ગુંજન સક્સેના

ફ્લાઇટ લેફ્ટનન્ટ ગુંજન સક્સેના
સ્થાનિક નામ	ગુંજન
જન્મ	૧૯૭૫ (ઉંમર ૪૮-] [૧]
વફાદારી	ભારત
સેવા/શાખા	ભારતીય વાયુ સેના
સેવાના વર્ષો	૧૯૯૬-૨૦૦૪
ક્રમ	ફ્લાઇટ લેફ્ટનન્ટ
યુદ્ધો/યુદ્ધો	કારગિલ યુદ્ધ

ગુંજન સક્સેના (જન્મ ૧૯૭૫) ભારતીય વાયુસેનાના અધિકારી અને ભૂતપૂર્વ હેલિકોપ્ટર પાયલોટ છે. તેઓ ૧૯૯૬માં ભારતીય વાયુ સેનામાં જોડાયા હતા અને ૧૯૯૯ના કારગિલ યુદ્ધમાં સહભાગી થયા હતા. તેઓ યુદ્ધમેદાનમાં ઉડ્ડયન કરનાર પ્રથમ મહિલાઓમાંના એક છે. યુદ્ધ દરમિયાન તેમની મુખ્ય ભૂમિકાઓ કારગિલમાંથી ઘાયલોને બહાર કાઢવા, પરિવહન પુરવઠો કરવો અને સર્વિલિયન્સમાં મદદ કરવાની હતી. તેઓ કારગિલમાંથી ઘાયલ અને મૃત એમ બંને પ્રકારના ૯૦૦થી વધુ સૈનિકોને બહાર કાઢવાના અભિયાનનો ભાગ હતા. આઠ વર્ષ સુધી પાયલોટ તરીકે સેફેરફાર કરોવા આપ્યા પછી, હેલિકોપ્ટર પાયલોટ તરીકેની તેમની કારકિર્દીનો અંત આવ્યો હતો, તેમના સમય દરમિયાન મહિલાઓ માટે કાયમી કમિશન ઉપલબ્ધ ન હતા. બોલિવૂડ ફિલ્મ ગુંજન સક્સેનાઃ ધ કારગિલ ગર્લ તેમના જીવનથી પ્રેરિત છે.

તેમની આત્મકથા, ધ કારગિલ ગર્લ, પેંગ્વિન પબ્લિશર્સ દ્વારા ફિલ્મ સાથે પ્રગટ કરવામાં આવી હતી, આ પુસ્તક તેમણે લેખક-જોડી કિરણ નિર્વાણ સાથે મળીને લખી હતી.

પ્રારંભિક જીવન

તેમનો જન્મ એક સૈન્ય પરિવારમાં થયો હતો તેમના પિતા લેફ્ટનન્ટ કર્નલ અનુપ કુમાર સક્સેના અને ભાઈ લેફ્ટનન્ટ કર્નેલ અંશુમન, બંનેએ ભારતીય સેનામાં સેવાઓ આપી હતી. તેમણે નવી દિલ્હી ખાતે દિલ્હી યુનિવર્સિટીની હંસરાજ કૉલેજથી ભૌતિકશાસ્ત્રમાં વિજ્ઞાન સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી.

ભારતીય વાયુસેનાની સેવા

તેઓ એ છ મહિલાઓમાંનાં એક હતા જેઓ ૧૯૯૬માં પાયલોટ તરીકે ભારતીય વાયુ સેના (આઈ. એ. એફ)માં જોડાયા હતા. વાયુ સેના માટે મહિલા હવાઈ દળના તાલીમાર્થીઓની આ ચોથી બેચ હતી. તેમની પ્રથમ પોસ્ટિંગ ઉધમપુર ખાતે ફ્લાઇટ લેફ્ટનન્ટ તરીકે ૧૩૨ ફોરવર્ડ એરિયા કંટ્રોલના ભાગરૂપે થઈ હતી.ફ્લાઇંગ ઓફિસર તરીકે જ્યારે તેમણે કારગિલ યુદ્ધ દરમિયાન ઉડાન ભરી હતી ત્યારે તેઓ ૨૪ વર્ષના હતા અને શ્રીનગરમાં ફરજ બજાવતા હતા. કારગિલ યુદ્ધમાં, ઓપરેશન વિજયના ભાગરૂપે, ઘાયલોને બહાર કાઢવા ઉપરાંત, તેમણે દ્રાસ અને બટાલિક આગળના વિસ્તારોમાં સૈનિકોને પરિવહન પુરવઠો પૂરો પાડવામાં મદદ કરી હતી. દુશ્મનની સ્થિતિઓનું મેપિંગ કરવા જેવા સર્વીલિયન્સના કાર્યો પણ તેમને સોંપવામાં આવ્યા હતા. આવા કાર્યો દરમ્યાન તેમને કામચલાઉ મેદાનો પર ઉતરણ, ૧૩,૦૦૦ થી ૧૮,૦૦૦ ફૂટની ઊંચાઈ અને દુશ્મનના ગોળીબારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. તેઓ શ્રીનગર સ્થિત દસ પાયલોટમાંથી એક હતા, જેમણે યુદ્ધ દરમિયાન સેંકડો ઉડાન ભરી હતી, જેમાં ૯૦૦થી વધુ ઘાયલ અને મૃત સૈનિકોને સ્થળાંતરીત કરવામાં આવ્યા હતા. ભારતીય સશસ્ત્ર દળોમાં તેઓ એકમાત્ર મહિલા હતા જેમણે કારગિલ યુદ્ધ દરમ્યાન યુદ્ધક્ષેત્રમાં ઉડાન ભરી હતી. હેલિકોપ્ટર પાયલોટ તરીકેની તેમની કારકિર્દી આઠ વર્ષ સુધી સેવા આપ્યા પછી સમાપ્ત થઈ. તેમની સેવામાંના સમયગાળા દરમિયાન કાયમી કમિશન ઉપલબ્ધ ન હતા.

અંગત જીવન

સક્સેનાના પતિ વિંગ કમાન્ડર ગૌતમ નારાયણ પણ ભારતીય વાયુસેનાના પાયલોટ છે. તેઓ ભારતીય વાયુસેનાના એમ. આઈ. ૧૭ હેલિકોપ્ટરના પાયલોટ છે. તેમણે રાષ્ટ્રીય સંરક્ષણ અકાદમીમાં પ્રશિક્ષક તરીકે પણ સેવા આપી હતી, જે વિશ્વની પ્રથમ ત્રિ-સેવા અકાદમી છે. આ દંપતિને એક પુત્રી છે.[૧]

લોકપ્રિય સંસ્કૃતિમાં

રચના બિસ્ત રાવત દ્વારા લખાયેલા પુસ્તક કારગિલ અનટોલ્ડ સ્ટોરીઝ ફ્રોમ ધ વૉરનું એક પ્રકરણ ગુંજન સક્સેના પર આધારિત છે.[૧]

ગુંજન સક્સેનાએ લેખક-જોડી કિરણ નિર્વાણ સાથે તેમની આત્મકથા 'ધ કારગિલ ગર્લ' લખી છે. તેન પર આધારિત ફિલ્મ સાથે પેંગ્વિન પબ્લિશર્સ દ્વારા આ પુસ્તકનું પ્રકાશન કરવામાં આવ્યું હતું.

૨૦૨૦માં નેટફ્લિક્સ પર પ્રસારિત બોલિવૂડ ફિલ્મ ગુંજન સક્સેનાઃ ધ કારગિલ ગર્લ તેમના જીવનથી પ્રેરિત છે. આ ફિલ્મમાં સક્સેનાનું પાત્ર જ્હાન્વી કપૂર દ્વારા ભજવવામાં આવ્યું છે. આ ફિલ્મનું નિર્માણ ધર્મા પ્રોડક્શન અને ઝી સ્ટુડિયો દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. સક્સેનાના પિતા અને ભાઈની ભૂમિકા પંકજ ત્રિપાઠી અને અંગદ બેદી અન્ય લોકપ્રિય ભૂમિકાઓમાં ભજવી છે.[૨]

મીડિયાની ભૂલો

ફિલ્મ રજૂ થયા પછી સક્સેના વિશે કેટલીક હકીકતોને લઈને મૂંઝવણ હતી. એનડીટીવીના એક લેખમાં તેમણે કેટલીક સ્પષ્ટતા કરી [૧]