લોથલ
 લોથલમાં ગટર વ્યવસ્થાના બાકી રહેલ અવશેષો | |
  Shown within ગુજરાત  લોથલ (India) | |
| સ્થાન | સરગવાલા, ગુજરાત, ભારત |
|---|---|
| અક્ષાંસ-રેખાંશ | 22°31′17″N 72°14′58″E / 22.52139°N 72.24944°E |
| પ્રકાર | રહેઠાણ |
| ઇતિહાસ | |
| સ્થાપના | આશરે ઇ.સ. પૂર્વે ૩૭૦૦ |
| સંસ્કૃતિઓ | સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિ |
| સ્થળની વિગતો | |
| ખોદકામ તારીખ | ૧૯૫૫–૧૯૬૦ |
| સ્થિતિ | ખંડેર |
| માલિકી | જાહેર |
| સંચાલન | ભારતીય પુરાતત્વ ખાતું |
| જાહેર પ્રવેશ | હા |
ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના જુના પાટનગર અમદાવાદથી દક્ષિણ-પશ્વિમે ૮૦ કિલોમીટર જેટલા અંતરે અમદાવાદ જિલ્લામાં આવેલા[૧] ભાલ વિસ્તારમાં આવેલા લોથલની શોધ ઇ. સ. ૧૯૫૪ ના નવેમ્બર માસમાં કરવામાં આવી હતી. લોથલ શબ્દનો અર્થ મૃત્યુ પામેલા થાય છે. લોથલ કેન્દ્ર સરકાર દ્રારા રક્ષિત અને રાષ્ટ્રીય મહત્વ ધરાવતી પ્રાચીન જગ્યા છે. લોથલ ખૂબજ જૂની સંસ્કૃતિનું સ્થળ મનાય છે. જેનો સમય ઇ.સ.પૂર્વે ૨૪૫૦થી ૧૯૦૦ સુધીનો માનવામાં આવે છે.[૨] માનવામાં આવે છે કે લોથલમાં માનવ વસ્તીનો પહેલવહેલો વસવાટ થયો હતો. તેમજ ઇ.સ. પૂર્વે ૨૩૫૦માં કુદરતી હોનારતને કારણે તમામ ઘરો આવાસો નાશ પામ્યા. બાદમાં ફરી એકવાર ઊંચા ટેકરા પર નગરનું આયોજન કરવામાં આવ્યું. લોથલમાં સુઆયોજિત નગર-વ્યવસ્થા હતી તે અહીંથી મળેલા વિવિધ અવશેષો જોઇ માલુમ પડે છે. તે સમયે મકાનો પણ વિશાળ હતા. સુવ્યવસ્થિત બજારો, રસ્તાઓ, ગટર વ્યવસ્થા, તે સમયના લોકોની સુઝબુઝનો પરિચય આપે છે. ખાસ કરીને અહીંના મકાનો ભઠ્ઠીમાં પકવેલી ઈંટોમાંથી બનાવવામાં આવ્યા હતા.
પ્રાચીન સમયમાં લોથલ એક મહત્વપૂર્ણ અને સમૃદ્ધ વેપાર કેન્દ્ર હતું, જ્યાં માળા, રત્નો અને મૂલ્યવાન આભૂષણોનો વેપાર પશ્ચિમ એશિયા અને છેક આફ્રિકા સુધી પહોંચતો હતો. મણકો બનાવવા અને ધાતુવિજ્ઞાન માટે તેઓએ જે તકનીકો અને સાધનોનો પહેલ કર્યો તે આજે પણ ઉપયોગમાં છે.[૩]
લોથલને એપ્રિલ 2014માં યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઈટ તરીકે નોમિનેટ કરવામાં આવ્યું છે.[૪]
પુરાતત્વ
[ફેરફાર કરો]ભારતના ભાગલા પછી. ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણે સંશોધન અને ઉત્ખનનનો નવો કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો. ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતમાં ઘણી જગ્યાઓ મળી આવી હતી. 1954 અને 1958 ની વચ્ચે, કચ્છ (ખાસ કરીને ધોળાવીરા) અને સૌરાષ્ટ્રમાં 50 થી વધુ સ્થળોનું ખોદકામ કરવામાં આવ્યું હતું, જેણે કીમ નદી સુધી 500 કિલોમીટર સુધી પ્રાચીન હડપ્પન સંસ્કૃતિની સીમાઓ સ્થાપિત કરી હતી, જ્યાં ભગતરાવ સ્થળ નર્મદા અને તાપ્તી નદીઓને મળે છે.[૫]
સંદર્ભ
[ફેરફાર કરો]- ↑ "Where does history begin?".
- ↑ "Excavations – Important – Gujarat". Archaeological Survey of India. મૂળ માંથી 2011-10-11 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ ૨૫ ઓક્ટોબર ૨૦૧૧.
- ↑ "Excavation Sites in Gujarat - Archaeological Survey of India". web.archive.org. 2011-10-11. મૂળમાંથી અહીં સંગ્રહિત 2011-10-11. મેળવેલ 2023-12-30.CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5918/, UNESCO
- ↑ Bradnock, Robert W.; Bradnock, Roma (2001). Rajasthan & Gujarat handbook. Footprint handbooks (1. ed આવૃત્તિ). Bath: Footprint. ISBN 978-1-900949-92-7.
|edition=has extra text (મદદ)
બાહ્ય કડીઓ
[ફેરફાર કરો]
- ગુજરાતી વિશ્વકોશમાં લોથલ.
- અમદાવાદ જિલ્લા પંચાયતના અધિકૃત વેબસાઇટ પર લોથલ વિષે સંગ્રહિત ૨૦૧૨-૦૧-૧૫ ના રોજ વેબેક મશિન
- લોથલ વિષે ભાલ પ્રદેશની વેબસાઇટ પરનો લેખ સંગ્રહિત ૨૦૧૨-૦૧-૧૫ ના રોજ વેબેક મશિન