અચ્યુતબીબીની મસ્જિદ અને મકબરો

અચ્યુતબીબીની મસ્જિદ અને મકબરો
અચ્યુત બીબીની મસ્જિદ, ૧૮૬૨
ધર્મ
જોડાણ	ઇસ્લામ
સ્થિતિ	સક્રિય
સ્થાન
સ્થાન	દુધેશ્વર, અમદાવાદ
નગરપાલિકા	અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન
રાજ્ય	ગુજરાત
અમદાવાદ, ગુજરાતમાં સ્થાન અચ્યુતબીબીની મસ્જિદ અને મકબરો (ગુજરાત)
અક્ષાંશ-રેખાંશ	23.055606°N 72.582533°E / 23.055606; 72.582533
સ્થાપત્ય
સ્થાપત્ય પ્રકાર	મસ્જિદ અને કબર
સ્થાપત્ય શૈલી	ભારતીય ઈસ્લામિક સ્થાપત્ય
આર્થિક સહાય	ઇમાદ ઉલ મુલ્ક
પૂર્ણ તારીખ	૧૪૬૯
NHL તરીકે સમાવેશ	ભારતનું રાષ્ટ્રીય સ્મારક ASI સ્મારક ક્રમાંક N-GJ-24

અચ્યુતબીબીની મસ્જિદ અને મકબરો, જે સ્થાનિક રીતે શાહી મસ્જિદ તરીકે પણ ઓળખાય છે, તે ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા અમદાવાદ રાજ્યના દૂધેશ્વરમાં સાબરમતી નદીના કિનારે એક મધ્યયુગીન મસ્જિદ અને કબર સંકુલ છે.

ઇતિહાસ અને સ્થાપત્ય

મસ્જિદના મિનારાઓ (આશરે ઈ.સ. ૧૯૬૬માં)

મકબરો, ૧૮૬૬

અચ્યુત (અછૂત) બીબીની મસ્જિદનું નિર્માણ ૧૪૬૯માં ઇમાદ ઉલ-મુલ્ક તરીકેનો હોદ્દો ધરાવતા હાજી મલિક બહાઉદ્દીને તેની પત્ની બીબી અચ્યુત કુકી માટે કરાવ્યું હતું. તે મહમદ બેગડાના (૧૪૫૯-૧૫૧૧) મંત્રીઓમાંનો એક હતો. બીબી અચ્યુત કુકી વિશે બહુ ઓછી જાણકારી છે. સંભવતઃ તે રાજવી હરમની એક મહત્ત્વની સભ્ય હતી. મસ્જિદ અને કબર પથ્થરની દિવાલોમાં ઘેરાયેલી છે. પ્રવેશદ્વારમાં ઇન્ડો-ઇસ્લામિક સ્થાપત્ય સાથે બે કમાનો અને બે મિનારા છે. તેના મોટા વરંડા એક સમયે સાત મિનારાઓથી શણગારવામાં આવતો હતો, જેમાંથી ત્રણ બહારના ભાગમાં અને બે અંદરના પ્રવેશદ્વાર પર અને બે મસ્જિદ પર જ શણગારવામાં આવ્યા હતા. મસ્જિદના મિનારાઓના નીચલા ભાગોને બાદ કરતા, ૧૮૧૯ના કચ્છના રણમાં આવેલા ભૂકંપમાં સાત મિનારા નાશ પામ્યા હતા.

બીબી અચ્યુત કુકીનો મકબરો મસ્જિદ પરિસરના દક્ષિણ છેડે આવેલો છે. તે બત્રીસ સ્તંભો અને આઠ ગુંબજ સાથેની એક ખુલ્લી છત્રી છે, જેની નીચે અનેક અચિહ્નિત કબરો આવેલી છે. બીબીની ચોક્કસ કબર ઓળખી શકાતી નથી કારણ કે સ્મારક તકતી ગાયબ છે. ૨૦૦૧ના ગુજરાતના ધરતીકંપમાં આ કબર અને મસ્જિદને ફરીથી ક્ષતિગ્રસ્ત થયા હતા અને ભારતીય પુરાતત્ત્વ સર્વેક્ષણ દ્વારા તેને પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા. ઉપરાંત જમીન દબાણ તેમજ ગેરકાયદે બાંધકામોના અતિક્રમણને કારણે આ વસ્તુસંરચના અસ્તિત્વને જોખમ છે.