ગુલ્મી જિલ્લો, નેપાળ

ગુલ્મી જિલ્લો દક્ષિણ એશિયા સ્થિત આવેલા નેપાળ દેશમાં આવેલા કુલ ૧૪ પ્રાંતો પૈકીના એક એવા લુમ્બિની પ્રાંતમાં આવેલા કુલ ૫ (પાંચ) જિલ્લાઓ પૈકીનો એક તેમજ નેપાળ દેશમાં આવેલા કુલ ૭૫ (પંચોતેર) જિલ્લાઓ પૈકીનો એક જિલ્લો છે. આ જિલ્લાનું વહીવટી વડું મથક તમ્ઘાસ ખાતે આવેલું છે.

લુમ્બિની નેપાળના ક્ષેત્રિય વર્ગીકરણ અનુસાર પશ્ચિમાંચલ વિકાસક્ષેત્રમાં આવતું એક ક્ષેત્ર છે. આ ક્ષેત્રને ૬ જિલ્લામાં વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યું છે.

પરિચય

લુમ્બિની પ્રાંતમાં આવેલા આ ગુલ્મી જિલ્લાની પૂર્વમાં પરબત અને સ્યાંગજા જિલ્લો આવેલો છે, દક્ષિણમાં પાલપા અને અર્ઘખાંચી જિલ્લાઓ આવેલા છે, તેની ઉત્તરે બાગલુંગ જિલ્લો અને પશ્ચિમમાં પ્યુઠાન જિલ્લો છે, જે કોફીની ખેતી માટે પ્રખ્યાત છે. જિલ્લાનું મુખ્ય મથક તમઘાસ છે જે રેસુંગા અને અર્જુન વચ્ચે આવેલું એક પહાડી શહેર છે. હાલમાં, દસ ગ્રામીણ નગરપાલિકાઓ અને બે નગરપાલિકાઓ રેસુંગા નગરપાલિકા અને મુસીકોટ છે.

ગુલ્મી જિલ્લો નેપાળમાં કોફી માટે વ્યાપકપણે જાણીતો છે. તે ઓર્ગેનિક કોફીનો પણ મોટો નિકાસકાર છે. ગુલ્મી કોબાલ્ટ જેવા કુદરતી સંસાધનોથી સમૃદ્ધ છે. અહીં ઉજવાતો માઘે સંક્રાંતિ તહેવાર પ્રવાસીઓ અને સ્થાનિકો બંનેમાં લોકપ્રિય છે. પર્યટનની વિશાળ સંભાવના ધરાવતા મુખ્ય સ્થળમાં ધુરકોટની બિચિત્રા ગુફા, રેસુંગા, તેની સમૃદ્ધ જૈવવિવિધતા અને ધાર્મિક મૂલ્યો સાથે, ગ્યાવા ક્ષેત્ર, ચારપાલા, મુસીકોટ, ઈસ્મા દરબાર, વામી ટકસર અને પૂર્તિઘાટનો સમાવેશ થાય છે. રુરુ (રિદી તરીકે પણ ઓળખાય છે) જિલ્લો નારંગીની ખેતી માટે પણ પ્રખ્યાત છે. અહીંથી વાર્ષિક આશરે ૧૦ કરોડથી વધુ મૂલ્યની નારંગીનું વેચાણ થાય છે જેમાં ભારતમાં થતી નિકાસનો પણ સમાવેશ થાય છે.

વિભાગો

ગુલ્મી જિલ્લો કુલ ૧૨ પાલિકાઓમાં વહેંચાયેલો છે, જેમાં બે નગરપાલિકા અને દસ ગ્રામીણ નગરપાલિકાઓ છે.

નગરપાલિકાઓ

• મ્યુસીકોટ
• રેસુંગા

ગ્રામીણ નગરપાલિકાઓ

• ઈશ્મા
• કાલીગંડકી
• ગુલ્મી દરબાર
• સત્યવતી
• ચંદ્રકોટ
• રુરુક્ષેત્ર
• છત્રકોટ
• ધુરકોટ
• મદાને
• મલિકા

સંદેશાવ્યવહાર

જિલ્લામાં એક મુખ્ય જિલ્લા પોસ્ટ ઓફિસ સહિત ૭૬ પોસ્ટ ઓફિસ અને ૧૪ સ્થાનિક પોલીસ કચેરીઓ છે. અહીં નવ ટેલીસેન્ટર, છ એફએમ રેડિયો સ્ટેશન અને આઠ કેબલ ટીવી નેટવર્કની સુવિધા પ્રાપ્ત છે. નેપાળ ટેલિકોમ અનુસાર, ૨૦૧૫માં જિલ્લામાં ૮૨,૩૧૮ જીએસએમ મોબાઇલ ધારકો હતા.

વસ્તી

૨૦૧૧માં નેપાળની વસ્તી ગણતરી સમયે, ગુલમી જિલ્લાની વસ્તી ૨,૮૦,૧૬૦ હતી. જિલ્લામાં બોલાતી ભાષાઓમાં ૯૬.૨% નેપાળી ભાષા, ૧.૯% મગર ભાષા, ૦.૯% નેવાર ભાષા, ૦.૩% ગુરુંગ ભાષા, ૦.૨% બોટે ભાષા, ૦.૧% કુમ્હાલી ભાષા અને ૦.૧% અન્ય ભાષાઓનો સમાવેશ થાય છે. વસ્તીમાં ૨૫.૩% પહાડી બ્રાહ્મણ, ૨૨.૫% છેત્રી, ૨૦.૭% મગર, ૧૨.૦% કમી, ૪.૮% સરકી, ૩.૭% દમાઈ/ધોલી, ૩.૧% કુમાલ, ૧.૯% સન્યાસી/દસનામી, ૧.૮% નેવાર, ૧.૧% ઠાકુરી, ૧.૦% ઘરતી/ભુજેલ, ૦.૭% ગુરુંગ, ૦.૨% બોટે, ૦.૨% મુસલમાન, ૦.૧% બાદી, ૦.૧% છંત્યાલ, ૦.૧% ગઈને, ૦.૧% અન્ય તેરાઈ અને ૦.૨% અન્ય જાતિઓ છે. વસ્તીના ધર્મોમાં ૯૬.૮% હિંદુ, ૨.૮% બૌદ્ધ, ૦.૨% ખ્રિસ્તી, ૦.૨% મુસ્લિમ અને ૦.૧% અન્ય ધર્મના લોકો વસે છે. જ્યારે સાક્ષરતામાં ૭૨.૫% લોકો વાંચી અને લખી શકતા હતા, ૧.૯% લોકો માત્ર વાંચી શકતા હતા અને ૨૫.૬% લોકો ન તો વાંચી શકતા હતા કે ન તો લખી શકતા હતા.