આવસ્સય-નિજ્જુત્તિ

આવસ્સય-નિજ્જુત્તિ (સંસ્કૃત: આવશ્યક નિવૃત્તિ) શ્વેતાંબર જૈનોનું ધર્મશાસ્ત્ર છે. આ પુસ્તક જૈનો માટેના ષડ્-આવશ્યકનું વર્ણન છે તેવા પુસ્તક આવસ્સય-સુત્ત પર પ્રાકૃત ગાથાઓમાં લખાયેલી ટીકા છે.

પૃષ્ઠભૂમિ

શ્વેતાંબર જૈનોનાં ‘મૂલસૂત્રો’માંના એક એવા આવશ્યક સૂત્રમાં દૈનિક કરવી પડતી છ આવશ્યક ધાર્મિક વિધિઓ દર્શાવી છે, તેથી તે ‘ષડ્-આવશ્યક’ નામથી પણ ઓળખાય છે. શ્વેતાંબર જૈનોના મતાનુસાર આશરે ઈ. સ. પૂ. ત્રીજી સદીમાં 1-2386 આર્યા-અનુષ્ટુપ છંદોમાં મિશ્રિત સળંગ પ્રાકૃત ગાથાઓવાળા આ ધર્મશાસ્ત્રની રચના ભદ્રબાહુએ કરી હતી.

આવશ્યક વિધિના સંકેત જૈન ધર્મના ચોવીસમા તીર્થંકર મહાવીર સ્વામી (ઈ. પૂ. આશરે છઠ્ઠી સદી)ના સમયથી મળી આવે છે. શ્રુત પરંપરામાં હંમેશા જળવાઈ રહે તેવા આશયથી આવી છ વિધિઓના વિષયવસ્તુને સંક્ષેપમાં, આર્ષ પ્રાકૃતમાં રચાયેલી કેટલીક સંગ્રહણી-(ટૂંકી)ગાથાઓમાં સાચવીને રાખ્યાં હતાં. આ સંગ્રહણી-ગાથાઓને તથા આવશ્યક સૂત્રને સમજાવવા માટે સમયે સમયે આર્ષ પ્રાકૃતમાં વિદ્વાનોએ કેટલીક નિર્યુક્તિઓ પણ રચી.