મેરાયો નૃત્ય

મેરાયો નૃત્ય ઉત્તર ગુજરાતના બનાસકાંઠા જિલ્લાના વાવ તાલુકામાં ભજવાતું લોકનૃત્ય છે. તેમાં સામાન્યતઃ ઠાકોર સમુદાયના લોકો ભાગ લેતા હોય છે.

નૃત્ય

સરઘડ અથવા ઝૂંઝાળી નામના ઘાસમાંથી તોરણ જેવાં ઝૂમખાં ગૂંથીને આ મેરાયો બનાવાય છે; જેમાં ઝૂમખૂં 'નાગલી' તરીકે ઓળખાય છે. આવાં ઘણાં બધાં "ઝૂમખાંને એક લાકડીની આસપાસ, એક ચોરસ પાટિયાને આધારે લટકાવવામાં આવે છે." તેની "ઉપર ચાર છેડે મોર-પોપટ બેસાડવામાં આવે છે" અને આ "બધાં ઝૂમખાંની વચ્ચે દીવડો હોય તેવી વ્યવસ્થા હોય છે." આ વ્યવસ્થાને મેરાયો કહેવામાં આવે છે.

તેને હજુ સુશોભિત કરવા માટે તેના પર 'રોમાલ' બાંધવામાં આવે છે; જ્યારે કોઈક માણસ, પોતાની કમર પર, ભેટમાં નાળિયેરની કાછલી બાંધે છે જ્યાં મેરાયાને ઠેરવવાનો હોય છે. ત્યારબાદ, "તેના મોર-પોપટ ફરવા માંડે છે" અને "અંધારી રાતમાં દીવડો ઝબકારા વેરે છે."

મેરાયો રમવાની શરૂઆત વાવ તાલુકાના દૈયપ ગામના ઠાકોરોએ થરાદ તાલુકામાં મુસ્લિમ શાસન સમયે લોકજાગૃતિ માટે કરી હતી. આ નૃત્ય ત્રણ દિવસ - દિવાળી, બેસતું વર્ષ અને ભાઈબીજ - રમવામાં આવતું હતું, પણ સમય જતાં તેને ભાઈબીજના દિવસે જ રમાવા લાગ્યું. વીટીવી ગુજરાતીના રીપોર્ટ અનુસાર, આ નૃત્યની "લુપ્ત થવાની શરૂઆત થઇ ગઇ છે" અને "વર્ષો પહેલાં દરેક મેળામાં ચાર-પાંચ મેરાયાં આવતાં હતાં પરંતુ હાલમાં બે-ત્રણ જ આવે છે."