કટોસણ રજવાડું

કટોસણ રજવાડું એ પશ્ચિમ ભારતના ગુજરાત રાજ્યનું એક ભૂતપૂર્વ રજવાડું હતું. હાલમાં કટોસણ ગામ જોટાણા તાલુકામાં આવેલું છે.

ઇતિહાસ

કટોસણ રજવાડુંએ ચોથા વર્ગનું રજવાડું અને તાલુકો હતું. તેમાં અન્ય પાંચ ગામોનો સમાવેશ થતો હતો. આ રજવાડું મહી કાંઠા એજન્સી હેઠળ ૧૦ ચોરસ માઇલ જેટલા ક્ષેત્રમાં ફેલાયેલું હતું. ઝાલા દરબાર અહીં શાસન કરતા હતા, જેમને બાપુ તરીકે સંબોધવામાં આવતા હતા.^[૧]^[૨]

ઇસ. ૧૯૦૧માં તેની સંયુક્ત વસ્તી ૫,૫૧૦ હતી, રાજ્યની આવક ૨૬,૬૧૭ રૂપિયા (લગભગ ત્રણ ચતુર્થાંશ જમીન મહેસૂલ દ્વારા) હતી. તેમાંથી ગાયકવાડના વડોદરા રાજ્યને ૪,૮૯૩ની ખંડણી ચૂકવવામાં આવતી. આ સાથે કટોસણના આધિપત્ય હેઠળ આવતા ગામડાંમાંથી પણ નિશ્ચિત રાશિ વડોદરાને ચૂકવવામાં આવતી; જેમાં નદાસાથી ૪૩૦ રૂપિયા, જાકાસણાથી ૬૨૩ રૂપિયા, અજબપુરાથી ૯૬ રૂપિયા, ગમાનપુરામાંથી ૧૩૯ રૂપિયા અને જોટાણાથી ૩,૫૮૦ રૂપિયાનો સમાવેશ થતો હતો.^[૩]

૧૦ જુલાઈ ૧૯૪૩ના દિવસે "અટેચમેંટ સ્કીમ" હેઠળ ગાયકવાડના વડોદરા રાજ્યમાં આ રજવાડાને ભેળવી દેવાતા કટોસણ રજવાડાનું અસ્તિત્વ અસ્ત થયું. ૧ ફેબ્રુઆરી ૧૯૪૦ના દિવસે કટોસણ થાણામાં કેટલાક ક્ષુલ્લક રજવાડાઓને તે જ રીતે વડોદરા રાજ્ય સાથે જોડી દેવાયા.^[૪] ત્યાર પછી, વડોદરા સ્વતંત્ર ભારતના બૃહદ મુંબઇ રાજ્યનો એક ભાગ બન્યું, અને તે ત્યાર પછી ગુજરાતનું એક ભાગ બન્યું.

વિવાદ

૧૯ ઓક્ટોબર ૨૦૧૯માં કટોસણના ૪૪માં રાજા તરીકે ધર્મપાલસિંહ ઝાલાને રાજવી જાહેર કરીને તેમનો રાજ્યાભિષેક કરાયો હતો, જે બંધારણ વિરુદ્ધ હોવાથી વિવાદ ઊભો થયો હતો.^[૫]

સંદર્ભ

↑ Williams, Raymond Brady; Trivedi, Yogi (2016-05-12). Swaminarayan Hinduism: Tradition, Adaptation, and Identity (અંગ્રેજીમાં). Oxford University Press. ISBN 9780199089598.
↑ Jhala, Jayasinhji (2018-07-19). Genealogy, Archive, Image: Interpreting Dynastic History in Western India, c. 1090-2016 (અંગ્રેજીમાં). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. ISBN 9783110601299.
↑ Not Available (1931). List Of Ruling Princes And Chiefs In Political Relations.
↑ McLeod, John (1999). Sovereignty, Power, Control: Politics in the States of Western India, 1916-1947. BRILL. પૃષ્ઠ 129, 158. ISBN 9004113436.
↑ "બંધારણથી લોકશાહી આવી, રજાશાહી ગઈ છતાં ગુજરાતમમાં રાજાશાહી કેમ?". Dailyhunt (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2021-10-25.

[1] Williams, Raymond Brady; Trivedi, Yogi (2016-05-12). Swaminarayan Hinduism: Tradition, Adaptation, and Identity (અંગ્રેજીમાં). Oxford University Press. ISBN 9780199089598.

[2] Jhala, Jayasinhji (2018-07-19). Genealogy, Archive, Image: Interpreting Dynastic History in Western India, c. 1090-2016 (અંગ્રેજીમાં). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. ISBN 9783110601299.

[3] Not Available (1931). List Of Ruling Princes And Chiefs In Political Relations.

[4] McLeod, John (1999). Sovereignty, Power, Control: Politics in the States of Western India, 1916-1947. BRILL. પૃષ્ઠ 129, 158. ISBN 9004113436.

[5] "બંધારણથી લોકશાહી આવી, રજાશાહી ગઈ છતાં ગુજરાતમમાં રાજાશાહી કેમ?". Dailyhunt (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2021-10-25.

[૧]

[૨]

[૩]

[૪]

[૫]