લખાણ પર જાઓ

ચક્રવાક

વિકિપીડિયામાંથી

Stone-curlews
Bush stone-curlew, Burhinus grallarius
વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણ
Kingdom: Animalia
Phylum: Chordata
Class: Aves
Order: Charadriiformes
Family: Burhinidae
Mathews, 1912
Genera

ચક્રવાક, જે ચકવા-ચકવીના નામે પણ ઓળખાય છે, પક્ષીની જાતિમાં નવ જેટલી પેટા જાતિઓનો સમાવેશ થાય છે. વૈજ્ઞાનિકનામ બર્હાનીડેઇ તરીકે ઓળખાતી આ પક્ષી જાતિ સમશિતોષ્ણ અને ઉષ્ણ કટિબંધમાં વ્યાપક પણે જોવા મળે છે. આ પક્ષીની બે જાતિઓ ઓસ્ટ્રેલિયામાં પણ જોવા મળે છે. કાદવ ખુંદનારા પક્ષીઓ તરીકે વર્ગીકરણ પામ્યા હોવા છતા મોટા ભાગની પેટા-જાતિઓ સુષ્ક અને અર્ધ-સુષ્ક વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે.

આ જાતિના પક્ષીઓ મધ્યમથી લઇને મોટા કદ સુધીની મજબુત કાળી અથવા પીળાશપડતા કાળા રંગની ચાંચ અને મોટી પીળી આંખો ધરાવે છે જેને લીધે તે દેખાવમાં સરીસૃપ અને સાંકેતીક-કળ સમાન પીછાઓ વાળા લાગે છે. ચક્રવાક ગુજરાતી નામ સંસ્કૃત નામ चक्रवाक પરથી ઉતરી આવેલું છે અને લોક-બોલીમાં તેને ચકવા-ચકવી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. બન્ને નામ સામાન્યપણે ઉપયોગમાં લેવાય છે.[]

વર્તણુક

[ફેરફાર કરો]

આ પક્ષીઓ મોટેભાગે નિશાચર છે. અજવાળી રાત્રી દરમ્યાન એમનું બુલંદ ગાન સાંભળવા મળી જાય છે. આ વર્તણુક ખલેલી ને મળતી આવતી ગણીને અંગ્રેજીમાં એને સ્ટોન કર્લ્યુ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.[] ખોરાક મુખ્યત્વે જીવાત અને નાના કદના કરોડરજ્જુ ધરાવતા પ્રાણીઓ છે. અલબત્ત સરીસૃપોને કે નાના સસ્તન પ્રાણીઓને પણ તેઓ એમનો ખોરાક બનાવી શકે છે.[] મોટાભાગની પેટાજાતીઓ પ્રવાસ નથી કરતી પણ, યુરેશીયન ચક્રવાક જે સમષિતોષ્ણ યુરોપમાં ઉનાળો ગાળીને શિયાળો આફ્રીકામાં ગાળવા પુરતો ઉનાળુ પ્રવાસ ખેડતા જોવા મળ્યા છે.

પ્રજાતિઓ

[ફેરફાર કરો]
ચિત્ર નામ દ્વિપદ નામકરણ (Binomial name)
યુરેશીયન ચક્રવાક Burhinus oedicnemus
ભારતીય ચક્રવાક Burhinus indicus
સેનેગલ ચક્રવાક Burhinus senegalensis'
જળપ્લાવિત ચક્રવાક Burhinus vermiculatus
ટપકીલો ચક્રવાક Burhinus capensis
દ્વી-પટ્ટીત ચક્રવાક Burhinus bistriatus
પેરૂવિયન ચક્રવાક Burhinus superciliaris
ઝાંડીનો ચક્રવાક Burhinus grallarius (formerly B. magnirostris, the bush thick-knee).
મોટો ચક્રવાક Esacus recurvirostris
દરીયા-કીનારાનો ચક્રવાક Esacus magnirostris

સંદર્ભ

[ફેરફાર કરો]
  1. Kochan, Jack B. (1994). Feet & Legs. Birds. Mechanicsburg: Stackpole Books. ISBN 0-8117-2515-4.
  2. ૨.૦ ૨.૧ Harrison, Colin J.O. (1991). Forshaw, Joseph (સંપાદક). Encyclopaedia of Animals: Birds. London: Merehurst Press. પૃષ્ઠ 105–106. ISBN 1-85391-186-0.

બાહ્ય કડીઓ

[ફેરફાર કરો]
  • ચક્રવાકને લગતાચલચિત્રો :: ઇન્ટરનેટ બર્ડ કલેકશન પર.