ખંજરી (વાદ્ય)

વિકિપીડિયામાંથી
ખંજરી
ખંજરીની અંદરની બાજુ
થાપ મારીને વગાડાતું વાદ્ય
અન્ય નામોટૅમ્બરીન, ડફ
વર્ગીકરણ હાથની થાપથી વાગતું વાદ્ય
હોર્નબોસ્ટેલ-સાસ વર્ગીકરણ112.122(+211.311, with drumhead)
સંબંધિત વાદ્યો
ડફ, ડફલી

ખંજરી એક સાદું તથા નાનું વાદ્ય યંત્ર છે, જે બે-અઢી ઇંચ પહોળી લાકડાની પટ્ટીને ગોળાકારે જોડી તેની પરિઘ પર એક તરફ ચામડા વડે મઢાવામાં આવ્યું હોય છે. એની બીજી તરફ ખુલ્લી રહેતી હોય છે. આમ થાળી જેવા આકારનું આ વાદ્ય બને છે. થાળી જેવી કિનારમાં થોડા-થોડા અંતરે જગ્યા કરીને તેમાં ધાતુની નાની નાની ૨-૩ તક્તિઓ એક સળીયા પર પરોવીને લગાવેલી હોય છે. આ વાદ્યને એક હાથમાં પકડીને બીજા હાથ વડે થાપ મારી વગાડવામાં આવે છે. જેનો ઝાંઝની જેમ થાપ પડતાંની સાથે જ સ્વત: ઝંકાર ઉઠે છે. આ વાદ્યનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે ભજનોમાં અને મંદિરોમાં આરતિ-કિર્તન દરમ્યાન સંગીત માટે કરવામાં આવે છે, આ ઉપરાંત ગીત ગાઇને ભીખ માગવા વાળા ભિખારીઓ તથા લોક સંગીતમાં પણ થતો આવ્યો છે.