હમ્પી

હમ્પી સ્મારક સમૂહ*
યુનેસ્કો વિશ્વ ધરોહર સ્થળ
हम्पी
દેશ-પ્રદેશ	India, ભારત (કર્ણાટક)
પ્રકાર	સાંસ્કૃતિક
માનદંડ	(i)(iii)(iv)
સંદર્ભ	241
ક્ષેત્ર**	એશિયા-પ્રશાંત
સમાવેશ ઇતિહાસ
સમાવેશન	૧૯૮૬  (૧૦મો, ૧૫મો સત્ર)
* Name as inscribed on World Heritage List. ** Region as classified by UNESCO.

હમ્પી મધ્યકાલીન હિંદુ રાજ્ય વિજયનગર સામ્રાજ્યની રાજધાની હતું. તુંગભદ્રા નદીના તટ પર સ્થિત આ નગર હવે હમ્પી (પમ્પામાંથી નીકળેલું) નામે જાણીતું છે અને ફક્ત ખંડેરો સ્વરૂપે તેના અવશેષ બચ્યા છે. આ ખંડેરોને જોઈને એ વાતનો અહેસાસ થાય છે કે એક સમયે અહીં કેવી સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ નિવાસ કરતી હશે. ભારતનાં કર્ણાટક રાજ્યમાં આવેલું આ નગર યુનેસ્કો દ્વારા વિશ્વ ધરોહળ સ્થળોમાં શામેલ કરવામાં આવ્યું છે. દર વર્ષે અહીં હજારો પર્યટકો અને તિર્થ યાત્રીઓ આવે છે. હમ્પી ગોળ ખડકોની વચ્ચે વિશાળ જગ્યામાં પથરાયેલું છે. ઘાટિયોં ઔર તેકરીઓનિ વચ્ચે પથરાયેલાં પાંચસોથી પણ વધુ સ્મારક ચિહ્નો અહીં છે, જેમાં મંદિર, મહેલ, ભોંયરા, જુના બજાર, શાહી મંડપ, ગઢ, ચબૂતરા, રાજભંડાર, વિગેરે અનેક ઇમારતો છે.

હમ્પીમાં વિટ્ઠલ મંદિર પરિસર નિ:સંદેહ સૌથી સુંદર અને ભવ્ય સ્મારકોં પૈકીનું એક છે. તેના મુખ્ય ખંડમાં આવેલા ૫૬ સ્તંભોંને થપથપાવતાં તેમાંથી સંગીતની લહેરો નિકળે છે. ખંડનાં પૂર્વ ભાગમાં સુપ્રસિદ્ધ શિલા-રથ છે જે ખરેખર પત્થરનાં પૈડાઓ પર ચાલતો હતો. હમ્પીમાં આવાં તો અનેક આશ્ચર્યો છે. જેમકે અહીં રાજાઓને અનાજ, સોના અને રૂપિયેથી તોલાવામાં આવતાં હતાં અને આ દ્રવ્ય ગરીબોમાં વહેંચવામાં આવતું. રાણીઓ માટે બનાવવામાં આવેલાં સ્નાનાગાર કમાનકાર પ્રવેશ, ઝરૂખાઓ અને કમલાકાર ફુવારાઓથી સજાવેલાં હતાં. આ ઉપરાંત જોવા લાયક ઇમારતોમાં કમલ મહેલ અને જનાનખાનાનો પણ સમાવેશ થાય છે. અહીં હાથીખાનાનાં પ્રવેશદ્વાર અને ગુંબજો બનેલા છે તથા નગરનાં મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર પર હજારા રામ મંદિર બનાવેલું છે.

ચિત્ર ઝાંખી

• 

  દૂરથી એક સંપૂર્ણ દૃશ્ય

• 

  પ્રવેશ દ્વાર

• 

  નગરનું દૃશ્ય

• 

  મંદિર

• 

  સંગીતમય સ્તમ્ભોંવાળું વિટ્ઠલ મંદિર

• 

  હમ્પીનું દૃશ્ય

• 

  હમ્પી

બાહ્યકડીઓ

• હમ્પીની તસવીરો
• વિજયનગર નક્શો પરિયોજના (અંગ્રેજીમાં)
• હમ્પી- કર્નાટક રાજ્ય પર્યટન
• વિજયનગર-કળા અને સ્થાપત્ય
• આ પણ જુઓ: ભારતનાં વિશ્વ ધરોહર સ્થળો