એગોરાફોબિયા
| એગોરાફોબિયા | |
|---|---|
| ખાસિયત | Psychiatry, clinical psychology  |
ઍગોરાફોબિયા (જાહેર સ્થળોનો ડર) (ગ્રીક શબ્દ ἀγορά, "જાહેરસ્થળ"; અને φόβος/φοβία, ડર)એ એક અસ્વસ્થ કરતી માનસિક અવસ્થા છે. ઍગોરાફોબિયા ગભરાટ ભર્યા હુમલાની એવી સ્થિતિમાં ઉદ્ભવી શકે છે જેમાંથી છુટકારો મેળવવાના કોઈ સરળ ઉપાય ઉપલબ્ધ નથી. અથવા તો પછી, સામાજિક અસ્વસ્થતાની સમસ્યાઓ પણ સહજ કારણ હોઇ શકે છે. પરિણામ સ્વરૂપ, ઍગોરાફોબિયાથી પીડિત લોકો એવી જાહેર અને/અથવા અજાણી જગ્યાઓએ, ખાસ કરીને મોટા, ખુલ્લા, શોપિંગ મૉલ કે ઍરપોર્ટ જેવી જગ્યાઓ કે જ્યાં છુપાઇ શકવાની ઓછી જગ્યાઓ હોય છે, ત્યાં જવાનું ટાળે છે. ગંભીર કિસ્સાઓમાં, પીડિત વ્યક્તિ પોતાનાં જ ઘરમાં પુરાઈને રહે તેમ પણ બની શકે છે, કેમ કે તે આ સુરક્ષિત સ્થળથી બહાર નીકળતા તકલીફ અનુભવે છે. જોકે મોટાભાગે જાહેર સ્થળોના ડર તરીકે ધ્યાન પર લેવામાં આવતો હોવા છતાં, હવે એવું માનવામાં આવે છે કે ઍગોરાફોબિયા ગભરાટ ભર્યા હુમલામાં પેદા થયેલી ગૂંચવણ ભરેલી સ્થિતિને કારણે વિકસે છે. [૧] આમ છતાં, એવાં કેટલાંક પ્રમાણ છે જ્યાં ડીએસએમ-આઇવી (DSM-IV)માં સ્વયંસ્ફૂર્ત ગભરાટ ભર્યા હુમલાઓ અને ઍગોરાફોબિયાની વચ્ચે લક્ષિત એક-તરફી કારણદર્શક સંબંધ ખોટાં હોઇ શકે.[૨]યુએસ (US)માં 18 થી 54 વર્ષની વયના અંદાજે 3.2 મિલિયન પુખ્ત લોકો, કે લગભગ 2.2% જેટલાં લોકો ઍગોરાફોબિયાથી પીડિત છે.[૩]
વ્યાખ્યા
[ફેરફાર કરો]આગ્રાફોબિયાની સાથે ગેરસમજ ન કરતાં, ઍગોરાફોબિયા એક એવી સ્થિતિ છે જ્યાં પીડિત વ્યક્તિ અજાણ્યા વાતાવરણમાં ચિંતાતુર બની જાય છે જ્યાં એમ માને છે કે અહીં તેમનું નિયંત્રણ નહીંવત છે. ચિંતાની સ્થિતિ માટેના કારકોમાં ખુલ્લી જગ્યાઓ, ભીડ-ભાડ (સામાજિક અસ્વસ્થતા) કે મુસાફરી (નાના અંતરની પણ)નો સમાવેશ થઈ શકે છે. ઍગોરાફોબિયામાં, હંમેશા માટે નહીં પણ ક્યારેક-ક્યારેક, જાહેર સ્થળના ડરના કારણે સામાજિક અગવડતાની લાગણીની સાથે-સાથે ડરના ગભરાટ ભર્યા હુમલાની શરૂઆત થવા લાગે છે અને જાહેરમાં દેખાવા તરફે અસ્વસ્થ બની જવાના લક્ષણો જોવા મળે છે. આને ક્યારેક ‘સામાજિક ઍગોરાફોબિયા’ પણ કહેવામાં આવે છે જે સામાજિક અસ્વસ્થતાના માનસિક વિકારનો જ એક પ્રકાર હોઈ શકે છે જેને “સામાજિક ડર” પણ કહેવામાં આવે છે.
જો કે, બધાં જ પ્રકારના ઍગોરાફોબિયાનાં લક્ષણો સામાજિક નથી હોતા. ઍગોરાફોબિયા ધરાવતાં કેટલાંક લોકોને ખુલ્લી જગ્યાનો ડર હોય છે. ઍગોરાફોબિયાની એક વ્યાખ્યા એવી પણ કરવામાં આવે છે જેમાં તેને “ જેમણે એક કે તેનાથી વધુ વખત ગભરાટ ભર્યા હુમલાઓનો અનુભવ કર્યો છે તેમના દ્વારા એક એવા પ્રકારનો ડર, જે ક્યારેક આતંકિત કરી મુકનારો હોય છે”. આવા કિસ્સાઓમાં, ડરથી પીડાનારી વ્યક્તિ કોઇ ચોક્ક્સ જગ્યાને લઈને એટલા માટે ભયભીત હોય છે કેમકે આ પહેલાં તેમણે એ જ સ્થળે ગભરાટ ભર્યા ડરના હુમલાનો અનુભવ કર્યો હોય છે. અચાનક થઈ શકનારાં ગભરાટ ભર્યા હુમલાની આશંકાના ડરથી, ડરથી પીડિત વ્યક્તિ ભયભીત હોય છે કે પછી તે એ જગ્યા પર જવાનું ટાળે છે.
પીડિત વ્યક્તિ હવે ઍગોરાફોબિયાથી પીડાતી હોવાનું ગંભીરતાથી વિચારણામાં લેવામાં આવે છે. પીડિત વ્યક્તિ ક્યારેક તેમણે જે સ્થળે ગભરાટ ભર્યા હુમલોનો અનુભવ કર્યો હોય છે તે સ્થળોએ ક્યારેક લાંબા સમય સુધી જવાનું ટાળે છે. આ રીતે જણાવવામાં આવેલા, ઍગોરાફોબિયામાં, ખરેખર તો જ્યારે તેમાં ગભરાટ ભર્યા વિકારનું નિદાન કરવામાં આવે ત્યારે તેની સાથે સંકળાયેલા લક્ષણોની તપાસ થવી જોઈએ. બાધ્યતા મનોગ્રસ્તિયુક્ત માનસિક વિકાર કે આઘાત પછીની માનસિક તાણના વિકારની સ્થિતિ જેવા અન્ય લક્ષણો પણ ઍગોરાફોબિયા લાવી શકે છે, મૂળભૂત રીતે કોઈ પણ અતાર્કિક ડરના કારણે વ્યક્તિ જ્યારે બહાર જવાથી ડરે છે, ત્યારે આ પ્રકારના લક્ષણો ઉદ્ભવે છે.[૪]
લાંબા અંતરની મુસાફરી સંબંધી ઍગોરાફોબિયાની ગંભીરતાના મૂળભૂત રીતે ત્રણ સ્તર છે જેનો હાલમાં માનસિક વિકારના નિદાનાત્મક આંકડાને લગતી માહિતી પુસ્તિકામાં સામેલ કરવામાં આવ્યા નથી.
સ્તર I ઍગોરાફોબિયામાં વ્યક્તિ જે વિસ્તારમાં રહે છે, જેમ કે તેનું મોટું શહેર કે દેશની સામાન્ય સીમા બહારના પ્રવાસના પરિણામે ઊભા થતાં ચિંતનાત્મક ડર કે ગભરાટ ભર્યા ખરેખરના હુમલાનો ભય સામેલ છે.
સ્તર II ઍગોરાફોબિયામાં વ્યક્તિના પડોશ કે નિવાસી જિલ્લાની સામાન્ય સીમા બહારના પ્રવાસના પરિણામે ઊભા થતાં ચિંતનાત્મક ડર કે ગભરાટ ભર્યા ખરેખરના હુમલાનો ભય સામેલ છે.
સ્તર III ઍગોરાફોબિયામાં વ્યક્તિને પોતાના નિવાસસ્થાનની આસપાસ કે તેની સીમાની બહાર કદમ માંડતા થતાં ચિંતનાત્મક ડર કે ગભરાટ ભર્યા ખરેખરના હુમલાનો ભય સામેલ છે. આ શ્રેણીના મોટાભાગના પીડિત લોકો પરસાળ, બાલ્કની, છત, ચોગાન કે ઘરની અંદરના ચોકમાં આંટા મારી શકવાને સમર્થ હોય છે, પરંતુ સ્તર III ના થોડાં લોકો બહાર નિકળવાના ડરથી જ ભયભીત હોય છે.
ખાસ કરીને સ્તર II અને સ્તર III ઍગોરાફોબિયા ધરાવતા પીડિતો અસ્થાયી જુદા પડવાના અસ્વસ્થતાના માનસિક વિકારથી પીડાતા હોય તેવું બની શકે. આવું ત્યારે બને છે જ્યારે ઘરના અન્ય વ્યક્તિઓ જેમ કે માતા-પિતા, પતિ-પત્ની ઘરમાંથી થોડા સમય માટે બહાર જાય છે, અથવા ઍગોરાફોબિયાથી પીડિત વ્યક્તિને ઘરમાં એકલા મૂકીને જાય છે. આ પ્રકારની અસ્થાયી સ્થિતિ અસ્વસ્થતાના માનસિક વિકાર કે ગભરાટના હુમલામાં વધારો કરી શકે છે.
ઍગોરાફોબિયાની સાથે એક અન્ય સામાન્ય માનસિક વિકાર સંલગ્ન છે જે થેનેટોફોબિયા – મોતનો ડર, તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ઍગોરાફોબિયા પીડિત લોકોના મનમાં ઘણીવાર જ્યારે આખરે મરી જવાના વિચારો ઘર કરી જાય છે ત્યારે તેમનામાં ચિંતાનું સ્તર વધી જતું જોવા મળે છે, કેમ કે આ વિચારોને તેઓ જાણ્યે-અજાણ્યે પોતાના પ્રાણઘાતક ભાવનાશીલ સુખાકારી સુરક્ષિત ક્ષેત્ર અને પ્રિય પાત્રથી અલગ પડવાની સાથે જોડી દે છે અને આ બાબત એ લોકોમાં પણ જોવા મળી છે જેઓ બીજી રીતે આધ્યાત્મિકપણે જીવન પછીના દિવ્ય અસ્તિત્વમાં માન્યતા ધરાવે છે.
લિંગ ભેદો
[ફેરફાર કરો]પુરૂષો કરતાં સ્ત્રીઓમાં ઍગોરાફોબિયા થવાનું પ્રમાણ સામાન્યપણે લગભગ બમણું છે.[૫] મહિલાઓ દ્વારા પોતાની જાતને રોકી રાખીને મુકાબલો કરવાની વ્યૂહરચનાની બૃહદ અભિવ્યક્તિ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરતાં, કે પરવાનગી આપતાં સામાજિક-સાંસ્કૃતિક પરિબળો કદાચ લિંગ-ભેદ માટે ગણતરીમાં લઈ શકાય છે. અન્ય માન્યતાઓમાં એ વિચારનો સમાવેશ થાય છે કે સ્ત્રીઓમાં મદદ માંગવાનું પ્રમાણ વધારે હોય છે અને એટલે નિદાન થઈ શકે છે, અને પુરૂષો ચિંતાની પ્રતિક્રિયા રૂપે શરાબનું સેવન વધુ કરવામાં આવતું હોવાને કારણે તેમનું નિદાન એક શરાબી તરીકે કરવામાં આવે છે, અને એ કે પરંપરાગત રીતે સ્ત્રીઓની જાતીય ભૂમિકા તેમને ચિંતા સામે આશ્રિત અને નિરાધાર વર્તણૂક દાખવીને પ્રતિક્રિયા આપવા પ્રોત્સાહિત કરે છે.[૬] સંશોધનના પરિણામોએ ઍગોરાફોબિયામાં લિંગ ભેદ-ભાવ[સંદર્ભ આપો]વિશે હજુ સુધી એકપણ સ્પષ્ટ ખુલાસો પ્રસ્તુત કર્યો નથી.
કારણો અને સહાયક પરિબળો
[ફેરફાર કરો]ઍગોરાફોબિયાના ચોક્કસ કારણોની હાલમાં કોઈ જ જાણકારી ઉપલબ્ધ નથી, તેમ છતાં કેટલાંક એવાં નિદાનવિદો યોગ્ય સિદ્ધાંતો આગળ ધરે છે કે જેમણે ઍગોરાફોબિયાની સારવાર કે સારવારનો પ્રયત્ન કર્યો હોય. આ અવસ્થાને ચિંતા જેવી માનસિક અસ્વસ્થતાની હાજરી, તાણગ્રસ્ત વાતાવરણ કે વિષય સાથેની નક્કર નિંદા સાથે જોડી દેવામાં આવી છે. લાંબા સમયથી ટ્રાંક્વીલાઈઝર્સ અને ઊંઘની ગોળીઓ જેમ કે બેન્ઝોડાયાઝિપાઇન્સના ઉપયોગને ઍગોરાફોબિયા થઈ શકવા માટે કારણભૂત માનવામાં આવ્યો છે.[૭] જ્યારે બેન્ઝોડાયાઝિપાઇન પરના આધારની સારવાર કરવામાં આવે છે અને લાંબા વખત સુધી તેનાથી દૂર રાખ્યા પછી ધીમે-ધીમે ઍગોરાફોબિયાના લક્ષણો ઘટાડી શકાય છે.[૮]
સંશોધને ઍગોરાફોબિયા અને અવકાશને લગતા નિર્ધારણ વચ્ચેની સહલગ્નતાને અનાવૃત કરી છે.[૯][૧૦] ઍગોરાફોબિયા ન ધરાવતી વ્યક્તિઓ પોતાના વેસ્ટબ્યૂલર વ્યવસ્થા, તેમની દ્રષ્ટિ વ્યવસ્થા અને તેમની પ્રોપ્રિઓસેપ્ટિવ સેન્સ પાસેથી માહિતી એકત્ર કરીને સંતુલન કરવા સમર્થ હોય છે. અપ્રમાણસર સંખ્યા ધરાવતા ઍગોરાફોબિક લોકો નબળી વેસ્ટબ્યુલર (દીવાનખાનામાં પ્રવેશ કરવાના ઓરડાને ઓળખવાની શક્તિ) કાર્યશક્તિ ધરાવતાં હોય છે અને પરિણામે દ્રષ્ટિ કે સ્પર્શેન્દ્રિય દ્વારા મળતી માહિતી પર વધારે આધાર રાખે છે. ખુલ્લામાં જ્યારે તેમને દૃષ્ટિગોચર થતી માહિતી મળતી ઘટી જાય છે કે ભીડમાં જ્યારે તેનું પ્રમાણ વધી જાય છે ત્યારે તેઓ અનિર્ધારણની સ્થિતિએ જતાં રહે છે. એવી જ રીતે, તેઓ ઢાળ કે અનિયમિત સપાટી દ્વારા પણ અસમંજસની સ્થિતિમાં પહોંચી શકે છે.[૧૧] નિયંત્રિત અભ્યાસની તુલનામાં, વાસ્તવિક પ્રત્યક્ષ અભ્યાસોમાં, ઍગોરાફોબિયા ધરાવતાં લોકો સામાન્ય રીતે દૃશ્ય-શ્રાવ્ય માહિતીની અદલા-બદલીમાં અસામાન્ય પ્રક્રિયા દર્શાવે છે.[૧૨]
વૈકલ્પિક સિદ્ધાંતો
[ફેરફાર કરો]અટેચમેન્ટ થીયરી
[ફેરફાર કરો]કેટલાંક વિદ્વાનોએ[૧૩][૧૪] ઍગોરાફોબિયાને જોડાણના અભાવ તરીકે વર્ણવ્યું છે, એટલે કે, એક સુરક્ષિત આધારથી અવકાશીય અલગાવને સહન કરવાની ક્ષમતામાં થોડા સમય માટે ઊભી થતી ઊણપ.[૧૫] તાજેતરમાં કરવામાં આવેલા પ્રયોગમૂલક સંશોધન ઍગોરાફોબિયાના જોડાણ અને સ્પેશલ થીયરીને એકબીજાને જોડે છે.[૧૬]
સ્પેશલ થીયરી
[ફેરફાર કરો]સમાજ વિજ્ઞાનમાં ઍગોરાફોબિયા સંશોધન અંતર્ગત ઇન્દ્રિય દ્વારા જાણી શકવાની વસ્તુલક્ષી[૧૭] નિશ્ચિત માન્યતા હોય છે. સમાજ વિજ્ઞાનની શાખાઓમાં, ખાસ કરીને ભૂગોળમાં, અવકાશ (સ્પેશલ) સંબંધી દ્રશ્યમાન ઘટના પરત્વે શું વિચારવામાં આવી રહ્યું છે તે જાણવા માટેની ઉત્સુકતા વધતી જતી જોવા મળે છે. આવો જ એક અભિગમ ઍગોરાફોબિયાના વિકાસને આધુનિકતા સાથે જોડવાનો છે. [૧૮]
નિદાન
[ફેરફાર કરો]માનસિક સ્વાસ્થ્યના વિશેષજ્ઞો પાસે લાવવામાં આવતાં મોટાભાગના લોકોમાં ગભરાટના હુમલાના વિકારની જોરદાર શરૂઆત પછી ઍગોરાફોબિયાનો વિકાસ થતો જોવા મળે છે (અમેરિકન સાઇકિઍટ્રિક એસોસિએશન,1998). ઍગોરાફોબિયાને સૌથી સારી રીતે સમજવા માટે એટલું સમજવું જોઇએ કે તેમાં વારંવાર થતાં ગભરાટ ભર્યા હુમલાના પરિણામે વર્તણૂક પર વિપરીત અસર જોવા મળે છે અને ત્યારબાદ મગજ પર જે ચિંતા ઊભી થાય છે તેમજ આ હુમલાઓના પરિણામે જે પૂર્વગ્રહ બંધાય છે તે એવી પરિસ્થિતિ તરફ લઈ જાય છે જ્યાં ગભરાટ ભર્યા હુમલાઓ ઉદ્ભવી શકે છે જેના તરફ દુર્લક્ષ સેવવામાં આવે છે.[૧૯] બહુ ઓછાં કિસ્સાઓમાં કે જ્યાં ઍગોરાફોબિયા પીડિત લોકો ગભરાટ ભર્યા હુમલાઓના વિકારના નિદાન માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતાં ધોરણોને પહોંચી શકે છે, ગભરાટ ભર્યા હુમલાના વિકારના કોઈ પૂર્વ ઇતિહાસ વગર ઍગોરાફોબિયાના નિદાન માટે ઔપચારિક નિદાન પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે (પ્રાથમિક ઍગોરાફોબિયા).
ગભરાટ ભર્યા હુમલાઓ સાથે સમાયોગ
[ફેરફાર કરો]ઍગોરાફોબિયાના દર્દીઓ, જ્યારે તેઓ પોતે નિયંત્રણમાં નથી એવો ડર હોય તેવી જગ્યાઓએ પ્રવાસ કરતા, જ્યાં મદદ મળવી મુશ્કેલ હોય, અથવા તેઓને શરમ આવે ત્યાં અચાનક ગભરાટ ભર્યા હુમલાઓનો અનુભવ કરી શકે છે. ગભરાટ ભર્યા હુમલા દરમિયાન, એપિનેફ્રાઇન મોટા પ્રમાણમાં છૂટું પડે છે જે શરીરનો કુદરતી લડો-અથવા-ભાગોનો પ્રતિભાવ ઉત્તેજિત કરે છે. ગભરાટ ભર્યો હુમલો અચાનક થાય છે, જે 10 થી 15 મિનિટમાં મહત્તમ તીવ્રતા સુધી પહોંચે છે, અને ભાગ્યે જ 30 મિનિટ કરતા વધારે ટકે છે.[૨૦] ગભરાટ ભર્યા હુમલાના લક્ષણોમાં સામેલ છે પેલપીટેશન્સ, ઝડપી હૃદયનો દર, પરસેવો થવો, ધ્રૂજારી, ઊલટી, ચક્કર, ગળમાં અક્કડતા અને હાંફ. ઘણાં દર્દીઓ મરવાના ડરનો અથવા લાગણીઓ અને/અથવા વર્તણૂક પર નિયંત્રણ ખોવાનો અહેવાલ આપે છે.[૨૦]
સારવારો
[ફેરફાર કરો]પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન વર્તણૂક સારવારો
[ફેરફાર કરો]ગભરાટ ભર્યા હુમલાના વિકાર અને ઍગોરાફોબિયા ધરાવતાં દર્દીમાં મોટાભાગના લોકોને ખુલ્લી સારવારથી લાંબા સમયની રાહત આપી શકાય છે. આ ખુલ્લી સારવાર પદ્ધતિનું મુખ્ય લક્ષ્ય શેષ અને ઉપનૈદાનિક ઍગરફોબિક લક્ષણોને દૂર કરવાનું જ હોવું જોઇએ, નહીં કે ગભરાટ ભર્યા હુમલાઓને દૂર કરવાનું.[૨૧] એ જ રીતે, વ્યવસ્થિત રીતે સંવેદનાહરણની પદ્ધતિ પણ ઉપયોગમાં લઈ શકાય.
પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનનું પુન:સંગઠન પણ ઍગોરાફોબિયાની સારવારમાં ઉપયોગી સાબિત થયું છે. આ સારવારમાં ભાગ લેનાર વ્યક્તિને નિદાનાત્મક ચર્ચા-વિચારણા દ્વારા પ્રશિક્ષિત કરવામાં આવે છે, જેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ અતાર્કિક, અને આડ-અસર પેદા કરનારી માન્યતાઓને વધુ સાચી અને ફાયદાકારક માન્યતાઓથી દૂર કરવાનો હોય છે.[સંદર્ભ આપો]
ઍગોરાફોબિયાથી પીડિત લોકોમાં સુધારો લાવવા માટે ઘણીવાર રિલેક્સેશન તકનીકોના ઉપયોગ ફાયદાકારક નિવડે છે, કેમ કે તેનો ઉપયોગ ચિંતા-ગભરાટના લક્ષણોને રોકવા કે તેને ખતમ કરવા માટે કરવામાં આવે છે.[સંદર્ભ આપો]
માનસિક ઔષધ સંબંધી સારવારો
[ફેરફાર કરો]ચિંતા-ગભરાટના વિકારની સારવાર માટે ઉપયોગમાં લેવાતી એન્ટિ-ડિપ્રેસેન્ટ (નિરુત્સાહ પ્રતિરોધક) દવાઓ મુખ્યત્વે એસએસઆરઆઈ (SSRI) (સિલેક્ટીવ સેરોટોનિન રયુપ્ટેક ઈનહેબીટર) વર્ગની હોય છે અને તેમાં સર્ટ્રાલીન,પેરોક્ષીટીન અને ફલુઓક્ષીટીનનો સમાવેશ કરવામાં આવે છે. બેન્ઝોડાયાઝિપાઇન ટ્રાંક્વીલાઈઝર્સ, એમએઓ (MAO) ઈનહીબીટર્સ અને ટ્રાઈસાઈક્લીક એન્ટિ-ડિપ્રેસેન્ટ્સનો પણ ઍગોરાફોબિયાની સારવારમાં સામાન્ય રીતે સૂચવવામાં આવે છે.[સંદર્ભ આપો]
વૈકલ્પિક સારવારો
[ફેરફાર કરો]આંખની હલન-ચલનને સંવેદનહીન બનાવવી અને તેના કાર્યક્રમના પુનર્ગઠન (ઇએમડીઆર (EMDR))નો અભ્યાસ ઍગોરાફોબિયાની શક્ય સારવાર માટે કરવામાં આવ્યો છે, જેનાં નબળા પરિણામ આવ્યા છે.[૨૨] એ રીતે, માત્ર એવા કિસ્સાઓમાં જ ઇએમડીઆર (EMDR)ની ભલામણ કરવામાં આવે છે જ્યાં પ્રત્યક્ષ-જ્ઞાન વર્તણૂક અભિગમથી એ બિન-અસરકારક પુરવાર થયું છે અથવા તો એવા કિસ્સાઓમાં કે જ્યાં ઍગોરાફોબિયાનો વિકાસ કોઈ માનસિક આઘાત પછી થયો હોય. [૨૩]
ઘણાં એવા લોકોને કે જેઓ ચિંતા-ગભરાટના વિકારથી પીડાતા હોય, તેઓને સ્વ-મદદ કે સહાય જૂથની (સંપૂર્ણ રીતે ઘરમાં જ રહેતાં લોકો માટે એક ચોક્કસ પ્રકારની સહાય પૂરી પાડતાં ઑન-લાઈન સહાય જૂથો કે ટેલિફોન કોન્ફરન્સ કૉલ સહાય જૂથો) સાથે જોડાઈને ફાયદો થયો છે. આ જૂથોમાં તકલીફો અને પ્રાપ્તિઓની અરસપરસ ચર્ચા-વિચારણા કરવામાં આવે છે તેમજ વિવિધ પ્રકારના સ્વ-મદદના ઉપકરણોની ચર્ચા એ સામાન્ય પ્રવૃત્તિ છે. તનાવ વ્યવસ્થાપક તકનીકો અને વિવિધ પ્રકારની ધ્યાન પદ્ધતિની સાથે-સાથે કલ્પનાતીત તકનીકો ખાસ કરીને ચિંતા-ગભરાટ વિકારો ધરાવતા લોકોને જાતે શાંત થવામાં મદદરૂપ થાય છે અને ઉપચાર પદ્ધતિની અસરને વધારી શકે છે. તે જ રીતે અન્યોને મદદરૂપ થવાથી પોતાને અસર કર્તા ચિંતા-ગભરાટની તકલીફોથી પણ દૂર રહી શકાય છે. ઍરોબિક કસરતો દ્વારા પણ શાંતિ પ્રાપ્ત થવાના પ્રાસ્તાવિક પુરાવાઓ મળ્યા છે. કેમ કે કૅફીન, કેટલાંક નિષિદ્ધ ઔષધો, અને કેટલીક આસાનીથી મળી રહેતી શરદી માટેની દવાઓ ચિંતા-ગભરાટના લક્ષણોને વધારે તીવ્ર બનાવી શકે છે, એટલા માટે તેને ટાળવું જોઇએ.[૨૪]
નોંધપાત્ર ઍગોરાફોબ્સ (જાહેર સ્થળો પર જવાનો ડર ધરાવનાર લોકો)
[ફેરફાર કરો]- રોઝ મેક્ગોવન (1973-), ચાર્મ્ડ શૉમાં પેગી મેથ્યુસની અને કેટલીક હોલિવૂડ ફિલ્મોમાં તેની ભૂમિકા માટે જાણીતી અમેરિકન અભિનેત્રી.[૨૫]
- બોલસ્લોવ પ્રુસ (1847-1912), પોલીશ પત્રકાર અને નવલકથાકાર.[૨૬]
- હૉવર્ડ હ્યુગ્સ (1905-1976), અમેરિકન વૈજ્ઞાનિક, ઉદ્યોગપતિ, ફિલ્મ નિર્માતા અને દાનવીર.[૨૭]
- એચ.એલ.ગોલ્ડ (1914-1996), વિજ્ઞાનની કાલ્પનિક કથાઓના તંત્રી; તેમના યુદ્ધ સમયના અનુભવો દરમ્યાન માનસિક આઘાતના પરિણામે, તેમનો ઍગોરાફોબિયા એટલો તીવ્ર બની ગયો હતો કે બે દાયકા કરતાં વધુ સમય સુધી તેઓ પોતાના ઍપાર્ટમેન્ટની બહાર નીકળી શકવામાં અસમર્થ રહ્યા હતા. તેમની જિંદગીના અંત સમય આસપાસ તેમણે આ પરિસ્થિતિ ઉપર થોડું નિયંત્રણ મેળવ્યું હતું.[૨૮]
- વૂડી એલન (1935-), અમેરિકન અભિનેતા, નિર્દેશક, સંગીતકાર.[૨૯]
- બ્રિઆન વિલ્સન (1942-), અમેરિકન ગાયક અને ગીતકાર; બીચ બોય્ઝના પ્રાથમિક ગીતના લેખક.
ભૂતપૂર્વ એકાંતવાસી અને ઍગરાફોબિક- જાહેર સ્થળો પર જવાના ડરથી પીડિત- જેમને સ્કિઝોફ્રેનિઆ (વિચાર–આચાર અને ભાવનાને જોડી ન શકનારી માનસિક બિમારી)ના હુમલાઓનો સામનો કરવો પડેલો.[૩૦]
આ પણ જુઓ
[ફેરફાર કરો]- માનસિક બિમારીઓ#ઍગોરાફોબિયા દર્શાવતી ફિલ્મોની સૂચિ
- ઍગાઈરોફોબિયા, રસ્તો ઓળંગવાનો ડર
- એનોક્લોફોબિયા, ભીડનો ડર
- સર્વસામાન્ય ચિંતા-ગભરાટનો વિકાર
- હિકિકોમોરી
- ઑબ્સેસિવ કમ્પલસિવ ડિસોર્ડર (બાધ્યતા મનોગ્રસ્તિ વિકાર), કેટલાંક ચોક્કસ પ્રકારના ભય જેના કારણે વ્યક્તિ ઘરમાં જ પુરાય રહેવાનું પસંદ કરે
- માનસિક આઘાત પછીના તાણનો વિકાર
- સામાજિક ચિંતા
- સામાજિક ડર
- ઝેનોફોબિયા, અજાણ્યા લોકોનો ડર
સંદર્ભો
[ફેરફાર કરો]- ↑ "આર્કાઇવ ક .પિ". મૂળ માંથી 2010-09-10 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-10-14.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(મદદ) - ↑ બીઆર જે સાયકિયાટ્રી. 2006 મે;188:432-8.
- ↑ Phobia Fear Release. "Percentage Of Americans With Phobias". મૂળ માંથી 2010-06-28 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-4-7.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(મદદ) - ↑ સાઈક સેન્ટ્રલ: ઍગોરાફોબિયા લક્ષણો
- ↑ મેગી,ડબલ્યુ.જે.,ઈટન ડબલ્યુ. ડબલ્યુ., વિટ્ટ્ચેન, એચ.યુ., મેકગોનેગલ, કે.એ., અને કેસ્સલર, આર.સી. ( 1996). ઍગોરાફોબિયા, સિમ્પલ ફોબિયા, એંડ સોશ્યલ ફોબિયા ઈન ધ નેશનલ કોમોર્બિડિટી સર્વે , આર્કાઈવ્ઝ ઓફ જનરલ સાઈકિયાટ્રી,53,159-168.
- ↑ Agoraphobia Research Center. "Is agoraphobia more common in men or women?". મૂળ માંથી 2007-12-02 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-11-15.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(મદદ) - ↑ Hammersley D, Beeley L (1996). "The effects of medication on counselling". In Palmer S, Dainow S, Milner P (eds.) (સંપાદક). Counselling: The BACP Counselling Reader. ખંડ 1. Sage. pp. 211–4. ISBN 978-0803974777.
{{cite book}}:|editor=has generic name (મદદ)CS1 maint: multiple names: editors list (link) - ↑ Professor C Heather Ashton (1987). "Benzodiazepine Withdrawal: Outcome in 50 Patients". British Journal of Addiction. 82: 655–671.
- ↑ Yardley, L; Britton, J; Lear, S; Bird, J; Luxon, LM (1995 May). "Relationship between balance system function and agoraphobic avoidance". Behav Res Ther. 33 (4): 435–9. doi:10.1016/0005-7967(94)00060-W. PMID 7755529 : 7755529.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(મદદ); Check|pmid=value (મદદ) - ↑ Jacob, RG; Furman, JM; Durrant, JD; Turner, SM (1996). "Panic, agoraphobia, and vestibular dysfunction". Am J Psychiatry. 153 (4): 503–512. PMID 8599398.
- ↑ Jacob, RG; Furman, JM; Durrant, JD; Turner, SM (1997 May-June). "Surface dependence: a balance control strategy in panic disorder with agoraphobia". Psychosom Med. 59 (3): 323–30. PMID 9178344 : 9178344.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(મદદ); Check|pmid=value (મદદ) - ↑ Viauddelmon, I; Warusfel, O; Seguelas, A; Rio, E; Jouvent, R (2006 October). "High sensitivity to multisensory conflicts in agoraphobia exhibited by virtual reality". Eur Psychiatry. 21 (7): 501–8. doi:10.1016/j.eurpsy.2004.10.004. PMID 17055951 : 17055951.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(મદદ); Check|pmid=value (મદદ) - ↑ જી.લિયોટ્ટી, (1996). ઈંસિક્યોર અટેચમેંટ એંડ ઍગોરાફોબિયા , ઈન : સી.મુર્રે-પાર્ક્સ, જે. સ્ટિવન્સન-હિંડ, એંડ પી.મારીસ(એડ્સ.). અટેચમેંટ્સ એક્રોસ ધ લાઈફ સાયકલ.
- ↑ જે.બોવ્લબી, (1998). અટેચમેંટ એંડ લોસ્સ (વોલ.2:સેપરેશન).
- ↑ કે.જેકબસન, (2004). “ઍગોરાફોબિયા એંડ હાઈપોકોંડ્રિયા એસ ડિસોર્ડર ઓફ ડ્વેલિંગ”. ઇન્ટરનેશનલ સ્ટડીઝ ઈન ફિલોસોફી 36, 31-44.
- ↑ જે.હોમ્સ, (2008). “સ્પેસ એંડ ધ સિક્યોર બેઝ ઈન ઍગોરાફોબિયા: અ ક્વોલિટેટીવ સર્વે”, એરિયા, 40, 3, 357 - 382.
- ↑ જે.ડેવિડસન, (2003). ફોબિક જિઓગ્રાફીસ
- ↑ જે.હોમ્સ, (2006). “ બિલ્ડીંગ બ્રિજસ એંડ બ્રેકિંગ બાઉંડ્રીઝ: મોડર્નિટી એંડ ઍગોરાફોબિયા”, ઑપ્ટીકોન 1826, 1, 1, http://www.ucl.ac.uk/opticon1826/archive/issue1 સંગ્રહિત ૨૦૧૬-૦૩-૦૩ ના રોજ વેબેક મશિન
- ↑ Barlow, D. H. (1988). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic. Guilford Press.
- 1 2 David Satcher; et al. (1999). "Chapter 4.2". Mental Health: A Report of the Surgeon General.
{{cite book}}: Explicit use of et al. in:|author=(મદદ) - ↑ Fava, G.A.; Rafanelli, C.; Grandi, S.; Cinto, S.; Ruini, C.; Mangelli, L; Belluardo, P (2001). "Long-term outcome of panic disorder with agoraphobia treated by exposure". Psychological Medicine. 31 (5). Cambridge University Press: 891–898. doi:10.1017/S0033291701003592. PMID 11459386.
{{cite journal}}: More than one of|author=and|last1=specified (મદદ) - ↑
Goldstein, Alan J. (2000). "EMDR for Panic Disorder With Agoraphobia : Comparison With Waiting List and Credible Attention-Placebo Control Conditions". Journal of Consulting & Clinical Psychology. 68 (6): 947–957. doi:10.1037/0022-006X.68.6.947.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (મદદ) - ↑ Agoraphobia Resource Center. "Agoraphobia treatments - Eye movement desensitization and reprogramming". મૂળ માંથી 2008-04-05 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-04-18.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(મદદ) - ↑ National Institute of Mental Health. "How to get help for anxiety disorders". મેળવેલ 2008-04-18.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(મદદ) - ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Rose_McGowan#Personal_life
- ↑ સ્ટેનીસ્લૉવ ફિટા, એડ., સ્પૉમ્નીનીયા ઑ બૉલેસ્લૉવી પ્રુસી ( રેમિનીસીંસસ અબાઉટ બૉલેસ્લૉવ પ્રુસ), વૉર્સૉવ, પૅંસ્ટ્વૉવી ઈંસ્ટીટ્યુટ વાયડાવિંસ્ઝી (સ્ટેટ પબ્લિશિંગ ઈંસ્ટીટ્યુટ), 1962, પૃ. 113.
- ↑ "truTV.com પર સાયકોલોજીકલ ઑટોપ્સી કેન હેલ્પ અંડરસ્ટેન્ડ કોંટ્રોવર્શિયલ ડેથ્સ – ધ ક્રાઈમ લાઈબ્રેરી". મૂળ માંથી 2015-02-14 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-10-14.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(મદદ) - ↑ "Editing H. L. Gold (section) - Wikipedia, the free encyclopedia". En.wikipedia.org. 2009-02-05. મેળવેલ 2009-08-19.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|date=(મદદ) - ↑ “રિકંસ્ટ્રક્ટીંગ વૂડી”
- ↑ બ્રિયાન વિલ્સનની પ્રોફાઇલ. ધ ઇનડિપેન્ડન્ટ. 3 સપ્ટેમ્બર 2007 પુનપ્રાપ્ત કર્યું
- ↑ Moskin, Julia (2007-02-28). "From Phobia to Fame: A Southern Cook's Memoir". The New York Times. મેળવેલ 2010-03-27.
{{cite news}}: Check date values in:|access-date=and|date=(મદદ) - ↑ "ઓલીવિયા હસ્સી – પીપલ્સ મેગેઝિન – માર્ચ 16, 1992". મૂળ માંથી 2012-03-18 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-10-14.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(મદદ) - ↑ ઓલીવિયા હસ્સી બાયોગ્રાફી – ઈંટરનેટ મુવી ડૅટાબેઝ
- ↑ "Kim Basinger". Nndb.com. મેળવેલ 2009-08-19.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(મદદ) - ↑ બાયોગ્રાફી ફોર ડેરિલ હાન્નાહ. ઈંટરનેટ મુવી ડૅટાબેઝ. 28 નવેમ્બર 2006 પુનપ્રાપ્ત કર્યું.
- ↑ વ્હોટએવર હેપ્પંડ ટુ ધ જેંડર બેંડર્સ? ચેનલ 4 ડોક્યુમેંટ્રી, યુનાઇટેડ કિંગડમ
સૂચન કરાયેલ લિંક્સ
[ફેરફાર કરો]- Support Group Providers for / એગોરાફોબિયા at the Open Directory Project ઘરમાં જ રહેતાં ઍગરફોબિક્સ લોકો માટે ટેલિફોન સહાય જૂથ ઉપલબ્ધકર્તાઓનો સમાવેશ થાય છે