માર્કેટિંગ

માર્કેટિંગ ની વ્યાખ્યા અમેરિકન માર્કેટિંગ એસોસિયેશન દ્વારા એક પ્રવૃત્તિ, સંસ્થાઓનો સમૂહ, અને સર્જન કરવાની પ્રક્રિયાઓ, સંદેશાવ્યવહાર, ડિલીવરીંગ અને ઓફરીંગની આપલે તરીકે આપવામા આવી છે, જેનું ગ્રાહકોને, ભાગીદારોને અને સમાજને મોટાપાયે મૂલ્ય છે. આ સંજ્ઞા મૂળ અર્થ પરથી વિકસાવવામાં આવી છે, જે ખરેખર બજારમાં શોપીંગ માટે અથવા માલ કે સેવા વેચવા માટે બજારમાં જવાનું વ્યક્ત કરે છે.

માર્કેટિંગ ક્રિયા એક સર્જનાત્મક ઉદ્યોગ તરીકે જોવી જોઇએ, જેમાં જાહેરાત, વિતરણ અને વેચાણ નો સમાવેશ થાય છે. તે ગ્રાહકોની ભવિષ્યની જરૂરિયાતો અને ઇચ્છાની ધારણા કરવામાં પણ લાગે વળગે છે, જે બજાર સંશોધન દ્વારા ઘણી વખત શોધી કાઢવામાં આવે છે. માર્કેટિંગ પર સામાજિક વિજ્ઞાનથી ઘણી રીતે, ખાસ કરીને સાયકોલોજી, સોશિયોલોજી અને અર્થશાસ્ત્રથી પ્રભાવિત છે. એન્થ્રોપોલોજી પણ નાની છે, પરંતુ તેની પ્રભાવિતતા વધતી જાય છે.બજારસંશોધન આ પ્રવૃત્તિઓને દબાવી દે છે. જાહેરાતમારફતે તે અસંખ્ય સર્જનાત્મક કળાઓ સાથે સંબંધિત છે માર્કેટિંગને લગતું સાહિત્ય પોતાની રીતે પુનઃશોધને કારણે અને તેનો શબ્દોકોષ તેના સમય અને સંસ્કૃત્તિને કારણે પ્રખ્યાત નથી.

ચાર પી (4-P)

1960ના પ્રારંભમાં અધ્યાપક નેઇલ બોર્ડેને હાર્વર્ડ બિઝનેસ સ્કુલ (Harvard Business School) ખાતે માલની અથવા સેવાઓની ખરીદી માટે ગ્રાહકોના નિર્ણય પર પ્રભાવ પાડી શકે તેવા અસંખ્ય કંપનીઓની કામગીરી પગલાંઓને ઓળખી કાઢ્યા હતા. બોર્ડને એવું સુચન કર્યું હતું કે કંપનીઓના તે તમામ પગલાંઓ “માર્કેટિંગ મિશ્ર (Marketing Mix)” વ્યક્ત કરતા હતા. અધ્યાપક ઇ. જેરોમ મેકકાર્થી (E. Jerome McCarthy)એ 1960ના પ્રારંભમાં હાર્વર્ડ બિઝનેસ સ્કુલ ખાતે સુચન કર્યું હતું કે માર્કેટિંગ મિશ્રમાં ચાર તત્ત્વો સમાવિષ્ટ છેઃ પેદાશ, ભાવ, સ્થળ અને પ્રમોશન.

• પેદાશ (Product): ખરેખર માલ અને સેવાઓના વર્ણન સાથે માર્કેટિંગના પેદાશ તબક્કાઓ અને તે કેવી રીતે અંતિમ વપરાશકાર (end-user)ની જરૂરિયાતો અને ઇચ્છાઓને લાગેવળગે છે. પેદાશની તકમાં સામાન્ય રીતે ટેકાત્મક તત્ત્વો જેમ કે બાંહેધરી, ખાતરી અને ટેકાનો સમાવેશ થાય છે.
• પ્રાઇસીંગ (Pricing): આનો અર્થ થાય છે કપાત સહિત પેદાશના ભાવ (price) નક્કી કરવાની ક્રિયા ભાવ નાણાંકીય હોય તે જરૂરી નથી; તે પેદાશ કે સેવા માટે શું વિનીમય કરવામાં આવે તે છે, ઉ.દા. તરીકે સમય, શક્તિ, અથવા ધ્યાન.
• પ્લેસમેન્ટ (અથવા વિતરણ (distribution)): જે સુચવે છે કે પેદાશ કઇ રીતે ગ્રાહક પાસે જાય છે; ઉદાહરણ તરીકે પોઇનટ ઓફ સેલ પ્લેસમેન્ટ અથવા છુટક વેચાણ (retailing). આ ત્રીજા પી ને ઘણી વખત પ્લેસ (સ્થળ) કહેવામાં આવે છે, જે ક્યા માર્ગે પેદાશ કે સેવાનું વેચાણ કરવામાં આવ્યું છે તે સુચવે છે (ઉ.દા. ઓનલાઇન વિ. છુટક), ક્યો ભોગોલિક પ્રદેશ અથવા ઉદ્યોગ, ક્યા વિભાગમાં (યુવાનો, પરિવારો, વ્યાવસાયિક પ્રજા), વગેરે. તેમજ ક્યા વાતાવરણમાં પેદાશ વેચવામાં આવી છે તે વેચાણ પર અસર પાડી શકે છે.
• પ્રોત્સાહન (Promotion): તેમાં જાહેરાત (advertising), વેચાણ પ્રોત્સાહન (sales promotion), પ્રસિદ્ધિ (publicity) અને વ્યક્તિગત વેચાણ (personal selling), બ્રાન્ડીંગ (branding)નો સમાવેશ થાય છે અને તે પેદાશ, બ્રાન્ડ (brand) અને કંપનીને પ્રોત્સાહન આપવાની વિવિધ પદ્ધતિઓ સુચવે છે.

આ ચાર તત્ત્વોને ઘણી વખત માર્કેટિંગ મિશ્ર (marketing mix), તરીકે સુચવવામાં આવે છે, જે માર્કેટિંગ કરતી વ્યક્તિ માર્કેટિંગ યોજના (marketing plan) બનાવવામાં ઉપયોગ કરી શકે છે. ચાર પી મોડેલ ગ્રાહકોને ઓછુ મૂલ્ય આપતી પેદાશોનું માર્કેટિંગ કરતી વખતે ભારે ઉપયોગી છે. ઔદ્યોગિક પેદાશો, સેવાઓ, ઉંચુ મૂલ્ય ધરાવતી ગ્રાહક પેદાશોને આ મોડેલ અનુસાર વ્યવસ્થિત કરવા પડે છે. સેવાઓનું માર્કેટિંગ (Services marketing) સેવાઓના વિશિષ્ટ પ્રકાર માટે મોટે ભાગે જવાબદાર છે. ઔદ્યોગિક કે બીટુબી (B2B) માર્કેટિંગ લાંબા ગાળાની કરારી સંધિ માટે જવાબદાર હોવી જોઇએ, જે પુરવઠા ચેઇન (supply chain) વ્યવહારોમાં ખાસ છે. રિલેશનશીપ માર્કેટિંગ (Relationship marketing) વ્યક્તિગત વ્યવહારોને બદલે લાંબા ગાળાના રિલેશનશીપ સંજોગોથી માર્કેટિંગ તરફ દ્રષ્ટિપાત કરીને આ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. આની સામે મોર્ગને રાઇડીંગ ધી વેવ્સ ઓફ ચેઇન્જ (જોસી-બાસ, 1988)માં એવું સુચવે છે કે ચાર પીના ખ્યાલનો સૌથી મોટી મર્યાદા એ છે કે “તે બેધ્યાનપણે આંતરિક અને એનડેશ:બાહ્ય દેખાવ પર ભાર મૂકે છે (કંપનીના બહાર જતા માલની દ્રષ્ટિએ), જ્યારે માર્કેટિગનો ઉદ્દેશ બાહ્ય અને એનડેશ; ખ્યાલ હોવો જોઇએ”.

વેબ 2.0 માટે ચાર પી

ઇન્ટરનેટ માર્કેટિંગના છેલ્લા તબક્કા માટે નીચે જણાવેલા ચાર પી વિકસાવવામાં આવ્યા છે, જેને “વેબ 2.0 (Web 2.0)” તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે.

• પર્સનાલાઇઝેશન (Personalization) : ઇન્ટરનેટના ઉપયોગ વડે પેદાશો અને સેવાઓને જરૂરિયાતવાળી બનાવવી પ્રારંભિક ઉદાહરઓમાં ડેલ ઓન લાઇન અને એમેઝોન.કોમનો સમાવેશ થાય છે, પરંતુ આ ખ્યાલને વધુમાં વિકસતા સામાજિક માધ્યમો અને એડવાન્સ્ડ ગણતરી નિયમ સુધી લંબાવવામાં આવ્યો હતો. વિકસતી જતી ટેકનોલોજીઓ આ ખ્યાલને આગળ ધપાવશે.
• ભાગીદારી: બ્રાન્ડ શેના માટે; એટલે કે પેદાશની માહિતી અને કઇ જાહેરાત ચાલશે તે અંગે ભાગ લેવા માટે ગ્રાહકને મંજૂરી આપે છે; આ ખ્યાલ માહિતીને લોકભોગ્ય બનાવીને અંતરાયરૂપ ફેરફાર માટેનો પાયો નાખે છે.
• પ્રતિસ્પર્ધી થી પ્રતિસ્પર્ધી: આ બાબત ગ્રાહક નેટવર્કસ અને સમુદાય સુચવે છે, જ્યાં તરફેણ હોય છે. માર્કેટિંગ સાથે ઐતિહાસિક મુશ્કેલી એ છે કે તે સ્વભાવે “અંતરાયરૂપ”, ગ્રાહક પર પેદાશને લાદવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ બાબત ટીવી જાહેરખબરમાં અત્યંત સ્પષ્ટ થાય છે. આ “નકારાત્મક ગ્રાહક પાયા”ને સ્થાને અંતે તો “સક્રિય ગ્રાહક સમુદાય” સ્થાન લેશે. બ્રાન્ડ સામેલગીરી વાતચીત દ્વારા સ્થાન લે છેપીટુપીને હવે સામાજિક ગણતરી (Social computing)ને નામે ઓળખવામાં આવે છે.
• આગાહીયુક્ત મોડેલીંગ: આ બાબત ગણતરી સુચવે છે, જે સફળતાપૂર્વક માર્કેટિંગ સમસ્યાઓમાં લાગુ પાડવામાં આવે છે (દિલગીરીયુક્ત અને વર્ગીકરણ સમસ્યા એમ બન્ને)

પેદાશ

મુખ્ય લેખ: New Product Development

બ્રાન્ડીંગ

મુખ્ય લેખ: Brand

બ્રાન્ડ એ નામ, સંજ્ઞા, ડિઝાઇન, નિશાની, અથવા અન્ય લક્ષણ ધરાવે છે, જે સ્પર્ધાત્મક ઓફરીંગંમાંથી પેદાશો અને સેવાને અલગ પાડે છે. બ્રાન્ડ એ જે તે સંસ્થા, પેદાશ, અથવા સેવા સાથે ગ્રાહકનો અનુભવ વ્યક્ત કરે છે. બ્રાન્ડને ચોક્કસ મૂલ્ય બનાવતી ઓળખવાયુક્ત કંપની તરીકે પણ વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે. બ્રાન્ડીંગનો અર્થ મગજમાં ચોક્કસ પેદાશો વિશે સંદર્ભોનું સર્જન કરવા જેવો થાય છે. સહ બ્રાન્ડીંગ (Co-branding)માં માર્કેટિંગ પ્રવૃત્તિનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં બે કે તેથી વધુ પેદાશો સામેલ હોય છે.

માર્કેટિંગ કોમ્યુનિકેશન્સ

માર્કેટિંગ કોમ્યુનિકેશન્સ દરેક સંદેશના લક્ષ્યાંક આધારિત કક્ષાઓમાં માર્કેટિંગ સંદેશાઓ સાથે સામેલ વ્યૂહરચનાઓને તોડી પાડે છે. જે સંદેશાવ્યવહાર માધ્યમ હોય તેનો ઉપયોગ કરવાથી અજાણ્યાને ગ્રાહકમાં તબદિલ કરવાના સ્પષ્ટ તબક્કાઓ છે.

જાહેરાત

• પ્રજાની રજૂઆતનું ચૂકવણીયુક્ત સ્વરૂપ અને તરકીબોનું વ્યક્ત કરી શકાય તેવું પ્રોત્સાહન
• સમુદાયને નજરમાં રાખીને
• જાહેરાતમાં શું જઇ રહ્યું છે તે ઉત્પાદક નક્ક કરી શકે છે
• ફેલાવો ધરાવતું અને જાહેર માધ્યમ

સફળ જાહેરાતના કાર્યો અને લાભો

• સેલ્સમેનનું કામ સરળ બનાવે છે.
• પેદાશ અને બ્રાન્ડ અંગે ઓળખ
• ગ્રાહક ને માહિતી પૂરી પાડવી
• ગ્રાહકો ને ખરીદી અંગે સમજ
• પેદાશ ની માંગ ઊભી કરે
• નવા વલણો અંગે પૂર્વલોકન
• નવા ગ્રાહકો નું નિર્માણ
• સ્પર્ધાતમક ભાવ રજૂ કરે
• વેચાણ વૃદ્ધિ
• ગુણવત્તા અંગે ની ઓળખ
• માંગ નું સર્જન
• જીવન ધોરણ સુધારવા

ઉદ્દેશો

• જાણીતા માલ માટે માગ જાળવી રાખો
• નવા અને જાણીતા નહી તેવા માલને બજારમાં મૂકો
• પ્રખ્યાત માલ/પેદાશો/સેવાઓની માગ વધારો
• જાગૃત્તિનું સર્જન કરો

સારી જાહેરાતોની જરૂરિયાત

• ધ્યાન આકર્ષો (જાગૃત્તિ)
• ઉત્સાહ જગાડો
• ઇચ્છાનું સર્જન કરો
• પગલાં લો

જાહેરાત ઝુંબેશમાં આઠ પગલાંઓ

• બજાર સંશોધન
• લક્ષ્યાંકો નક્કી કરવા
• અંદાજ બાંધવો
• માધ્યમની પસંદગી (ટેલિવીઝન, અખબાર/મેગેઝીન, રેડીયો, વેબ, આઉટડોર)
• અભિનેતાની પસંદગી (નવો ચીલો)
• ડિઝાઇન અને શબ્દો
• સંકલન
• અજમાયશી પરિણામો

વ્યક્તિગત વેચાણ

જે વ્યક્તિગત અથવા સંભવિત ગ્રાહકોની મુલાકાત લે છે તે સેલ્સમેન દ્વારા અપાયેલી મોખિક રજૂઆત

• જીવંત, નજીકનો સંબંધ
• વ્યક્તિગત રુચિ
• ધ્યાન અને પ્રતિભાવ
• રસપ્રદ રજૂઆત

વેચાણ પ્રોત્સાહન

પેદાશોની ખરીદીને પ્રોત્સાહન આપવા ટૂંકા ગાળાની રાહતો

• તાતી અરજ
• વેચાણની ચિંતા

કૂપન અથવા વેચાણનું ઉદાહરણ લોકોને ખરીદી માટે પ્રલોભન આપવામાં આવે છે, પરંતુ તેનાથી ગ્રાહકોની નિષ્ઠા ઊભી થતી નથી કે ભવિષ્યમાં ફરીથી ખરીદવા માટે પ્રોત્સાહન આપી શકાતું નથી. વેચાણ પ્રોત્સાહનોમાં સૌથી મોટી મર્યાદા એ છે કે સ્પર્ધા તેને સરળતાથી નકલ કરે છે તેનો તફાવતના સ્ત્રોત તરીકે કાયમી રીતે ઉપયોગ કરી શકાતો નથી.

માર્કેટિંગ પબ્લિક રિલેશન્સ (એમપીઆર)===

• પેદાશ બાબતે તરફેણકારી અહેવાલ આપતી હોય તેવી અખબારી યાદીઓ મારફતે માગને પુનઃજીવીત કરવી.
• વિશ્વસનીયતાનું ઊંચુ પ્રમાણ
• અસરકારક સમાચાર
• એનટરપ્રાઇસની પ્રતિષ્ઠામાં વધારો કરે છે

ગ્રાહક પરત્વે કેન્દ્રિતતા

આજે અસંખ્ય કંપનીઓ ગ્રાહક પરત્વે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે (અથવા બજારલક્ષી)તેનો અર્થ એવો થાય કે કંપની તેના કામકાજ અને પેદાશો બાબતે ગ્રાહકોની માગ પરત્વે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. સામાન્ય રીતે આવું કરવાના ત્રણ માર્ગો છેઃ ગ્રાહકલક્ષી ખ્યાલ, બજારને ઓળખવાની સમજણ અને પેદાશ સંશોધન ખ્યાલ

ગ્રાહકલક્ષી ખ્યાલ ગ્રાહકલક્ષી ખ્યાલમાં, ગ્રાહકોની ઇચ્છાઓ વ્યૂહાત્મક માર્કેટિંગ નિર્ણયોની ચાલક છે. જ્યાં સુધી જે તે વ્યૂહરચના ગ્રાહક સંશોધનના પરીક્ષણમાંથી પસાર ન થાય ત્યાં સુધી તેને અનુસરી શકાતી નથી. પેદાશના પ્રકાર સહિતનો દરેક માર્કેટ ઓફરીંગનો તબક્કો, સંભવિત ગ્રાહકોની જરૂરિયાતો આધારિત છે. હંમેશા ગ્રાહકથી જ શરૂઆત થાય છે. આ ખ્યાલ માટેનું વ્યાજબી કારણ એ છે કે જે પેદાશ લોકો ખરીદવાના નથી તેને વિકસાવવા પાછળ આર એન્ડ ડી ખર્ચ કરવાનો સવાલ નથી.ટેક્નોલોજીકલ સિદ્ધીઓ મેળવેલી હોવા છતાંયે અસંખ્ય પેદાશો વ્યાપારી ધોરણે નિષ્ફળ ગઇ હોવાની ઇતિહાસ સાક્ષી પૂરે છે.

આ ગ્રાહક કેન્દ્ર્તિ માર્કેટિંગ ઔપચારીક ખ્યાલ સિવા તરીકે ઓળખાય છે (સોલ્યુશન, ઇન્ફર્મેશન, વેલ્યુ, એક્સેસ). આ વ્યવસ્થા મૂળભૂત રીતે ચાર પીએસનું નવું નામ છે અને ગ્રાહક પર ધ્યાન કેળવવા માટે અપાયેલી છે.

સિવા મોડેલ પ્રખ્યાત ચારપી (પ્રોડક્ટ, પ્રાઇસ, પ્લેસ, પ્રમોશન) પુરવઠા તરફી મોડેલમાં માગ/ગ્રાહક સેન્ટ્રીક વર્ઝન વિકલ્પ પૂરો પાડે છે

પેદાશ	→	ઉકેલ
પ્રોત્સાહન	→	માહિતી
ભાવ	→	મૂલ્ય
સ્થળ	→	પ્રવેશ

સિવા મોડેલના ચાર મોડેલ છેઃ

1. ઉકેલઃ ગ્રાહકની મુશ્કેલી/જરૂરિયાત પરત્વે ઉકેલ કેટલો યોગ્ય છે?
2. માહિતીઃ શું ગ્રાહક ઉકેલ બાબતે જાણે છે? જો તેમ હોય તો, તેઓ ખરીદ નિર્ણય લઇ શકે તે માટે તેઓ કેવી રીતે અને કોની પાસેથી જાણી શકે?
3. મૂલ્યઃ શું ગ્રાહક વ્યવહારનું મૂ્લ્ય જાણે છે, તેનું શું ખર્ચ થશે, તેના ફાયદાઓ ક્યા છે, તેમણે શું બલિદાન આપવું પડશે, તેમને શં બદલો મળશે?
4. પ્રવેશઃ ગ્રાહક ક્યાં ઉકેલ શોધી શકશે?તેઓ કેટલી સરળ રીતે/સ્થાનિકમાંથી/રિમોટલી તે ખરીદી શકશે અને ડિલીવરી લઇ શકશે?

આ મોડેલને અમેરિકન માર્કેટિંગ એસોસિયેશનની માર્કેટિંગ મેનેજમેન્ટ જર્નલમાં ચેકીટન દેવ અને ડોન શૂલ્તઝ દ્વારા સૂચવવામાં આવ્યું હતું, અને ઇંગ્લેડમાં માર્કેટિંગ સોસાયટીના જર્નલમાં માર્કેટ લીડર તરીકે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મોડેલ ગ્રાહક અને તેઓ વ્યવહારને કઇ રીતે જુએ છે તેની પર ભાર મૂકે છે.

પ્રોડક્ટ કેન્દ્રિતતા

પેદાશ સંશોધન ખ્યાલમાં કંપની પેદાશ સંશોધન (innovation) હાથ ધરે છે, ત્યાર બાદ તે પેદાશ માટે બજાર તૈયાર કરે છે. Product innovation drives the process and marketing research is conducted primarily to ensure that profitable market segment(s) exist for the innovation. તેની પાછળનું કારણ એ છે કે ભવિષ્યમાં તેમને ક્યા વિકલ્પો ઉપલબ્ધ બનશે તેની ગ્રાહકોને ખબર નથી તેથી તેઓ ભવિષ્યમાં શુ ખરીદશે તે આપણને કહે તેની આપણે અપેક્ષા રાખવી જોઇએ નહી. જોકે માર્કેટિંગ કરનારાઓ આક્રમક રીતે પેદાશ સંશોધનને અનુસરે છે અને યોગ્ય સ્થળે વધુ પડતુ રોકાણ કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે. When pursuing a product innovation approach, marketers must ensure that they have a varied and multi-tiered approach to product innovation. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે થોમસ એડિસન (Thomas Edison) માર્કેટિંગ સંશોધન પર નિર્ભર હતા, તેમણે લાઇટ બલ્બની શોધ કરતા વધુ કેન્ડલોનો ઉત્પાદન કર્યું હોત. ઘણી કંપનીઓ જેમ કે સંશોધન અને વિકાસ કેન્દ્રિત કંપનીઓ, સફળતા પૂર્વક પેદાશ સંશોધન પર ભાર મૂકે છે (જેમ કે [[નિનટેન્ડો |નિનટેન્ડો]] (Nintendo), કે જેમણે સતતપણે [[વીડીયો ગેઇમ્સ |વીડીયો ગેઇમ્સ]] (Video games) કેવી રીતે રમાય છે તેની પદ્ધતિમાં ફેરફાર કર્યો હતો. ઉપભોક્તા સંશોધનના મૂળ દરજ્જાને કારણે કદાચ તે ખરેખર માર્કેટિંગ સ્થિતિનું સ્વરૂપ છે કે કેમ તે અંગે ઘણા શિક્ષણવિંદો શક કરે છે. કેટલાક તો એવો પ્રશ્ન કરે છે કે તે કદાચ માર્કેટિંગ છે કે કેમ.

• અભ્યાસનો વિકસતો વિસ્તાર અને આચરણ [[આંતરિક માર્કેટિંગ

|આંતરિક માર્કેટિંગ]] (internal marketing) અથવા કર્મચારીઓ તાલીમ પામેલા છે અને બ્રાન્ડ (brand)ને ખરીદી પર સકારાત્મક અસર કરે તે રીતે મૂકવા ટેવાયેલા છે અને ગ્રાહકોની (રોજગારદાતા બ્રાન્ડીંગ (employer branding))ને જાળવી રાખવામાં સક્ષમ હોય.

• [[શોધનો ફેલાવો

|શોધોના સંચાલનનો ફેલાવો]] (Diffusion of innovations) લોકો નવી પેદાશો કેવી રીતે અને શા માટે અપનાવે છે તે શોધે છે.

• A relatively new form of marketing uses the Internet (Internet) and is called Internet marketing or more generally e-marketing (e-marketing), affiliate marketing (affiliate marketing), desktop advertising (desktop advertising) or online marketing (online marketing). તે પરંપરાગત માર્કેટિંગમાં વપરાતી વિભાગીય વ્યૂહરચનાને (segmentation strategy) પૂર્ણ કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે.

તે વધુ ટૂંકી રીતે પોતાના પ્રેક્ષકગણને લક્ષ્યાંક બનાવે છે અને અમુક વખતે તેને અંગત માર્કેટિંગ (personalized marketing) અથવા વન ટુ વન માર્કેટિંગ કહેવાય છે.

• ગ્રાહકો ધ્યાન રાખવાનો ગાળો અને જાહેરાત સંદેશ પરત્વે સમય આપવાની ઇચ્છાશક્તિ ગુમાવી દેતા હોવાથી માર્કેટિંગ કરનારાઓ [[મંજૂરી માર્કેટિંગ

|મંજૂરી માર્કેટિંગ]] (permission marketing) જેમ કે [[બ્રાન્ડેડ સૂચિ |બ્રાન્ડેડ સૂચિ]] (branded content), [[કસ્ટમ મિડીયા |કસ્ટમ મિડીયા]] (custom media) અનેરિયલ્ટી માર્કેટિંગ (reality marketing)નું સ્વરૂપ બદલે છે.

• માર્કેટિંગમાં ટોળાશાહી વર્તણૂંકનો ઉપયોગ

અર્થશાસ્ત્રી (The Economist)એ તાજેતરમાં રોમ (Rome)માં અનુકૂળ માનવ વર્તણૂંકના ઉદભવના વિષય પરની એક કોન્ફરન્સમાં ભાગ લીધો હતો. ખરીદીના વેગમાં વધારો કરવાની પદ્ધતિ અને ટોળાશાહી વૃત્તિને આધારે વધુ ખરીદી કરવા માટે લોકોને એકત્ર કરવાનું આયોજન કરાયું હતું. મૂળ ખ્યાલ એ છે કે લોકો વધુ પેદાશો ખરીદશે જે લોકપ્રિય દેખાય છે, અને પેદાશની લોકપ્રિયતા અંગેની ગ્રાહકોને માહિતી અપાઇ છે કે કેમ તે મેળવવાની પ્રતિભાવ પદ્ધતિ, જેમાં સ્માર્ટ કાર્ટ (smart-cart)ટેકનોલોજી અને રેડીયો ફ્રિક્વન્સી આઇડેન્ટીફિકેશન ટેગ (Radio Frequency Identification Tag) ટેકનોલોજીનો સમાવેશ થાય છે. “સ્વાર્મ-મુવ્સ” મોડેલને સંશોધનકર્તા પ્રિન્સટોન (Princeton) દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું, સુપરમાર્કેટોને વિનંતી કરે છે કારણ કે “તે લોકોને ડિસ્કાઉન્ટ આપ્યા વિના વેચાણ વધારી શકે છે.” યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ (United States) અને બ્રિટન (Britain)માં ટેસ્કો (Tesco)માં, રહેલા મોટા રિટેઇલર્સ વોલ-માર્ટ (Wal-Mart) 2007માં શિયાળામાં ટેકનોલોજીનો અજમાયશ કરવાનું આયોજન કરી રહ્યું છે.

માર્કેટિંગ ઉપયોગ કારોબારની પેદાશોને આગળ ધકેલવામાં થાય છે અને તે કારોબારને આગળ ધકેલવા માટેનો સુંદર માર્ગ છે.

“સામાજિક પ્રભાવની શક્તિ” પરના તાજેતરના અન્ય અભ્યાસોમાં “કૃત્રિમ મ્યુઝિક માર્કેટનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં આશરે 14,000 લોકોએ અગાઉ અજાણ્યા ગીતો ડાઉનલોડ કર્યા હતા” કોલંબિયા યુનિવર્સિટી (Columbia University), ન્યુ યોર્ક; જાપાની (Japan)ઝ કન્વીનિયન્સ સ્ટોર્સની ચેઇન કે જે “ડિપાર્ટમેન્ટ સ્ટોર્સ અને સંશોધન કરતી કંપનીઓ;”ના આધારે તેની પેદાશોનો ઓર્ડર આપે છે, મેસાચ્યુસેટ્સ (Massachusetts) કંપની વેચાણમાં સુધારો લાવવા માટે સામાજિક નેટવર્કીંગનો દુરુપયોગ કરે છે; અને ઓનલાઇન રિટેઇલરો “સમાન દિમાગવાળા ગ્રાહકોમાં કઇ પેદાશો લોકપ્રિય છે ” તે વિશે ગ્રાહકોને જાણ કરવાનું વધારે છે (ઉ.દા. તરીકે એમેઝોન (Amazon), ઇબે (eBay)).

માર્કેટિંગ સ્પેશિયલાઇઝેશન વિસ્તાર

• કૃષિ માર્કેટિંગ (agricultural marketing)
• એડવર્ટાઇઝીંગ (advertising) અને બ્રાન્ડીંગ
• સંદેશાવ્યવહાર
• ડેટાબેઝ માર્કેટિંગ (database marketing)
• વ્યાવસાયિક વેચાણ (selling)
• ડાયરેક્ટ માર્કેટિંગ (direct marketing)
• ઘટના આયોજન
• અજમાયશી માર્કેટિંગ (experiential marketing)
• ફિલ્ડ માર્કેટિંગ (field marketing)
• વૈશ્વિક માર્કેટિંગ (global marketing)
• આંતરરાષ્ટ્રીય માર્કેટિંગ (international marketing)
• ઇન્ટરનેટ માર્કેટિંગ (internet marketing)
• ઔદ્યોગિક માર્કેટિંગ (industrial marketing)
• બજાર સંશોધન (market research)
• માર્કેટિંગ વ્યૂહરચના (marketing strategy)
• માર્કેટિંગ યોજના (marketing plan)
• રાજકીય માર્કેટિંગ (political marketing)
• પ્રોડક્ટ માર્કેટિંગ (product marketing)
• નિકટવર્તી માર્કેટિંગ (proximity marketing)
• જાહેર માર્કેટિંગ (public marketing)
• જાહેર સંબંધો (public relations)
• છૂટક વેચાણ (retailing)
• સર્ચ એન્જિન માર્કેટિંગ (search engine marketing)
• વ્યૂહાત્મક સંચાલન (strategic management)
• જથ્થાબંધ માર્કેટિંગ (wholesale marketing)

આ પણ જુઓ

જાહેરખબર સંશોધન (Advertising Research) આર્ટિકલ માર્કેટિંગ (Article marketing) બોર્ડરલેસ સેલીંગ (Borderless Selling) બ્રાન્ડ (Brand) બ્રાન્ડ ઓરિયેન્ટેશન (Brand orientation) બ્રાન્ડેડ સૂચિ (Branded content) કારણભૂત માર્કેટિંગ (Cause marketing) ગ્રાહક સંબંધ સંચાલન (Customer relationship management) ડિજીટલ માર્કેટિંગ (Digital marketing) માંગ પેદા કરવી (Demand generation) વહેલાસર અપનાવનારું (માર્કેટિંગ) (Early adopter (marketing)) સામેલગીરી માર્કેટિંગ (Engagement marketing) ઇવાંગેલિઝમ (ઇસુવાદ) માર્કેટિંગ (Evangelism marketing)

ભય, અનિશ્ચિતતા, શંકા (Fear, uncertainty, doubt) સંકલિત માર્કેટિંગ સંદશાવ્યવહાર (Integrated Marketing Communications) એલજીબીટી માર્કેટિંગ (LGBT marketing) માક્રોમાર્કેટિંગ (Macromarketing) માર્કેટિયર (નાણાં માટે પ્રોત્સાહન, માલની અથવા સેવાઓની આપલે કરનાર) (Marketeer) માર્કેટિંગ બાંયધરી (Marketing collateral) માર્કેટિંગ સહકાર (Marketing co-operation) માર્કેટિંગ મિશ્ર (Marketing Mix) માર્કેટિંગ અસરકારકતા (Marketing effectiveness) મર્ચેન્ડાઇઝંગ (Merchandising) મોબાઇલ માર્કેટિંગ (Mobile Marketing) મલ્ટીચેનલ માર્કેટિંગ (Multichannel Marketing) આગાહીયુક્ત પૃથ્થકરણ (Predictive analytics)

પેદાશ માર્કેટિંગ (Product marketing) વાસ્તવિક માર્કેટિંગ (Reality marketing) સંદર્ભયુક્ત માર્કેટિંગ (Referral marketing) માર્કેટિંગ રોકાણ પરનું વળતર (Return on marketing investment) વેચાણ તરકીબો (Sales techniques) સેવાઓ (Services) જાહેરાતમાં સેક્સ (Sex in advertising) ટેકનિકલ માર્કેટિંગ (Technical marketing) વ્યાપારી માર્કેટિંગ (Trade marketing) મૂલ્ય (માર્કેટિંગ) (Value (marketing))

સંબંધિત યાદીઓ

માર્કેટિંગ પરના લેખોની વિસ્તરિત યાદી માટે માર્કેટિંગ વિષયો (List of marketing topics)ની યાદી જુઓ.

• સંચાલન વિષયોની યાદી (List of management topics)
• માનવ સ્ત્રોત સંચાલન વિષયોની યાદી (List of human resource management topics)
• અર્થશાસ્ત્રના વિષયોની યાદી (List of economics topics)
• નાણાકીય વિષયોની યાદી (List of finance topics)
• હિસાબી વિષયોની યાદી (List of accounting topics)
• માહિતી ટેકનોલોજી સંચાલન વિષયોની ચાદી (List of information technology management topics)
• ઉત્પાદન વિષયોની યાદી (List of production topics)
• કારોબાર નિયમ વિષયોની યાદી (List of business law topics)
• આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર વિષયોની યાદી (List of international trade topics)
• કારોબાર સિદ્ધાંતો, રાજકીય અર્થશાસ્ત્ર, અને કારોબારના વિષયોની ફિલસૂફી (List of business ethics, political economy, and philosophy of business topics)
• કારોબાર માન્યતાવાદીઓની યાદી (List of business theorists)

વધુ વાંચન

• લર્મર, રિચાર્ડ; સિમોન્સ, માર્ક, પૂન્ક માર્કેટિંગ, ન્યુ યોર્કઃ હાર્પર કોલીન્સ, 2007.આઇએસબીએન 978-0-06-115110-1 (ક્ન્ઝ્યુમર માર્કેટિંગની જર્નલ 24(7), 2007માં મેરીલીન સ્ક્રીઝીના પુસ્તકની સમીક્ષા)