ઇન્વેસ્ટમેન્ટ બેન્કિંગ

ઇન્વેસ્ટમેન્ટ બેન્કિંગ(રોકાણ બેન્કિંગ) કે રોકાણ નાણાવટુંએ નાણાકીય સંસ્થાન છે, જે મૂડી ઊભી કરે છે, જામીનગીરીઓનો વેપાર કરે છે અને કંપનીને લગતા જોડાણો અને હસ્તાંતરણનું સંચાલન કરે છે. રોકાણ બેન્કિંગનો અન્ય એક અર્થ કોર્પોરેટ ધિરાણ છે.

રોકાણ બેન્કો કંપનીઓ અને સરકારો માટે કામ કરે છે અને મૂડીબજાર (ઇક્વિટી અને દેવા એમ બન્ને)માં જામીનગીરીઓ જારી કરીને અને વેચાણ કરીને નફો રળે છે અને બોન્ડનો વીમો ઉતારે છે (ઉ.દા. ધિરાણ નાદાર વિનીમય), અને જોડાણો અને હસ્તાંતરણ જેવા વ્યવહારો પર સલાહ પૂરી પાડે છે. મોટા ભાગની રોકાણ બેન્કો જોડાણો, હસ્તાંતરણો, વેચાણ માટે વ્યૂહાત્મક સલાહ સેવા પૂરી પાડે છે અથવા ગ્રાહકો માટેની અન્ય નાણાકીય સેવાઓ જેમ કે ડેરિવેટિવ્સ (પેટા પેદાશો)નું ટ્રેડીંગ, નિશ્ચિત આવક, વિદેશ વિનીમય, કોમોડિટી અને ઇક્વિટી જામીનગીરીઓની સેવા પણ પૂરી પાડે છે. નિયમનકારી માન્યતાઓની દ્રષ્ટિએ આ સેવાઓ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં બજાવવા માટે સલાહકાર સિક્યુરિટીઝ એન્ડ એક્સચેંજ કમિશન (SEC) (FINRA) નિયમનોની શરતે પરવાનેદાર બ્રોકર-ડીલર હોવો જોઇએ. 1999 સુધી યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે રોકાણ બેન્કિંગ અને વાણિજ્ય બેન્કો વચ્ચેનો તફાવત જાળવી રાખ્યો હતો. G7 દેશો સહિતના અન્ય ઓૈદ્યોગિકૃત દેશોએ ઐતિહાસિક રીતે આ તફાવત જાળવી રાખ્યો નથી. રોકડ અથવા જામીનગીરીઓ માટે ટ્રેડીગ જામીનગીરીઓ (એટલે કે, વ્યવહારો, બજાર કામકાજો), અથવા જામીનગીરીઓને ઉત્તેજન (એટલે કે, અંડરરાઇટીંગ, સંશોધન, વગેરે)ને "સેલ સાઇડ" તરીકે ઉલ્લેખવામાં આવ્યા હતા. પેન્શન ફન્ડ, મ્યુચ્યુઅલ ફન્ડ, હેજ ફન્ડો સાથે કામ કરતા, અને રોકાણ કરતી જનતા કે જે રોકાણ પરના પોતાના વળતરને મહત્તમ કરતા વેચાણ તરફની પેદાશો અને સેવાઓનો વપરાશ કરે છે તેમાં "બાય સાઇડ"નો સમાવેશ થાય છે. અસંખ્ય કંપનીઓ લેવાલ અને વેચાણ તરફી ઘટકો ધરાવે છે.

રોકાણ બેન્કનું સંસ્થાકીય માળખું

મુખ્ય પ્રવૃત્તિઓ અને એકમો

રોકાણ બેન્ક કહેવાતા ફ્રંટ ઓફિસ, મિડલ ઓફિસ, અને બેક ઓફિસમાં વિભાજિત થયેલી છે. મહાકાય સમગ્ર સેવા આપતી રોકાણ બેન્ક કારોબારના સમગ્ર સ્વરૂપો જેમ કે વેચાણ તરફ અને લેવાલ તરફ બન્ને ઓફર કરે છે ત્યારે, નાની વેચાણ તરફી રોકાણ સંસ્થાઓ જેમ કે નાની રોકાણ બેન્કો અને નાના બ્રોકર ડિલરો અનુક્રમે રોકાણ બેન્કિંગ અને વેચાણ/ટ્રેડીંગ/સંશોધન પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરશે. રોકાણ બેન્કો જામીનગીરીઓ જારી કરતા કોર્પોરેશનો અને જામીનગીરીઓ ખરીદતા રોકાણકારો બન્ને પક્ષકારોને રક્ષણ પૂરુ પાડે છે. કોર્પોરેશનને રોકાણ બેન્કરો તેમની જામીનગીરીઓને ક્યારે અને કેવી રીતે બજારમાં મૂકવી તે અંગેની માહિતી પૂરી પાડે છે. કોર્પોરેશનો પાસે ન હોય તેવા સ્ત્રોતો પર તેમણે ખર્ચ કરવાનું રહેતું નથી. જવાબદાર રોકાણ બેન્કર રોકાણકારોને બિનસલામત જામીનગીરીઓ સામે રક્ષણ પૂરું પાડે છે. થોડા ખરાબ ઇસ્યુની ઓફર કંપનીની પ્રતિષ્ઠાને ગંભીર નુકશાન પહોંચાડી શકે છે અને તેથી કારોબાર ગુમાવવાનો વારો આવે છે. આથી, રોકાણ બેન્કરો નવી જામીનગીરીઓની ઓફર કરવામાં ખૂબ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

રોકાણ બેન્કિંગની મુખ્ય પ્રવૃત્તિઓ

• રોકાણ બેન્કિંગ રોકાણ બેન્કનો પરંપરાગત ભાગ છે જેમાં ગ્રાહકોને મૂડીબજારમાં ભંડોળ ઊભુ કરવામાં સહાય કરવાનો અને જોડાણો અને હસ્તાંતરણો અંગે સલાહ આપવાનો સમાવેશ થાય છે. રોકાણ બેન્કોની કામગીરીમાં રોકાણકારોને જારી કરાયેલી જામીનગીરીઓને ભરાવવામાં, બીડરો સાથે સંકલન સાધવામાં અથવા જોડાણ લક્ષ્યાંક સાથે વાટાઘાટ કરવાનો સમાવેશ થઇ શકે છે. રોકાણ બેન્કિંગ વિભાગનો અન્ય અર્થ કોર્પોરેટ ધિરાણ છે, અને તેના સલાહકાર જૂથને ઘણી વાર જોડાણો અને હસ્તાંતરણો (એમએન્ડએ) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. સંભવિત એમએન્ડએ ગ્રાહક માટે બેન્ક દ્વારા નાણાકીય માહિતીની પીચ બુક તૈયાર કરવામાં આવે છે; જો પીચ બુક સફળ થાય તો બેન્ક ગ્રાહક માટે સોદાની ગોઠવણી કરે છે. રોકાણ બેન્કિંગ વિભાગ (IBD) સામાન્ય રીતે ઉદ્યોગ વ્યાપ અને પેદાશ વ્યાપ જૂથોમાં વિભાજિત થયેલો હોય છે. ઉદ્યોગ વ્યાપ જૂથો ચોક્કસ પ્રકારના ઉદ્યોગો જેમ કે આરોગ્યસંભાળ, ઔદ્યોગિક, અથવા ટેકનોલોજી પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરે છે અને બેન્ક માટે કારોબાર ખેંચી લાવવા માટે કોર્પોરેશનો સાથે સંબંધો જાળવી રાખે છે. પેદાશ વ્યાપ જૂથો નાણાકીય પેદાશો પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરે છે જેમ કે જોડાણો અને હસ્તાંતરણો, વિસ્તરિત ધિરાણ, ઇક્વિટી અને ઊંચી કક્ષાના દેવા પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરે છે અને સામાન્ય રીતે ગ્રાહકની વધુ જટિલ અને ચોક્કસ પ્રકારની જરૂરિયાતો અંગે ઉદ્યોગ જૂથો સાથે કામ કરે છે અને સહયોગ કરે છે.

• વેચાણ અને ટ્રેડીંગ : બેન્ક અને તેના ગ્રાહકો વતી મહાકાય રોકાણ બેન્કનું પ્રાથમિક કાર્ય પેદાશોને ખરીદવાનું અને વેચવાનું છે. માર્કેટ મેકીંગમાં, વેપારીઓ દરેક ટ્રેડમાં વધુને વધુ નાણાં બનાવવાના લક્ષ્યાંક સાથે નાણાકીય પેદાશની ખરીદી અને વેચાણ કરે છે. રોકાણ બેન્કના વેચાણ દળ માટે વેચાણ એ ખાસ શબ્દ છે, જેનું પ્રાથમિક કામ સંસ્થાગત અને ઊંચા ગજાના રોકાણકારોને ટ્રેડીંગના ખ્યાલ (તાકીદના ગ્રાહક પરના ધોરણે) પર સુચન આપવાનું અને તેમની પાસેથી ઓર્ડર લેવાનું છે. ત્યાર બાદ વેચાણ ડેસ્ક તેમના ગ્રાહકોના ઓર્ડરને યોગ્ય ટ્રેડીંગ ડેસ્ક પર મોકલે છે, જેઓ ટ્રેડ કરી શકે અને તેને કિંમત આપી શકે અથવા ચોક્કસ પ્રકારની જરૂરિયાતો સાથે સુસંગત હોય તેવી નવી પેદાશની રચના કરે છે. તાજેતરની ગતિવિધિ જેમ કે ડેરિવેટિવ્ઝ અસ્તિત્વમાં આવ્યા બાદ રચના ની તાતી જરૂર ઊભી થઇ છે, કેમ કે ઊંચુ પ્રૌદ્યોગિકી શિક્ષણ પામેલા અને ગાણિતિક સિદ્ધાંતો સાથે પરિચીત કર્મચારીઓ એવી જટિલ રચનાવાળી પેદાશોની રચના માટે કામ કરે છે જે ખાસ કરીને ઉપલબ્ધ રોકડ જામીનગીરીઓની તુલનામાં વિશાળ માર્જિન અને વળતર પૂરું પાડે છે. વ્યૂહરચના કરનાર વિવિધ બજારોમાં અપનાવી શકાય તેવી વ્યૂહરચનાઓ વિશે બાહ્ય અને આંતરિક ગ્રાહકોને સલાહ આપે છે. ડેરિવેટિવ્ઝથી લઇને ચોક્કસ પ્રકારના ઉદ્યોગો સુધી સ્ટ્રેટેજિસ્ટો વ્યાપક સમગ્રલક્ષી દ્રશ્યની વિચારણા કરીને કંપનીઓ અને ઉદ્યોગોને પરિમાણવાચક માળખામાં મુકે છે. જે તે કંપની બજારમાં કેવી રીતે કામ કરે છે તેની પર આ વ્યૂહરચનાઓ, કંપનીની માલિકી અને વિવિધ હોદ્દા પાસેથી મળી રહેલા આદેશો, ગ્રાહકોને જે વેચાણ કરતી વ્યક્તિઓ દ્વારા સુચનો આપવામાં આવે છે તેની પર તેમજ નવી પેદાશોના સર્જન માટેના રચનાના માર્ગ પર પણ અસર કરે છે. બેન્કો ગ્રાહકો સાથે સંપર્કમાં ન આવતા ટ્રેડરોના વિશેષ વર્ગ માટે પ્રોપરાયટરી ટ્રેડીંગ દ્વારા જોખમની જવાબદારી પણ લે છે અને ટ્રેડરે તેના ગ્રાહક માટે ખરીદી કે વેચાણ કર્યા બાદ લીધેલા જોખમ માટે તે "પ્રિન્સીપાલ રિસ્ક" દ્વારા જવાબદારી લે છે અને પોતાનું સંપૂર્ણ રોકાણને હેજ કરતા નથી. બેન્કો તેમના સરવૈયામાં દર્શાવવામાં આવેલી જોખમની રકમ માટે મહત્તમ નફાકારકતાની માગ કરે છે. વેચાણ અને ટ્રેડીંગમાં ગાણિતીક ક્ષમતાની જરૂરિયાતે શરીરશાસ્ત્ર અને ગણિત વિષયના પીએચ.ડી માટે રોજગારીનુ સર્જન કર્યું છે જેઓ પરિમાણવાચક વિશ્લેષક તરીકે કાર્ય કરે છે.

• સંધોશન (રિસર્ચ) એ એવો વિભાગ છે જે કંપનીઓની સમીક્ષા કરે છે અને તેના ભવિષ્ય અંગે અહેવાલ લખે છે, જેમાં ઘણી વાર "બાય" અને "સેલ" રેટિંગનો પણ સમાવેશ થાય છે. સંશોધન વિભાગ કોઇ આવકનું ઉપાર્જન કરતો નહી હોવાથી, તેના સ્ત્રોતોને વેપારીઓની મદદ કરવા માટે ઉપયોગમા લેવાય છે, વેચાણ દળ ગ્રાહકોને યુક્તિઓનું સુચન કરે છે અને રોકાણ બેન્કરો તેમના ગ્રાહકોને આવરી લે છે. રોકાણ બેન્ક અને તેના વિશ્લેષકો વચ્ચે પ્રકાશિત થયેલા વિશ્લેષણ અંગે હિતના સંભવિત સંઘર્ષની શક્યતાઓ રહેલી છે જે બેન્કના નફાને અસર કરી શકે છે. તેથી, તાજેતરના વર્ષોમાં રોકાણ બેન્કિંગ અને સંશોધન વચ્ચેના સંબંધો પર તીવ્ર નિયંત્રણ મુકવામાં આવે છે અને ખાનગી અને જાહેર કાર્યો વચ્ચે ચાઇનીઝ વોલ માફક અંતરાયની માગ કરવામાં આવે છે.

રોકાણ બેન્કને શામેલ કરી શકાય તેવા અન્ય કારોબારો

• ગ્લોબલ ટ્રાન્ઝેક્શન બેન્કિંગ એ એવો વિભાગ છે જે સંસ્થાઓને રોકડ સંચાલન, કસ્ટડી સેવાઓ, ધિરાણ અને જામીગીરી બ્રોકરેજ સેવાઓ પૂરી પાડે છે. હેજ ફન્ડો પાસેથી ઊંચુ બ્રોકરેજ (દલાલી) ખાસ કરીને નફાકારક કારોબાર બની ગયો છે જોકે થોડો જોખમી પણ છે, જે 2008માં બેર સ્ટર્નસ સાથે "રન ઓન ધ બેન્ક"માં અનુભવાયું હતું.

• રોકાણ સંચાલન એ રોકાણકારોના લાભાર્થે ચોક્કસ પ્રકારના રોકાણ લક્ષ્યાંકોને પહોંચી વળવા માટે વિવિધ જામીનગીરી ((શેર્સ, બોન્ડઝ, વગેરે)ઓનું અને અન્ય મિલકતો (ઉદા. રિયલ એસ્ટેટ)નું વ્યાવસાયિક સંચાલન છે. રોકાણકારોમાં સંસ્થાઓ પણ હોઇ શકે છે, જેમાં સંસ્થાઓ (વીમા કંપનીઓ, પેન્શન ફન્ડ્ઝ, કોર્પોરેશનો વગેરે.) અથવા ખાનગી રોકાણકારો (રોકાણ કરાર દ્વારા સીધી રીતે અને સર્વસામાન્ય રીતે સામૂહિક રોકાણ યોજના ઉદા. મ્યુચ્યુઅલ ફન્ડો એમ બન્ને રીતે). રોકાણ સંચાલન એ રોકાણ બેન્કનો વિભાગ છે જે સામાન્ય રીતે અલગ અલગ જૂથોમાં વહેંચાયેલો હોય છે, જેને ઘણી વખત ખાનગી સંપત્તિ સંચાલન અને ખાનગી ગ્રાહક સેવાઓ તરીકે ઓળખાય છે.

• વેપારી બેન્કિંગ એ રોકાણ બેન્કની ખાનગી ઇક્વિટી પ્રવૃત્તિ છે. પ્રવર્તમાન ઉદાહરણોમાં ગોલ્ડમેન સાંશ કેપિટલ પાર્ટનર્સ અને જેપીમોર્ગનની વન ઇક્વિટી પાર્ટનર્સનો સમાવેશ થાય છે. (મૂળભૂત રીતે, "મર્ચંન્ટ બેન્ક" એ રોકાણ બેન્ક માટેનો બ્રિટીશ ઇંગ્લીશ શબ્દ હતો.)

• વાણિજ્ય બેન્કિંગ જુઓ આર્ટિકલ વાણિજ્ય બેન્ક. 2008ની નાણાકીય કટોકટી પહેલા પણ ગોલ્ડમેન સાંશ અને મોર્ગન સ્ટેન્લી વાણિજ્ય બેન્કિંગ કારોબારમાં વૃદ્ધિ પામ્યા હોવાના ઉદાહરણો છે.

મધ્ય ઓફિસ

• જોખમ સંચાલન માં બજાર અને ધિરાણ જોખમ કે જેને વેપારીઓ દૈનિક સોદા હાથ ધરવા તેમના સરવૈયામાં લેતા હોય છે અને એકંદરે ડેસ્કને નુકસાનકારક અસર પહોંચાડતા હોય તેવી ખરાબ સોદાઓને રોકવા માટે કેટલીક રકમ પર મર્યાદા નિશ્ચિત કરે છે તેનું વિશ્લેષણ કરે છે. મધ્ય ઓફિસની અન્ય એક અગત્યની ભૂમિકા એ છે કે ઉપર દર્શાવવામાં આવેલા જોખમોને યોગ્ય રીતે (કાઉન્ટરપાર્ટી સાથે વેપારી શરતોના કરાર અનુસાર), સાચી રીતે (મોટે ભાગે યોગ્ય વ્યવસ્થાઓમાં સમાન બુકીંગ મોડેલ અનુસાર) અને સમયસર (ખાસ કરીને ટ્રેડ અમલીકરણની 30 મિનીટોમાં જ) ઝડપી લેવામાં આવે. તાજેતરના વર્ષોમાં ભૂલોનું જોખમ "ઓપરેશનલ જોખમ" તરીકે જાણીતુ બન્યુ છે અને મધ્ય ઓફિસ દ્વારા જે ખાતરી પૂરી પાડવામાં આવે છે તેમાં આ જોખમ પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવાના પગલાનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે આ ખાતરી આપવામાં આવતી નથી ત્યારે બજાર અને ધિરાણ જોખમ વિશ્લેષક અવિશ્વસનીય પૂરવાર થઇ શકે છે અને તેમાં ઇરાદાપૂર્વકના ફેરફાર થવાની શક્યતા રહે છે.

• કોર્પોરેટ ટ્રેઝરી રોકાણ બેન્કના ભંડોળ, મૂડી માળખા સંચાલન અને તરલતા જોખમ પર દેખરેખ રાખવા માટે જવાબદાર છે.

• નાણાકીય નિયંત્રણ કંપનીના મૂડીપ્રવાહ પર નજર રાખે છે અને વિશ્લેષણ કરે છે, નાણાં વિભાગ વરિષ્ઠ સંચાલનને આવશ્યક વિસ્તારો જેમ કે કંપનીનું વૈશ્વિક જોખમ દેખાવના નિયંત્રણ અને નફાકારકતા અને કંપનીના વિવિધ કારોબારના માળખા બાબતે મુખ્ય સલાહકાર છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં અને યુનાઇટડ કિંગ્ડમમાં નાણાકીય નિયંત્રક એ વરિષ્ઠ પદ છે, જે ઘણી વખત ચીફ ફાયનાન્સિયલ ઓફિસરને અહેવાલ આપે છે.

• જોખમ, ટ્રેઝરી અને નિયંત્રકો સાથે કોર્પોરેટ વ્યૂહરચના , ઘણી વખત નાણાં વિભાગની હેઠળ આવે છે.

• અનુસરણ વિસ્તારો રોકાણ બેન્ક સરકારી નિયમનો અને આંતરિક નિયમનો સાથે દૈનિક કામગીરીના અનુસરણ માટે પણ જવાબદાર છે. ઘણી વખત બેક ઓફિસ વિભાગ તરીકે પણ તેની ગણના કરવામાં આવે છે.

બેક ઓફિસ

• કામગીરીઓમાં હાથ ધરવામાં આવેલા સોદાઓની માહિતી તપાસવામાં આવે છે, જેમાં તે ભૂલભરેલા નથી અને જરૂરી તબદિલીઓ કરવામાં આવી છે તેની ખાતરી કરવામાં આવે છે. કેટલાક એવું માને છે કે રોકાણ બેન્કમાં કોઇ પણ વિભાગના કામકાજો સૌથી વધુ નોકરીની સલામતી અને કારકીર્દીના અસ્પષ્ટ સંજોગો પૂરા પાડે છે ત્યારે કેટલીક બેન્કો પોતાના કામકાજો બહારથી કરાવે છે. આમ છતાં, તે બેન્કનો અગત્યનો ભાગ છે. નાણાં સંબંધી કારકીર્દીમાં વધેલી સ્પર્ધાને કારણે ટિઅર 1 રોકાણ બેન્કમાં કોલેજની ડિગ્રી ફરજિયાત બની ગઇ છે. ફાયનાન્સની ડિગ્રીએ સોદા અને વ્યવહારો કે જે બેન્કના તમામ વિભાગોમાં બને છે તેની ઊંડાઇને સમજવામાં અગત્યતા સાબિત કરી છે.

• પ્રૌદ્યોગિકી ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી વિભાગ સાથે સંબંધ ધરાવે છે. દરેક રોકાણ બેન્ક પાસે પ્રૌદ્યોગિકી ટીમ દ્વારા ઊભા કરવામાં આવેલા ઇન હાઉસ સોફ્ટવેર નોંધપાત્ર સંખ્યામાં છે, તેઓ પ્રૌદ્યોગિકી ટેકા માટે પણ જવાબદાર છે. વધુને વધુને વેચાણ અને ટ્રેડીંગ ડેસ્કસ ઇલેક્ટ્રોનીક ટ્રેડીંગનો ઉપયોગ કરતા હોવાથી ટેકનોલોજીમાં નોંધપાત્ર ફેરફાર આવ્યો છે. કેટલાક ટ્રેડ્ઝની હેજિંગ હેતુ માટે જટિલ એલ્ગોરિધમ્સ દ્વારા પહેલ કરવામાં આવી છે.

ચાઇનીઝ વોલ

રોકાણ બેન્કને ચાઇનીઝ વોલ કે જે બે માહિતીઓને ક્રોસીંગ થતી અટકાવે છે. તેના દ્વારા ખાનગી અને જાહેર કામકાજોને વિભાજિત કરી શકાય છે. બેન્કનો ખાનગી વિસ્તાર ખાનગી ઇનસાઇડર માહિતી સાથે કામ કરે છે, જેને જાહેરમાં ખુલ્લી પાડી શકાય નહી, જ્યારે શેર વિશ્લેષણ જેવી બાબતો જાહેર માહિતી સાથે સંબંધ ધરાવે છે.

ઉદ્યોગનું કદ

વૈશ્વિક રોકાણ બેન્કિંગની આવક 2007માં સતત પાંચમા વર્ષે પણ વધીને 84.3 બિલિયન ડોલરની થઇ હતી. તે અગાઉના વર્ષે 22 ટકા વધુ હતી અને 2003ની કક્ષાની સરખામણીએ બમણા કરતા પણ વધુ હતી. તે વર્ષ ફીની આવકની દ્રષ્ટિએ ઐતિહાસિક વર્ષ હોવા છતાં ઘણી રોકાણ બેન્કોએ યુ.એસ. સબ-પ્રાઇમ જામીનગીરીઓમાં તેમના રોકાણને કારણે ભારે મોટું નુકસાન સહન કર્યું હતું.

2007માં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ રોકાણ બેન્કિંગની કુલ આવકમાં 53 ટકા હિસ્સા સાથે મુખ્ય સ્ત્રોત હતું, જેમાં પ્રમાણમાં આશરે છેલ્લા એક દાયકાથી ઘટાડો થયો છે. યુરોપે (મધ્ય પૂર્વ અને આફ્રિકા) કુલ આવકમાંથી 32 ટકાનું ઉપાર્જન કર્યું હતું, જે તેના દાયકા અગાઉના 30 ટકા હિસ્સાની તુલનામાં સહેજ વધુ છે. એશિયન દેશોએ બાકીની 15 ટકા આવક મેળવી હતી. છેલ્લા દાયકામાં યુએસ દ્વારા ફીની આવકમાં 80 ટકાનો વધારો કરવામાં આવ્યો છે.તેની સામે સમાન ગાળામા યુરોપમાં 217 ટકા અને એશિયામાં 250 ટકાનો વધારો થયો છે. ઉદ્યોગો લંડન, ન્યુ યોર્ક સિટી અને ટોક્યો સહિતના નાણાકીય કેન્દ્રો પર ભારે ધ્યાન કેન્દ્રીત કરી રહ્યો છે.

રોકાણ બેન્કિંગ એ વૈશ્વિક ઉદ્યોગોમાંનો એક છે અને તેથી વૈશ્વિક નાણાકીય બજારોમાં નવી પ્રગતિઓ અને શોધો સમક્ષ પ્રતિભાવ આપવા માટે સતત પડકાર ઝીલી રહ્યો છે. રોકાણ બેન્કિંગના સંપૂર્ણ ઇતિહાસ દરમિયાન, એ બાબત જાણીતી બની કે ઘણા લોકોએ રોકાણ બેન્કિંગ ઉત્પાદનો અને સેવાઓ કોમોડિટાઇઝ્ડ થઇ જશે તેવો સિંદ્ધાંત દર્શાવ્યો હતો. ગ્રાહકોનો વિશ્વાસ જીતવા અને નવા બજારોમાં ટ્રેડીંગ જાણકારી વિકસાવવાની આશામાં બેન્કરો દ્વારા ઊંચા નફા સાથેના નવા ઉત્પાદનોની સતત શોધ કરવામાં આવે છે. જોકે, આ બાબત સામાન્ય રીતે પેટન્ટેડ અથવા કોપીરાઇટેડ ન હોવાથી, અન્ય સ્પર્ધક બેન્કો દ્વારા ઘણી વાર તેની નકલ કરવામાં આવે છે અને ટ્રેડિંગના માર્જિનમાં ઘટાડો કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ગ્રાહકો માટે ટ્રેડીંગ બોન્ડઝ અને ઇક્વિટી હવે કોમોડિટી કારોબાર બની ગયો છે,પરંતુ ગોઠવણી અને ડેરિવેટિવ્ઝ ટ્રેડીંગ સારા સમયમાં ઊચો નફો પ્રાપ્ત કરે છે અને બજારની વિપરીત પરિસ્થિતિમાં મોટા નુકસાનનુ્ જોખમ જેમ કે ધિરાણ તંગી 2007માં શરૂ થઇ હતી. દરેક ઓવર ધ કાઉન્ટર કોન્ટ્રેક્ટની વિશિષ્ટ રીતે રચના કરવી જોઇએ અને તેમાં જટિલ પે-ઓફ (ચૂકવણી) અને રિસ્ક પ્રોફાઇલનો સમાવેશ કરી શકાય. સીબીઇઓ (CBEO) જેવા અગ્રણી એક્સચેન્જીસ દ્વારા લિસ્ટેડ ઓપ્શન કોન્ટ્રેક્ટ્સનું ટ્રેડિંગ કરવામાં આવે છે, અને સામાન્ય ઇક્વિટી જામિનગારીઓ જેમ તે લગભગ કોમોડિટાઇઝ્ડ હોય છે. આ ઉપરાંત, મોટા ભાગના ઉત્પાદનો કોમોડિટાઇઝ્ડ હોવાથી, રોકાણ બેન્કોમાં નફાની રકમમાં થઇ રહેલો વધારો પ્રોપરાઇટરી ટ્રેડીંગમાંથી આવ્યો છે, જેમાં કદ સકારાત્મક નેટવર્ક લાભની રચના કરે છે (રોકાણ બેન્ક વધુ ટ્રેડ કરતી હોવાથી, બજાર પ્રવાહને તે સારી રીતે ઓળખે છે, જે તેને સૈદ્ધાંતિક વધુ સારા ટ્રેડ કરવાની અને ગ્રાહકોને વધુ સારુ માર્ગદર્શન કરવાની તક આપે છે).

રોકાણ બેન્કિંગ ઉદ્યોગના ઝડપથી વિકસતા જતા ક્ષેત્રો જાહેર કંપનીઓમાં ખાનગી રોકાણ વિભાગ છે (PIPEs, જે નિયમન ડી અથવા નિયમન એસ તરીકે પણ ઓળખાય છે). કંપનીઓ અને માન્ય રોકાણકારો વચ્ચે આ પ્રકારના વ્યવહારોની ખાનગી રીતે વાટાઘાટો થાય છે. આ પીઆઇપીઇ (PIPE) વ્યવહારો નોન-રૂલ 144એ વ્યવહારો છે. આ ક્ષેત્રે ગંજાવર બ્રોકરેજ કંપનીઓ અને નાની કંપનીઓ વચ્ચે સ્પર્ધા થાય છે. આ ઉદ્યોગમાંથી સ્પેશિયલ પરપઝ એક્વિઝીશન કંપનીઓ (SPAC) અથવા કોરા બ્લેન્ક ચેક કોર્પોરેશનોની રચના કરવામાં આવી છે.ઢાંચો:Facts

વર્ટિકલ ઇન્ટિગ્રેશન

યુ.એસમાં ગ્લાસ-સ્ટિગોલ કાયદાની પ્રાથમિક રીતે 1929ના શેરબજારના ધબડકાને પગલે રચના કરવામાં આવી હતી, જેણે બેન્કોને થાપણો સ્વીકારવા અને જામીનગીરીઓના અંડરાઇટીંગ સામે પ્રતિબંધ લાદ્યો હતો, અને તે વાણિજ્ય બેન્કોથી રોકાણ બેન્કોને અલગ પાડવામાં પરિણમ્યો હતો. મહાકાય નાણાં સંસ્થાઓ માટે ગ્લાસ સ્ટિગોલ કાયદાને પાછો ખેંચીને 1999માં ગ્રેમ-લિચ બ્લીલી કાયદો લાવવામાં આવ્યો હતો.

તાજેતરના વર્ષોમાં ડેટ સ્ક્રૂટિનાઇઝેશનના વર્ટિકલ ઇન્ટિગ્રેશન ક્ષેત્રે વિકાસ થયો છે. અગાઉ, રોકાણ બેન્કોએ વધુ ધિરાણ ભંડોળ ઉભુ કરવામાં સહાય કરી હતી અને ધિરાણદારોની બાકીની લોનને બોન્ડઝમાં રૂપાંતર કરીને લાંબા ગાળાની નિશ્ચિત વ્યાજ દર ઓફર કરવાની તેનામાં ક્ષમતા હતી. ઉદાહરણ તરીકે, મોર્ગેજ ધિરાણદાર ઘર માટે લોન આપે અને ત્યાર બાદ દેવા માટે ભંડોળ ઉભુ કરવા રોકાણ બેન્કનો ઉપયોગ કરે ત્યારે બોન્ડઝના વેચાણમાંથી આવેલા નાણાનો ઉપયોગ નવી લોન માટે કરી શકે છે, જ્યારે ધિરાણદાર લોન ચૂકવણીઓ સ્વીકારે છે અને ચૂકવણી બોન્ડહોલ્ડરોના નામે તબદિલ કરે છે. આ પ્રક્રિયાને જામીનીકરણ કહેવાય છે. જોકે, ધિરાણકર્તાઓએ વિશેષ રીતે મોર્ગેજ લોનના ક્ષેત્રમાં પોતાની રીતે લોનોના જામીનીકરણની શરૂઆત કરી છે. તેને પગલે, અને આ જ પ્રથા ચાલુ રહેશે તેવા ભયને કારણે ઘણી રોકાણ બેન્કોએ પોતાની જાતે જ ધિરાણદાર બનવા પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કર્યું હતું, તેમણે જામીનીકરણ કરવાના લક્ષ્યાંક સાથે લોનો આપી હતી. હકીકતમાં, કોમર્શિયલ મોર્ગેજીસની બાબતે, ઘણી બેન્કોએ લોનનું જામીનીકરણ કરવા મોટા વ્યાજ દરના નુકસાન સાથે ધિરાણ કર્યું હતું, જે વેપારી મિલકત રોકાણકારો અને ડેવલપરો માટે અત્યંત લોકપ્રિય વિકલ્પ સાબિત થયો હતો.રોકાણકારોને પૂરતી સ્પષ્ટતા વિના જોખમી લોન આપીને જામીનીકૃત હાઉસ લોનોએ કદાચ 2007ના પ્રારંભમાં સબપ્રાઇમ મોર્ગેજ કટોકટીને ઉત્તેજન આપ્યું હતું.

હિતનો શક્ય સંઘર્ષ

બેન્કના વિવિધ ભાગો વચ્ચે શક્ય હિત સંઘર્ષ ઊભો થઇ શકે છે, જે નાણાકીય હલચલ માટેની તક ઊભી કરી શકે છે અને તે બજારમાં બિનજરૂરી હસ્તક્ષેપમાં પરિણમી શકે. રોકાણ બેન્કિંગનું નિયમન કરતી સત્તાઓ (યુનાઇટેડ કિંગડમમાં એફએસએ (FSA), યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં એસઇસી (SEC)) બેન્કો ચાઇનીઝ વોલ લાદે તેવું ઇચ્છે છે, જે એક તરફ રોકાણ બેન્કિંગ અને બીજી તરફે ઇક્વિટી રિસર્ચ અને ટ્રેડીંગ વચ્ચેની વાટાઘાટો પર પ્રતિબંધ મુકે છે.

રોકાણ બેન્કિંગમાં જોવા મળતા હિતના સંઘર્ષોની યાદી અહીં આપવામાં આવી છે:

• ઇતિહાસમાં, ઇક્વિટી રિસર્ચ કંપનીઓની સ્થાપના અને માલિકી રોકાણ બેન્કો દ્વારા કરવામાં આવી હોવાનું પણ પ્રકાશમાં આવ્યું હતું. ઇક્વિટી વિશ્લેષકોની સર્વસામાન્ય ટેવ એ છે કે સંબંધો વિકસાવવાના ઉદ્દેશથી તે કંપની સાથે સંબંધ વિક્સાવવાની શરૂઆત કરે છે, જે ભારે નફાકારક રોકાણ બેન્કિંગ કારોબારમાં પરિણમે છે. 1990માં, ઘણા ઇક્વિટી સંશોધકોએ રોકાણ બેન્કિંગ કારોબારો માટે સીધી રીતે જ સકારાત્મક સ્ટોક રેટિંગ્સ આપ્યા હોવાનું મનાય છે. બીજી તરફ: જો તેમના શેરને તરફેણયુક્ત રેટિંગ અપાયું ન હોય તો કંપની રોકાણ બેન્કિંગ કારોબારને સ્પર્ધકોને સોંપવાની ચિમકી આપે છે. રાજકારણીઓએ આ કાયદાઓને ફોજદારી બનાવવા માટે ભાગ ભજવ્યો હતો. 2001ના શેર બજારના ધબકડાને પગલે નિયમનકારો દ્વારા દબાણમાં થયેલો વધારો અને અસંખ્ય દાવાઓ, પતાવટો અને આ કાર્યવાહીએ આ કારોબાર પર મહદઅંશે નિયંત્રણ લાદ્યુ હતું.

• મોટા ભાગની રોકાણ બેન્કો પણ રિટેલ બ્રોકરેજોની માલિકી ધરાવે છે. તેમજ 1990 દરમિયાન પણ, કેટલાક રિટેલ બ્રોકરેજોએ તેમની જણાવેલી જોખમ પ્રોફાઇલનું પાલન ન કરતા ગ્રાહકોની જામીનગીરીઓ વેચી દીધી હતી. આ વર્તણૂંક કદાચ રોકાણ બેન્કિંગમાં પરિણમી હોત અથવા પોતાના શેરને તરફેણમાં રાખવા જનતાનું ધ્યાન ખેંચી રાખવા જાહેર ઓફર દરમિયાન વધારાના શેરોના વેચાણમાં પણ પરિણમી હોત.

• રોકાણ બેન્કો તેમના પોતાના ખાતા માટેના ટ્રેડીંગમાં જ ભારે વ્યસ્ત હોવાથી, તેઓ કદાચ ફ્રંટ રનીગ(આગળ પડતો ભાગ ભજવવો)ના કેટલાક સ્વરૂપોમાં વ્યક્ત થઇ જશે તેવી લાલચ કે જોખમ હંમેશા રહેલું હોય છે. ફ્રંટ રનીંગ એ શેરદલાલની ગેરકાયદે પ્રવૃત્તિ છે, જેમાં તેઓ તેમના ગ્રાહકો દ્વારા અગાઉ સુપરત કરવામાં આવ્યા હોય તેમાં ઓર્ડર કરતા પોતાના ખાતામાં પ્રથમ વ્યવહાર કરે છે અને આથી તેઓ આ ઓર્ડરો દ્વારા ભાવોમાં થતા ફેરફારથી લાભો મેળવે છે.

વિશેષ વાંચન

• DePamphilis, Donald (2008). Mergers, Acquisitions, and Other Restructuring Activities. New York: Elsevier, Academic Press. પૃષ્ઠ 740. ISBN 978-0-12-374012-0. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Cartwright, Susan (2006). "Thirty Years of Mergers and Acquisitions Research: Recent Advances and Future Opportunities". British Journal of Management. 17 (S1): S1–S5. doi:10.1111/j.1467-8551.2006.00475.x. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Harwood, I. A. (2006). "Confidentiality constraints within mergers and acquisitions: gaining insights through a 'bubble' metaphor". British Journal of Management. 17 (4): 347–359. doi:10.1111/j.1467-8551.2005.00440.x. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Rosenbaum, Joshua (2009). Investment Banking: Valuation, Leveraged Buyouts, and Mergers & Acquisitions. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons. ISBN 0-470-44220-4.
• Straub, Thomas (2007). Reasons for frequent failure in Mergers and Acquisitions: A comprehensive analysis. Wiesbaden: Deutscher Universitätsverlag. ISBN 9783835008441. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• Scott, Andy (2008). China Briefing: Mergers and Acquisitions in China (2nd આવૃત્તિ).