવર્ક નું ઉદાહરણ : ઓપ્ટીકલ ની ઉપર SONET ની ઉપર IP

ઓવરલે નેટવર્ક બીજા નેટવર્ક પર બનેલું આભાસી કમ્પ્યુટર નેટવર્ક છે. આ નેટવર્ક માં નોડ આભાસી કે તાર્કિક લીન્કથી જોડાઈ છે, ઓવરલે ટોપોલોજી અન્ડર-લે ટોપોલોજી થી અલગ હોય શકે. દા.ત; ઘણા પિયર-ટુ-પિયર નેટવર્કો ઓવરલે નેટવર્ક છે કારણકે તેઓ ઈન્ટરનેટ પર રહેલી આભાસી રચના ના જોડાણથી બનેલ છે. આરંભમાં ઈન્ટરનેટનું નિર્માણ પણ ટેલીફોન નેટવર્ક પર ઓવરલે હતું. ઈન્ટરનેટએ ઓવરલે નેટવર્કનું આકર્ષક ઉદાહરણ છે; IP લેયર પરના નોડ બીજા નોડ જોડે IP એડ્રેસની મદદથી સીધા જોડાણ માં હોઈ છે જે સંપૂર્ણ જોડાણ વાળું નેટવર્ક બનાવે છે. તેના અંદર રહેલા નેટવર્કને જોઈએ તો તેઓ MESH ટોપોલોજીથી જુદા જુદા સબનેટ વાળા નેટવર્કો વાળી અલગ અલગ ટોપોલોજીઓને (તમે ટેકનોલોજી પણ કહી શકો) જોડે છે. અનુનય પૃથ્થકરણ (Address Resolution) અને માર્ગ-નિર્દેશન (Routing) ની મદદથી સંપૂર્ણ સંયોજિત IP ઓવરલે નેટવર્ક નું નિરૂપણ અન્ડર-લે નેટવર્ક પર થાય છે.

જ્યારથી ટેલીફોન લાઈન સાથે મોડેમ લગાવીને કોમ્પુટરોને જોડવામાં આવ્યા છે ત્યારથી ઓવરલે નેટવર્ક જોવા મળે છે.

ઓવરલે નેટવર્ક નું બીજું ઉદાહરણ ડીસ્ત્રીબ્યુટેડ હાસ ટેબલ (Distributed Hash Table) છે જે નેટવર્કમાં નોડ સાથે ચાવીને જોડે છે. આ કિસ્સામાં IP નેટવર્ક અન્ડર-લે નેટવર્ક છે અને ચાવીથી અનુક્રમિત કોષ્ટક (સમજો નકશો) ઓવરલે નેટવર્ક છે.

ઓવરલે નેટવર્કનું આયોજન ઈન્ટરનેટ માર્ગ-નિર્દેશન સુધારવા માટે પણ થયું છે, જેમકે સેવાની ગુણવત્તા (QoS) હેઠળ ઊંચી માત્રા વાળા માધ્યમો (Streaming Media) ને સુરક્ષિત પહોચાડી શકાય છે. આ કાર્ય પહેલા IntServ, DiffServ અને IP Multicast થી થતા પણ તેનાથી નેટવર્કના દરેક રાઉટરમાં ફેરફાર કરવો પડતો હોવાથી તે વ્યવહારિક રીતે અસ્વીકાર થયો. અને બીજી બાજુ છેવાડા (ઉપભોગતા) ના નોડ પર ઓવરલે નેટવર્ક વધારે ફેલાયું જેમાં ISP ના સહકાર વિના ઓવરલે પ્રોટોકોલ સોફ્ટવેર નો વિનિયોગ થયો. ઓવરલે ઓવરલે નેટવર્ક થી અન્ડર-લે નેટવર્ક માં પેકેટ કેવી રીતે જશે તેનું નિયંત્રણ નથી કરી શકતું પણ બે ઓવરલે નોડ વચ્ચે નિયંત્રણ કરી શકે છે.

નેટવર્કીંગ હાર્ડવેર

નેટવર્કના ઉપકરણોને ભૌતિક રીતે જોડવા માટે તેના માધ્યમ વાહક કેબલ ઉપરાંત બીજા પાયાના ઉપકરણો જેવાકે નેટવર્ક ઇન્ટરફેસ કાર્ડ (NIC), હબ, બ્રીજ, સ્વીચ અને રાઉટર નો સમાવેશ કરી શકાય.

નેટવર્ક ઇન્ટરફેસ કાર્ડ (NIC)

નેટવર્ક કાર્ડ, નેટવર્ક ઇન્ટરફેસ કાર્ડ કે NIC કમ્પ્યુટર હાર્ડવેર નો ભાગ છે જે કમ્પ્યુટર ને નેટવર્કીંગ માધ્યમમાં ભૌતિક રીતે જોડે છે. તે MAC-Addressing ની મદદથી નેટવર્કીંગ વ્યવસ્થા માં કમ્પ્યુટરને લો-લેવલનું અનુનય આપે છે. આ MAC-Address અનન્ય હોય છે, જે દરેક NICની નાની સ્મૃતિમાં સંગ્રહિત હોય છે જે બે નોડના અનુનયની વિસંગતતાને ટાળે છે. ઈથરનેટ MAC Address ૬ (છ) ઓકટેક ના બનેલા છે. Mac Address ના અજોડપણ ની વ્યવસ્થા IEEE કરે છે, IEEEએ Mac Addressના પહેલા ૩ (ત્રણ) ઓકટેક ને NIC ઉત્પાદકના નામે કર્યા છે. આ ઉત્પાદકોની યાદી સાર્વજનિક કરવામાં આવી છે. આ યાદી પ્રમાણે મળેલા પ્રથમ ત્રણ ઓકટેક પ્રમાણે દરેક ઉત્પાદકે પોતાના દરેક NICનું અનુનય બનવાનું હોય છે.

રીપીટર અને હબ

રીપીટર એક ઇલેક્ટ્રિક ઉપકરણ છે જે માધ્યમ દ્રારા આવેલી સૂચનાઓ (signals) લે છે તેમાં રહેલી ક્ષતિ(જો હોય તો) તે દુર કરી તેને પાછુ બળવાન બનાવીને આગળ મોકલે છે જેથી તે લાબા અંતર સુધી મોકલે છે. મોટેભાગે ૧૦૦ મીટર થી લાબા ટ્વીસટેડ પૈર વાળા ઈથરનેટ વાયર વચ્ચે આ રીપીટરનો ઉપયોગ થાય છે. એકથી વધારે પોર્ટ ધરાવતા રીપીટર હબ તરીકે ઓળખાય છે. રીપીટર OSI ના પહેલા લેયર ભૌતિક લેયર (Physical Layer) પર કાર્ય કરે છે. રીપીટર સૂચનાઓ (signals) ને પાછુ બનાવવા થોડો સમય લે છે. તેથી એક થી વધુ રીપીટર ધરાવતા નેટવર્કમાં પ્રોપગેશન ડીલે ઉત્પન્ન થાય છે. નેટવર્ક બનાવનારાઓ એ આ સમસ્યાને ઓછામાં ઓછા રીપીટર વાપરીને સુલટાવી છે. (જુઓ ઈથરનેટ ૫-૪-૩નિયમ). આજે રીપીટર અને હબ નું સ્થાન સ્વીચે લઇ લીધું છે અને મોટેભાગે રીપીટરનો ઉપયોગ કોઈ કરતુ નથી.

પુલ (Bridge)

નેટવર્ક બ્રીજ નેટવર્કના બે વિભાગ ને OSI ના બીજા લેયર ડેટા લીંક લેયર પર જોડે છે. જ્યાંથી પ્રસારણ મળ્યું હોઈ તે પોર્ટ છોડી ને બ્રીજ બધા પોર્ટ પર પ્રસારણ કરે છે. હબ કે રીપીટરની જેમ અવ્યવસ્થિતપણે ડેટા ના પ્રવાહ ને કોપી નહિ કરતા તેને Mac Address પ્રમાણે તેના યોગ્ય પોર્ટ પર મોકલે છે. એકવાર બ્રીજ એડ્રેસ ને પોર્ટ સાથે જોડ્યા પછી તેનો પ્રવાહ તે જ પોર્ટ પર મોકલ્યા કરે છે. બ્રીજ પોર્ટના સમૂહ અને અનુનયને જોડવાનું મૂળ અનુનયની બાંધણી (Frame) ના જુદાજુદા પોર્ટથી શીખે છે. એકવાર ફ્રેમ પોર્ટમાંથી નીકળ્યા બાદ, તેના મૂળ અનુનય(Address)નો સંગ્રહ થાય છે અને બ્રીજ માની લે છે કે જે તે Mac Address પોર્ટ સાથે સંકળાયેલ છે. જો કોઈવાર અજ્ઞાત સરનામાં વાળી ફ્રેમ આવેતો તેને બ્રીજ બધા જ પોર્ટ પર મોકલે છે. બ્રિજના ત્રણ પ્રકાર છે :

• સ્થાનિક બ્રીજ : જે LAN સાથે સીધીરીતે જોડાયેલ છે.
• રીમોટ બ્રીજ : આ બ્રીજનો નો ઉપયોગ બે LAN વચ્ચે WAN લીંક બનવા થાય છે. રીમોટ બ્રીજમાં કનેક્શન લીંક તેના છેડાના LANથી ધીરી હોય છે. આ રીમોટ બ્રીજનું સ્થાન હવે રાઉટરે લીધું છે.
• વાયરલેસ બ્રીજ : આ બ્રીજ LAN ને જોડવા કે ફેલાવવા માટે થાય છે. કોઈ બે મકાન કે જગ્યાને જોડવા (વાયરલેસ) માટે બ્રીજ નો ઉપયોગ થાય છે.

સ્વીચ (Switch)

નેટવર્ક સ્વીચ એવું ઉપકરણ છે જે OSI લેયર ૨ ના ડેટાગ્રામ (ડેટા કોમ્યુનીકેશન ના ટુકડા(Chunk)) ને તેના પેકેટમાં રહેલા Mac Address પ્રમાણે તેના પોર્ટ વચ્ચે અલગ કરે અને આગળ મોકલે છે. નેટવર્ક સ્વીચ હબથી વિશિષ્ટ છે કારણકે બધા પોર્ટ જોડાયેલા હોવા છતાં માત્ર કોમ્યુનિકેશન માં જરૂરી એવી જ ફ્રેમને આગળ મોકલે છે. સ્વીચ નેટવર્કમાં ટક્કર (colision) અટકાવે છે પણ પોતાને એક પ્રસારણ અવકાશ (Boradcast Domain) તરીકે રજુ કરે છે. સ્વીચ Mac Address પ્રમાણે ફ્રેમને આગળ મોકલે છે. સ્વીચ પોતે ઘણા પોર્ટ ધરાવે છે જેનો ઉપયોગ STAR ટોપોલોજી બનાવવા કે બીજી વધારાની સ્વીચ ને જોડવા (Cascading) માટે થાય છે. ઘણી સ્વીચો વિવિધ સ્તરીય (Multi Layers) હોય છે જે રાઉટરની જેમ લેયર ૩ ના એડ્રેસનું દિશા-નિર્દેશન (Routing Feature) કરવા ઉપરાંત તાર્કિક કાર્યો કરવા ક્ષશમ હોય છે. આજે માર્કેટમાં સ્વીચ શબ્દનો ઉપયોગ છૂટ થી કરાય છે. આજની સ્વીચ રાઉટીગ, ટ્રાફિક લોડ-બેલેન્સીંગ જેવા કાર્યો કરી લે છે.

રાઉટર (Router)

રાઉટર એ OSI લેયર ૩ પર કાર્ય કરતુ સાધન છે જે બે કે તેથી વધુ નેટવર્ક વચ્ચે ડેટાનું આદાન પ્રદાન કરે છે – આ વ્યવહાર કરવા માટે તે નેટવર્કના દરેક પેકેટમાં રહેલી માહિતી નો ઉપયોગ કરે છે. ઘણી પરિસ્થિતિમાં આ માહિતી સાથે રાઉટીંગ ટેબલ બને છે જેને ફોરવર્ડીંગ ટેબલ પણ કહેવાય છે. આ રાઉટીંગ ટેબલનો ઉપયોગથી રાઉટર તેના કયા ઇન્ટરફેસથી ડેટા મોકલવાનું નક્કી કરે છે. (આમાં “Null” ઇન્ટરફેસ જેને “BLACK HOLE” ઇન્ટરફેસ પણ કહેવાય છે તેનો સમાવેશ થાય છે. જે માત્ર ડેટાનું વહન કરે છે તે સિવાય બીજી કોઈ પ્રક્રિયા થતી નથી).

ફાયરવોલ (Firewall)

ફાયરવોલ નેટવર્ક ની સલામતી માટે એક અગત્યનું સાધન છે. ફાયરવોલ મોટેભાગે અસુરક્ષિત અને અજાણ ઉદગમસ્થાન થી નેટવર્કને બચાવે છે. ફાયરવોલ નેટવર્ક માટે આજે વધતા જતા સાયબર હુમલા જેવાકે ડેટાની ચોરી / ફેરફાર, વાયરસનું આરોપણથી વગેરેથી જીવનરક્ષક ની ભૂમિકા ભજવે છે.

નેટવર્કની પ્રદર્શન (કામગીરી)

નેટવર્કનું પ્રદર્શન એક ટેલિકમ્યુનિકેશન્સ તરીકે ગ્રાહક દ્વારા જોઈ ઉત્પાદન સેવા ગુણવત્તા ઉલ્લેખ કરે છે. તે માત્ર એક નેટવર્ક "મારફતે વધુ" જોઇ વિચાર પ્રયાસ તરીકે ન જોઈએ. નીચેની યાદી નેટવર્ક પ્રદર્શન માપવા નેટવર્ક સર્કિટ સ્વીચ્ડ અને પેકેટ સ્વિચ્ડ નેટવર્ક- જેવા ઉદાહરણો છે. જેમકે, એટીએમ તેનો એક પ્રકાર છે.

• નેટવર્ક્સ સર્કિટ સ્વીચ્ડ: સર્કિટ સ્વીચ્ડ નેટવર્કો માં, નેટવર્ક પ્રદર્શન ગ્રેડ-સેવા (Grade of service)નો પર્યાય છે. ભારે ટ્રાફિકના લોડ હેઠળ નકારવામાં કોલ્સ સંખ્યા નેટવર્ક કેટલી સારી રીતે રહ્યા છે તેનું એક માપ છ – ઓછી સંખ્યા સારી કામગીરી દર્શાવે છે. બીજી રીતે નેટવર્ક ની કામગીરી ને માપવા અન્ય પ્રકારના અવાજ, પડઘો, નો સમાવેશ થાય છે. દા.ત. ઓછી તાકાતવાળું વોઈસ-નેટવર્કમાં વધારે પડઘા સંભળાય છે.
• એટીએમ: એક સિંક્રનસ ટ્રાન્સફર મોડ નેટવર્ક (એટીએમ) નું સેવા-પ્રદર્શન (QoS), માહિતી થ્રુપુટ, લાઈન ગુણવત્તા, જોડાણ સમય, સ્થિરતા, ટેકનોલોજી, મોડ્યુલેશન ટેકનિક અને મોડેમ વૃદ્ધિ સાથે જોડાવા દ્વારા માપી શકાય છે.

નેટવર્કની કામગીરી માપવા માટે ઘણા વિવિધ રસ્તા છે, દરેક નેટવર્ક નો સ્વભાવ અને ડિઝાઇન અલગ હોઈ શકે છે અને તેને માપવાના માર્ગો તેના પર આધારિત છે; આ એક અવસ્થા સર્કિટ સ્વીચ્ડ નેટવર્કમાં સંક્રમણ આકૃતિઓથી મોડલ ક્યુઇન્ગ(Model Queuing) માટે ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. આ આકૃતિઓ નેટવર્ક આયોજક ને પૃથ્થકરણ કરાવે છે નેટવર્ક દરેક અવસ્થામાં કેવી રીતે દેખાવ કરશે, નેટવર્ક શ્રેષ્ઠ રીતે ડિઝાઇન કરવામાં આવશે જેની ખાતરી કરે છે.

નેટવર્ક સલામતી

નેટવર્કીંગ ક્ષેત્રમાં, સુરક્ષાક્ષેત્રે નેટવર્ક વ્યવસ્થાપક દ્વારા અનધિકૃત ઍક્સેસ, દુરુપયોગ, ફેરફાર રોકવા જોગવાઈઓ અને નીતિઓ લાગુ પાડેલ હોય છે જે પોતાના કમ્પ્યૂટર નેટવર્ક ને અજાણ નેટવર્ક સ્રોતોથી ઉપયોગ થતા અટકાવે છે અથવા તેને મોનીટર કરાય છે. નેટવર્ક સુરક્ષા નેટવર્ક ડેટા, કે જે નેટવર્ક વ્યવસ્થાપક દ્વારા નિયંત્રિત થાય છે જેને ઍક્સેસ ની અધિકૃતતા છે. તે વપરાશકર્તાઓ ID અને પાસવર્ડ અને પરવાનગી આપે છે તેમને અને તેમના સત્તા અંદર માહિતી અને કાર્યક્રમો ઍક્સેસ સોંપાયેલ છે. નેટવર્ક સુરક્ષા વિવિધ કમ્પ્યુટર નેટવર્ક જેવાકે, જાહેર અને ખાનગી વ્યવસાયો, સરકારી, અર્ધ સરકારી કે ખાનગી એજન્સીઓ અને વ્યક્તિઓ વચ્ચે થતી માહિતીના આદાનપ્રદાન પર પોતાનો પ્રભાવ છોડે છે.

નેટવર્કની સ્થિતિસ્થાપકતા (Resilience)

કોમ્પ્યુટર નેટવર્કીંગમાં "સ્થિતિસ્થાપકતા” એટલે નેટવર્કમાં આવેલ ક્ષતિ ને દૂર કરવા અપાતી સેવાનું સ્તર અને તેને જાળવી રાખવાની ક્ષમતા.

નેટવર્ક જોગવાઈ

નેટવર્કના વપરાશકર્તા અને તેના સંચાલકો પોતાના નેટવર્ક માટે અલગ અલગ મંતવ્યો ધરાવે છે. વપરાશકર્તાઓ માટે નેટવર્ક તેમનું કાર્યસ્થળ છે જેમાં તેઓ પોતાના સર્વર કે પ્રિન્ટર સાથે જોડાઈને ડેટા નું આદાન પ્રદાન કરે છે. જયારે નેટવર્ક સંચાલકો આ નેટવર્કના સાધનો સહીત પુરા નેટવર્કને વ્યવસ્થિત રીતે ચલાવવા માટે જવાબદાર હોય છે. નેટવર્ક સંચાલક નેટવર્કને બંને રીતે એટલેકે ભૌતિક અને તાર્કિક રીતે અરસપરસ જોઈ શકે છે. ભૌગોલિક સ્થાન, કેબલ, નેટવર્ક ઉપકરણો (જેમકે રાઉટર, સ્વીચ વગેરે) નો સમાવેશ ભૌતિક સ્થિતિમાં થાય છે. જયારે TCP/IP સ્થાપત્ય (બંધારણ), સબનેટ વગેરે નો તાર્કિક સ્થિતિમાં થાય છે. દાત. એક ઓફીસમાં બે વિભાગના ઉપકરણોને એક જ સ્વીચમાં ભૌતિક રીતે કનેક્ટ કર્યા છે પણ VLAN (Virtual LAN) ટેકનોલોજીની મદદથી તેને બે અલગ અલગ સબનેટમાં વહેચી શકાય.

નેટવર્કના વપરાશકર્તાઓ અને સંચાલકો બંનેને નેટવર્કની વિશ્વાસના વિવિધ અવકાશ અને તેમની લક્ષણીકતા વિષે જાણકારી હોવી જોઈએ. TCP/IP બંધારણવાળા નેટવર્કમાં ઇન્ટ્રા-નેટ એક એન્ટરપ્રાઇસ દ્રારા પોતાના ખાનગી વહીવટ અને પોતાના કર્મચારિયો ની સુવિધા માટે તેને માર્યાદિત રીતે ઈન્ટરનેટ જોડે જોડી દેવામાં આવે છે. આ નેટવર્કનો ઉપયોગ માત્ર અધિકૃત વપરાશકારો (દાત. બિઝીનેસ ભાગીદારો, ગ્રાહકો, કર્મચારિયો વિ.) બહારથી ઈન્ટરનેટ દ્રારા કરી શકે છે.

બિનસત્તાવાર, ઈન્ટરનેટ વપરાશકર્તાઓ, ઔધોગિક સાહસિક એકમો, સરકારી / ખાનગી એકમો અને સામગ્રી પ્રદાતાઓ ISP દ્રારા જોડાયેલ એક સમૂહ છે. એક એન્જિનિયરિંગ દ્રષ્ટિએ, ઇન્ટરનેટ સબનેટ અને તેના મિશ્રણોનો સમૂહ છે, કે જે રજીસ્ટર IP સરનામાઓ બોર્ડર ગેટવે પ્રોટોકોલ ઉપયોગ કરીને બીજા IP સરનામાં પર પહોંચી શકાય છે જેથી માહિતીનો વિનિમય કે વિતરણ થાય છે. ખાસ કરીને, આ સર્વરોના IP Addressને માનવીય નામો સાથે જોડવાનું કે અનુવાદ કરવાનું કાર્ય ડોમેન નેમ સીસ્ટમ (DNS) દ્રારા થાય છે. ઈન્ટરનેટ પર, બિઝનેસ-વ્યાપાર (B2B), બિઝનેસ થી ગ્રાહક (B2C) અને ગ્રાહક થી ગ્રાહક (C2C) સંચાર હોઈ શકે છે. ખાસ કરીને જ્યારે નાણાં અથવા સંવેદનશીલ માહિતીની આપ-લે થાય છે, આ સંદેશાવ્યવહાર માટે પૂરી સંચાર સુરક્ષા સુરક્ષિત હોવી જ જોઈએ. Intranets અને extranets ને સુરક્ષિત ઈન્ટરનેટ પર મૂકી શકાય છે, જે સામાન્ય ઈન્ટરનેટ વપરાશકર્તાઓ અને સંચાલકો સીધીરીતે એક્સેસ કરી શકતા નથી પણ, સુરક્ષિત વર્ચ્યુઅલ ખાનગી નેટવર્ક તકનીક (VPN) ની મદદથી માત્ર અધિકૃત વપરાશકર્તાઓથી થાય છે