આર. શ્રીનિવાસન
આર. શ્રીનિવાસન | |
|---|---|
 શ્રીનિવાસન (ડાબે) અને આંબેડકર (જમણે) વર્ષ ૨૦૦૦ની ભારતીય ટપાલ ટિકિટ પર | |
| જન્મની વિગત | 7 July 1860 મદ્રાસ પ્રાંત, બ્રિટીશ ભારત |
| મૃત્યુ | 18 September 1945 (ઉંમર 85) મદ્રાસ પ્રાંત, બ્રિટીશ ભારત |
| વ્યવસાય | વકીલ, પત્રકાર અને રાજનેતા |
આર. શ્રીનિવાસન (૭ જુલાઈ, ૧૮૬૦ – ૧૮ સપ્ટેમ્બર, ૧૯૪૫) તરીકે જાણીતા દિવાન બહાદુર રેટ્ટામલાઈ શ્રીનિવાસન અનુસૂચિત જાતિના કાર્યકર અને બ્રિટિશ ભારતના તે સમયના મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી (વર્તમાન તમિલનાડુ)ના રાજકારણી હતા. તેઓ તમિલનાડુની દલિત જાતિ પરૈયારના આદર્શ અને મહાત્મા ગાંધીના સહયોગી તેમજ બી.આર.આંબેડકરના નિકટના સાથી હતા.[૧] આજે તેમને ભારતમાં અનુસૂચિત જાતિ આંદોલનના પ્રણેતા તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે. તેમણે ૧૮૯૩ માં આદિ દ્રવિડ મહાજન સભાની સ્થાપના કરી હતી.[૨]
પ્રારંભિક જીવન[ફેરફાર કરો]
રેટ્ટામલાઇ શ્રીનિવાસનનો જન્મ ૧૮૬૦ માં મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સીમાં એક ગરીબ તમિળ પરિવારમાં થયો હતો.[૩] તેમના પિતા રેટ્ટામલાઇના અંગ્રેજો સાથેના વેપારી સંબંધોને કારણે તેમનો પરિવાર તેમને કોઇમ્બતૂરની રહેણાંક શાળામાં મોકલી શક્યો હતો.શાળાના ૪૦૦ વિદ્યાર્થીઓમાં તેઓ એકમાત્ર પરૈયાર વિદ્યાર્થી હતા. બાદમાં તેમણે ઉટીમાં એકાઉન્ટન્ટ તરીકે કામ કર્યું જે તે સમયે મદ્રાસ પ્રાંતની ઉનાળાની રાજધાની હતી. ઉટી તે સમયે દલિત રાજકીય સક્રિયતાઓથી ભરેલું હતું અને શ્રીનિવાસનને આ પ્રવૃત્તિઓમાં રસ પડ્યો હતો.[૪]
તેઓ અનુસૂચિત જાતિના પ્રખ્યાત કાર્યકર્તા ઇયોથી ઠાસના સાળા હતા. જ્યારે ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકાની અદાલતમાં વકીલ તરીકે પ્રેક્ટિસ કરતા હતા ત્યારે તેમણે ગાંધીજીના અનુવાદક તરીકે કામ કર્યું હતું. મહાત્મા ગાંધીએ તમિલમાં તેમની સહી "મો.કા" તરીકે મૂકવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. ગાંધી" (મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી તમિલમાં).[૧][૫]
શ્રીનિવાસને ૧૮૯૧માં પરૈયાર મહાજન સભાની સ્થાપના કરી હતી અને તેનું નેતૃત્વ કર્યું હતું,[૬] જે પાછળથી આદિ-દ્રવિડ મહાજન સભામાં પરિવર્તિત થયું હતું.[૫][૬] તેમણે ઓક્ટોબર ૧૮૯૩માં પરૈયાન નામનું તમિલ અખબાર શરૂ કર્યું હતું[૭] જેનું વેચાણ માસિક ધોરણે ચાર આનાની કિંમતે ચાર પાનાં સાથે શરૂ થયું હતું.[૮] જો કે, અખબારને તેના શરૂઆતના દિવસોમાં ભારે મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.
શ્રીનિવાસન સ્વતંત્રતા ચળવળમાં સહભાગી હતા અને તેઓ દેશ છોડીને ભાગી રહ્યા હોવાનો દાવો કરીને તેમની સામે ધરપકડનું વોરંટ જારી કરવામાં આવ્યું હતું. ૧૮૯૬માં તેમના અખબાર સામે કેસ દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો અને સંપાદકને લખેલા પત્રને ટાંકીને શ્રીનિવાસનને કોર્ટમાં ઘસડી જવામાં આવ્યા હતા. સંપાદક શ્રીનિવાસનને તેમનાં લખાણો માટે રૂ. ૧૦૦નો દંડ ફટકારવામાં આવ્યો.[૯]
ગોળમેજી પરિષદ[ફેરફાર કરો]
રેટ્ટામલાઇ શ્રીનિવાસને લંડનમાં પ્રથમ બે ગોળમેજી પરિષદો (૧૯૩૦ અને ૧૯૩૧)માં બી. આર. આંબેડકરની સાથે પરૈયાર જાતિસમૂહનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું હતું.[૧૦]૧૯૩૨માં, આંબેડકર, એમ.સી.રાજહ અને રેટ્ટામલાઇ શ્રીનિવાસન થોડા સમય માટે ગાંધીજી દ્વારા સ્થાપિત સર્વન્ટસ ઓફ અનટચેબલ સોસાયટીના બોર્ડમાં જોડાયા હતા.[૧૧] ૧૯૩૬માં તેમણે મદ્રાસ પ્રાંત અનુસૂચિત જાતિ પક્ષની સ્થાપના કરી હતી.
૧૯૩૬માં દલિતવર્ગોની સેવા બદલ અંગ્રેજ સરકારે તેમને 'દીવાન બહાદુર'ની ઉપાધિથી નવાજ્યા હતા.[૧૨]
સન્માન[ફેરફાર કરો]
ભારત સરકારના ટપાલ વિભાગ દ્વારા રેટ્ટામલાઇ શ્રીનિવાસનની યાદમાં વર્ષ ૨૦૦૦માં એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડવામાં આવી છે.[૧૩]
નોંધ[ફેરફાર કરો]
- ↑ ૧.૦ ૧.૧ "'Govt to celebrate Rettamalai Srinivasan's birthday'". The Hindu. 6 July 2011. મેળવેલ 3 November 2011.
- ↑ Cotextualizing scheduled caste Movement in South India, Pg 10
- ↑ Talisman, Pg xxvi
- ↑ "Remembering Rettamalai Srinivasan, the Lasting Emblem of Dalit Political Aspiration". The Wire. મેળવેલ 2021-09-18.
- ↑ ૫.૦ ૫.૧ Thirumavalavan, Pg 227
- ↑ ૬.૦ ૬.૧ Thirumavalavan, Pg 44
- ↑ Talisman, Pg xxvii
- ↑ Rajan, Nalini (2007). 21st Century Journalism in India. પૃષ્ઠ 66. ISBN 9780761935612.
- ↑ Rajan, Nalini (2007). 21st Century Journalism in India. પૃષ્ઠ 70. ISBN 9780761935612.
- ↑ Cotextualizing Dalit Movement in South India, Pg 29
- ↑ A saga of long struggle – TAMIL NADU – The Hindu
- ↑ Teltumbde, Anand (2016-08-19). Dalits: Past, present and future (અંગ્રેજીમાં). Routledge. ISBN 978-1-315-52643-0.
- ↑ "No rules violated in stamp release function". The Hindu. 19 August 2004. મૂળમાંથી અહીં સંગ્રહિત 29 June 2009. મેળવેલ 9 October 2008.CS1 maint: unfit URL (link)
સંદર્ભ[ફેરફાર કરો]
- Thirumavalavan, Thol; Meena Kandasamy (2003). Talisman, Extreme Emotions of Dalit Liberation: Extreme Emotions of Dalit Liberation. Popular Prakashan. ISBN 978-81-85604-68-8.
- Thirumavalavan, Thol; Meena Kandasamy (2004). Uproot Hindutva: The Fiery Voice of the Liberation Panthers. Popular Prakashan. ISBN 978-81-85604-79-4.
- "Cotextualizing Dalit Movement in South India" (PDF). Vikalp. 2005. મૂળ (PDF) માંથી 2016-04-13 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2022-12-18.
પૂરક વાંચન[ફેરફાર કરો]
- Mohan, J. (2001). History of Dalit Struggle for Freedom: Dravidian Parties and Dalit Uprise in Tamil Nadu. Dhamma Institute of Social Sciences.
- Mohan, Pullam Ethiraj (1993). Scheduled Castes, History of Elevation, Tamil Nadu, 1900–1955: History of Elevation, Tamil Nadu, 2000–2015. New Era Publications.