સ્ટેથોસ્કોપ

આધુનિક સ્ટેથોસ્કોપ.

સ્ટેથોસ્કોપ કે પરિશ્રાવક (ગ્રીકમાં στηθοσκόπιο , στήθος ના, stéthos - છાતી અને σκοπή, skopé - તપાસ ) ધ્વનિક તબીબી ઉપકરણ છે જે પ્રાણીઓના શરીરના આંતરિક હલનચલન કે અવાજ સાંભળવા માટે વપરાય છે. તે મુખ્યત્વે ફેફસા અને હૃદયનો અવાજ સાંભળવા માટે વપરાય છે. તે આંતરડા તેમજ શિરા અને ધમનીઓમાના રક્તપ્રવાહને સાંભળવા માટે પણ વપરાય છે. સ્ફ્યિમોમનોમીટર સાથે ઉપયોગમાં લઈને તે લોહીનું દબાણ માપવા માટે પણ વપરાય છે. કેટલીક વખત "મિકેનિક્સ સ્ટેથોસ્કોપ" યંત્રો દ્વારા ઉત્પન્ન કરાતા આંતરિક અવાજ સાંભળવા, જેમ કે ઓટોમોબાઈલ એન્જિનના આંતરિક ભાગો દ્વારા કરવામાં આવતા અવાજ સાંભળીને તેમાં થતી અપક્રિયાઓનું નિદાન કરવા માટે પણ વપરાય છે. સ્ટેથોસ્કોપનો ઉપયોગ વૈજ્ઞાનિક શૂન્યાવકાશ ખંડમાં પડેલ છિદ્રોનું પરીક્ષણ કરવા તેમજ અન્ય નાના પાયાના ધ્વનિક કાર્યોની દેખરેખ માટે પણ કરી શકાય. શ્રવણકારી ધ્વનિઓને તીવ્ર બનાવે તેવા સ્ટેથોસ્કોપને ફોનેન્ડોસ્કોપ કહેવાય છે.

ઇતિહાસ

જૂના જમાનાના સ્ટેથોસ્કોપ.

સ્ટેથોસ્કોપનો આવિષ્કાર ફ્રાન્સમાં 1816માં પેરિસ સ્થિત નેકકર-એન્ફાન્ટ્સ માલડેસ હોસ્પિટલમાં રેને લેન્નર્ક દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. તે લાકડાની નળીનું બનેલું હતુ અને એક જ કાનથી એકકર્ણ-શ્રાવ્ય (એક જ કાનથી સાંભળી શકાય તેવું) હતું. તેમનું ઉપકરણ, શ્રવણ સાધનના ઐતિહાસિક સ્વરૂપ, સામાન્ય કાનના ટ્રમ્પેટ (શીંગ) જેવું જ હતું; ખરેખર, રચના તેમજ કાર્યપ્રણાલી પ્રમાણે જોતા આ આવિષ્કાર શીંગથી જુદું પાડી શકાય તેવું નહોતું, અને તે સામાન્ય રીતે "માઈક્રોફોન" કહેવાતું હતું. 1851 માં આર્થર લેરેડ દ્વારા દ્વિકર્ણ-શ્રાવ્ય સ્ટેથોસ્કોપનો આવિષ્કાર કરવામાં આવ્યો, અને 1852માં જોર્જ કેમમેન્ન દ્વારા વાણિજ્યિક ઉત્પાદન માટે તે સાધનની રચનાને સંપૂર્ણ ઘાટ આપવામાં આવ્યો જે ત્યારબાદ સર્વસ્વીકૃત બન્યો. કેમ્મેન્ને પણ હૃદયનો અવાજ સાંભળીને રોગ-નિદાન પર વિષય નિરૂપક ગ્રંથો પણ લખ્યા હતા, જે વિશુદ્ધિકૃત દ્વિ-કર્ણ શ્રાવ્ય સ્ટેથોસ્કોપ દ્વારા શક્ય બન્યુ હતું. 1873 સુધીમાં વિભિન્ન પ્રકારના સ્ટેથોસ્કોપના વર્ણન જોવા મળ્યા કે જે ત્રિપરિમાણીય અસર ઉત્પન્ન કરવા માટે ભિન્ન ભિન્ન સ્થાનો સાથે જોડી શકાય, જોકે તબીબી પ્રચલનમાં આ પ્રમાણભૂત સાધન બની શક્યુ નહીં.

1940માં રેપપોર્ટ અને સ્પ્રેગ દ્વારા નવા સ્ટેથોસ્કોપને આકાર આપવામાં આવ્યો, જે અન્ય સ્ટેથોસ્કોપના મુલ્યાંકન માટે માનદંડ બની રહ્યું, અને તે 2-બાજુનું બનેલુ હતું જેમાથી એક બાજુ શ્વસનતંત્ર માટે અને બીજી બાજુ હૃદય તેમજ રક્તવહન તંત્ર માટે ઉપયોગમાં લેવાતી હતી. પાછળથી હ્યૂલેટ-પેકર્ડ દ્વારા રેપપોર્ટ-સ્પ્રેગનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. એચપી (HP)ના તબીબી ઉત્પાદોના વિભાગને એજિલન્ટ ટેક્નોલોજીસ ઈન્ક.ના ભાગ તરીકે છુટુ કરવામાં આવ્યુ, જે એજિલન્ટ હેલ્થકેર બન્યું. 2004માં અખરોટના વૃક્ષના લાકડામાંથી બનેલ ખોખામાં આવતા, $300ના, અસલ રેપપોર્ટ-સ્પ્રેગ સ્ટેથોસ્કોપની સાથે સાથે ફિલિપ્સ બ્રાન્ડ હેઠળના (કેનેડાના મોન્ટ્રીયલ ખાતે આવેલ આન્દ્રોમેડ દ્વારા ઉત્પાદિત થતા) ઈલેક્ટ્રોનિક સ્ટેથોસ્કોપનો ત્યાગ કરવામાં આવે તે પહેલા ફિલિપ્સ દ્વારા એજિલન્ટ હેલ્થકેરને ખરીદી લેવામાં આવી અને તે ફિલિપ્સ મેડિકલ સિસ્ટમ બની. રેપપોર્ટ-સ્પ્રેગ બનાવટનાં સ્ટેથોસ્કોપ વજનમાં ભારે તેમજ ટૂંકા(18–24 in (46–61 cm)) હતા, જે જુનવાણી દેખાવ ધરાવતા હતા અને બેવડા હેડ (છેડા) યુક્ત ચેસ્ટપીસ સાથેના પરસ્પર વિરુદ્ધ " f " આકારની કાંસાનો ઢોળ ચઢાવેલી દ્વિકર્ણ-શ્રાવ્ય નળીઓ યુક્ત બે મોટી સ્વતંત્ર લેટેક્સ રબરથી જોડાયેલી દ્રશ્યમાન પૃષ્ઠ સ્પ્રિંગથી જોડાયેલી જોડના કારણે ખાસ ઓળખાતા હતા.

1960માં હાર્વર્ડ મેડિકલ સ્કૂલના અધ્યાપક ડો. ડેવિડ લીટમન દ્વારા અગાઉના સ્ટેથોસ્કોપ કરતા વજનમાં હલકા અને સુધારેલ શ્રાવ્ય તંત્ર ધરાવતા સ્ટેથોસ્કોપનું સર્જન ન કરાય ત્યાં સુધી સ્ટેથોસ્કોપમાં ગૌણ એવા અન્ય ઘણા બારીક સુધારા કરવામાં આવ્યા. 1970માં 3એમ (૩M)-લીટમન દ્વારા ટ્યૂન કરી શકાય તેવા ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદા)રજૂ કરવામાં આવ્યા: આ વધુ પડતા સખત (જી-10) કાચ-રાળમાંથી બનેલા ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો) સભ્ય છે જેમાં આસપાસમાં સ્થિતિસ્થાપક સિલિકોન જડેલા શ્રાવ્ય તંત્રો હોય છે, અને તે પોતાનો અવાજ એકઠો કરતી સપાટીના અનુસંધાનમાં “z”-અક્ષમાં ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો) સભ્યનું વધેલું ભ્રમણ સ્વીકારી શકતુ હતુ. ચોતરફી સમકેન્દ્રિય સપાટીમાં નિલંબિત ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદા) સભ્યની વધારેલી તીવ્રતા દ્વારા ઉત્સર્જિત કરવામાં આવતા લાંબા તરંગોને કારણે ડાબે ઓછો રણકાર ધરાવતી આવૃત્તિઓ તરફ થતા સ્થળાંતરને કારણે કેટલીક મંદ આવૃત્તિઓનો અવાજ વધે છે. તેથી વિરૂદ્ધ મનોવૈજ્ઞાનિક ઈચ્છિત ધ્વનિ ધરાવતા શારીરિક વિસ્તાર સામે સ્ટેથોસ્કોપના ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદા)ને દબાવતાં પડદાની તીવ્રતા ઘટાડીને, સમકેન્દ્રિય ઘસારાને કારણે થતા "z" (ઝેડ) અક્ષના દબાણના પ્રતિભાવ રૂપે પડદાની તીવ્રતા ઘટાડવા માટે એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) વિસ્તારનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. ઉચ્ચ શ્રેણીના મનોવૈજ્ઞાનિક અવાજો સાંભળવા માટે, તે તરંગલંબાઈ ઘટાડીને આવૃત્તિઓની વક્રતા વધારે છે. 3-એમ (૩-M) લીટમેન સ્ટેથોસ્કોપની નળીને બે ભાગ પાડતા તોડી શકાય તેવા ઢાંચા માટે પણ જાણીતું છે, જે સ્ટેથોસ્કોપની એક નળીને ડાબા અને જમણા એમ બે દ્વિકર્ણ-શ્રાવ્ય નળીઓમાં વિભાજીત કરતા વિભાજક સાથે આવે છે. (જે "કાર્ડિયોલોજી ટ્યૂબિંગ" તરીકે પણ જાણીતું છે; દ્વિકર્ણ-શ્રાવ્ય કાનની નળીને જોડતા આંતરિક કે ઢંકાયેલ કમાનવાળા પાટીયાનો પણ સમાવેશ થાય છે).

1999 માં રિચર્ડ ડેસ્લૌરિએર દ્વારા બાહ્ય ઘોંઘાટને ઘટાડી શકે તેવા, ડીઆરજી (DRG) પ્યોરટોન સ્ટેથોસ્કોપની પેટન્ટ કરાવવામાં આવી હતી. તેમાં સ્ટીલની કોઈલ ધરાવતી બે સમાંતર અવકાશિકા હોય છે જે પ્રસરિત થતા ઘોંઘાટને અશ્રાવ્ય ઉષ્ણ ઊર્જાના સ્વરૂપમાં વેરવિખેર કરી નાખે છે. સ્ટીલ કોઈલના "ઈન્સ્યુલેશન" (આવરણ) દ્વારા દરેક સ્ટેથોસ્કોપમાં .30 એલબી (lb)નો ઉમેરો થયો. 2005માં ડીઆરજી (DRG)નો નિદાન વિભાગ ટ્રિમલાઇન મેડિકલ પ્રોડક્ટ્સ દ્વારા હસ્તગત કરવામાં આવ્યો. 1998-2007ની વચ્ચે માર્ક વેરબ્લડ નામના તબીબીશાસ્ત્રના અપંગ વિદ્યાર્થીએ વજનમાં હલકો 32 ઈંચ લાંબો સ્ટેથોસ્કોપ બનાવ્યો જેણે એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) અવાજની ગુણવત્તામાં સુધારો કર્યો અને ઘોંઘાટને પણ ઘટાડ્યો. સ્ટેથોસ્કોપ બનાવવા માટે વપરાતા પદાર્થની 'આવાસી આવૃત્તિ' નિર્ધારિત કરવા માટે તેના શ્રાવ્ય ગુણધર્મોની ચકાસણી કરવામાં આવતી. પ્રત્યેક શ્રાવ્ય ઘટક પદાર્થોના પરીક્ષણોના પરિણામો પરથી જાણવા મળે છે કે તેની સામૂહિક સહભાગિતા કેવી રીતે ઉપકરણના પ્રભાવી સ્વરસંબંધિત લક્ષણ અને સ્ટેથોસ્કોપની આવૃત્તિ પ્રતિક્રિયાને નિર્ધારિત કરે છે, જેનાથી ઉચ્ચ વિશ્વસનિયતા ધરાવતા અને ઘોંઘાટ ઓછો કરી શકે તેવા સ્ટેથોસ્કોપના મોડેલ રચાયા. કેટલાક મોડેલનું વજન ઘણુ ઓછું હતું જે133 grams (4.7 oz); 1960-1970ના કાર્ડિયોલોજી સ્ટેથોસ્કોપના વજનના કરતા અડધા વજનના હતા. નવા મોડેલ ખાસ પ્રકારના સ્ટેથોસ્કોપના ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદા) સાથે આવતા જે આવૃત્તિ પ્રતિક્રિયાને વધારી શકતા, અને દરેક દર્દી માટે સ્વાસ્થ્યપ્રદ રીતે બદલી પણ શકાતા.

વર્તમાન કામગીરી

જર્મન તબીબો દર્દીની પીઠ પર લગાવેલા સ્ટેથોસ્કોપની મદદથી ફેફસાના નીચેના હિસ્સાનો અવાજ સાંભળે છે.

ડોક્ટરો મોટાભાગે સ્ટોથોસ્કોપને ગળાની આસપાસમાં વિંટાળીને રાખતા હોવાથી અથવા તો તે સ્થિતિમાં જોવા મળતા હોવાથી, સ્ટેથોસ્કોપને ડોક્ટરોની નિશાની તરીકે ગણવામાં આવે છે.

સ્ટેથોસ્કોપના પ્રકારો

એકોસ્ટિક

ઉપરની બાજુએ ઘંટડી સાથે એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) સ્ટેથોસ્કોપ.

એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) સ્ટેથોસ્કોપ વિષે મોટાભાગના લોકો માહિતગાર હોય છે, અને તેના એક ચેસ્ટપીસ (છાતી પર મુકવામાં આવતા હિસ્સા)ને છાતી પર મુકવાથી તેમાથી આવતા અવાજના આધારે ચાલે છે, જેમાં હવા ભરેલી પોલી નળીમાંથી આવતો અવાજ સાંભળનાર વ્યક્તિના કાન સુધી પહોંચે છે. ચેસ્ટપીસમાં સામાન્યપણે બે બાજુઓ હોય છે જેને અવાજની સંવેદના પારખવા માટે દર્દીના શરીર પર મુકવામાં આવે છે – એક ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો) (પ્લાસ્ટિકની તક્તી) અથવા ઘંટડી (પોલો કપ). ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો)ને જો દર્દીના શરીર પર મુકવામાં આવે તો, શરીરના અવાજથી ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો)માં કંપન આવે છે, જે એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) દબાણના તરંગો રચે છે, જે પોલી નળી મારફત સાંભળનાર વ્યક્તિના કાન સુધી પહોંચે છે. જો ઘંટડીને સીધી જ દર્દીના શરીર પર મુકવામાં આવે તો, ત્વચાના કંપનો સીધા જ એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) તરંગોનું દબાણ રચે છે જે સાંભળનાર વ્યક્તિના કાન સુધી પહોંચે છે. ઘંટડીથી ઓછી આવૃત્તિનો અવાજ પસાર થાય છે જ્યારે ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો) ઊંચી તીવ્રતાનો અવાજ પસાર પરે છે. 20મી સદીની શરૂઆતમાં રેપપોર્ટ અને સ્પ્રેગ દ્વારા 2-બાજુઓ ધરાવતા આ સ્ટેથોસ્કોપનો આવિષ્કાર કરવામાં આવ્યો હતો. એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) સ્ટેથોસ્કોપમાં એક સમસ્યા એ હતી કે તેમાં અવાજનું સ્તર ખૂબ જ નીચુ હોય હતું. 1999માં સ્ટ્રેટિફાઈડ સતત (આંતરિક) લ્યુમેન (સ્તરયુક્ત અવકાશિકા), અને 2002માં કાઈનેટિક એકોસ્ટિક મિકેનિઝમ (ગતિ આધારિત ધ્વનિક કાર્યપદ્ધતિ)ની શોધથી આ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવી શકાયો હતો. એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) સ્ટેથોસ્કોપ સામાન્યપણે સૌથી વધારે ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે. તાજેતરમાં હાથ ધરાયેલી સ્વતંત્ર સમીક્ષામાં 12 સર્વસામાન્ય એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) સ્ટેથોસ્કોપનું અવાજની તીવ્રતા, સ્પષ્ટતા, અને કાર્યક્ષમતાના આધારે મુલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું. તેમણે એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) લેબોરેટરી પરીક્ષણો કર્યા અને કેટલાક સ્વૈચ્છિક લોકોના હૃદયના અવાજ નોંધ્યા. તેના પરિણામોની બ્રાન્ડ અને મોડેલ પ્રમાણે યાદી તૈયાર કરવામાં આવી.

ઈલેક્ટ્રોનિક

ઈલેક્ટ્રોનિક સ્ટેથોસ્કોપ (અથવા સ્ટેથોફોન ) શરીરના અવાજને ઈલેક્ટ્રોનિક પદ્ધતિથી વધુ ઊંચો કરીને ખૂબ ઓછા સ્તરના અવાજને પણ પારખી શકે છે. જોકે, સ્ટેથોસ્કોપના સંપર્ક ઉપકરણોના પ્રવર્ધન, અને કોમ્પોનન્ટ કટઓફ (આવૃત્તિ ઈલેક્ટ્રોનિક સ્ટેથોસ્કોપના માઈક્રોફોન્સ, પ્રી-એમ્પ્સ, એમ્પ્સ, અને સ્પીકરોના થ્રેશોલ્ડ (જેનાથી આગળ કોઈ પ્રત્યાઘાત ન મળે તેવું સ્તર)ને પ્રતિક્રિયા આપે છે) ઈલેક્ટ્રોનિક રીતે પ્રવર્ધિત સ્ટેથોસ્કોપ જ્યારે એક જ સમયે ઊંચી અને નીચી આવૃત્તિની રેન્જના ધ્વનિને પાતળો બનાવતા હોય ત્યારે, મધ્ય-રેન્જના અવાજ પ્રવર્ધિત કરીને તેની સમગ્ર ઉપયોગિતાને મર્યાદિત બનાવી દે છે. હાલમાં સંખ્યાબંધ કંપનીઓ ઈલેક્ટ્રોનિક સ્ટેથોસ્કોપ પુરા પાડે છે. ઈલેક્ટ્રોનિક સ્ટેથોસ્કોપમાં એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) અવાજોનું ઈલેક્ટ્રિકલ સિગ્નલ્સમાં રૂપાંતરણ કરવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ તેનું ધ્વનિવર્ધન કરી શ્રેષ્ઠતમ અવાજ માટે મોકલવામાં આવે છે. બંનેમાં સમાન ભૌતિકશાસ્ત્રના આધારે આવેલા ઊર્જાપરિવર્તકો, એકોસ્ટિક સ્ટેથોસ્કોપથી વિપરિત ઈલેક્ટ્રોનિક સ્ટેથોસ્કોપમાં ઘણા પહોળા હોય છે. ચેસ્ટપીસમાં માઈક્રોફોન લગાવીને ધ્વનિ શોધવાની સૌથી સરળ અને ઓછી અસરકારક પદ્ધતિ શોધવામાં આવી છે. આ પદ્ધતિ પર આસપાસના અવાજના વિક્ષેપની અસર પડે છે અને લોકપ્રિયતામાંથી બહાર નીકળી ગઈ છે. અન્ય એક પદ્ધતિ, વેલ્ચ-એલિનના મેડિટ્રોન સ્ટેથોસ્કોપમાં વપરાય છે, જેમાં એક ધાતુની સળીયાના ઉપરના છેડા પર પાઈઝોઈલેક્ટ્રિક ક્રિસ્ટલ લગાવેલ હોય છે, અને નીચેના છેડો ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો) સાથે સંપર્કમાં હોય છે. 3એમ (3M)માં પણ ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો)ની જેમ પાતળા રબરની પાછળ પોચા રબર જેવા ભાગ સાથે લગાવેલા પાઈઝો-ઈલેક્ટ્રિક ક્રિસ્ટલનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. થિન્કલેબના રિધમ 32 આવિષ્કાર કરનાર, ક્લાઈવ સ્મિથે સક્ષમ સેન્સર તૈયાર કરવા માટે અંદરના ભાગે વાહક સપાટી સાથે વીજચુંબકીય ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો)નો ઉપયોગ કર્યો હતો. આ ડાયફ્રેમ (કંપનશીલ પડદો) હવાના દબાણના ફેરફારને ઈલેક્ટ્રિક ફિલ્ડના ફેરફારમાં બદલીને પરંપરાગત એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) સ્ટેથોસ્કોપના જેવા જ ધ્વનિ તરંગોને પ્રતિક્રિયા આપે છે. તે એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) સ્ટેથોસ્કોપના અવાજને પ્રવર્ધનના ફાયદા સાથે જાળવી રાખે છે.

અવાજ ઈલેક્ટ્રોનિક રીતે પસાર થતો હોવાથી, ઈલેક્ટ્રોનિક સ્ટેથોસ્કોપ તારરહિત ઉપકરણ બની શકે છે, રેકોર્ડિંગ ઉપકરણ બની શકે છે, અવાજમાં અનુરૂપ ઘટાડો કરી શકે છે, સિગ્નલ વધુ તીવ્ર બનાવી શકે છે, અને ઓડિયો તેમજ વીડિયો આઉટપુટ (પરિણામ) આપી શકે છે. 2001ની આસપાસ, સ્ટેથોગ્રાફિક્સે પીસી (PC) આધારિત સોફ્ટવેર રજૂ કર્યું હતું જે ફોનોકાર્ડિયોગ્રાફ, કે જે ઉત્પન થનાર કાર્ડિયોલોજિક અને પલ્મોનોલોજિક અવાજના ગ્રાફિક રિપ્રેઝન્ટેશન છે, અને સંબંધિત અલગોરિધમ પ્રમાણેના વ્યાખ્યાંકિત થયેલ હોય તેને શક્ય બનાવે છે. આ બધી જ વિશેષતાઓ ટેલિમેડિસિન (દૂરથી થતા નિદાન) અને શિક્ષણના આશય માટે મદદરૂપ સાબિત થાય છે.

રેકોર્ડિંગ સ્ટેથોસ્કોપ

કેટલાક ઈલેક્ટ્રોનિક સ્ટેથોસ્કોપ સીધા જ ઓડિયો આઉટપુટની વિશેષતા ધરાવતા હોય છે જે બાહ્ય રેકોર્ડિંગ ઉપકરણો જેવા કે લેપટોપ અને એમપી-3 (MP3) રેકોર્ડરની મદદથી ઉપયોગમાં લઈ શકાય છે. આ જ જોડાણ સ્ટોથોસ્કોપના હેડફોનની મદદથી અગાઉ રેકોર્ડ કરાયેલા ધબકારાના અવાજનું રેકોર્ડિંગ સાંભળવા માટે ઉપયોગમાં લઈ શકાય છે, જે સામાન્ય સંશોધન ઉપરાંત ચોક્કસ દર્દીની સ્થિતિ તેમજ ટેલિમેડિસિન, અથવા દુરથી નિદાન વગેરેમાં વિસ્તૃત અભ્યાસ માટે સુવિધા પુરી પાડે છે.

ફેટલ સ્ટેથોસ્કોપ

ફેટલ સ્ટેથોસ્કોપ અથવા ફેટોસ્કોપ એ સાંભળવાના ટ્રમ્પેટ (શીંગ આકારનું વાદ્ય) જેવા આકારનો એકોસ્ટિક સ્ટેથોસ્કોપ છે. તેને ગર્ભવતી મહિલા ઉદર પર મુકીને ભ્રૂણના હૃદયનો અવાજ સાંભળવામાં આવે છે. ફેટલ સ્ટેથોસ્કોપને ફ્રેન્ચ ઓબ્સ્ટેટ્રિશિયન (સૂતિકાશાસ્ત્રના નિષ્ણાંત) એડોલ્ફ પીનાર્ડ (1844-1934) બાદ પીનાર્ડના સ્ટેથોસ્કોપ અથવા પીનાર્ડ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

જાળવણી

સ્ટેથોસ્કોપની સ્થિતિસ્થાપક વાઈનિલ, રબર અને પ્લાસ્ટિકના ભાગોને આલ્કોહોલ અને સાબુ સહિતના સોલવન્ટથી દુર રાખવા જોઈએ. સોલવન્ટ સ્ટેથોસ્કોપના ભાગોને સ્થિતિસ્થાપક રાખવા અને નવા જેવા જ દેખાતા રાખવા માટે પ્લાસ્ટીસાઈઝરોને ઓગાળી નાખે છે જેના કારણે તે કુદરતી રીતે નિષ્ક્રિય બનતા પહેલા જ નબળા પડી જાય છે તે સહિતની અન્ય કેટલીક નુકસાનકારક અસરો પણ પહોંચાડે છે. વધુમાં , જ્યારે સ્ટોથોસ્કોપ બનાવવામાં આવે છે ત્યારે બે બાજુવાળા ચેસ્ટપીસમાં ઊંજણ કરેલું હોય છે અને જ્યારે ચેસ્ટપીસ તેના છેડા પર ફરે ત્યારે તેમાં અન્ય મશીનોની જેમ જ સમયાંતરે ફરી ઊંજણ નાખવા જરૂરી છે. જો આ ચલિત ભાગોમાં ઊંજણ નાખવામાં ન આવે તો, તે એકબીજા સાથે ઘસાય છે અને સ્ટેથોસ્કોપથી યોગ્ય રીતે સાંભળવાની એકોસ્ટિક (ધ્વનિક) પ્રક્રિયામાં જરૂરી ખૂબ જ બારીક નગણ્ય ફેરફારોને ક્ષીણ કરી નાખે છે. સ્ટેથોસ્કોપની સફાઈના કારણે પણ ઊંજણો સાફ થઈ જશે, જેથી સમયાંતરે ઊંજણનું કામ કરવું જરૂરી છે. મોટાભાગના ઊંજણો રબ્બર, વાઈનિલ અને પ્લાસ્ટિકના ભાગોથી દૂર જ રહે તે જરૂરી છે.

સ્ટેથોસ્કોપ અને તેના જેવા અન્ય તબીબી ઉપકરણોની સફાઈ માટે માત્ર એવા જ ઉત્પાદોનો ઉપયોગ થવો જોઈએ જેનું પરીક્ષણ થયેલું હોય અને અસરકારક હોય.

આ પણ જુઓ

• ડોપલર ફેટલ મોનિટર

બાહ્ય લિંક્સ

• ધ ઓસ્કલ્ટેશન આસિસ્ટન્સ સંગ્રહિત ૨૦૧૨-૦૬-૦૬ ના રોજ વેબેક મશિન, હૃદયનો અવાજ સંભળાવે છે, હૃદયના ધબકારા દર્શાવે છે, અને શ્વાસનો અવાજ પણ સંભળાવે છે જેથી તબીબીક્ષેત્રના વિદ્યાર્થીઓ અને અન્ય લોકો તેમની શારીરિક નિદાનની કુશળતામાં વધારો કરી શકે.
• ઈઝી ઓસ્કલ્ટેશન, - હૃદયના અવાજ, ધબકારા ફેફસાના અવાજ પર ઓડિયો, લખાણ, હૃદયને લગતા એનિમેશન અને વેવફોર્મ્સ (તરંગરચના) સાથેના 60 મલ્ટીમીડિયા પાઠો.
• બીબીસી (BBC): સ્માર્ટ સ્ટોથોસ્કોપ ફોર ડિટેક્ટિંગ કિડની સ્ટોન્સ
• ફિસિક સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૫-૧૨ ના રોજ વેબેક મશિન પ્રાચીન સ્ટેથોસ્કોપ્સની તસવીરો અને તે અંગેની માહિતી.
• ડેમોન્સ્ટ્રેશન્સ: હાર્ટ સાઉન્ડ્સ એન્ડ મર્મર્સ યુનિવર્સિટિ ઓફ વોશિંગ્ટન સ્કૂલ ઓફ મેડિસિન.