નાઝીવાદ

"Nazi" redirects here. For the Sumerian deity, see Nazi (god).

નાઝીવાદ (નેશનલસોશ્યાલીઝમસ , રાષ્ટ્રીય સમાજવાદ ) એ નાઝી પક્ષ અને નાઝી જર્મનીની વિચારધારા અને કાર્યપધ્ધતિ હતી. તે ફાશીવાદની (ફેસિઝમ) એક વિરલ વિવિધતા હતી જેમાં જીવવિજ્ઞાની જાતિભેદ અને યુહુદી વિરોધનો સમાવેશ થયો હતો. નાઝીવાદ પોતાને રાજકીય રીતે સમન્વયાત્મક, જમણા- અને ડાબા- પક્ષ સિધ્ધાંતોમાંથી યોજનાઓ, રણનીતિઓ અને સિધ્ધાંતો સામેલ કરનાર રૂપે પોતાને પ્રસ્તુત કરતો. વ્યવહારિકપણે, નાઝીવાદ દૂર સૂધી રાજકારણનું સાચું સ્વરૂપ ન હતું.

નાઝીનો જાતિભેદ સિધ્ધાંત એ નાઝીવાદનું એક મહત્વપૂર્ણ અંગ છે, જે આર્યન પ્રવીણ જાતિની સર્વોચ્ચતાની માન્યતા પર દબાણ કરતું હતું. નાઝીઓ દાવો કરતા હતા કે જર્મન રાષ્ટ્ર જાતિરૂપથી સૌથી પવિત્ર આર્યન લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. નાઝીઓ આર્યન જાતિ અને જર્મન રાષ્ટ્રનો સૌથી મોટો ખતરો યહુદી જાતિને માનતા હતા. જેમણે નાઝીઓ પરજીવી જાતિ તરીકે વર્ણવતા હતા જે પોતાના આત્મસરંક્ષમની સુરક્ષા માટે વિવિધ સિધ્ધાંતો અને ચળવળો સાથે પોતાને જોડતી હતી, જેમ કે, સાક્ષાત્કાર, વિચાર સ્વાતંત્ર્ય, લોકતંત્ર, સંસદીય રાજકારણ, મુડીવાદ, ઔદ્યોગિકરણ, માર્ક્ષીઝમ, અને વ્યાપારી સંગઠનો.

નાઝીઓ દાવો કરે છે કે યુરોપ રાષ્ટ્ર રાજયના મૂળ સંકલ્પ વિશાળ પ્રાદેશિક જેમ કે અંગ્રેજ સામ્રાજય, રશિયા અને સંયુકત રાજયોની મોટી સત્તાના સામ્રાજયવાદના સાથે કાલગ્રસ્ત બની ગયું હતું. નાઝીઓ દાવો કરે છે કે જર્મનીના આધુનિક મહાન રાષ્ટ્ર તરીકેના અસ્તિત્વ માટે તેણે યુરોપમાં સામ્રાજય બનાવું જરૂરી છે, જે જર્મન રાષ્ટ્રને જરૂરી ભૂમિ, સાધનસંપત્તિ, અને વ્યાપક જનસંખ્યા વિસ્તરણ આપશે જે આર્થિક રીતે અને લશ્કરી રૂપથી બીજી સત્તાઓ સાથે મુકાબલો કરવાની સક્ષમતા માટે જરૂરી હતું.

નાઝીઓ બન્ને મુડીવાદ અને સામ્યવાદને દોષારોપણ કરતા હતા, એવો આક્ષેપ કરી કે બન્ને યહુદી પ્રભાવિત અને તેઓના રસ સાથે જોડાયેલા છે. તેઓ આક્ષેપ કરતા કે મુડીવાદ તેણા આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાંકીય જોગવાઇઓ, મોટા ધંધાના આર્થિક સત્તાધિકાર અને તેની અંદરના યહુદી પ્રભાવોના કારણે રાષ્ટ્રોને નુકસાન કરે છે. તેઓ દાવો કરે છે કે સામ્યવાદ પણ રાષ્ટ્રના જનહિત માટે ખતરનાક હોવાના કારણો છે, તેનો અંગત સંપત્તિને નષ્ટ કરવાના હેતુ, તેના વર્ગ કલેહને સહકાર અને મધ્યમવર્ગના વિરોધમાં તેનો ક્રોધ, તેના નાના ધંધાઓનો વિરોધ અને તેઓનો નાસ્તિકવાદ. પ્રતિક્રિયામાં, નાઝીઓએ સમાજવાદના સ્વરૂપને સહકાર આપવાનું જાહેર કર્યુ એટલે કે રાષ્ટ્રને આપી શકાય : આર્થિક સુરક્ષા, કામદારો માટે સામાજિક કલ્યાણ કાર્યક્રમ, એક યોગ્ય આવક, રાષ્ટ્ર માટે કામદારોના મહત્વ અંગે સમ્માન, અને મૂડીદારના શોષણથી સુરક્ષા. નાઝીવાદ, જો કે વર્ગ કલેહ આધારિત સમાજવાદ અને આર્થિક સમતાવાદને નકારે છે અને ઉપરથી એક સ્તરીય અર્થતંત્ર જેમાં યોગ્યતા અને કૌશલ્ય આધારિત વર્ગો હોય, અંગત સંપત્તિ સુરક્ષિત રખાય, અને રાષ્ટ્રીય મજબુતીનું સર્જન કરવાને સમર્થન આપતા હતા જે જાતિ ભેદ અલગ રાખે છે. મોટી મંદીના પ્રભાવોથી જર્મનીને બચાવવા, નાઝીવાદે આર્થિક “ત્રીજા સ્થાન” નો પ્રચાર કર્યો, એક એવું નિયંત્રિત અર્થતંત્ર જે ના તો મુડીવાદી હોય કે ના તો સામ્યવાદી.

વિશ્વ યુદ્ધ II પછી નાઝીવાદ નિયો નાઝિસમ એ દુનિયાભરમાં વિવિધ દેશોમાં ટેકો મેળવ્યો, જો કે, તે એક સિમિત ચળવળ જ રહી. નાઝીવાદની વિચારધારા, પ્રતિમાશાસ્ત્ર અને સાહિત્ય હવે જર્મની અને બીજા યુરોપીય દેશોમાં કાયદાકીય રીતે બહિષ્કૃત છે. યુરોપ અને ઉત્તર અમેરિકામાં શબ્દ નાઝી અને સંબંધિત વિચારો અને ચિન્હો શ્વેત ઉચ્ચ જાતિભેદને સૂચવે અને વ્યાખ્યાયિત કરે છે.

વ્યુત્પત્તિ શાસ્ત્ર (એટિમૉલજિ)

શબ્દ નાઝી , નેશનલ સોશ્યાલિજીસ્ટન ડશે આર્બીટરપાર્ટી (રાષ્ટ્રીય સમાજવાદી જર્મન કામદાર પક્ષ એનએસડીએપી) ના પહેલા બે અક્ષરો પરથી મેળવવામાં આવ્યો છે. નાઝી પક્ષના સભ્યો પોતાને નેશનલસોશ્યાલીઝીસ્ટન (રાષ્ટ્રીય સમાજવાદી) તરીકે ઓળખાવે છે, ભાગ્યે જ નાઝીસ તરીકે. જર્મન શબ્દ નાઝી રાજકીય શબ્દ સોઝી ને અનુરૂપ છે જે સોઝિયલડેમોક્રેટીક પાર્ટી ડશલેન્ડ્સ (સામાજિક લોકતંત્ર પક્ષ જર્મની) ના સભ્યો માટેનો સંક્ષિપ્ત છે.

1933માં, જયારે એડોલ્ફ હીટલર એ જર્મન સરકારનો હોદ્દો સંભાળ્યો, ત્યાર પછી નાઝી  શબ્દનો ઉપયોગ જર્મનીમાં ઘટી ગયો, જો કે ઓસ્ટ્રીયનો નાઝી વિરોધીઓ તેને અપમાન માને છે. 

સૈદ્ધાંતિક મૂળ

નાઝીવાદના સૈદ્ધાંતિક મૂળમાં રોમેન્ટિસિસ્મ, જે 19મી સદીનો આદર્શવાદ છે અને ફેડરીક નેટઝકેની વિભાવના “બ્રિડિંગ અપર્વડ્સ" - ટુર્વડ્સ ઉબેરમેન્શ્ચ ("સુપરમેન"), ના જીવવિદ્યાકીય અર્થઘટન પરથી મેળવવામાં આવ્યો છે. તેવા વિચારો, જેવા એરીયોસેફ જર્મનએનોર્ડન (જર્મનીનો કાયદા) થુલ સમાજ દ્વારા સ્વીકારવામાં આવેલ અને તેને એડોલ્ફ હીટલરના દુનિયાઈ દૃષ્ટિકોણને ખૂબ પ્રભાવિત કર્યા હતાં.

ફિલીપ્સ વેયને પોવેલ લખે છે કે, “પંદરમી અને સોળમી શતાબ્દીમાં જર્મન સંસ્કૃતિ હીનભાવ અને અશુધ્ધતા માટે ઈટાલીઓના તિરસ્કાર દ્વારા એક જર્મન સ્વદેશભકિત, શકિતપૂર્ણ રીતે આગળ ધપાવવા કાર્યપ્રવૃત થઇ હતી, જે જર્મન માનવતાવાદિઓ દ્વારા જર્મન ગુણોની પ્રશંસા કરવા પ્રતિ પ્રયાસમાં પરિણમી હતી." એમ ડબલ્યુ ફોડરે, ધ નેશન 1936માં લખ્યું હતું કે, "કોઈપણ જાતિએ એટલી બધી હીન ભાવગ્રંથિ નથી ભોગવી જેટલી કે જર્મને ભોગવી છે. રાષ્ટ્રીય સમાજવાદ એક પ્રકારની કોઉ પધ્ધતિ હતી જે આ હીન ભાવગ્રંથિ ને, ભલે થોડા સમય માટે જ, ઉચ્ચતા ભાવમાં પરિવર્તિત કરતી હતી".

નાઝીઓ પર સૌથી મહત્વપૂર્ણ સૈદ્ધાંતિક પ્રભાવો એક જર્મન રાષ્ટ્રીય હસ્તી જોહન ગોટલેબ ફિકટે છે, જેના લેખો હિટલર વાંચતો અને જેને બીજા નાઝી સભ્યો ડાયટ્રીક એકર્ટ અને આર્નોલ્ડ ફ્રેન્કની દ્વારા માન્યતા આપવામાં આવી હતી. નેપોલીયન ફ્રાન્સનો બર્લીન પરના કબ્જા સમયે લખાયેલ સ્પીચીસ ટુ જર્મન નેશન (1808)માં ફીકટેએ ફ્રાન્સના કબજો કરનારાઓની વિરોધમાં જર્મન રાષ્ટ્રીય ક્રાંન્તિનું આહ્વાન કર્યું હતું. ભાવપૂર્ણ જનતા ભાષણો આપ્યા, તેમના વિદ્યાર્થીઓને ફ્રેન્ચના વિરોધમાં યુધ્ધ માટે સશસ્ત્રિત કર્યા અને જર્મન રાષ્ટ્રને આઝાદ કરાવવા જર્મની દ્વારા કાર્ય પર ભાર આપ્યો હતો.

ફિકેટેનો રાષ્ટ્રવાદ પ્રસિદ્ધિ પામ્યો અને તે પારંપારિક સર્વોત્કૃષ્ટના વિરોધી હતા અને ‘લોકોનું યુદ્ધ’ (વોલ્ક્સક્રેગ ) ની જરૂરીયાત માટે પ્રચાર કરતો હતો, એવિ વિભાવનાઓ જે મોટાભાગે નાઝીઓએ અપનાવી. ફિકટેએ જર્મન વિશિષ્ટતાઓનો પ્રચાર કર્યો અને જર્મન રાષ્ટ્રના શુધ્ધીકરણ માટેની જરૂરીયાત પર દબાણ કર્યું, જેમ કે જર્મન ભાષાનું ફ્રેન્ચ શબ્દોથી શુધ્ધિકરણ, એક એવી નીતિ જે નાઝીઓએ સત્તાના ઉદયમાન માટે પ્રારંભ કરી હતી.

ફિકટે યહુદી વિરોધી હતો અને જર્મનમાં યહુદી લોકો પર જર્મનીમાં “રાજ્યની અંદર રાજ્ય" બનાવ્યું હતું અને તે બનાવવાનું ચાલું રાખ્યું હતું તેઓ આરોપ લગાવ્યો હતો, જે ફિકટેના દાવા પ્રમાણે જમર્ન રાષ્ટ્રીય એકતા માટે ખરાબ હતું. ફિકટેએ યહુદી સમસ્યાને સંબંધિત વિકલ્પોને સમર્થન આપ્યું હતું, પ્રથમ તો યહુદી રાજય પેલેસ્ટાઈનમાં બનાવવાનું જેથી યહુદીઓને યુરોપ છોડવા મજબૂર કરી શકાય. બીજો વિકલ્પ હતો યહુદીઓના વિરોધમાં હિંસા, એવું કહીને કે લક્ષ્ય છે “એક જ રાતમાં તે બધાના માથા કાપી નાંખવા અને તેમના ખભા પર નવા માથા ગોઠવવાના જેમાં એક પણ યહુદી વિચાર સમાયેલો ના હોય".

નાઝીવાદ પર બીજો પ્રભાવ અર્થર ડે ગોબીન્યુનો હતો જે ફ્રેન્ચ જાતિવાદ સિધ્ધાંતકાર અને કુલીન હતા જેમને જાતિવાદ મેળાપ દ્વારા જાતિ ભ્રષ્ટતાને ફ્રાન્સમાં પ્રાચીન શાસન ની પડતી માટે દોષ દીધેલ જેણે, તેના દાવા પ્રમાણે "આર્યન" જાતિની શુદ્ધતાને નુકસાન કર્યું હતું. ગોબીન્યુના સિધ્ધાંતો જયારે તે રજુ થયા ત્યારે જર્મનીમાં તેનું મજબૂત અનુસરણ થયું હતું.

બીજો મુખ્ય પ્રભાવ હતો, જાતિવાદ સિધ્ધાંતોના અંગ્રેજી પ્રાસ્તાવિક હ્યુસ્ટન સ્ટ્યુવર્ટ ચેમ્બરલેન હતા જેમને જર્મની સર્વોચ્ચતા અને જર્મનીમાં યહુદી વિરોધીની ધારણાને સમર્થન આપેલું. ચેમ્બરલેનના લેખો ફાઉન્ડેશન્સ ઓફ ધ નાઇનટીન્થ સેનચ્યુરી (1899) એ જર્મનીના લોકોની તેમની રચનાત્મક અને આદર્શવાદ માટે પ્રશંસા કરેલી જયારે દાવો કરેલો કે જર્મનીના મનોબળને "યહુદી" સ્વાર્થપણા અને ભૌતિકવાદના મનોબળ દ્વારા ભય છે. ચેમ્બેરલેને તેના પુસ્તકમાં આગળ પોતાની થિસિસનો ઉપ્યોગ રાજકીય સરંક્ષણાવાદના પ્રચાર માટે કર્યો હતો જયારે લોકતંત્ર, વિચાર સ્વાતંત્ર્ય અને સમાજવાદ પ્રત્યે તે દોષારોપણ કરે છે. આ પુસ્તક ખૂબ પ્રસિધ્ધ બન્યું ખાસ કરીને જર્મનીમાં. ચેમ્બરલેને અધપતન દૂર કરવા માટે રાષ્ટ્રને જાતિય પવિત્રતાને કાયમ રાખવાની જરૂરીયાત બતાવી અને દલીલ કરી કે યહુદીઓ સાથે જાતિય મેળાપ કયારેય કરવો ના જોઈએ.

સિધ્ધાંતવાદ

1943માં મહાન જર્મની

જર્મની અને વોલ્ક્સડશે (વંશીય જર્મનો) ને સામ્યવાદ અને યહુદી સમાપનની વિરુધ્ધ બચાવવા માટેનાઝીઓએ ફ્યુહરર હેઠળ એક મજબૂત કેન્દ્રીય સરકારની વકીલાત કરી હતી. ગ્રોડશલેન્ડ (મોટા જર્મની) ની સ્થાપના કરવા માટે અંતિમ સ્વરૂપમાં જર્મન લોકોએ રશિયા પાસેથી લેબેનસરોઉમ (­રહેવા માટેની જગ્યા) મેળવી લેવી જોઈએ.

નાઝીવાદ: એડોલ્ફ હીટલર, ધ ફ્રયુહરર ઓફ નાઝી જર્મની.

મૂળ રાષ્ટ્રીય સમાજવાદીઓ 1914 ના જર્મન કામદાર પક્ષ (ડીએઅપીP) એ કહયું કે એવો કાર્યક્રમ નહીં થાય જે તેમને બાંધી રાખશે માટે વેલ્ટનશોઉંગ ને ખારિજ કર્યું. ઓછું હતુ તેમાં જયારે એડોલ્ફ હીટલર એ તેણા ઉત્તરાધિકારી, નાઝી પક્ષનું પ્રભૂત્વ પર નિયંત્રણ મેળવ્યું, નાઝીવાદનો રાજકીય સાર તેણા રાજકીય વિચારોસાથે મેળ ખાતો હતો - મનુષ્ય અને વિચારો રાજકારણીય હસ્તી રૂપ, ફ્યુહરર .

હિટલરએ જણાવ્યું હતું કે વંશીય અને ભાષાકીય વિવિધતાએ ઓસ્ટ્રો-હંગેરિયન સામ્રાજયને નબળું પાડી દીધુ છે અને તે સમકાલીન રાજકારણીય અસંમતિમાં પરિણમ્યું છે. તેને લોકતંત્ર નહતું ગમતું કારણ કે તે વંશીય લઘુમતિને અને સ્વાતંત્ર્ય રાજકારણ પક્ષોને રાજકીય સત્તાની પરવાનગી આપે છે, જે સામ્રાજયને આંતરીક વિભાજનો સાથે "નબળો અને અસ્થાપિત" સાથે કરી દે છે. હિટલરના સાંસ્કૃતિક, ઐતિહાસિક અને રાજકરણીય વિચારો, વિશ્વ યુદ્ધ I દરમિયાન યુધ્ધમાં મન્દીકૃત થઈ ગયા; જર્મની યુધ્ધ હારી ગયું તેનાથી અને 1917 ની બોલેશેવિક્સની ઓકટોબર ક્રાન્તિની સફળતા દ્વારા જેનાથી મારક્ષિસ્ટ સામ્યવાદ, રશિયામાં સ્થાપિત થયો. 1920 થી 1923 સુધી હિટલરે તેના સિધ્ધાંતવાદનિ રચના કરી અને 1925-1926 માં તેને મેઈન કેમ્ફ તરીકે પ્રકાશિત કરી, એક દ્વિ-અંકી, આત્મકથા અને રાજકારણીય ઉદેશ્ય પત્ર.

1920 અને 1930 દરમિયાન નાઝીવાદ સિધ્ધાંતવાદિતપણે વિષમજનક હતો; તેમાં બે ઉપ-સિધ્ધાંતવાદનો સમાવેશ હતો, એક ઓટ્ટો સ્ટ્રેશરનો અને બીજો હિટલરનો. ડાબેરીઓ તરીકે સ્ટ્રેશરના સમર્થકોએ હિટલર સાથે દુશ્મનાવટ કરી, જેમણે પછી ઓટ્ટો સ્ટ્રેશર નાઝી પક્ષમાંથી કાઢી મૂકયો જયારે તે બ્લેક ફ્રન્ટ, એક વિરોધમંચ, મુડીવાદી વિરોધી રાજકારણ જોડાણને તે 1930માં સ્થાપિત કરવામાં અસફળ રહયા. સ્ટ્રેચરના સમર્થકો જે નાઝી પક્ષમાં રહયા, મોટાભાગે સ્ટુર્માટેઇલીંગ (એસએ) માં તેમને નાઇટ ઓફ ધ લોન્ગ નાઇવ્સ શુધ્ધીકરણ વખતે હત્યા કરી દેવામાં આવી.

ફાશીવાદ

ચિત્ર:Hitlermusso2 edit.jpg

એડોલ્ફ હીટલર (જમણે) બાજુમાં બેનિટ્ટો મુસ્સોલીની (ડાબે) ફાશીવાદના સ્થાપક અને ફાશીવાદી ઈટલીના તાનાશાહ મુસ્સોલિનીએ નાઝીઓને, તેમના ઉદય પહેલા આર્થિક સહાયતા આપી હતી.

નાઝીવાદ એ ફાશીવાદની રાજકીય રીતે સમન્વયાત્મક વિવિધતા છે જે ડાબા અને જમણા પક્ષોના રાજકારણમાંથી યોજનાઓ, રણનીતિ અને સિધ્ધાંતિક મતોને સ્થાપિત કરે છે. ઈટાલીના ફાશીવાદ અને જર્મનીનો નાઝીવાદ, વિચાર સ્વાતંત્ર્ય, લોકતંત્ર અને માર્ક્ષવાદને નકારે છે. મોટાપાયે એક જમણા પક્ષે (લશ્કરી, ધંધાકીય, ચર્ચ) દ્વારા સમર્થન પછી, ફાશીવાદ ઐતિહાસિક રીતે સામ્યવાદ વિરોધી, રૂઢિચુસ્ત વિરોધી અને સાંસદીય વિરોધી છે. નાઝીઓની સત્તાનો ઉદય ઈટાલીની ફાશીવાદ સરકાર દ્વારા સહાયિત હતી જેણે 1928માં નાઝી પક્ષને આર્થિક સહાયતા શરૂ કરી.

હીટલર બેનીટો મુસ્સોલીની અને ઈટાલીના ફાશીવાદનો પ્રશંસક હતો અને મુસ્સોલિનીના 1922માં રોમમાં સફળ પ્રયાણ પછી, નાઝીઓને ઈટાલીના ફાશીવાદના જર્મન રૂપાન્તર રૂપે રજુ કર્યા હતા. હિટલરે ઈટાલીના ફાશીવાદનું પૃષ્ઠાંકન કત્યું હતું, "ઈટાલીમાં ફાશીવાદના વિજયની સાથે, ઈટાલીના લોકો યહુદીપણા [પર] વિજયી થયા છે" અને મુસ્સોલિનીના "તેજસ્વી રાજનેતા" તરીકે વખાણ કર્યા. જોસેફ ગ્યોબ્બેલ, હીટલરનો મુખ્ય પ્રચારક એ ઇટાલીના ફાશીવાદને સ્વાતંત્ર્ય લોકતંત્ર વિરુધ્ધ લડાઈની શરૂઆત કરવાને શ્રેય આપતા કહયું:

રોમમાં પ્રયાણ એ સંકેત છે, સ્વાતંત્ર્ય લોકતંત્ર માટેની આંધીનો સંકેત છે. આ સ્વાતંત્ર્ય લોકતંત્રના મનોબળને દુનિયામાંથી વિનાશ કરવાનો પ્રથમ પ્રયાસ છે[...] જે બેસ્ટાઈલ પરની આંધી સાથે 1789માં શરૂ થયો છે અને એક દેશ પછી બીજા દેશ પર હિંસક ક્રાંતિમય કાયાપલટમાં કબજો કર્યો છે, જે..... રાષ્ટ્રોને માર્ક્ષીવાદ, લોકંતંત્ર, અંકુશના અભાવ અને વર્ગ કલેહમાં લઇ જાય છે...

હિટલર મુસ્સોલીના અને ફાશીવાદ ઈટાલીથી ઘણા વર્ષો માટે પ્રભાવિત રહયા, બીજા નાઝીઓની ઈટાલી તરફની અપ્રસન્નતા હોવા છતાં અને ઈટલીના ફાશીવાદીઓની જર્મની તરફની અપ્રસન્નતા હોવા છતાં પણ. ફાશીવાદ ઈટાલીયન તરફ સકરાત્મક દૃષ્ટિકોણના સમય દરમિયાન હીટલર ઈટાલી ચાહક બની ગયા હતા. હીટલર પણ મુસ્સોલિની જેમ પારંગતરૂપથી પ્રાચીન રોમના વખાણ કરતો અને વારંવાર તેણે મેઈન કેમ્ફ માં જર્મનીના આદર્શ તરીકે વણવ્યું છે. ખાસ કરીને, હીટલર પ્રાચીન રોમના સત્તાવાદી સંસ્કૃતિ, સામાજિકવાદ, નગર યોજના અને નિર્માણના ખૂબ વખાણ કરતો જે નાઝીઓ દ્વારા સ્થાપિત થયા હતા. હીટલર પ્રાચીન રોમને પ્રવિણ જાતિ હોવાનું માનતા હતા.

એક અપ્રકાશિત મેઈન કેમ્ફ ની શ્રેણીમાં, હિટલરે જાહેર કર્યું કે ઈટાલીના વિશ્વ યુદ્ધ I માં જર્મની અને ઓસ્ટ્રિયા હંગેરીની વિરુદ્ધમાં યુધ્ધ કર્યાનો કોઈ વિરોધ નથી, કારણ કે જર્મનીની મિત્રતા ઓસ્ટ્રિયા હંગેરીની સાથે હતી જેણા પર ઈટલીએ પ્રાદેશિક કબજાનો દાવો કર્યો હતો, તેથી જ ઇટાલી યુદ્ધમાં સામે આવ્યું. હિટલરે ઈટલીયનોની ઈટાલીની વસ્તીવાળી ભૂમિઓ જે ઓસ્ટ્રિયા હંગેરી દ્વારા કબજે કરાઇ હતી તે પછી મેળવવાની કામના માટે સહાનુભૂતિ દર્શાવી હતી, એવો દાવો કરીને કે કુદરતી રીતે તે જમીનો પાછી મેળવવા યુધ્ધ કરવું ઈટલીના રાષ્ટ્રીય હિતમાં હતું.

ફાશીવાદી ઈટાલીની રજામંદી અને મિત્રતા મેળવવા માટે હિટલરે વિવાદસ્પદ અનુદાન કર્યા, જેમ કે ઈટલીના ટાયરોલ પ્રદેશમાં પ્રાદેશિક દાવાઓનો ત્યાગ કરવો, જેમાં લાખો જર્મનીની સઘન વસ્તી હતી. મેઈન કેમ્ફ માં હિટલરે જાહેર કર્યું કે જર્મનીના હિતમાં ન હતું કે દક્ષિણ ટાયરોલ માટે તે ઈટાલી સાથે યુધ્ધ કરે.

નાઝીવાદ ઈટલીના ફાશીવાદથી અલગ પડતું હતું એ રીતે કે તે એક રાષ્ટ્ર, રાજ્ય દ્વારા સર્જિત અને વિકસિત થાય તે રીતે નહતા જોતા, પરંતુ રાષ્ટ્ર રાજયની બહાર સર્જિત અને વિકસિત થતું હતું. આ તફાવત જર્મન અને ઈટાલીયન રાષ્ટ્રોના વિકાસના વિવિધ ઇતિહાસ પર આધારીત હતા, જે નાઝીવાદના અને ઈટાલીના ફાશીવાદના ક્રમશ: રાષ્ટ્રીયવાદોના આધાર બન્યા. જર્મન રાષ્ટ્રીય ઓળખ રાજયની બહાર વિકાસ પામી જયારે ઈટલીની રાષ્ટ્રીય ઓળખ રાજયની અંદર વિકાસ પામી. ઈટાલીના ફાશીવાદે એક સમ્મેલિત "સંઘટિત રાજય"ને પ્રસ્તાવિત કર્યો જે માટે સમાજના વિવિધ વર્ગોની એકતા જરૂરી હતી જેમ કે ફેસિસ .

નાઝીઓ અને ઈટલીના ફાશીવાદ વચ્ચેના વિવાદનો એક મુખ્ય સ્ત્રોત હતો નાઝીઓનો એ વિચાર કે રોમન સામ્રાજય જાતિ આંતરિક મેળાપના કારણે પડી ભાગ્યું. નાઝીઓના મતે યુરોપમાં આર્યન જાતિના મુળમાં રોમન અને પ્રાચીન ગ્રીકોનો પણ આર્યન જાતિના સભ્યોમાં સમાવેશ થતો હતો. જો કે સમકાલિન ઇટાલી દ્વારા નાઝીઓ જાતિયરૂપથી પવિત્ર ન હોવાનું માનવામાં આવતું હતું, તેમાં આર્યન રોમન સંસ્કૃતિ ઘણી વિવિધ જાતિઓના પ્રભાવોથી ભેળવાયેલી હતી. હીટલર માનતા હતા કે ઉત્તર ઈટલીયનો આર્યન જાતિના સભ્યો છે. જો કે તે માનતા હતા કે ઈટલી આખુ જાતિય રૂપથી મેળાપને કારણે દૂષિત થયું હતું. ખાસ કરીને અશ્વેત જાતિથી. નાઝીઓ દાવો કે ઈટલીયનો જાતિય રીતે અશુદ્ધ છે તેને ઈટાલીના ફાશીવાદીઓ દ્વારા નકારાયું અને ફટકાર આપવામાં આવ્યું. નાઝિઓ અને ઈટાલીના ફાશીવાદીઓ વચ્ચેની જાતિ પરની દૂશ્મનાવટ તેની પરાકાષ્ઠાએ હતી ત્યારે મુસોલીનીએ નાઝી જાતિય સિધ્ધાંતોને દોષીત હાવાનો આરોપ કર્યો, અને એવો આક્ષેપ કર્યો કે જર્મન પોતે એ પવિત્ર જાતિ નથી અને એક વ્યંગ સાથે કહ્યું કે જર્મન શ્રેષ્ઠતાની નાઝી સિદ્ધાંત બિન જર્મન વિદેશી જેમ કે ફ્રેન્ચમેન આર્થર ડે ગોબીન્યુના સિધ્ધાંતો પર આધારિત હતી. 1930 ના પ્રારંભમાં ફાશીવાદી ઈટાલીયનો દ્વારા નાઝીઓ તરફનો જુવાળ વધ્યો ત્યારે મુસોલીની એ દાવો કર્યો કે ઈટાલીનો પ્રાચીન રોમનો વંશ ઈટાલીઓને એક મહાન સંસ્કૃતિ સાથેનું જોડાણ બતાવે છે, જયારે આક્ષેપ કરે છે કે તે સમયના જર્મનો તો અશિક્ષિત જાતિ હતી જેમને તે સમયે “લખતા પણ નહોતુ આવડતું” “જ્યારે રોમ પાસે સીઝર, વરજીલ અને ઓગ્સ્ટસ હતા”. મુસ્સોલીનીએ 1936 જાન્યુઆરીમાં જણાવ્યું કે ઈટાલી-જર્મન સંબંધોમાં સમસ્યાઓ “હિટલર ના નોર્ડીક સિદ્ધાંતો” ના કારણે થઈ અને ઈટાલીયનો ફાશીવાદઓ નોર્ડીસિઝમને દોષિત હોવાનો આરોપ કરે છે. જો કે મુસ્સોલિની જાતિવાદ ને નકારતો નહોતો, અને 1936માં તેણે કહયું હતું કે, “જેમ તમે જાણો છો, હું એક જાતિવાદી છું."

નાઝીઓ અને ઈટાલીના ફાસીવાદીઓ વચ્ચેના ઇટાલીની જાતીય વંશતાને લઈને મતભેદ હોવા છતાં, ઈટાલીના ફાશીવાદે પણ નાઝીઓના જેવી જ સરખી સ્થિતિ જાતિય વિવાદો પર ભોગવે છે. મુસ્સોલીનીએ તેના 1920ની આત્મકથામાં જાતિનું ફાશીવાદ માટે મહત્વ કહેતા કહે છે, “જાતિ અને માટીનો આપણા બધા પર મજબૂત પ્રભાવ છે” અને વિશ્વ યુધ્ધ 1 ને માટે કહયું : “એવા દર્શકો છે જેમને યુરોપિયન વિવાદમાં રાષ્ટ્રીય લાભ જ જોયા નહીં પરંતુ જાતિય સર્વોચ્ચતાની શકયતાઓ પણ જોઇ છે". 1921માં બોલોગ્નાના ભાષણમાં, મુસ્સોલિની એ કહયું કે "ફાશીવાદનો જન્મ ____ એ આપણા આર્યન અને મેડિટરેનિયન જાતિની ગહન, ચિરસ્થાયી જરૂરીયાતમાંથી થયો છે".<ન્યુક્લિઅસ, માર્ક. ફાશીવાદ મિનોઆપોલિસ, મીનેસોટા યુએસએ: યુનિવર્સિટિ ઓફ મિનેસોટા પ્રેસ, 1997. પાનું 35> મુસ્સોલીનીએ 1928માં શ્વેત જાતિ અને રંગીન જાતિઓ વચ્ચે જાતિય મુકાબલાઓ અંગે પણ ચેતવ્યા હતા:

[જયારે] શહેરનું પતન થાય છે - યુવાન લોકો અને નવી પેઢીના લોહીથી વંચિત હોય તેવું રાષ્ટ્ર - જે હવે એવા લોકોથી બનેલું છે જે વૃધ્ધ અને રોગિષ્ઠ છે અને પોતાની રક્ષા જુવાન લોકો સામે નથી કરી શકતા, જેઓ તેમની અસુરક્ષિત સીમાઓ પર આક્રમણ કરવાનું શરૂ કરે છે.[...] આ થશે અને આ ફકત શહેરો અને રાષ્ટ્રના માટે જ નહી પરંતુ તેનો વ્યાપ અસીમ હોય છે: પૂરેપુરી શ્વેત જાતિ પશ્ચિમી જાતિ બીજી રંગની જાતિઓ જે આપણી જાતિમાં અજાણ છે તે દરે વધી રહી છે, તેના દ્વારા ડુબી જશે.

ઘણા ઈટાલીના ફાશીવાદીઓ ગુલામી વિરોધી મત ધરાવતા હતા, વિશિષ્ટપણે પાડોશી યુગોસ્લાવ મુલ્કોની વિરોધમાં, જેમને ઈટાલીના ફાશીવાદીઓ ઈટાલી સાથેની સ્પર્ધામાં તરીકે જોતા હતા, જેમણે યુગોસ્લોવિયાના પ્રદેશો પર દાવો કર્યો હતો, ખાસ કરીને દાલમેશીયા પર. મુસ્સોલિની એ દાવો કર્યો કે વિશ્વ યુધ્ધ 1 ના અંત સમયે એટ્રિયાટીક કિનારાની બાજુના પ્રદેશો ઈટાલીએ મેળવ્યા ન હતા તેથી યુગોસ્લોવિયા ઈટલી માટે ખતરો ધરાવે છે, જે 1915 લંડનના કરાર દ્વારા વાયદા મુજબ નક્કી થયું હતું. તેણે કહયું: જુગો ગુલામો આખા એટ્રિયેટીક કિનારાની બાજુએ સ્થાયી થતા જોવાનો ભય એ નાખૂશ પ્રદેશોના ઉત્તમતાને રોમમાં બધાને ભેગા લાવી દીધા છે. વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો, કામદાર, નાગરિકો-દૂત વ્યકિતઓ, રાજનેતાઓ અને વ્યાવસાયિક નેતાઓને વિનંતી કરવા લાગ્યા. ઈટાલીના ફાશીવાદીઓએ સર્બસને “જન્મજાતિ આવેશી” હોવાનો આરોપ કર્યો અને “સામાજિક પ્રજાતાંત્રીક, મેઈસન સમાજના યહુદી આંતરરાષ્ટ્રીય કાવતરા” ના ભાગ હોવાનું જણાવ્યું. ફાશીવાદીઓએ યુગોસ્લેવિયાને "ભવ્ય ઓરિયન્ટ મેસનરી અને તેણી નિધી” તરફથી ભેગા મળી સાજીસ કરવાનો આક્ષેપ કર્યો".

નાઝીવાદ, જો કે, આર્યન જાતિ હેરેનવોલ્ક ને મહત્વ આપ્યું હતું તે હદ સુધી કે જર્મન રાજ્ય વિચારદારા અંગે માત્ર એક સાધન બની ગયું. વધુમાં ભૂરી લીલી આંખોવાળા આર્યનવાદ ઈટલીઓ માટે લોકપ્રિય ન હતા, જેઓ તેવા વોલ્ક ના હતા; તો પણ ઈટાલીની ફાશીવાદી સરકાર એ નાઝી જર્મનીને પાછળ રાખી દે તેવા વિવિધ રાષ્ટ્રીય જાતિવાદ અને જાતિસંહારોનો તેણા કેન્દ્રીયકરણ શિબિરોમાં કરતા હતા.

ઈઝરાયલના રાજકીય વૈજ્ઞાનિક અને ઇતિહાસકાર ઝીવ ર્સ્ટનહેલ એ કહયું કે ફાશીવાદની વિવિધતાઓ બેજોડ છે, ઈટલીના ફાશીવાદ અને જર્મનના નાઝીવાદ વચ્ચે પધ્ધતિક સમાનતા હોવા છતાં - શીત યુધ્ધના પૂર્વી સામુહીક સામ્યવાદી રાજયો વચ્ચે અને યુરોપિયન સ્વાતંત્ર્ય લોકશાહી વચ્ચે હોય તે કરતા પણ વધારે.

સૈન્યવાદ

નાઝી સૈન્યવાદ એ માન્યતા પર આધારિત છે કે મોટા રાષ્ટ્રો તેમની લશ્કરી તાકાતથી વધે છે અને દૂનિયામાં હુકુમત કાયમ રાખે છે. નાઝી પાર્ટી ઇરેડેન્ટિસ્ટ અને રિવાનચિસ્ટ ભાવનાઓનું અને સંસ્કૃતિક પ્રતિકુળતાઓના આધુનિકરણના પહેલુઓનું શોષણ કરતા હતાં (રીક આધુનિકીકરણને, એન્જિન શકિત માટે તેમની પ્રશંસા દ્વારા ગ્રહણ કર્યા હોવા છતાં પણ); માટે રાષ્ટ્રીયવાદ અને લશ્કરીવાદનું ચરમ-રાષ્ટ્રવાદમાં મિશ્રણ કરીને જે ગ્રોડશલેન્ડ (શકિતશાળી જર્મની)ની સ્થાપના કરવામાં જરૂરી હતું.

અસામ્યવાદ

બેનીટો મુસ્સોલીનીના રાષ્ટ્રીય ફાશીવાદ પક્ષ 1922માં ઈટાલી સરકારની સત્તા ધારણ કરી, ત્યાર પછી ઈટાલી ફાશીવાદ માર્ક્ષીસ્ટ સામ્યવાદની વિરોધમાં એક મજબૂત સેના બની. ઇતિહાસકાર ઈયાન કરશો અને જોકીમ ફેસ્ટ એ દલિલ કરી કે વિશ્વ યુદ્ધ 1 પછીના જર્મનીમાં, બધા રાષ્ટ્રવાદ અને ફાશીવાદી રાજકીય પક્ષોમાં નાઝીઓ જ એક એવા હતા જે જર્મનીની અસામ્યવાદી ચળવળ અને જર્મન રાજયના નેતૃત્વ માટે દાવો કરતા હતા. અંતિમ 1930 અને 1940ના દશકમાં બીજા ઘણા અસામ્યવાદી શાસનો અને સમુહઓએ નાઝીવાદને સહયોગ આપ્યો : સ્પેનમાં ફલાન્ગે, ફ્રાંસમાં વીચી શાસન, લિજન ઓફ ફ્રેન્ચ વોલ્યુનટર્સ અગેન્સ્ટ બોલ્શેવિઝમ (વેરમાક્ટ ઇન્ફન્ટ્રી રેજિમેન્ટ 638), અને બ્રિટનમાં કલાઇવડેન સેટ, લોર્ડ હેલીફેક્ષ અને નેવિલ ચેમ્બરલેનના સહાયકો.

મૂડીવાદ-વિરોધી વકતૃત્વ

પહેલાના નાઝી ભાષણમાં મૂડીવાદી-વિરોધી, ખાસ કરીને પૂંજી-વિરોધી મૂડીવાદનો સમાવેશ થતો હતો. વેયમર લોકતંત્રની ખરાબીઓ પર આક્રમણ કરી, એડોલ્ફ હિટલરે “પ્લુટો લોકતંત્ર” યહુદીની સાજીસ જે મૂડીવાદની અખંડતતાને કાયમ રાખવા માટે સ્વાતંત્ર્ય લોકતંત્ર પક્ષોને સહાય કરી હતી, તે વિશે કહયું હતું. તેણા સમગ્ર રાજકીય અભિયાન દરમિયાન હિટલરે વેયમર લોકતંત્રની ખરાબીઓમાં યહુદી નાણા ધીરનારની પૂષ્ઠ ભૂમિકા પર જ ભાર આપતા હતા.. નાણાંકીય મૂડીવાદનો વિરોધ કરવામાં નાઝીઓ બેંકરોની શકય “યહુદી સાજિશ” જે આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાને નિયંત્રિત રાખતા અને માટે દૂનિયાને દેશોને પણ, પર ભાર મૂકતા હતા. હજી આગળ, નાઝીઓનું વામપંથી જૂથ કામદારોના નાણાંકીય મૂડીવાદના અત્યાચારના મુખ્ય ઉપકરણ તરીકે કોર્પોરેશન પર હુમલો કર્યો. (પાછળથી જૂથને પક્ષમાંથી કાઢી દેવાયું).

1920માં નાઝીપક્ષે રાષ્ટ્રીય સમાજવાદ કાર્યક્રમ રજુ કર્યો, એક વિચારધાર જે 25 મુદ્દાઓમાં માંગ કરતા હતા કે:

that the State shall make it its primary duty to provide a livelihood for its citizens . . . the abolition of all incomes unearned by work . . . the ruthless confiscation of all war profits ... the nationalization of all businesses which have been formed into corporations ... profit-sharing in large enterprises ... extensive development of insurance for old-age ... land reform suitable to our national requirements.

1920ના દશક દરમિયાન, નાઝી પક્ષના અધિકારીઓએ રાષ્ટ્રીય સમાજવાદ કાર્યક્રમ ને કયાં તો બદલવા અથવા પુન:સ્થાપિત કરવા માટે વિવિધ પ્રયાસો કર્યા. 1924માં નાઝી પક્ષના આર્થિકવાદી સિધ્ધાંતકાર ગોટ્ટફ્રાઇડ ફેડરએ નવા 39 મુદ્દાઓના પ્રોગ્ર્મને દાખલ કર્યો જેમાં થોડા જુના વિચારો રાખવામાં આવ્યા અને નવા ઉમેરવામાં આવ્યા. હીટલરે સીધારૂપથી આ કાર્યક્રમ વિશે મેઇન કેમ્ફ માં ઉલ્લેખ નથી કર્યો, તેણે ફકત એટલો જ ઉલ્લેખ કર્યો કે “ચળવળ માટેનો એક કાર્યક્રમ”. 1920 ના દશક દરમિયાન જો કે હિટલરે ભિન્ન નાઝી પક્ષોને "યહુદી માર્ક્ષવાદ" સામે એક થવા માટે આહવાન કર્યું." હીટલરે દાવો કર્યો કે “યહુદી માર્ક્ષીવાદ” ના “ત્રણ અવગુણો” છે લોકતંત્ર, શાંતિવાદ અને આંતરરાષ્ટ્રીયવાદ.

1927 માં હીટલરે કહયું “આપણે સમાજવાદી છીએ, આપણે આજના મૂડીવાદ અર્થતંત્રના; આર્થિક રૂપથી નબળાના શોષણના, તેના અનુસૂચિત વેતન ને લઈને, તેના ફરજ અને પ્રદર્શનને બદલે સંપત્તિઓ અને ધનના મુજબ કરાયેલા માનવના અનુચિત મૂલ્યાંકનના કારણે દુશ્મન છીએ અને આપણે બધી પરિસ્થિતિઓમાં આ તંત્રને નષ્ટ કરવા માટે નિશ્ચિત છીએ." છતાં બે વર્ષ પછી, 1929માં, (હિટલરએ પીછેહઠ) કરી, કહયું કે “સમાજવાદ એક પૂર્ણરીતે દૂર્ભાગ્યશાળી શબ્દ છે” અને “જો લોકો પાસે થોડું ખાવા હશે અને સુખી હશે, તો તેમની પાસે તેમનો સમાજવાદ હશે." ઇતિહાસકાર હેન્રી એ ટર્નર એ નાઝીપક્ષના નામ સાથે સમાજવાદ શબ્દને જોડવાનો હિટલરને પસ્તાવો થયો હતો તેનો અહેવાલ આપ્યો હતો. નાઝી પક્ષના પ્રારંભમાં “સમાજવાદી” તરીકેના આત્મવર્ણને રૂઢીવાદી વિરોધીઓ બનાવ્યા, જેમ કે ઔદ્યોગિક કામદાર સંગઠન એ તેણું વર્ણન કર્યું કે “એક હથ્થુ શાસનવાદી, આતંકવાદી, ષડયંત્રકારી અને સમાજવાદી”.

1930માં હીટલરે કહયું કે: “આપણે ગ્રહણ કરાયેલા શબ્દ ’સમાજવાદી’ ને માર્ક્ષી સમાજવાદ સાથે કઈ લેવા દેવા નથી. માર્ક્ષીવાદ સંપત્તિ-વિરોધી છે; ખરો સમાજવાદ તેમ નથી”. 1931 માં લીપજીગર ન્યુએસ્ટે નાચરીકેટન - એક ધંધાકીય છાપાના પ્રભાવશાળી લેખક રીચાર્ડ બ્રેટીંગ સાથેના, ઇન્ટરવ્યૂમાં હીટલરે કહયું:

હું ઈચ્છું છું કે જેણે જે કમાયું હોય તે તેણી પાસે રાખે, એ સિધ્ધાંતના વિષયક કે સમાજની અચ્છાઈ તે વ્યકિત કરતા વધારે પ્રાથમિકતા ધરાવે. પરંતુ રાજય એ નિયંત્રણ કાયમ રાખવું જોઈએ: દરેક માલિકે પોતાને રાજયના એજન્ટ તરીકે સમજવું જોઈએ. ... થર્ડ રીક હંમેશા સંપત્તિ માલિકો પર નિયંત્રણનો હક કાયમ રાખશે.

1932 માં નાઝી પક્ષના પ્રવકતા જોસેફ ગ્યોબ્બેલસ એ કહયું હતું કે નાઝી પક્ષ એ “કામદારનો પક્ષ” છે; "એ મજુરવર્ગના હિતમાં છે અને નાણાંકીયના વિરોધમાં છે".

કામદાર વર્ગના નગરોમાં નાઝી ઝુંબેશ વિજ્ઞાપનો મૂડીવાદ વિરોધ પર ભાર મૂકતા હતા, જેમ કે એકમાં કહયું હતું કે “સડેલાં ઔદ્યોગિક તંત્રને સાચવવાને રાષ્ટ્રીયવાદ સાથે કોઈ લેવા દેવા નથી. હું જર્મનીને પ્રેમ અને મૂડીવાદને નફરત કરી શકુ છું.”

કામદાર વર્ગ અને મધ્ય વર્ગને દરખાસ્ત

1922 માં નાઝીપક્ષ રાજકીય રીતે વિરલ છે તેવી જર્મન જનતાની વિચારણા થાય તેની ખાતરી કરવા માટે, એેડોલ્ફ હિટલર એ બીજા રાષ્ટ્રીયવાદ અને જાતિવાદ રાજકીય પક્ષો સામુહિક જનતાથી ખાસ કરીને નીચલા - અને કામદાર વર્ગના યુવાન લોકો સાથે જોડાયેલા નથી તેવો સંદેહ કર્યો:

The racialists were not capable of drawing the practical conclusions from correct theoretical judgements, especially in the Jewish Question. In this way, the German racialist movement developed a similar pattern to that of the 1880s and 1890s. As in those days, its leadership gradually fell into the hands of highly honourable, but fantastically naïve men of learning, professors, district counsellors, schoolmasters, and lawyers — in short a bourgeois, idealistic, and refined class. It lacked the warm breath of the nation’s youthful vigour.

ઘણા કામદાર વર્ગો તેઓના સમર્થકો અને સભ્યો હોવા છતાં નાઝી પક્ષની કામદાર વર્ગ અંગેની દરખાસ્ત ના તો સત્ય હતી ન તો પ્રભાવશાળી કારણ કે તેની રાજકીયતા મોટાભાગે મધ્ય વર્ગને સંબોધીત હતી, એક સ્થિર પ્રો-ધંધાકીય રાજકીય પક્ષના ભારરૂપે અને ન તો ક્રાંન્તિકારી કામદાર પક્ષના રૂપે. તેમાં પાછું, 1920 ના દશકની શ્વેત કોલરવાળી મધ્ય વર્ગીય નાણાંકીય પડતી થયેલ તેઓના નાઝીવાદના મક્કમ સમર્થનમાં હતી તેથી મોટી ટકાવારીમાં મધ્ય વર્ગોએ નાઝીઓ માટે ટેકો જાહેર કર્યો. પ્રારંભિક 1930 ના દશકના જે ગરીબ દેશ વેયમર પ્રજાસત્તાકમાં, નાઝી પક્ષે બેરોજગાર અને ઘર વિનાના માટે અન્ન અને રહેઠાણ સાથે સામાજિક નીતિઓની જાણ કરાવી – જેઓને પાછળથી બ્રાઉનશર્ટ સ્ટર્માબટેંલંગ (એસએ - સ્ટોર્મ ડીટેચમેન્ટ) માં પાછળથી ભરતી કરી..

જાતિવાદ અને અતિ-રાષ્ટ્રીયવાદ

વધુ માહિતી: [[Nazism and race]] and [[Racial policy of Nazi Germany]]

એલ્ફ્રેડ રોસનબર્ગ: નાઝિવાદના જાતિવાદી સાહિત્યકાર

નાઝીવાદનો જાતિવાદનો વિષય દાસ વોલ્ક છે, જર્મન લોકો જે સતત જયૂડો-બોલ્શેવાદ દ્વારા થતા સંસ્કૃતિક આક્રમણ હેઠળ રહેતા હતા, જેમને નાઝી પક્ષના નેતૃત્વ હેઠળ એક થવું જરુરી હતું અને નાઝીવાદના સ્પાર્ટી રાષ્ટ્રીય મતના રીતે જયાં સુધી વિજયી ના થાઓ સંયમી રહેવું, આત્મશિષ્ટ રહેવું, અને આત્મ ત્યાગી રહેવું. એડોલ્ફ હીટલરની રાજકીય કથા મેન કેમ્ફ (મારા સંઘર્ષ ) માં પ્રતિપાદન કર્યું છે, નાઝીવાદના વેલ્ટનશોઉંગ નું ત્રણ સિધ્ધાંતવાદ સાથે: માનવ જાતિયઓમાં વિશ્વ સર્વોચ્ચતા માટે સંઘર્ષરૂપે ઇતિહાસ, જે ફકત પ્રવિણ જાતિ દ્વારા જીતાયેલી, હેરેનવોલ્ક ; નિર્ણાયક, તાનાશાહી (ફ્યુહરરપ્રિનઝિપ ) (નેતા સિદ્ધાંત); અને સામાજિક સંસ્કૃતિ અને આર્થિક અનબનનો વિશ્વવ્યાપી સ્ત્રોત રૂપે યુહુદી વિરોધ છે.

જયૂડો-બોલ્શેવાદ વિવાદ સાજિશ સિધ્ધાંત યહુદી વિરોધી અને સામ્યવાદ વિરોધીપરથી ઉત્પન્ન થાય છે; એડોલ્ફ હીટલર એ 1907 થી 1913 ના વેનિસ જીવનની જિંદગી જીવીને અને નિરીક્ષણ કરીને પ્રથમ તેણી વિશ્વ દૃષ્ટિ મેળવી હતી અને એ નિર્ણય પર આવ્યા કે ઓસ્ટ્રો-હંગેરી સામ્રાજય જાતિય, ધાર્મિક અને સંસ્કૃતિ હાઇરાર્કીનો સમાવેશ કરે છે; તેઓના અર્થઘટન પ્રમાણે, “આર્યન” સૌથી ઊંચાઈ પર છે, આખિરકાર, શ્વેત પ્રવિણ જાતિ, જયારે યહુદી અને જીપ્સીઓ તળિયે છે.

નાઝીવાદનો મૂળ સિધ્ધાંતએ વિવિધ રાષ્ટ્ર રાજયોમાં "અનુસૂચિતપણે" વિભાજન થયેલ દરેક જર્મન જાતિનું એકીકરણ છે. નાઝીવાદના જાતિવાદી સિધ્ધાંતો ફ્રેન્ચ આર્થર ડે ગોબીન્યુના પ્રારંભિક શ્વેત સર્વોચ્ચ લેખો (એન એસે ઓન ધ ઇનઇક્વોલિટિ ઓફ ધ હ્યુમન રેસિસ ); બ્રિટન હ્યુસ્ટન સ્ટ્યુવર્ટ ચેમ્બરલેન (ધ ફાઇન્ડેશન્શ ઓફ નાઇનટિન્થ સેન્ચ્યુરી ); અને અમેરીકી મેડીસન ગ્રાન્ટ (ધ પાસિંગ ઓફ ધ ગ્રેટ રેસ: અથવા ધ રેસિયલ બેસીસ ઓફ યુરોપિયન હિસ્ટરી )માં થી મેળવવામાં આવ્યા હતા.

તેમના વિચારો રીકસ્ટેજ સેક્રેટરી, અલ્ફ્રેડ રોશનબર્ગ દ્વારા ધ મીથ ઓફ ધ ટવેન્ટીઅથ સેન્ચુરી માં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા જે એક એક કૃત્રીમ વૈજ્ઞાનિક પ્રબંન્ધ હતો જે દર્શાવતો હતો કે: રચનાની ઉત્તરી કેન્દ્રથી જેણે આપણે એટલાન્ટિસ કહી શકીએ, સાચા ડૂબેલા એટલાન્ટિક ખંડને નિર્વિવાદરૂપે માન્યા વગર, યોધ્ધાઓનો ગિરોહ એકવખત ઉભર્યો હતો, નોર્ડીકના સદેવ નવીનીકરણ અને અવતારીની આજ્ઞાપાલનમાં આકાર માટે જગ્યા અને કબજે કરવાના અંતર માટે ઉત્કંઠત હતા". ટેરેન્સ બોલ અને રીચાર્ડ બેલામી મુજબ ધ મિથ ઓફ ધ ટવેન્ટીઅથ સેન્ચ્યુરી એ નાઝીવાદ માટે મેઈન કેમ્ફ પછીની બીજું મહત્વનું પુસ્તક છે.

નાઝી જર્મનને જાતિય સર્વોચ્ચતા સ્થાપિત કરવામાં, એડોલ્ફ હીટલર એ "રાષ્ટ્રને" સર્વોચ્ચ રચેતા તરીકે પરિભાષિત કર્યો, અને તે કે મોટા રાષ્ટ્રો એ એક જ પ્રકારની ઉચ્ચ જાતિની વસ્તીના રચેતા હોય છે, જે એકત્રીત થઈ કામ કરતા હોય છે. આ દેશો એવી સંસ્કૃતિનો વિકાસ કરતા હોય છે જે "કુદરતી સારી તબિયત અને આક્રમક, બુધ્ધિમાન, બહાદૂરી વિશેષતાઓ" ધરાવતી જાતિઓમાંથી કુદરતી રીતે પેદા થાય. યારે નબળા દેશો એ તેઓ છે જે "અશુધ્ધ" અથવા તો "ભેળસેળ વાળી જાતિઓ"ના હોય છે કારણ કે તેઓ એકત્રીત નથી હોતા. હિટલરે દાવો કર્યો કે નીચી જાતિના લોકો પરાશ્રયી અન્ટેરમેન્શચેન (અવમાનવીય) છે, મુખ્યપણે યહુદીઓ જેઓ લેબનસનવર્ટેસ લેબન ("જીવન - નિરર્થક જીવન) જીવી રહયા છે, જાતિય હીનભાવ ભોગવવાના કારણે અને તેમના ભટકતા, રાષ્ટ્ર વિનાના મોટા રાષ્ટ્રો પરના આક્રમણોના કારણે - જેમ કે જર્મની માટે રાષ્ટ્રીય અનેકતાની પરવાનગી આપવી ક્યાં તો પ્રોત્સાહન આપવું એ પ્રત્યક્ષ ભૂલ છે.

બીજા વિશ્વયુધ્ધ દરમિયાન જયારે, બહુ ઓછા જર્મન સૈનિકો સાથે બહુ બધા પ્રદેશો પર કબજો મેળવ્યો ત્યારે નાઝીવાદે પ્રવીણ જાતિમાંની પરિભાષાને વિસ્તારી તેમાં ડચના સ્કેનડિનેવિયાના લોકોનો પણ સર્વોચ્ચમાં સમાવેશ કર્યા, જર્મન વંશ હેરેનવોલ્ક , જેથી તેમને સ્કટઝસ્ટાફેલ (એસએસ)માં ભરતી કરી શકાય.

ચિત્ર:Wir stehen nicht allein.jpg

નાઝી યુજેનિકસ: “વી ડૂ નોટ સ્ટેન્ડ એલોન” (1936).

હિટલર એવી દલીલ કરે છે કે જે તેમના દેશની સુરક્ષા નથી કરી શકતા તે એક દેશ માટે લાયક નથી. તે કહેતા કે ગુલામ જાતિ જેમ કે ગુલામી કરતા લોકાનો પ્રવિણ જાતિના લોકો કરતા જીવન પર ઓછો હક છે – ખાસ કરીને લેબનસરોઉમ . તેણે દાવો કર્યો જે હેરેનવોલ્ક ને તેમના દેશમાંથી હીન દેશી જાતિઓને પરાજય કરવાનો પૂરો હક્ક છે.

હીટલરે દલીલ કરી કે “ગૃહસ્થાન વિનાની જાતિઓ” એ “પરાશ્રયી જાતિઓ” છે અને જેટલી વધારે સમૃધ્ધ પરાશ્રયી જાતિ તેટલી જ વધારે જેહરીલી તેમની પરાશ્રયીતા. તેથી પ્રવિણ જાતિ હિમેત માં પરાશ્રયી જાતિને મારી નાખીને પોતાને સહેલાઇથી શક્તિશાળી બનાવી શકે છે. નાઝીવાદનો હેરેનવોલ્ક સિધ્ધાંતિક મત ડાય એન્ડલોસંગ (અંતિમ ઉકેલ) માં સમજદારી માને છે કે યહુદી, જીપ્સીઓ, ચેક્સ, પોલ્સ, માનસિક રોગી, અપંગ, વિકલાંગ, સમલિંગીકામી અને બીજા અયોગ્ય માનાવમાં આવતા લોકોને નષ્ટ કરી દેવા જોઈએ. હોલોકોસ્ટ દરમિયાન વેફફન-એસએસ, વેહરમેકટ સૈનિકોએ અને જમણા પક્ષના અનુલશ્કરી સરકારી સૈનિકોએ લગભગ 11 મિલિયન લોકોને નાઝી દ્વારા કબ્જે કરાયેલી ભૂમિ પર કેન્દ્રીકરણ શિબિર, યુધ્ધના કેદી શિબિર, કામદાર શિબિર અને મૃત્યુ શિબિર જેમ કે ઓશ્વીયટઝ શિબિર અને ટ્રેબલીન્કા નષ્ટ શિબિર દ્વારા મારી નાંખ્યા.

સ્કટઝસ્ટેફલ ઈનસાઈન ઓબ્લીક, વાઈટ સીગ રયુન્સ ઓન બ્લોક

જમર્નીમાં પ્રવિણ જાતિ સાધારણને ડયૂટસ્કે વોલ્ક ને શુધ્ધિ કરી મેળવવામાં આવ્યા. (જુઓ: યુજેનિક્સ; અસક્ષમ લોકોને અવૈચ્છિક સુખદ મૃત્યુ આપવું અને માનસિક રોગીઓને ફરજીયાત વંધ્યીકરણ કરાવવું એ તેણી પરાકાષ્ઠા હતી. સિધ્ધાંતવાદના પ્રતિવાદ એ એડોલ્ફ હિટલરનું સ્પાર્ટાને (11th c.–195 BC) મૂળ વોલ્કીસ્ચ રાજય તરીકે વિચારવું હતું; તેઓ તેમની જાતિય પવિત્રતાને જાળવવા માટે જન્મજાત ખામીવાળા બાળકોનો નાશ કરવાની અનાસકિતના વખાણ કરતા હતા. "સ્પાર્ટાને પ્રથમ વોલ્કીસ્ચ રાજયના રૂપે માનવું જોઈએ. માંદા, નબળા, ખામીવાળા બાળકોને પરિત્યાગ, ટૂંક તેમનો નાશ એ વધારે શાલીન હતો અને હકીકતમાં આપણા સમયના અભાગા પાગલપન જે સૌથી રોગાત્મક લોકોને સાચવી રાખે છે તેના કરતા હજાર ગણા વધારે માનવોચિત હતું".

નાઝીના યહુદીઓના પ્રત્યે સંસ્કૃતિ મતો, સેમીટીક વિરોધી ધ પ્રોટોકલ્સ ઓફ ધ એલ્ડર્સ ઓફ ઝીઓન પર આધારિત હતા જે ભાર આપતા હતા કે યહુદીઓ જર્મનો અને રાષ્ટ્ર-રાજય વચ્ચે હકસાવી વિભાજન કરે છે. તો પણ નાઝી સેમિટી વિરોધ શારીરિક અને જાતિય પણ હતો. નાઝીના પ્રવકતા જોસેફ ગ્યોબ્બેલસએ કહયું હતું કે: “યહુદી એ દુશમન છે અને એ લોહીની શુધ્ધતાના વિનાશક છે, તેઓ આપણી જાતિના સભાન વિનાશક છે ... સમાજવાદી તરીકે, આપણે યહુદીઓના વિરોધી છીએ કારણ કે આપણે જોઈએ છીએ, હિબ્રુસમાં, મૂડીવાદનું અવતરણ, રાષ્ટ્રની સંપતિનો દુરપયોગ.”

નાઝી જર્મની સિધ્ધાંતવાદી પણે જાતિભેદીય પરિભાષિત ડશે વોલ્ક (જર્મન લોકો) પર આધારિત છે, જે રાષ્ટ્રીયવાદની હદોને નકારી કાઢે છે. નાઝી પક્ષ અને જર્મન લોકો વોલ્કસજીમેર્નસ્કાફટ (લોકોના સમાજ)માં વધારે દૃઢ બન્યા, જે અંતિમ ઓગણીસમી સદીમાં નવો અખતરો હતો, કે નાગરિકોની સાંપ્રદાયિક ફરજ રીક (જર્મની) તરફ છે, સભ્ય સમાજ કરતાં પણ વધારે; નાગરિક રાષ્ટ્રનો નાઝીવાદ આધાર; સમાજવાદ ને વોલ્ક (જર્મન લોકો) તરફની સામાન્ય ફરજો દ્વારા જ પામી શકાય, ગ્રોડશલેન્ડ ની સ્થાપના માટે ત્રીજા રીકની સેવા કરીને, જે લોકોની ઈચ્છાને સમ્મિલિત કરે છે. આથી નાઝીવાદ એ અતિ રાષ્ટ્રીયવાદને પ્રોત્સાહન આપ્યું, વિશ્વપ્રધાન આર્યન વોલકગેમેનસ્કાફ્ટ ને સ્થાપિત કરવા માટે. મેઈન કેમ્ફ ના આ કેન્દ્રીય મતનો સાર છે ઈન વોલ્ક, ઈન રીક, ઈન ફ્યુહરર એટલે કે ( એક લોકો, એક સામ્રાજય, એક નેતા) નો આદર્શ.

સમલિંગતાનો વિરોધ

વધુ માહિતી: [[Persecution of homosexuals in Nazi Germany and the Holocaust]]

હોમોફોબીયા: બર્લીનની સમલીંગકામી પિડિતોના નરસંહારની યાદગીરી; ટોટગેરસ્કેલેગન-ટોટગેસ્કેવિજેન (સ્ટ્રક ડેડ-હસ્ડ અપ)

ફેબ્રુઆરી, 1933 ના અંતમાં અર્નસ્ટ રોહમ - ર્સ્ટમાબ્ટેલંગ (એસએસ) ના સમલિંગી નેતાના નરમ પડી ગયેલા પ્રભાવો ઘટી ગયા, નાઝીપક્ષે બધા સમલિંગીપ્રવૃત્તિવાળી કલબોનો બંધ કરાવી દીધા જયાં ગે, લેસ્બીયન અને બાયસેક્સ્યુઅલ બર્લિનવાસીઓ મળતા હતા. તેઓએ એકેડેમીક અને અશ્લીલતા જાતિય પ્રકાશનોને પણ બહિષ્કૃત કર્યા. માર્ચ 1933માં કર્ટ હીલર, મેગ્નસ હીર્સફેલ્ડના ઇન્સ્ટિટ્યુટ ફર સેકસ્યુલવિઝેનશાફ્ટ (જાતિય સંશોધનની સંસ્થા)ના વ્યવસ્થાપકને કેન્દ્રીયકરણ શીબીરમાં કેદ કરવામાં આવ્યા. 6 મે 1933 ના રોજ હીટલરના યુવાન સભ્યોએ જાતિય સંશોધનની સંસ્થા પર હુમલો કર્યો અને જાહેરમાં તેની લાયબ્રેરી અને જાહેર દફતરને ગલીઓમાં બાળી નાખી. તેઓ લગભગ 20,000 પુસ્તકો અને લેખોને અને સાથે સાથે 5,000 જેટલી છબીઓને નષ્ટ કરી નાંખી. તેઓએ સંસ્થાની ગે, લેસ્બીયન, દ્વિલિંગી અને લિંગ પરીવર્તન રોગીઓની સૂચિને કબજે કરી હતી.

શરૂઆતમાં, હિટલરે રોહમની નાઝીઓની સુરક્ષા કરેલી જેમણે તેણી સમલિંગકામનાને પક્ષની સમલિંગીકામ વિરોધી નીતિનું ઉલ્લંઘન માનેલું. જ્યારે રોહમ નાઝી પાર્ટીના નેતૃત્ત્વ માટે રાજકીય રીતે યોગ્ય ઉમેદવાર તરીકે સાબિત થયા ત્યારે હિટલરે 1934 માં અન્ય નાઝી રાજકીય વિરોધીઓ સહિત તેઓની હત્યા કરવાના આદેશો આપ્યા. આ સફાઇને નાઇટ ઓફ લોન્ગ નાઇવ્સ તરીકે ઓળખવામાં આવી. એસએમાં ગુસ્સો ના ભડકે તે માટે નાઝી નેતાઓએ રોહમની હત્યાને એ વાત પર ન્યાયી ઠરાવી કે તે સમલિંગી હતા.

સ્કુત્સસ્ટાફેલ (એસએસ) ચીફ હિનરિક હિમેલર, પ્રારંભમાં જે રોહમના ટેકેદાર હતા, તેઓએ તેને સમલિંગતાના ગુનાઓમાં બચાવ કર્યો હતો દલીલ કરતા કે તેઓ યહુદી પાત્રોના વધની સાજિશની પરિણામ છે. નાઇટ ઓફ લોન્ગ નાઇવ્સ પછી, હીટલરે હમલરને પ્રમોટ કર્યો જેણે ઉત્સાહી રીતે સમલિંગકામનાને કચડી નાંખી, એવું કહીને કે: “આપણે આ લોકોના મૂળ અને શાખા નષ્ટ કરી દેવી જોઇએ.... સમલિંગોનો વિલોપ થઈ જવો જોઇએ". 1936માં સમલિંગીકતા અને ગર્ભપાત સાથે લડાઈ કરવા માટે હિમ્મલરે રીક કેન્દ્ર દફતરની સ્થાપના કરી. નાઝીઓએ કાયદાકીય જાહેર કર્યું કે સમલિંગકામના એ “પુસ્ટિકર પ્રસિધ્ધ ભાવના” ના વિપરીત છે, જેમાં ગે લોકોને “જર્મન લોહીના દૂષિતકાર” તરીકે ઓળખાવ્યા. નાઝી શાસને 100,000 જેટલા સમલિંગોને 1930 ના દશક દરમિયાન કેદ કરી દીધા. કેન્દ્રીયકરણ શિબિર કેદીઓના રૂપમાં, સમલિંગો પુરૂષોને ગુલાબી ત્રિકોણ ઓળખ બિલ્લો પહેરવા માટે દબાણ કરવામાં આવતું..

નાઝીઓના સમલિંગી વિરોધી કાયદાઓ લેસ્બીયનોને વધારે સતાવતા નહતા કારણ કે નાઝીઓ માનતા હતા કે સ્ત્રી સમલિંગી ને વડા પુરૂષના રીતિરીવાજ પ્રમાણે વિજાતીયલિંગ સાથે અનુકૂળ કરવા સમજાવી કે વિવશ કરવી સહેલી છે. તેમ છતાં, નાઝીઓ લેસ્બીયનોને પારિવારીક મૂલ્યોને માટે સંસ્કૃતિક ખતરો માનતા હતા અને કાયદાકીય રીતે તેમને સમાજ વિરોધીના રૂપે ઓળખતા હતા. કેન્દ્રીયકરણ શિબીર કેદીઓ જો લેસ્બીયન હતા તેમણે કાળા ત્રિકોણ બિલ્લો પહેરવા મજબૂર કરાયા હતા.

ચર્ચ અને રાજય

Further information: Religious aspects of Nazism, Religion in Nazi Germany, and Positive Christianity

ઓન ધ જયૂસ એન્ડ ધેર લાઈવ્સ, માર્ટિન લુથર દ્વારા વિટનબર્ગ 1543

હિટલર એ તેઓના બુધ્ધિવાદકરણને પારંપારિક રોમન કેથોલીકવાદની આલોચનાના સમર્થન દ્વારા ધાર્મિક શિક્ષામાં વ્યાપક કરી. ખાસ કરીને અને સકારાત્મક ઈસાઈ ધર્મના નજીક તેણે કેથોલીવાદનો વિરોધ કર્યો કારણ કે તે વિશિષ્ટ જાતિ અને તેની સંસ્કૃતિનો ધર્મ ન હતો. તે જ રીતે, નાઝીઓએ નાઝીવાદ સાથે લુથરવાદના સંઘટિત ધર્મવિહોણા ભૂતકાળમાંથી સમાજિક તત્ત્વોને જોડયા. હિટલરના ધર્મવિજ્ઞાનએ લશ્કરીવાદને જોડયું, એવું પ્રસ્તાવિત કરીને કે તેની સાચી-પ્રવિણ જાતિ છે, કારણ કે તે દિલાસા દેનારા જૂઠાણાને નકારી પ્રવિણતા હાંસિલ કરે છે. “સચ્ચાઇના ઉલ્લંઘનમાં” ધર્મો જે પ્રેમ સહનશકિત અને સામ્યતા શીખવે છે તે અંગે હીટલર કહે છે કે તેઓ જુઠા છે, ગુલામી ધર્મો છે અને માણસ જે કહે છે કે તે “સચ્ચાઈ” ને ઓળખે છે તે “કુદરતી નેતા” છે, જયારે જે નકારી કાઢે છે તે “કુદરતી ગુલામો હોય છે"; માટે, ગુલામો, ખાસ કરીને બુધ્ધિશાળી, સતતપણે તેમના માલિકને ખોટા ધર્મો સાથે સતાવે છે.

જો કે “રાષ્ટ્રીય સમાજવાદી નેતાઓ અને ધર્મસિધ્ધાંતો મૂળરૂપે દૂરાગ્રહીરૂપે ધર્મવિરોધી હતા” નાઝી જર્મની મોટાભાગે ચર્ચો પર સીધા રૂપથી આક્રમણ નહતા કરતા; સિવાય કે જયાં પાદરીઓ નાઝી સરકાર સાથે ગોઠવવાની ના પાડે. માર્ટિન બોર્મન, એક પ્રભાવી નાઝી અધિકારી, એ કહયું હતું કે: “પાદરીઓને અમે ચુકવણી કરીશું અને તેના પરિણામે તેઓ તે જ શીખવશે જે અમે ઈચ્છીએ છીએ. જો અમે કોઈ પાદરીને આ સિવાય વર્તતા જોયા, તો તેનું કામ પતાવી દેવામાં આવશે. પાદરીના કાર્યોમાં પોલેન્ડના લોકોને, મૂર્ખ અને ઓછી અક્કલવાળાને ચુપ રાખવાનો સમાવેશ થાય છે." પોલેન્ડના નૈતિક પતન માટે નાઝીઓએ પોલેન્ડના કેથોલીક પાદરીઓનાં લગભગ 16 ટકાને મારી નાંખ્યા; 38 ધાર્મધ્યક્ષમાંથી 13 ને કેન્દ્રીયકરણ શબિરિમાં મોકલી દેવાયા. આ કાર્યોએ અને ચર્ચો અને ગુરુકુળ અને બીજી ધાર્મિક સંસ્થાઓને બંધ કરી, મોટાભાગે તો પોલેન્ડના પાદરીઓને નષ્ટ કરવામાં સફળ રહયા.

ઉપ-નાઝી દેશોમાં, ફાશીવાદ પાદરીવાદ-વિરોધ એ ગેરકાયદેસર હતો અને મોટાભાગે જુઠ્ઠા અનેતિકતાના આક્ષેપો દ્વારા વ્યકત કરીને નક્કી કરેલ પાદરીને અટકાયતમાં લેવામાં આવતા હતા અને છૂપી રીતે ગોસ્ટાપો અને એસડી એજન્ટ્સ પ્રોવોકેટીયર દ્વારા પરેશાન કરવામાં આવતા. એક નોંધનીય કિસ્સો છે ડિયેટ્રીક બોનોહોફેરનો, એક લુથર પેસ્ટોર અને ધર્મવિજ્ઞાની જે જર્મન પ્રતિરોધમાં નાઝીવાદ વિરુધ્ધ લડયા હતા. તો પણ નાઝીઓ ઘણીવખત તેમના રાજકારણને ન્યાય આપવા ચર્ચનો ઉપયોગ કરતા હતા, ઈસાઈ ચિન્હોને રીક ચિન્હો તરીકે ઉપયોગ કરી અને બીજા કિસ્સાઓમાં, ઈસાઈ ચિન્હોને રીક (જર્મન) ચિન્હોમાં બદલી, નાઝીવાદે આમ ચર્ચ અને રાજયને અતિ રાષ્ટ્રીયવાદી રાજકારણી તત્વરૂપે સમિશ્રિત કર્યાં - નાઝી જર્મની તેના આદર્શને વાકયમાં સ્વરૂપ આપ્યું કે ઈન વોલ્ક, ઈન રીક, ઈન ફ્યુહરર ( એક લોકો, એક સામ્રાજય, એક નેતા).

Julius Streicher

નાઝી પક્ષના ઘણા રચેતાઓ અને નેતાઓ થુલે ગેસેલસ્કેફે (થુલે સમાજ) ના સભ્યો હતો, જેમને આર્યન જાતિની માન્યતઓને ધાર્મિક અને ધર્મવિજ્ઞાન સાથે અલોકિકતા સાથે અનુસૂચિત કરાવી હતી. મૂળરૂપે, જર્માનેનોર્ડન માંથી ઉત્પન્ન થયેલ થુલસમાજ જે એરિયાસોફીની જાતિય માન્યતા એ વહેચે છે જે સમગ્ર જર્મન સમૂહને માટે સામાન્ય હતા; રૂડોલ્ફ વોન સેબાટ્ટનડોર્ફ અને એક માણસ જેનું નામ વાઈલ્ડે હતું,તેમને થુલે સમાજને મંત્રતંત્રશાસ્ત્રના વિષય પર ભાષણ આપ્યું હતું. સામાન્યરૂપે સમાજના ભાષણો અને ભ્રમણો સેમીટિ વિરોધી અને જર્મનના પ્રાચીન કાળનો સમાવેશ કરતા હતા, છતાં એ ઐતિહાસિકરૂપે નોંધનીય છે કે બવારિયન સોવિયટ રીપ્બલીકના વિરોધમાં લશ્કરી નાગરીક સેના તરીકે લડવું. ડેયટ્રીક એકોર્ટ, જે થુલ સમાજની સાથે જોડાયેલ હતા તેઓએ જન પ્રવકતા તરીકે હીટલરને શિક્ષા આપી હતી અને હીટલરે પછી તેની મેઈન કેમ્ફ ને એકોર્ટને સમર્પિત કરેલી. આ ડીએપી પ્રારંભિક રીતે થુલ સમાજ દ્વારા સમર્થન પામેલું - પરંતુ હિટલરે તેમની રાજકારણ તરફના મતની માન્યતાઓને બદનામ કરી તેણે સામૂહિક ચળવળ રાજકીય પક્ષની તરફેણમાં ઝડપથી બહિષ્કૃત કરી દીધા. વિપરીતપણે એસએસ ચીફ હેનરીક હિમલરને મંત્રતંત્રમાં ખૂબ રસ હતો.

યહુદીઓના અત્યાચાર સંબંધિત, સમકાલિન, ઐતિહાસિક મત એ છે કે પ્રોટસેટંટ રિફોર્મેશન (વિરોધી પુર્નરચના) અને હોલોકોસ્ટ વચ્ચેના સમયમાં, માર્ટીન લુથરનો શોધ પ્રબંધ ઓન ધ જયુસ એન્ડ ધેર લાઈસ (1543) એ યહુદી નાગરિકોના વિરોધમાં એન્ટિ-સેમિટિસ્મના જર્મન વ્યવહાર પર મુખ્ય અને બુધ્ધિશાળીપ્રભાવ પાડયો હતો. નાઝીઓએ જાહેરમાં ઓન ધ જયુસ એન્ડ ધેર લાઈસ ની મુળ નકલને નુરમબર્ગ રેલીઓ દરમિયાન દર્શાવી હતી અને શહેરે પ્રથમ આવૃત્તિ જુલિય સ્ટ્રેચરને અપર્ણ કર્યો જે ડર સ્ટરમર ના લેખક છે, જેણે લુથરના શોધ પ્રબંધને મૂળભૂત રીતે અન્ટિ-સેમિટિક પર આજ સુધી પ્રકાશિત થયેલી સૌથી પ્રખર પુસ્તક છે. માર્થિન લુથરની 1543 ના શોધ પ્રબંધ માટે શિષ્યવૃત્તિ, ઓન ધ જયુસ એન્ડ ધેર લાઈસ જર્મનીના વર્તણૂંક પર અસર કરે છે:

• વોલમન, જોહનસ. "પુન: સ્થાપનાથી 19મી શતાબ્દીના અંત સુધીના યહુદીઓ પરના લુથરના લેખોનું સ્વાગત", લુથેરન ત્રિમાસિક એનએસ. 1 (સ્પ્રીંગ 1987) 1:72–97. વોલમન લખે છે: "દાવા કે યહુદી વિરોધી ભાવોની જે લુથરની અભિવ્યકિતઓ છે તે પુન:સ્થાપના પછીની સદીઓમાં એક મુખ્ય અને મક્કમ પ્રભાવકારી રહી છે, અને યહુદી વિરોધી બળવા અને આધુનિક જાતિય સ્થાપતિ સ્થિતિ સેમિટિ વિરોધ વચ્ચે એક નિરંતરતા હાજર છે, તે હાલમાં સાહિત્યમાં વ્યાપકપણે ફેલાયેલ છે; બીજા વિશ્વ યુધ્ધ પછી તે સમજણપૂર્વક પ્રચલિત મત બન્યો છે."
• માઈકલ, રોબર્ટ. હોલી હેડ્રેડ: ક્રિશ્ચિયાનિટી, એન્ટીસેમિટીઝમ, એન્ડ ધ હોલોકાસ્ટ . ન્યુયોર્ક: પાલગ્રેવ મેકમિલન, 2006; જુઓ ચેપ્ટર 4 "ધ જર્મનિઝ ફ્રોમ લુથર ટુ હિટલર," પાના 105–151.
• હીલરબ્રાન્ડ, હેન્સ જે. “માર્ટિન લુથર,” એન્સાયકલોપીડીયા બ્રિટાનીકા , 2007. હીલરબ્રાન્ડ લખે છે: "તેની યહુદીઓના વિરોધમાં તીક્ષ્ણ જાહેરાતો, વિશિષ્ટ રૂપથી તેના જીવનના અંત તરફની એ એક સવાલ ઊભો કર્યો છે કે શું લુથરે મહત્વપૂર્ણરીતે જર્મન સેમિટિ વિરોધીના વિકાસને પ્રોત્સાહિત કર્યું છે. ભલે ઘણા વિદ્યાવાનોએ આ મત સ્વીકાર્યો છે, આ મત લુથરને બહુ વધારે મહત્વ આપે છે અને જર્મન ઇતિહાસના લક્ષણોને જરૂરી મહત્વ નથી આપતું.”</ref>

પ્રોટેસ્ટન્ટ બીશપ માર્ટીન સાસેએ ક્રિસ્ટલનેક્ટ પછી ટૂંક સમયમાં જ માર્ટીન લુથરના લેખોને સંક્ષેપમાં પ્રકાશિત કર્યા; પ્રારંભમાં જ તેઓએ સળગતા સિનેગોગ્સ (યહુદી સભા ઘરો) નો સ્વીકાર કર્યો અને તે સંયોગ તારીખનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો: "નવેમ્બર 10 1938 ના રોજ, લુથરના જન્મદિવસે, જર્મનીમાં યહુદી સભાઘરો સળગી રહયા હતા.” તેણે જર્મનોને "તેના સમયના સૌથી મોટા સેમિટિ વિરોધી, યહુદીના વિરોધમાં તેના લોકોની ચેતવણીના" શબ્દો પર ધ્યાન દેવા માટે ઉકસાવ્યા. ધર્મવિજ્ઞાની જોહનસ વોલમેન, જો કે કહે છે કે લુથરની સેમિટિ વિરોધી ભાગ જર્મનમાં સતત પ્રભાવ નથી પાડી શકયો, કે તેની અઢારમી અને ઓગણીસમી શતાબ્દી દરમિયાન મહદ અંશે અવગણના કરવામાં આવી હતી. તો પણ, પ્રો. ડીયરમેડ મેકકુલહ એ કહયું કે ઓન ધ જયૂસ એન્ડ ધેર લાઈસ એ ક્રિસ્ટલનેક્ટની બ્લ્યુપ્રિન્ટ હતી.

અર્થશાસ્ત્ર

Further information: Economy of Nazi Germany

આંતરરાષ્ટ્રીયના નાણાના સંબંધમાં નાઝીવાદ એ નિર્વિવાદ હકિકત માની લીધી કે મોટી મંદી માટે આંતરરાષ્ટ્રીય બેકીંગ યહુદીઓની સાજીશ જવાબદાર હતી જે નાણા ધીરનારની રાજકીય ટોળી દ્વારા નેતૃત્વ કરાયેલી હતી. નાઝીઓએ દાવો કર્યો હતો કે રાજકીય ટોળીના નિયંત્રકો જેમણે યુકિતચાલનથી પોતાને આર્થિકરૂપે સંયુકત રાજય અને યુરોપ પર નિયંત્રણ મેળવી લીધું હતું, તેઓ શકિતશાળી યહુદી દિગ્ગજો હતા. નાઝીઓ માને છે કે રાજકીય ટોળી એ મોટી-લાંબી યહુદી સાજિશનો આંતરિક ભાગ છે, જેમાં યહુદીઓ ન્યુ ર્વલ્ડ ઓર્ડર થકી વિશ્વ શાસન સ્થાપી શકશે. બેંકો જેના પર રાજકીય ટોળકીનો તથાકથિતપણે નિયંત્રણ હતું, ઋણને આપી અથવા રોકીને રાષ્ટ્ર રાજયો પર રાજકીય પ્રભાવ પાડવાનું કામ કરતી હતી.

ડચેસ વોલ્ક ડચેસ અબરીટ: જર્મન લોકો જર્મન કામ, કામદારો અને કામની મિત્રતા.(1934)

નાઝીનો આર્થિક વ્યવહાર, આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યાપાર કરતા પ્રથમ તો જર્મનીની નજદીકી આંતરિક આર્થિક પર કેન્દ્રિત હતો. જર્મનીની ગરિબીને દુર કરવા, સ્થાયી નીતિ સંકીર્ણ રૂપથી ચાર મુખ્ય લક્ષ્યો સાથે સંબંધિત છે હતી: (i) બેરોજગારી ને દૂર કરવી, (ii) ઝડપથી અને સારી એવી સંખ્યામાં શસ્ત્રોને પુનસ્થાપીત કરવા, (iii) અતિ ફુગાવાની સામે નાણાકીય સુરક્ષા, અને (iv) મધ્ય અને નીચા વર્ગના જીવન ધોરણને વધારવા માટે ગ્રાહક-સામગ્રીના ઉત્પાદનમાં વધારો. ઉદેશ્ય હતો વેયમર રીપબ્લીકની નાઝીઓ દ્વારા ધારેલી ખોટોને સરખી કરવાનો, અને નાઝી પક્ષ માટે ઘરેલું ટેકાને મજબૂત કરવાનો; 1933 અને 1936ની વચ્ચે જર્મન (કુલ રાષ્ટ્રીય ઉત્પાદન) વાર્ષિક રીતે 9.5 ટકા વધ્યું અને ઔદ્યોગિક ગતિ 17.4 ટકાથી વધી.

આ વિસ્તરણે જર્મનીની આર્થિકતાને ચાર વર્ષથી ઓછા સમયમાં મંદીથી સંપૂર્ણ રોજગારમાં ધકેલી. સાર્વજનિક ખપત 18.7 ટકા વધી અને ખાનગી ખપત વાર્ષિક 3.6 ટકા વધી. ઇતિહાસકાર રીચાર્ડ ઇવાન્સ એ અહેવાલ આપ્યો કે વિશ્વ યુધ્ધ II ફાટી નીકળવા પહેલા તો જર્મન અર્થતંત્ર, "મંદીમાંથી તેણા બીજા દેશોના તેના સમોવડ ભાગ કરતા ઝડપથી પુન:સ્થાપિત થઈ ગયું. જર્મનીનું વિદેશું દેવું સ્થાયી થયું, અને વ્યાજના દરો 1937 ના સ્તર કરતા અડધા થઈ ગયા હતા, શેરબજારે મંદીમાંથી અંકુશ પ્રાપ્ત કરી દીધો હતો, કુલ રાષ્ટ્રીય ઉત્પાદનમાં તેજ સમયગાળામાં 81 ટકાનો વધારો થયો હતો . . . ફૂગાવા અને બેરોજગારી પર જીત મેળવી લેવાઇ હતી."

ખાનગી સંપત્તિ

ખાનગી સંપત્તિના અધિકારો તેણા આર્થિક પ્રકારના ઉપયોગ ઉપર શર્તપૂર્ણ રહેતા; જો તે નાઝી આર્થિક હેતુઓને આગળ ન વધારતા હોય, રાષ્ટ્ર તેણે રાષ્ટ્રીયકૃત કરી શકે . નાઝી સરકાર કોર્પોરેટ ટેકઓવર અને ધમકાવીને ટેકઓવર, સરકારી ઉત્પાદન યોજના સાથે અમલિકરણ માટે પ્રોત્સાહિત કરતા, ભલે ને એ ત ફર્મ માટે નુકસાનકારક હોય. ઉદાહરણરૂપે, જંકર્સ એરોપ્લેન ફેકટરીના માલિકે સરકારના નિદેશાત્મકોનો ઈન્કાર કર્યો ત્યાર પછી નાઝીઓએ કારખાના પર કબજો મેળવી લીધો અને હ્યુગો જંકર્સને પકડી લીધો પરંતુ તેને તેના રાષ્ટ્રીયકૃત વ્યવસાય માટે ચૂકવણી કરવામાં આવી. જો કે, નાઝીઓએ સાર્વજનિક સંપત્તિ અને સાર્વજનિક સેવાઓનું ખાનગીકરણ કર્યું પરંતુ, તેઓએ આર્થિક રાજય નિયંત્રણ પણ વધાર્યું. નાઝી અર્થતંત્ર હેઠળ, સ્વતંત્ર ર્સ્પધા અને આત્મ નિયંત્રિત બજારો ઘટી ગયા; ઓછું હોય તેમાં, એડોલ્ફ હીટલરના સામાજિક ડાર્વિનની માન્યતાઓએ તેને, સંપૂર્ણ ધંધાકિય સ્પર્ધા અને ખાનગી સંપત્તિને આર્થિક યંત્ર તરીકે ન સંપૂર્ણપણે ના માનવા માટે અનિચ્છિત કર્યા. 1942માં હીટલરે ખાનગીમાં કહ્યું: "હું સંપૂર્ણ રીતે ખાનગી સંપત્તિની સુરક્ષા માટે દબાણ કરું છું ...... આપણે ખાનગી સાહસોને પ્રોત્સાહન આપવું જ જોઈએ".

એ પ્રસ્તાવ જોઈએ તો વ્યવસાયો નામથી જ ખાનગી સંપત્તિ હતા પરંતુ તાત્પર્યમાં નહીં, પરંતુ, થર જર્નલ ઓફ ઈકોનોમિક હિસ્ટરી ના લેખમાં "ધ રોલ ઓફ પ્રાઇવેટ પ્રોપર્ટી ઇન નાઝી ઇકોનોમી: થે કેસ ઓફ ઇન્ડસ્ટ્રી" માં ક્રિસ્ટોફ બુકકેમ અને જોનસ ર્સ્કરનર એ વિરોધ કરે છે કે રાજય નિયંત્રણ હોવા છતાં, ઉદ્યોગોને તેણી ઘણી ઉત્પાદન અને નિવેશ યોજનાની સ્વતંત્રતાઓ હતી - છતાં જ્ઞાનમાં લેવા જેવું કે નાઝી જર્મન અર્થતંત્ર એ સસ્કાર નિર્દેશિત હતું.

કેન્દ્રીયકરણ

ખેતીવાડી અને ઉદ્યોગીય કેન્દ્ર યોજના એ નાઝી અર્થતંત્રનું પ્રશંસનીય લક્ષણ હતું. ખેડૂતોને જમીન સાથે બાંધવા, ખેતીવાડીની જમીનને વહેંચવાની પાબંદી હતી; ખેતરની માલિકી નામની વ્યકિતગત હતી, પરંતુ કાર્યો પર સમજબૂજ અને નિવાસી આવક પ્રોસ્ક્રાઇબ્ડ હતી. તે વેપારના મોનોપોલી હક્કો માર્કેટીંગ સમિતિને, ઉત્પાદન અને ભાવ ક્વોટા પદ્ધતિથી નિયંત્રિત કરવા માટે આપ્યા હતા. ઔદ્યોગિક સામાન માટે પણ ક્વોટા પદ્ધતિ હતી જેમ કે લોખંડ, સ્ટીલ એલ્યુમેનિયમ, મેગ્નેશિયમ, ગનપાઉડર, એક્ષ્પ્લોસિવ્સ, મિશ્રિત રબ્બર, ઈંધણ અને વિજળી. જો કે ફરજીયાત ઉત્પાદકોનું સંગઠન કાયદો 1936માં બનાવાયો, જણેે અર્થતંત્ર મંત્રીને અસ્તિત્વ ધરાવતા સંગઠનોને ફરજીયાત અને કાયમી બનાવવાની પરવાનગી આપી અને ઉદ્યોગોને સંગઠન બનાવવા વિવશ કર્યા જયાં કોઈ અસ્તિત્વમાં ના હોય, જોકે ભલે 1943 સુધીમાં આદેશ દ્વારા તે નિ:સ્થાપિત કરાવેલ, તેઓ વધારે સત્તાવાદી અર્થતંત્ર સંસ્થાકીય કાયદાઓ સાથે બદલવામાં આવ્યા.

નાણાની જોગવાઇ

અર્થતંત્રને નિશ્ચિત કરવા સામાન્ય નફા પ્રોત્સાહનની જગ્યાએ, નાણાંકીય નિવેશને રાજયની જરૂરીયાત પ્રમાણે નિયમિત કરાવાયા. ઉદ્યોગો માટે નફા પ્રોત્સાહન રાખવામાં આવ્યા પરંતુ મોટા પાયે પરિવર્તિત કરાવાયા. "નફાને નિશ્ચિત કરવા, ના કે તેમણે દબાવવા, તે નાઝી પક્ષની કાયદેસર નીતિ હતી"; જો કે નાઝીઓની કચેરીઓએ જે સ્વચાલિત રીતે રોકાણ ફાળવતું હતું તે નફા-ઉદેશ્યને અને અર્થત્તંત્રની દિશાને બદલી નાંખ્યા. નાઝી સરકારની નાણાકીય સહાય ખાનગી નાણાંકીય નિવેશ કરતા છેવટે વધી ગઇ જેથી ખાનગી સિક્યોરિટિસનો હિસ્સો 1933-34માં હતો તે કરતા અડશો થઇ ગયો અને અંદાજે 1935-38 માં અંદાજે 10 ટકા જેટલો થઇ ગયો. ભારે વ્યાવાસયિકો નફા કરોએ ધંધાના આત્મ-નાણાંકીય સહાયને મર્યાદિત કરી દીધા. સૌથી મોટા ધંધા કરનારાઓને નફાના કરોમાંથી મુકિત હતી, જો કે સરકારનું નિયંત્રણ આ બધાનું એટલું વ્યાપક હતું કે તે "ફકત ખાનગી માલિકીનું નામ જ હતું". કરો અને નાણાંકીય સહાયતા વળતરો પણ અર્થતંત્ર નિર્દેશિત કરતી હતી; આંતરિક આર્થિક નિતી - ભય - એ સંમતિ અને અનુપાલન કરવા માટેના પ્રોત્સાહન હતા. નાઝી ભાષા કોઈ પણ વ્યવસાયિક માલિક માટે, જે રાજ્યની જરૂરિયાત સિવાય પોતાનો આત્મ-લાભ કરવા માંગતો હોય તેને માટે મૃત્યુ અથવા કેન્દ્રિકરણ શિબિરો સૂચવતી.

સૈધ્ધાંતવાદી સ્પર્ધા

1918–19 ની જર્મન ક્રાંતિ: ફ્રેકકોર્પ્સ સૈનિકો અને સામ્યવાદી ક્રાંતિકારી કેદીઓ, બવારિયા.

વિશ્વ યુધ્ધ I પછી જર્મન નાઝીવાદ અને બોલ્શીવીક સામ્યવાદ, જર્મનીની સરકાર માટે બે મુખ્ય રાજકરણીય દાવેદાર તરીકે ઉભર્યા, વિશિષ્ટપણે એ કારણે કે વેયમર રીપ્બ્લીક સરકાર અસ્થિર હતી. જે નાઝી ચળવળ બની તે ફાર રાઇટ વેપાર અને યુદ્ધ પછી રાજકિય અસ્થિરતા વખતે જર્મનીમાં થતી બોલ્શેવિક દ્વારા પ્રેરિત ઘુસપેઠ વિરુદ્ધની રાજકીય અવરોધથી ઉત્પન્ન થઇ હતી. વધારામાં કારણ કે 1917 ની રશિયાની ક્રાંતિએ લેનીનવાદને કાયદેસર બનાવી, વ્લાદીમીર લેનીનનું માર્ક્ષીવાદ અર્થઘટન જેને ઘણા જર્મન સમાજવાદીઓને પ્રેરિત કર્યા. 1919માં બર્લીનમાં સ્પાર્ટાસિસ્ટ વિદ્રોહી સામાન્ય હડતાળ અને મુનીકમાં બેવેરિયન સોવિયત રીપ્બ્લીક હડતાળને દબાવવા, વેયમર રીપ્બલીક સરકારે ફ્રિકોર્પ્સ (ફ્રિ કોર્પ્સ), જમણી બાજુના લશ્કરી સમૂહ જે પૂર્વી સૈનિકોના બનેલા હતા તેનો ઉપયોગ કર્યો. ઘણા ફ્રિકોર્પ્સ નેતાઓ, જેમાં અર્નસ્ટ રોહમનો સમાવેશ થાય છે તેઓ, પાછળથી નાઝી પક્ષના નેતા બન્યા.

નાઝીવાદે સફળતાપૂર્વક મતદારો માટે સામ્યવાદ સામે મુકાબલો કર્યો કારણ કે નાઝીવાદ બોલ્શેવિક વિરોધી જર્મન વ્યવસ્થાને તે પસંદ હતું - સામાજિક-આર્થિક સ્થિરતાનો વાયદો કરીને અને - મધ્યમ વર્ગને - રોજગારનો વાયદો કરીને. નાઝીઓએ ખાસ કરીને લમ્બપેનપ્રોલેતરિઆત (બૂધ્ધ શ્રમજીવીઓ) પસંદ હતા જેઓને ડાબેરી પક્ષોએ રાજકીય રીતે મહત્વહીન માની ખારિજ કર્યા હતા. નાઝીનો પરિશ્રમ તરફી પ્રચાર, જેઓ મૂડીવાદ સાથે અસંતુષ્ટ હતા તેઓને પસંદ હતો, જેમાં નફા મર્યાદાનો પ્રચાર કરી, ભાડા નાબૂદ કરી, અને સામાજિક લાભો વધારી (જર્મન નાગરીકો માટે જ), જયારે તેજ સમયે એક રાજકીય આથિર્ક નમૂનાને પ્રસ્તાવિત કરી માર્ક્ષી સમાજવાદના સૈધ્ધાંતિક મતોનો મૂડીવાદને ખતરારૂપે ઉઘાડા કર્યા, એટલે કે વર્ગ ક્લેહ, શ્રમજીવીઓને તાનાશાહી અને કામદાર નિયંત્રિત ઉત્પાદનના સાધનો. સમાજવાદી માઈકલ માનએ ફાશીવાદની પરિભાષા આપી કે "લશ્કરીવાદ થકી રાષ્ટ્ર રાજય નિયંત્રણની શ્રેષ્ઠતા અને સ્વચ્છતા" જેમાં શબ્દ શ્રેષ્ઠતા સામાજિક વર્ગોની સમાપ્તી બતાવે છે જે નવા સંઘટિત અને પવિત્ર લોકોના જન્મ માટે છે: બધા વર્ગોને પરિવર્તિત દ્વારા સમાપ્ત કરવા, બધા "બીજા" (અંદાજે જર્મન જનસંખ્યાના બે તૃતીયાંશ લોકો).

સાદગીભર્યા નાઝી ચુંટણી પ્રચાર, સાદા અભિયાનોથી પ્રભાવિત અને અભિક્રિયાપૂર્ણ સિધ્ધાંતો જે સર્વ-જર્મનવાદની સ્થાપના કરતા હતા, તેને કારણે રૂઢિવાદી જર્મન વ્યવસ્થાના મિત્રો, નાઝીઓની રાજકીય તાકાત, સંચાલન કરવાની ક્ષમતા અને રાજકીય પક્ષ તરીકેની સતત હયાતીને સમજી ના શક્યા. નાઝીવાદના આબાદીવાદ, અ-સામ્યવાદ, અમૂડીવાદ એ તેણે પ્રસિધ્ધિની તાકાત આપી જે તેના પારંપારિક રૂઢીવાદીય પક્ષ જેમ કે ડીએનવીપી (જર્મન રાષ્ટ્રીય જનતા પક્ષ) કરતા પણ વધારે હતી.

ઇતિહાસ

“ડેગર સ્ટેબ ઈન ધ બેક લીજેન્ડ”: એક યહુદી ખંજર જર્મન સેનાને પાછળથી વાર કરે છે. વિશ્વ યુદ્ધ-I ની જર્મનીની હારનો આક્ષેપ દેશભકિત વિનાની જનસંખ્યા, સમાજવાદીઓ, બોલ્શેવીકો વેયમર લોકતંત્ર અને યહુદીઓ પર લગાવવામાં આવેલો. (1919)

નાઝી પક્ષએ તેઓને ગ્રહણ કર્યા તે પહેલાં શબ્દ રાષ્ટ્રીય સમાજવાદ એ ફ્રેન્ચ બુધ્ધિમાન મોરીસ બેરેસ દ્વારા ગઢવામાં આવેલો. તેના અનેકવાદ, વ્યકિતગતવાદ અને ભૌતિકવાદના અસ્વિકાર એ સમોવડ-ક્રાંતિકારી અધિકારના સેમિટિ-વિરોધ અને 19મી શતાબ્દીના ફ્રાંસમાં સ્વાતંત્ર્ય વિરોધી વામપંથના સમાજવાદ, રાષ્ટ્રીયવાદ અને લોકતંત્રવાદના સંયોજન પર આધારિત હતો. ઇતિહાસકાર રોબર્ટ ટુમ્બ્સ આ સમ્મિશ્રણ ને જનરલ જયોર્જ અર્નેસ્ટ બોઉલન્ગરમાં ઉદાહરણરૂપે જુએ છે જે લોકોમાં અને શહેરી વામપંથીઓમાં પ્રસિદ્ધ એક સેનાપતિ અને રાજકારણી હતા.

5 જાન્યુઆરી 1919 ના રોજ લોકસ્મીથ એન્ટોન ડ્રેક્ષલોર અને બીજા પાંચ માણસો એ ડચસ્કે અર્બીટરપાર્ટી (ડીએપી - જર્મન કામદાર પક્ષ) ની સ્થાપના કરી, જે નેશનલસોશ્યાલિજીસ્ટન ડશે આર્બીટરપાર્ટી (એનએસડીએપી) ની પુર્વગ હતી.. જુલાઈ 1919માં રીકશ્વેહર ગુપ્તચર વિભાગે કોર્પોરલ એડોલ્ફ હીટલરને વર્બિનડંગ્સમેન (પોલીસ જાસુસ) તરીકે ડીએપીમા ઘૂસપેંઠ કરવા અને વિમુખ કરવા રવાના કર્યો; તેની બોલીએ એટલાં મુગ્ધ કર્યા કે ડીએપી સભ્યોએ તેને પાર્ટીમાં જોડાવા કહ્યું અને સપ્ટેમ્બર 1919 માં, પોલિસ જાસુસ હિટલર પક્ષનો પ્રચારક બન્યો. 24, ફેબ્રુઆરી 1920ના રોજ ડીએપીનું નામ બદલી રાષ્ટ્રીય સમાજવાદી જર્મન કામદાર પક્ષ કરવામાં આવ્યું, જે હિટલરના ઈચ્છિત નામ "સમાજવાદી ક્રાંતિકારી પક્ષ" ના વિરોધમાં પડયું. પછી એનએસડીએપી પર તેણા નિયંત્રણને મજબૂત કરવા માટે, હિટલરે ડ્રેક્ષલરને પક્ષમાંથી કાઢી મૂકયો અને 29 જુલાઈ 1921માં નેતૃત્વ ધારણ કરી લીધું.

યુદ્ધ પછીના વેયમર જર્મની (1919-1933) સંકટોએ નાઝીવાદ ને એક સિધ્ધાંતવાદ તરીકે મજબૂત કર્યો: પ્રથમ વિશ્વ યુધ્ધ (1919-18) માં લશ્કરી હાર, વર્સેલાઈસની સંધિ સાથે આત્મસમર્પણ, આર્થિક મંદી અને એક પછી એક સામાજિક અસ્થાયિત્વ. લશ્કરી હારનું શોષણ અને તેને માફ કરતા, નાઝીવાદે રાજકીય દોલ્ટોસલીજેન્દ ("લીજેડ ઓફ ધ ડેગર સ્ટેબ ઈન ધ બેક") નો પ્રસ્તાવ મૂકયો અને દાવો કર્યો કે શાહી જર્મનના યુધ્ધ પ્રયાસોમાં યહુદીઓ, સમાજવાદીઓ અને બોલ્શેવીકો દ્વારા આંતરિક ઈરાદાપૂર્વકની તોડફોડ થઇ હતી. એ પ્રસ્તાવિત કરીને કે રીકવેયર ની હાર જર્મનીમાં નહતી થઈ, ભાંગફોડિયામાં તેમના રાજકીય વિરોધીઓમાં દેશભકિતની કમીનો સમાવેશ થાય છે, વિશિષ્ટરૂપથી સામાજિક લોકતંત્ર અને એબર્ટ સરકાર, જેમની પર નાઝીઓ દેશદ્રોહી હોવાનો આરોપ કરે છે.

"સ્ટેબ ઇન ધ બેક" લિજેન્ડનો ઉપયોગ કરીને નાઝીઓએ જર્મન યહુદીઓ અને બીજા લોકો જેઓને તેઓ બીન જર્મન માનતા હતા તેઓ પર આરોપ મુક્યો કે તેઓએ વધારે રાષ્ટ્રીય વફાદારી પ્રાપ્ત કરી છે, અને તેથી જુડેનફ્રેજ (યહુદી સવાલ)ને લઈ જર્મન સેમિટિ-વિરોધ વધારે તીવ્ર કર્યો, બારેમાસ સુધી પ્રસિદ્ધ રહેતી ફાર રાઇટ રાજકીય અફવા, જયારે વંશીય વોલ્કિશ્ચ ચળવળ અને તેમની રોમાન્ટીક રાષ્ટ્રવાદની રાજનિતી મજબૂત ગ્રોડશલેન્ડ સ્થાપવા માટે મજબૂત હતી. પ્રારંભિક નાઝીવાદના વિચારો વોલ્કિશ્ચ ચળવળની ભૂતકાળની જર્મન સંસ્કૃતિના મૂળમાંથી અને એરિયોસોફીના અંધ-વિશ્વાસ, એક મંત્રતંત્રશાસ્ત્ર જે જર્મેનિક લોકોને આર્યન જાતિના સૌથી પવિત્ર ઉદાહરણોરૂપે પ્રસ્તુત કરે છે, જેમની સંસ્કૃતિ રુનિક ચિન્હો અને સ્વસ્તિક દર્શાવે છે, તેમાંથી ઉત્પન્ન થયા હતા. આરિયોસોફસમાંથી, ફકત થુલે-ગેસેલસ્કાફ (થુલે સમાજ) મ્યુનીકમાં નાઝીવાદના મૂળના લક્ષણો બતાવે છે; તેઓએ ડીએપીને પ્રાયોજિત કરી હતી.

બઢતી અને દૃઢીકરણ

નર્નબર્ગ રીકર્સ પાર્ટી દિવસ: નાઝી પાર્ટીના નેતા એડોલ્ફ હિટલર અને એસએ નેતા અર્નેસ્ટ રોહમ ઓગસ્ટ 1933.

મતો જે નાઝીઓએ 1932 ની ચુંટણીમાં મેળવ્યા તેને તેઓને વેયમર રીપબ્લીક સરકારના સૌથી મોટા સંસદીય દળના રૂપમાં નાઝી પક્ષને સ્થાપિત કરી. ડોલ્ફ હિટલરને જર્મનીના ચાન્સેલર તરીકે 30 જાન્યુઆરી 1933માં નિયુકત કરવામાં આવ્યા અને તેની એક પછી એક કચેરીઓના દૃઢીકરણ અને તેમના એક પછી એક તાનાશાહી સત્તાઓએ ત્રીજા રીક (ડ્રીટે રીક ) ની સ્થાપના કરી, નાઝી જર્મનીને પવિત્ર રોમન સામ્રાજય (962-1800) ના પ્રથમ રીક ના અને જર્મન સામ્રાજય (1817-1918) ના બીજા રીક ના ઐતિહાસિક ઉત્તરાધિકારી તરીકે સૂચિત કર્યું. નાઝીવાદ હેઠળ, જર્મનીના બે કાયદાકીય નામ અપાયા ડશેસ રીક (જર્મન રીક) અને ગોડશેસ રીક (ગ્રેટર જર્મન રીક). 1934માં સત્તાના પ્રથમ વર્ષે નાઝી પક્ષે જાહેર કર્યું કે ડ્રીટે રીક એ ટાઉસેન્ડહરીજસ રી ક (હજાર વર્ષનું સામ્રાજય) હશે; પરંતુ તે ફકત બાર વર્ષ જ જીવ્યું.

27 ફેબ્રુઆરી 1933ની રીકસ્ટેગની આગ, એ એડોલ્ફ હિટલરનો તેના રાજકીય વિરોધીઓને દબાવવા માટેનો રેશન ડે’ટાટ હતો. બીજા દિવસે 28 ફેબ્રુઆરીએ તેને વેયમર રીપ્બ્લીક રાષ્ટ્ર નેતા પોલ વેન હીનડનબર્ગને સમજાવ્યા કે તેને જર્મન ચાન્સેલરના હકકે, સરકારી સ્વતંત્રતા અને જર્મન સંધીય રાજયોની સરકારને સ્થગિત કરવા આપાતકાલિન સત્તાની પરવાનગી આપે. 23 માર્ચે, એક અમલીકરણ કાયદા (ચાર વર્ષનો રાષ્ટ્રપતિત્વ આદેશ કાયદો સત્તા, રીકસ્ટેગ અવગણના કરીને) સાથે, રીકસ્ટેગ એ ચાન્સેલર એડોલ્ફ હિટલરને તાનાશાહી સત્તા અર્પણ કરી, જેમણે પછીથી આદેશ દ્વારા, વ્યકિતગતરૂપે જર્મન રાષ્ટ્રની રાજકીય આપાતકાલિન સ્થિતિઓની વ્યવસ્થા કરી. વધારામાં, પછી સંપૂર્ણ સત્તાને પરોક્ષ રીતે હાંસિલ કરી, નાઝીઓએ અધિનાયકવાદી નિયંત્રણની સ્થાપના કરી; તેમને મજૂદર સંગઠનો અને રાજકીય પક્ષોનો અંત લાવી દીધો; અને તેમના રાજકીય વિરોધીઓને જેલમાં કેદ કરી દીધા; પ્રથમ તો વિલ્ડે લાગેર માં, સુધ્ગારાયેલ શિબિરોમાં અને પછી કેન્દ્રિયકરણ શિબિરોમાં. નાઝીવાદની સ્થાપના થઇ ગઇ, છતાં એ રીકસ્વેર નિષ્પક્ષ જ રહયા, અને જર્મની પર નાઝી સત્તા પરોક્ષ રહી અને ના કે સંપૂર્ણ.

તેની સરકારના અને તેના પક્ષના રાજકીય શત્રુઓનો ખાત્મો કર્યા બાદ, હિટલરે પછી નાઝી પક્ષમાંથી તેના દુશ્મનોનો સફાયો કર્યો, ખાસ કરીને સ્ટેમાબ્ટેલંગ (એસએ) ના નેતા અર્નસ્ટ રોહમના અને ગ્રેગર સ્ટ્રેચર, નાઝી ડાબા પક્ષના નેતાના મિત્રોનો. 1934 માં કુપ ડે’ટાટ માટે નાઝી સરકાર માટે રીકસ્વેર ના સમર્થનને સુનિશ્ચિત કરવા તેઓની નાઈટ ઓફ ધ લોગ નાઈવ્સ શુધ્ધીકરણ દરમિયાન હત્યા કરવામાં આવી; પછી 2 ઓગસ્ટ 1934 ના રોજ રાષ્ટ્રપતિ વોન હીન્ડનબર્ગના મૃત્યુ પર રાષ્ટ્રપતિ અને જર્મનીના ચાન્સેલર તરીકે એડોલ્ફ હીટલરે પરોક્ષ સંપૂર્ણ સત્તા મેળવિ; તેમ છતાં રીકસ્વેર હજી ઔપચારિક રીતે તેઓનો સ્વીકાર નહતું કરતું.

સાંસ્કૃતિક રૂપથી નાઝીવાદને જર્મન જીવનની રાહ રૂપે દઢ કરવા, હિટલર સરકારે રાષ્ટ્રીય રૂપથી યહુદી ઉદ્યોગોના નાઝી બહિષ્કારને અસરકારક કર્યું (1 એપ્રિલ 1933), સત્તા ધારણ કર્યા પછી ત્રણ મહિનામાં જ; પહેલાં હીન્ડનબર્ગ સરકારે અધિકૃત સેમિટિ-વિરોધીનો ગમેતેમ ઉપયોગ કરતા હતા પરંતુ 1935 ના નાઝી નુરેમબર્ગ કાયદાઓએ કાયદાકીય, પદ્ધતિસર યહુદી અત્યાચારોની સ્થાપના કરી. આંતરરાષ્ટ્રિય સાર્વજનિક ઉપભોગ માટે 1936 ઉનાળું ઓલિમ્પિક્સ દરમિયાન દેખિતો સેમિટી-વિરોધ ઓછો કરી દેવાયો, પરંતુ પછીથી સંપૂર્ણ રીતે પુન:નિયુક્ત કરવામાં આવ્યો. 1936માં નાઝી જર્મની અને શાહી જાપાનએ કોમીન્ટર્ન વિરોધી સંધિને લઈને સમજોતો કર્યો, જે સોવિયેટ યુનિયનની વિદેશી નીતિઓનો પ્રતિકાર કરતી હતી, જે પછીથી ઈટલી સાથેના ટ્રાપાર્ટાઇટ સંધિ એટલે કે ત્રિ-પક્ષીય સમજોતા માટેનો આધાર બન્યો, જે એક્ષીસ સત્તાઓનું મૂળ હતું.

વિશ્વ યુદ્ધ-2

મુખ્ય લેખ: World War II

thumb|300px|right|નાઝીવાદનો અંત: રિકસ્ટેગ પર સોવિયત સંઘનો ઝંડો.(યેવગેની ખેલદેઇ) નાઝીઓ વર્સેઈલ્સની સંધિ મુજબ જે જર્મનીએ અર્પણ કરેલા હતા તે પ્રદેશોનો કબજો ગ્રોડશલેન્ડ (ગ્રેટર જર્મની) ની સ્થાપના કરવા માટે લેવા માગતા હતા. આમાં ડેન્જીંગની ફ્રી સીટીનો સમાવેશ થાય છે, જેના પર સંધિ મુજબ પોલેન્ડનો સિમિત હક હતો. જયારે ડેનજીંગને મેળવવાની કૂટનિતિ અસફળ રહી, નાઝી જર્મની અને સોવિયેટ યુનિયનએ 23 ઓગસ્ટ 1939ના રોજ મોલોટેવ-રોબનટ્રપ સંધિ પર સહી કરી. 1939માં ફ્રાન્સ અને યુનાઈટેડ કિંગડમ એ જર્મનીના પોલેન્ડ પરના આક્રમણની પ્રતિક્રિયારૂપે જર્મની સામે યુધ્ધ જાહેર કર્યું. તેજ રીતે યુએસએસઆર એ પૂર્વ તરફથી પોલેન્ડ પર હુમલો કર્યો. પોલેન્ડ અસ્થાપિત થઈ ગયું અને જર્મની, ફ્રાન્સ અને યુકે વચ્ચેનું યુધ્ધ ચાલુ રહયું.

1940માં, નાઝી જર્મનીએ ફ્રાન્સમાં ફ્રેન્ચ અને અંગ્રેજી ખંડની સેના પર હુમલો કર્યો અને તેણે હરાવી અને દેશ કબજે કરી દીધો. પછી બ્રિટનનું યુદ્ધ (જુલાઇ-ઓકટોબર 1940) થયું અને ઠપ્પ થઈ ગયું, માટે જર્મનીએ પૂર્વી તરફ હુમલો કર્યો એવું માની કે જો યુએસએસઆર પરાજિત થઈ ગયું તો યુકે જર્મની સાથે શાંતિ માટે દાવો કરશે. 1941 માં જર્મની, અને તેણા એક્ષીસ રાષ્ટ્રમિત્રો એ ઓપરેશન બરબરોસ્સા સાથે યુએસએસઆર પર હુમલો કર્યો (22 જુન - 5 ડિસેમ્બર 1941). પ્રારંભિક સફળતાઓ મળ્યા છતાં લાલ સેનાએ તેમને મારી ભગાડયા. સ્ટેલિનગ્રેડના યુધ્ધ પછી (17 જુલાઈ 1942 - 2 ફેબ્રુઆરી 1943) યુએસએસઆર એ પ્રતિકાર હુમલો કર્યો અને એક્ષીસ આક્રમણકારોને રશિયામાંથી મારી ભગાડયા, પછી જર્મની તરફ પશ્ચિમમાં પ્રગતી કરતા આગળ વધ્યા. 6 જુન 1944 ના રોજ, એંગ્લો અમેરીકન નોરમન્ડી આક્રમણમાં એલાઈડ સેના ફ્રાન્સમાં ઊતરી, અને પૂર્વ તરફ રેડ સેનાને મળવા તરફ પ્રયાણ કર્યું અને બેટલ ઓફ બર્લિનમાં નાઝી જર્મનીને પરાજિત કર્યું (16 એપ્રિલ - 2 મે 1945).

નાઝીકરણનો અંત

મુખ્ય લેખ: Denazification

બીજા વિશ્વયુધ્ધમાં નાઝી જર્મનીની હાર પછી, એલાઈડ રાષ્ટ્રોએ જર્મન અને ઓસ્ટ્રિયન સંસ્કૃતિ, સમાજ, પ્રેસ અર્થતંત્ર, ન્યાયતંત્ર અને રાજકારણને નાઝીવાદના કોઈપણ અવશેષોથી પણ સ્વતંત્ર કરવા માટેના અભિયાન પર આરોહણ કર્યું. તેઓએ પ્રભાવકારી સ્થાન પર હોય તે બધાને કાઢી મૂક્યા અને નાઝી શાસન સાથે જોડાયેલી સંસ્થાઓને વિખેરી નાખી અથવા તો તેઓને સત્તા વગરની કરી દીધી.

પ્રસિધ્ધ સંસ્કૃતિમાં નાઝીવાદ

વધુ માહિતી: [[Adolf Hitler in popular culture and Nazi chic]]

ચિત્ર:New Adventures of Hitler.jpg

હિટલરના નવા પરાક્રમો (ક્રાઈસીસ નં 48, સ્ટેફન યિઓવેલ)

પ્રસિધ્ધ અમેરીકન સંસ્કૃતિમાં શબ્દ નાઝી , ફ્યુહરર , ફાશીવાદ , ગેસ્ટાપો અને હિટલર શબ્દો એ સત્તાધારી લોકોને વર્ણવવા માટે ઉપયોગ થતા દુરવ્યવહારના શબ્દો છે; માટે અમેરીકનો વ્યાકરણ નાઝી અને ફેમીનાઝી નો ઉપયોગ કરે છે (નાઝી એનાલોજીસના ગોડવીન કાયદાઓ જુઓ). વધારામાં કાળા શબદો ફ્રેકટુર અને શ્કેવાબાચેર એ નાઝી પ્રચાર સાથે જોડાયેલ છે, નાઝીઓ એ 1941 માં તેમણે ગેરકાનૂની કરાર કરેલા તેમ છતાં. સિનેમામાં, ઈન્ડિયાના જોન્સ શ્રેણીઓ નાઝી વિલનોને પ્રસ્તુત કરે છે; અને વિડિયો ગેમ વેબસાઈટ આઇજીએન નાઝીઓને સૌથી યાદગાર વિડિયો ગેમના વિલન જાહેર કર્યા હતા.

આ પણ જોશો

• બ્રાઉન હાઉસ મ્યુનિક, જર્મની
• જર્મન નાઝીવાદના પરિણામો
• પૂર્વ નાઝીઓ
• ફાશીવાદ
• ફાશીવાદ અને વિચારધારા
• અંતિમ ઉકેલ
• નાઝી જર્મનીની શબ્દાવલી
• એડોલ્ફ હિટલર
• ધી હૌલોકૌસ્ટ, સામૂહિક નરસંહાર
• અંધ રાષ્ટ્રીયતા
• એડોલ્ફ હિટલરના પુસ્તકોની સૂચી
• રાષ્ટ્રીયવાદ
• નેશનલસાશ્યિાલિસ્ટકર રીકસ્બન્ડ ફર લેયબેસુબનગન
• નાઝી મંત્રતંત્રશાસ્ત્ર
• નાઝી પ્રચાર
• નાઝી યુધ્ધ અપરાધિઓ
• નાઝી જર્મની
• નવ નાઝીવાદ
• નાઝી સહકાર્યકર્તાઓની શોધ
• રીકસ્ટેગની આગ
• ત્રીજા રીકના ગીતો
• સ્ટેટોલેટ્રી
• વેયમર ગણરાજય
• વિશ્વ યુદ્ધ-2
• "નાઝી"ના નામથી શરૂ થનાર પાનાઓની સૂચિ

સંદર્ભો

ગ્રંથસૂચિ

• W.S. Allen (1965). The Nazi Seizure of Power: The Experience of a Single German Town 1922–1945. Penguin. ISBN 0-14-023968-5.
• Peter Fritzsche (1990). Rehearsals for Fascism: Populism and Political Mobilization in Weimar Germany. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-505780-5.
• નીકોલસ ગુડરીક કલાર્ક (1985). ધ ઓકલ્ટ રૂટ્સ ઓફ નાઝિસમ: સિક્રેટ આર્યન કલ્ટ્સ એન્ડ થેર ઇન્ફ્લ્યુન્સ ઓન નાઝી આઇડિયોલોજી, ધ એરિસ્પેફીસ્ટસ ઓફ ઓસ્ટ્રેયા અને જર્મની, 1890–1935 . વેલીંગબોરો, ઈંગ્લેન્ડ : ધ એકસેવેરીયન પ્રેસ આઇએસબીએન 0-907061-05-0 (ઘણી પ્રિન્ટો. નવી પ્રસ્તાવના સાથે વિસ્તૃત , 2004, આઈ બી ટોરીસ એન્ડ કું. આઇએસબીએન 1-86064-973-4.)
• ——— (2002). બ્લેક સન: આર્યન કલ્ટ્સ, ઈસોટેરીક નાઝીસમ એન્ડ્ ધ પોલિટિકસ ઓફ આઇડેનટીટી . ન્યુયોર્ક યુનિવર્સિટી પ્રેસ. આઇએસબીએન 0-907061-05-0 (પેપરબેક, 2003. આઇએસબીએન 0-907061-05-0
• વિકટર કેલ્મેપરર (1947). એલટીઆઇ - લિન્ગ્વુઆ ટેર્ટી ઈમ્પેરી.
• Ludwig von Mises (1985 [1944]). Omnipotent Government: The Rise of the Total State and Total War. Libertarian Press. ISBN 0-91-088415-3.
• Robert O. Paxton (2005). The Anatomy of Fascism. London: Penguin Books Ltd. ISBN 0-14-101432-6.
• ડેવીડ રેડલ્સ (2005). હીટલર્સ મઈલેનીયલ રીચ : એપોકેલીપ્ટોક બીલિફ એન્ડ ધ સર્ચ ફોર સાલ્વેશન . ન્યુયોર્ક યુનિવર્સિટી પ્રેસ. આઇએસબીએન 0-907061-05-0
• વોલ્ફગેંગ સેઉર "નેશનલ સાશ્યિાલીઝમ: ટોટલીટેરીઆનિઝમ ઓર ફેસિઝમ?" પાના 404–424 from અમેરિકન હિસ્ટોરીકલ રીવ્યુ , વોલ્યુમ 73, અંક #2, ડિસેમ્બર 1967 માંથી
• Alfred Sohn-Rethel (1978). Economy and Class Structure of German Fascism. London: CSE Bks. ISBN 0-906336-00-7.
• રીચાર્ડ સ્ટેગમેન ગોલ(2003). ધ હોલી રીક : નાઝી કોન્સેપ્શન્સ ઓફ ક્રિશ્ચિયાનિટી, 1919–1945 . કેમ્બ્રીજઃ કેમ્બ્રીજ યુનિવર્સિટી પ્રેસ

બાહ્ય લિંક્સ

• હીટલર્સ નેશનલ સોશ્યિાલીસ્ટ પાર્ટી પ્લેટફોર્મ
• એનએસ-આર્કાઇવ, મૂળ નાઝી લેખોનો સ્કેન કરેલો વિશાળ સંગ્રહ.
• WWII: નાઝી થગ્સ એન્ડ થીંકર્સ - લાઈફ મેગેઝીન દ્વારા સ્લાઈડ શો