સભ્ય:Aniket/ભારતીય પંચાંગ/વિસ્તૃત

ભારતીય પંચાંગ એ સુર્ય અને ચંદ્ર બન્નેની ગતિનો સંપૂર્ણ અને સચોટ અભ્યાસ કરીને બનાવવામાં આવેલું એવું એક વૈજ્ઞાનિક તારીખીયું છે કે જેની મદદથી આજે ક્યો મહીનો છે અને કઈ તિથી છે એ માહીતી આપણે ફક્ત આકાશદર્શનની મદદથી કોઈ પણ યંત્રોની સહારો લીધા વગર પણ જાણી શકીએ છીએ.
ગુજરાતી વિકિ પર એ તારીખીયાનો અમલ કરવા માટેની હિલચાલ ઘણા વખતથી શરૂ છે.

કોઈ પણ દિવસ ની તિથિ શોધવા માટેની પદ્ધતિ

1. ) ઉજ્જૈનના મહાકાળ મંદિરના અક્ષાંશ અને રેખાંશ મેળવો.
2. ) એ અક્ષાંશ અને રેખાંશ પર એ દિવસે સુર્યોદય ક્યારે થશે એ શોધો
3. ) એ સુર્યોદય સમયે સુર્ય અને ચંદ્રની આર્ક ડીગ્રી, આર્ક મીનીટ અને આર્ક સેકન્ડમાં સ્થીતી મેળવો.
4. ) ચંદ્રની સ્થીતીમાંથી સુર્યની સ્થીત બાદ કરો. જો જવાબ શુન્ય કરતા નાનો આવે તો એ જવાબમાં ૩૬૦ આર્ક ડીગ્રી ઉમેરો
5. ) હવે જે જવાબ મળ્યો છે એ સુર્ય અને ચંદ્ર વચ્ચેનો ખૂણો દર્શાવે છે. હવે નિચેના કોષ્ટકની મદદથી તિથિ જાણી શકાશે.

કોણ ઊપરથી તિથિ શોધવા માટેનું કોષ્ટક

શરુવાતનો કોણ	અંતિમ કોણ	તિથિ
શુન્ય	૫° ૫૯′ ૯૯″	અમાસ
૬°	૧૭° ૫૯′ ૯૯″	સુદ એકમ
૧૮°	૨૯° ૫૯′ ૯૯″	સુદ બીજ
૩૦°	૪૧° ૫૯′ ૯૯″	સુદ ત્રીજ
૪૨°	૫૩° ૫૯′ ૯૯″	સુદ ચોથ
૫૪°	૬૫° ૫૯′ ૯૯″	સુદ પાંચમ
૬૬°	૭૭° ૫૯′ ૯૯″	સુદ છઠ્ઠ
૭૮°	૮૯° ૫૯′ ૯૯″	સુદ સાતમ
૯૦°	૧૦૧° ૫૯′ ૯૯″	સુદ આઠમ
૧૦૨°	૧૧૩° ૫૯′ ૯૯″	સુદ નોમ
૧૧૪°	૧૨૫° ૫૯′ ૯૯″	સુદ દસમ
૧૨૬°	૧૩૭° ૫૯′ ૯૯″	સુદ અગીયારસ
૧૩૮°	૧૪૯° ૫૯′ ૯૯″	સુદ બારસ
૧૫૦°	૧૬૧° ૫૯′ ૯૯″	સુદ તેરસ
૧૬૨°	૧૭૩° ૫૯′ ૯૯″	સુદ ચૌદસ
૧૭૪°	૧૮૫° ૫૯′ ૯૯″	પુનમ
૧૮૬°	૧૯૭° ૫૯′ ૯૯″	વદ એકમ
૧૯૮°	૨૦૯° ૫૯′ ૯૯″	વદ બીજ
૨૧૦°	૨૨૧° ૫૯′ ૯૯″	વદ ત્રીજ
૨૨૨°	૨૩૩° ૫૯′ ૯૯″	વદ ચોથ
૨૩૪°	૨૪૫° ૫૯′ ૯૯″	વદ પાંચમ
૨૪૬°	૨૫૭° ૫૯′ ૯૯″	વદ છઠ્ઠ
૨૫૮°	૨૬૯° ૫૯′ ૯૯″	વદ સાતમ
૨૭૦°	૨૮૧° ૫૯′ ૯૯″	વદ આઠમ
૨૮૨°	૨૯૩° ૫૯′ ૯૯″	વદ નોમ
૨૯૪°	૩૦૫° ૫૯′ ૯૯″	વદ દસમ
૩૦૬°	૩૧૭° ૫૯′ ૯૯″	વસ અગીયારસ
૩૧૮°	૩૨૯° ૫૯′ ૯૯″	વદ બારસ
૩૩૦°	૩૪૧° ૫૯′ ૯૯″	વદ તેરસ
૩૪૨°	૩૫૫° ૫૯′ ૯૯″	વદ ચૌદસ
૩૫૬°	૩૫૯° ૫૯′ ૯૯″	અમાસ

અન્ય નિયમો

1. ) તિથી આજના સુર્યોદયથી શરૂ કરી ને આજ પછીના દિવસના સુર્યોદય ની આગલી ઘટીકા સુધીની સળંગ એક જ ગણાય છે.
2. ) એ સમય દરમ્યા સુર્ય ચંદ્ર વચ્ચેનો ખૂણો બદલાઈ જાય તો પણ તિથી એજ ગણવાની રહે છે.
3. ) એવું શક્ય છે કે આજે સવારે એક તિથી હોય અને આવતી કાલે સવારે એ પછીની તિથી આવવાના બદલે એના પણ પછીની તિથી હોય. તો જે તિથી ન આવી એને ક્ષયતિથી કહેવાય. એ ક્ષય તિથીમાં કોઈ તહેવાર કે ઉજવણી નો પણ ક્ષય થતો હોય તો એ સંજોગોમાં આગળની તિથી ને ભાગીતીથી બનાવીને ઉજવણી કરવાની હોય.
4. ) કોઈ વાર એવું પણ બને એકની એક તિથી બે સુર્યોદય સુધી હોય. એ સંજોગોમાં એ બે માંથી આગળની તિથીને મુળ તિથિ અને પાછળની તિથિને વૃદ્ધિતિથી કહેવામાં આવે છે.
5. ) જે તિથી ક્ષય ન પામતી હોય એના તહેવારો ભાગીતીથી તરીકે ઉજવવાના રહેતા નથી.