સ્વાતંત્ર્યવાદ

સ્વાતંત્ર્યવાદ કે મુક્તિવાદ એ એવા રાજકીય ચિંતકો, રાજનૈતિક દર્શનો અને આંદોલનોનો સંગ્રહ છે જે તેમના મૂળ સિદ્ધાંત તરીકે સ્વતંત્રતાને સમર્થન આપે છે. ^[૧] સ્વાતંત્ર્યવાદીઓ સામાન્ય રીતે રાજકીય સ્વતંત્રતા અને સ્વાયત્તતા વધારવા માંગે છે, અને તેથી તેમનો મુખ્ય ભાર પસંદગીના સ્વતંત્રતા, સ્વૈચ્છિક સંગઠનો અને વ્યક્તિગત ચુકાદા પર રહેલો છે. ^[૨] ^[૩] ^[૪] સ્વાતંત્ર્યવાદીઓ સત્તા અને રાજ્ય શક્તિ અંગે સરખી શંકા ધરાવે છે, પરંતુ તેઓ અસ્તિત્વમાં રહેલી આર્થિક અને રાજકીય પ્રણાલીઓ સામેના તેમના વિરોધને કારણે રાજકીય પટલ પર જુદા પડે છે. સ્વાતંત્ર્યવાદી વિચારસરણીના વિવિધ દર્શનો રાજ્ય અને ખાનગી સત્તાના કાયદેસર કાર્યોને લઈને વિવિધ મંતવ્યો પ્રદાન કરે છે, અને તેઓ ઘણીવાર મજબૂર સામાજિક સંસ્થાઓના પ્રતિબંધ અથવા વિસર્જન માટેની હિમાયત કરે છે. ^[૫]

ડાબેરી રાજકારણના સ્વરૂપમાં સ્વાતંત્ર્યવાદી શબ્દ આવી શકે છે. આવી જ રીતે ડાબેરી સ્વાતંત્ર્યવાદી વિચારધારા, મૂડીવાદ અને ઉત્પાદનના માધ્યમોની ખાનગી માલિકી નાબૂદ કરવા માગે છે, અથવા તો સામાન્ય અથવા સહકારી માલિકી અને મેનેજમેન્ટની તરફેણમાં કરવા માંગે છે. ખાનગી મિલકતને સ્વતંત્રતા અને સ્વતંત્રતાના અવરોધ તરીકે જોવાની તરફેણમાં તેમની મર્યાદા અથવા પ્રભાવોને પ્રતિબંધિત કરે છે. ^[૬] ^[૭] ^[૮] ડાબેરી-ઉમદાવાદી વિચારધારામાં અરાજક-સામ્યવાદ, અરાજક-સિન્ડિકલિઝમ, અહમવાદી અરાજકતા અને પરસ્પરવાદનો પણ સમાવેશ થાય છે.

આધુનિક જમણેરી સ્વાતંત્ર્યવાદી વિચારધારામાં વિચારધારાઓ જેવી કે અરાજક-મૂડીવાદ અને મિનાર્કીઝમ નો સમાવેશ થાય છે. ^[૯] ^[૧૦] ^[૧૧] સ્વાતંત્ર્યવાદ શબ્દ ૨૦મી સદીના મધ્યમાં મૂડીવાદી નીતિઓ અને સંપત્તિના અંગત અધિકારોની વકીલાત કરતો હતો.^[૧૧]

વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર

સ્વાતંત્ર્યવાદ શબ્દનો પ્રથમ નોંધેલ ઉપયોગ ૧૭૮૯ માં થયો હતો, જ્યારે વિલિયમ બેલ્શેમે અધ્યાત્મના સંદર્ભમાં સ્વાતંત્ર્યવાદ વિશે લખ્યું હતું. ^[૧૨]

તત્વજ્ઞાન

બધા સ્વાતંત્ર્યવાદીઓની વિચારધારા વ્યક્તિગત સ્વાયત્તતાની કલ્પનાથી શરૂ થાય છે જ્યાંથી તેઓ નાગરિક સ્વાતંત્ર્યની તરફેણ કરે છે અને રાજ્યના મહત્વ ને ઘટાડે છે અથવા દૂર કરે છે.

ડાબેરી સ્વાતંત્ર્યવાદ ^[૧૩] માં એવી માન્યતાઓનો સમાવેશ થાય છે કે પૃથ્વી પરની તમામ સંપત્તિ લોકોમાં સમાન ભાગે વહેંચાવી જોઈએ અને તેની પર સૌનો સમાન હક્ક છે. તેઓ રાજ્યને અંગત સંપત્તિના અને મૂડીવાદને ગુલામીપ્રથા રક્ષક તરીકે માને છે.

જમણેરી સ્વાતંત્ર્યવાદ માં એવી માન્યતાઓનો સમાવેશ થાય છે કે જે રાજ્ય દ્વારા ધંધા અને ઉદ્યોગોમાં લઘુત્તમ દખલની વાત કરે છે. અરાજકવાદી મૂડીવાદીઓ રાજ્યને સંપૂર્ણ પણે હટાવવાની હિમાયત કરે છે.

સંદર્ભ

↑ Boaz, David (30 January 2009). "Libertarianism". Encyclopædia Britannica. મેળવેલ 21 February 2017. ...libertarianism, political philosophy that takes individual liberty to be the primary political value. CS1 maint: discouraged parameter (link)
↑ Woodcock, George (2004). Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Peterborough, Ont.: Broadview Press. પૃષ્ઠ 16. ISBN 9781551116297. for the very nature of the libertarian attitude—its rejection of dogma, its deliberate avoidance of rigidly systematic theory, and, above all, its stress on extreme freedom of choice and on the primacy of the individual judgment
↑ Boaz, David (1999). "Key Concepts of Libertarianism". Cato Institute. મેળવેલ 25 January 2017.
↑ "What Is Libertarian?". Institute for Humane Studies. મેળવેલ 16 February 2017.
↑ Long, Joseph. W (1996). "Toward a Libertarian Theory of Class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 310. "When I speak of 'libertarianism' [...] I mean all three of these very different movements. It might be protested that LibCap [libertarian capitalism], LibSoc [libertarian socialism] and LibPop [libertarian populism] are too different from one another to be treated as aspects of a single point of view. But they do share a common—or at least an overlapping—intellectual ancestry".
↑ Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilburn R., ed. The Social History of Crime and Punishment in America. London: Sage Publications. p. 1006. . "There exist three major camps in libertarian thought: right-libertarianism, socialist libertarianism, and left-libertarianism. [...] [S]ocialist libertarians [...] advocate for the simultaneous abolition of both government and capitalism."
↑ Kropotkin, Peter (1927). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings. Courier Dover Publications. પૃષ્ઠ 150. ISBN 9780486119861. It attacks not only capital, but also the main sources of the power of capitalism: law, authority, and the State
↑ Otero, Carlos Peregrin (2003). "Introduction to Chomsky's Social Theory". માં Carlos Peregrin Otero (સંપાદક). Radical priorities. Noam Chomsky (book author) (3rd આવૃત્તિ). Oakland, CA: AK Press. પૃષ્ઠ 26. ISBN 1-902593-69-3.; Chomsky, Noam (2003). Carlos Peregrin Otero (સંપાદક). Radical priorities (3rd આવૃત્તિ). Oakland, CA: AK Press. પૃષ્ઠ 227–28. ISBN 1-902593-69-3.
↑ Rothbard, Murray N. (2009). The Betrayal of the American Right. Ludwig von Mises Institute. ISBN 978-1610165013. One gratifying aspect of our rise to some prominence is that, for the first time in my memory, we, 'our side,' had captured a crucial word from the enemy. 'Libertarians' had long been simply a polite word for left-wing anarchists, that is for anti-private property anarchists, either of the communist or syndicalist variety. But now we had taken it over.
↑ Fernandez, Frank (2001). Cuban Anarchism. The History of a Movement. Sharp Press. p. 9^{[હંમેશ માટે મૃત કડી]}. "Thus, in the United States, the once exceedingly useful term 'libertarian' has been hijacked by egotists who are in fact enemies of liberty in the full sense of the word."
↑ ^૧૧.૦ ^૧૧.૧ Hussain, Syed B. (2004). Encyclopedia of Capitalism. Vol. II : H-R. New York: Facts on File Inc. પૃષ્ઠ 492. ISBN 0816052247. In the modern world, political ideologies are largely defined by their attitude towards capitalism. Marxists want to overthrow it, liberals to curtail it extensively, conservatives to curtail it moderately. Those who maintain that capitalism is a excellent economic system, unfairly maligned, with little or no need for corrective government policy, are generally known as libertarians.
↑ William Belsham (1789). Essays. C. Dilly. પૃષ્ઠ 11Original from the University of Michigan, digitized 21 May 2007CS1 maint: postscript (link)
↑ Goodway, David (2006). Anarchist Seeds Beneath the Snow: Left-Libertarian Thought and British Writers from William Morris to Colin Ward. Liverpool: Liverpool University Press. p. 4. "'Libertarian' and 'libertarianism' are frequently employed by anarchists as synonyms for 'anarchist' and 'anarchism', largely as an attempt to distance themselves from the negative connotations of 'anarchy' and its derivatives. The situation has been vastly complicated in recent decades with the rise of anarcho-capitalism, 'minimal statism' and an extreme right-wing laissez-faire philosophy advocated by such theorists as Rothbard and Nozick and their adoption of the words 'libertarian' and 'libertarianism'. It has therefore now become necessary to distinguish between their right libertarianism and the left libertarianism of the anarchist tradition".

[1] Boaz, David (30 January 2009). "Libertarianism". Encyclopædia Britannica. મેળવેલ 21 February 2017. ...libertarianism, political philosophy that takes individual liberty to be the primary political value. CS1 maint: discouraged parameter (link)

[2] Woodcock, George (2004). Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Peterborough, Ont.: Broadview Press. પૃષ્ઠ 16. ISBN 9781551116297. for the very nature of the libertarian attitude—its rejection of dogma, its deliberate avoidance of rigidly systematic theory, and, above all, its stress on extreme freedom of choice and on the primacy of the individual judgment

[3] Boaz, David (1999). "Key Concepts of Libertarianism". Cato Institute. મેળવેલ 25 January 2017.

[4] "What Is Libertarian?". Institute for Humane Studies. મેળવેલ 16 February 2017.

[5] Long, Joseph. W (1996). "Toward a Libertarian Theory of Class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 310. "When I speak of 'libertarianism' [...] I mean all three of these very different movements. It might be protested that LibCap [libertarian capitalism], LibSoc [libertarian socialism] and LibPop [libertarian populism] are too different from one another to be treated as aspects of a single point of view. But they do share a common—or at least an overlapping—intellectual ancestry".

[wrmiller-6] Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilburn R., ed. The Social History of Crime and Punishment in America. London: Sage Publications. p. 1006. . "There exist three major camps in libertarian thought: right-libertarianism, socialist libertarianism, and left-libertarianism. [...] [S]ocialist libertarians [...] advocate for the simultaneous abolition of both government and capitalism."

[7] Kropotkin, Peter (1927). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings. Courier Dover Publications. પૃષ્ઠ 150. ISBN 9780486119861. It attacks not only capital, but also the main sources of the power of capitalism: law, authority, and the State

[8] Otero, Carlos Peregrin (2003). "Introduction to Chomsky's Social Theory". માં Carlos Peregrin Otero (સંપાદક). Radical priorities. Noam Chomsky (book author) (3rd આવૃત્તિ). Oakland, CA: AK Press. પૃષ્ઠ 26. ISBN 1-902593-69-3.; Chomsky, Noam (2003). Carlos Peregrin Otero (સંપાદક). Radical priorities (3rd આવૃત્તિ). Oakland, CA: AK Press. પૃષ્ઠ 227–28. ISBN 1-902593-69-3.

[RothbardBetrayal-9] Rothbard, Murray N. (2009). The Betrayal of the American Right. Ludwig von Mises Institute. ISBN 978-1610165013. One gratifying aspect of our rise to some prominence is that, for the first time in my memory, we, 'our side,' had captured a crucial word from the enemy. 'Libertarians' had long been simply a polite word for left-wing anarchists, that is for anti-private property anarchists, either of the communist or syndicalist variety. But now we had taken it over.

[CubanAnarchism-10] Fernandez, Frank (2001). Cuban Anarchism. The History of a Movement. Sharp Press. p. 9^{[હંમેશ માટે મૃત કડી]}. "Thus, in the United States, the once exceedingly useful term 'libertarian' has been hijacked by egotists who are in fact enemies of liberty in the full sense of the word."

[:0-11] ૧૧.૦ ^૧૧.૧ Hussain, Syed B. (2004). Encyclopedia of Capitalism. Vol. II : H-R. New York: Facts on File Inc. પૃષ્ઠ 492. ISBN 0816052247. In the modern world, political ideologies are largely defined by their attitude towards capitalism. Marxists want to overthrow it, liberals to curtail it extensively, conservatives to curtail it moderately. Those who maintain that capitalism is a excellent economic system, unfairly maligned, with little or no need for corrective government policy, are generally known as libertarians.

[12] William Belsham (1789). Essays. C. Dilly. પૃષ્ઠ 11Original from the University of Michigan, digitized 21 May 2007CS1 maint: postscript (link)

[Goodway-13] Goodway, David (2006). Anarchist Seeds Beneath the Snow: Left-Libertarian Thought and British Writers from William Morris to Colin Ward. Liverpool: Liverpool University Press. p. 4. "'Libertarian' and 'libertarianism' are frequently employed by anarchists as synonyms for 'anarchist' and 'anarchism', largely as an attempt to distance themselves from the negative connotations of 'anarchy' and its derivatives. The situation has been vastly complicated in recent decades with the rise of anarcho-capitalism, 'minimal statism' and an extreme right-wing laissez-faire philosophy advocated by such theorists as Rothbard and Nozick and their adoption of the words 'libertarian' and 'libertarianism'. It has therefore now become necessary to distinguish between their right libertarianism and the left libertarianism of the anarchist tradition".

[૧]

[૨]

[૩]

[૪]

[૫]

[૬]

[૭]

[૮]

[૯]

[૧૦]

[૧૧]

[૧૨]

[૧૩]