નયનતારા સહગલ

નયનતારા સહગલ
એક પ્રેસ સમારોહમાં સહગલ (૨૦૧૬)
જન્મ	(1927-05-10) 10 May 1927 અલ્હાબાદ, સંયુક્ત પ્રાંત, બ્રિટીશ ભારત
વ્યવસાય	લેખિકા
રાષ્ટ્રીયતા	ભારતીય
માતૃ શિક્ષણ સંસ્થા	વેલેસ્લી કૉલેજ
સમયગાળો	૨૦મી સદી
લેખન પ્રકાર	રાજકારણ, નારીવાદ
સંતાનો	ગીતા સહગલ
માતા-પિતાઓ	રણજીત સીતારામ પંડિત (પિતા) વિજયાલક્ષ્મી પંડિત (માતા)
સંબંધીઓ	જવાહરલાલ નહેરુ (મામા) ઈન્દિરા ગાંધી (પિતરાઈ બહેન)
સહી

નયનતારા સહગલ (૧૦ મે ૧૯૨૭) એ અંગ્રેજી ભાષાના ભારતીય લેખિકા છે. તેઓ જવાહરલાલ નહેરુના બહેન વિજયાલક્ષ્મી પંડિતના દીકરી છે.

તેમની અંગ્રેજી નવલકથા રિચ લાઇક અસ (૧૯૮૫) માટે ૧૯૮૬નો સાહિત્ય અકાદમી એવોર્ડ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.

પ્રારંભિક જીવન

સહગલના પિતા રણજીત સીતારામ પંડિત કાઠિયાવાડના બેરિસ્ટર હતા. પંડિત એક શાસ્ત્રીય વિદ્વાન પણ હતા જેમણે કલ્હણના ઐતિહાસિક રાજતરંગીણીનું સંસ્કૃતમાંથી અંગ્રેજીમાં ભાષાંતર કર્યું હતું. તેઓની ભારતના સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં ભાગ લેવા માટે ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને ૧૯૪૪માં લખનૌ જેલમાં તેમનું અવસાન થયું હતું.

મેક્સિકો સિટીમાં ફ્રિડા કાહલો (મધ્યમાં) સાથે સહગલ (જમણે) (૧૯૪૭)

સહગલના માતા વિજયાલક્ષ્મી પંડિત મોતીલાલ નહેરૂની પુત્રી અને ભારતના પ્રથમ વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુના બહેન હતા. ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામના છેલ્લા વર્ષો (૧૯૩૫-૪૭) દરમિયાન નહેરુ પરિવારમાં થયેલી ઉથલપાથલને કારણે સહગલે એક વિદ્યાર્થી તરીકે સંખ્યાબંધ શાળાઓમાં અભ્યાસ કર્યો હતો. તેમણે ૧૯૪૩માં લેન્ડોરના હિમાલયના હિલ સ્ટેશનની વુડસ્ટોક સ્કૂલમાંથી અને બાદમાં અમેરિકાની વેલેસ્લી કોલેજમાંથી સ્નાતક (બીએ, ૧૯૪૭) થયા હતા. તેઓ દાયકાઓથી દહેરાદૂનમાં નિવાસ કરે છે.

લગ્ન અને કારકિર્દી

નયનતારા સહગલ દિલ્હીમાં નવેમ્બર ૨૦૧૭માં આયોજીત એક સમારોહમાં વક્તવ્ય આપતા નજરે પડે છે.

સહગલના પ્રથમ લગ્ન ગૌતમ સહગલ સાથે થયા હતા. બાદમાં તેમણે ભારતીય નાગરિક સેવા અધિકારી રહેલા પંજાબી ખ્રિસ્તી ઇ.એન. મંગત રાય સાથે બીજા લગ્ન કર્યા હતા. નહેરુ પરિવારનો ભાગ હોવા છતાં, સહગલે તેમની સ્વતંત્ર પ્રતિષ્ઠા જમાવી હતી. ૧૯૭૦ના દાયકામાં તેમણે પિતરાઇ બહેન ઇન્દિરા ગાંધીની નિરંકુશ સત્તા સામે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. શ્રીમતી ગાંધીના સત્તામાં પાછા ફર્યાના થોડા જ દિવસોમાં ઇટાલીમાં ભારતના રાજદૂત તરીકે સહગલની નિર્ધારિત નિમણૂક રદ કરવામાં આવી હતી. ૧૯૮૨માં સહગલે શ્રીમતી ગાંધીના સત્તામાં ઉદયનું એક તીખું, સમજદાર વર્ણન લખ્યું હતું.

તેમના પુત્રી ગીતા સહગલ એક લેખિકા અને પત્રકાર છે. તેઓ નારીવાદ, કટ્ટરવાદ અને જાતિવાદના મુદ્દાઓ લખે છે. ગીતા ઇનામ વિજેતા દસ્તાવેજી ફિલ્મોની દિગ્દર્શક અને માનવાધિકાર કાર્યકર્તા પણ છે.

૬ ઓક્ટોબર, ૨૦૧૫ના રોજ, સાહગલે તર્કવાદીઓ ગોવિંદ પાનસરે, નરેન્દ્ર દાભોલકર અને એમ.એમ કલબુર્ગીની હત્યાઓ અને દાદરી મોબ લિંચિંગની ઘટના બાદ "દેશમાં વધતી અસહિષ્ણુતા અને અસંમતિના અધિકારને ટેકો આપવા" પોતાનો સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર પાછો આપ્યો હતો. આ માટે ૨૦૧૭માં સાંસ્કૃતિક અધિકારો માટે સંયુક્ત રાષ્ટ્રની દેખરેખ રાખતી કરીમા બેન્નોઉને તેમની પ્રશંસા કરી હતી. સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૮માં તેઓ પીઈએન ઇન્ટરનેશનલના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે ચૂંટાયા હતા.