પ્રભાશંકર સોમપુરા

પ્રભાશંકર સોમપુરા
જન્મની વિગત	૧૩ મે ૧૮૯૬ પાલિતાણા
મૃત્યુ	૧૮ મે ૧૯૭૮
નોંધપાત્ર કાર્ય	સોમનાથ મંદિર પુનરુદ્ધાર
પુરસ્કારો	પદ્મશ્રી (૧૯૭૩)

પ્રભાશંકર ઓઘડભાઈ સોમપુરા (૧૩ મે ૧૮૯૬ - ૨૮ મે ૧૯૭૮) જાણીતા સ્થપતિ અને શિલ્પશાસ્ત્રી હતા. તેઓ પદ્મશ્રીથી સન્માનિત હતા.

જીવનચરિત્ર

તેમનો જન્મ ભારતના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં આવેલા પાલીતાણા ખાતે ૧૩ મે ૧૮૯૬ના દિવસે શિલ્પકળા માટે જાણીતા એવા સોમપુરા પરિવારમાં થયો હતો. સાતમા ધોરણ સુધી ગુજરાતીમાં અને સંસ્કૃતનો અલ્પ અભ્યાસ કરીને તેઓ પોતાના પારિવારીક વ્યવસાયમાં જોડાયા; તેમણે ઘરમાં પૂર્વજોએ સંગ્રહેલા શિલ્પશાસ્ત્રોના ગ્રંથોનો અભ્યાસ પણ કર્યો હતો.

પ્રભાસ પાટણમાં વીખરાયેલા સોમનાથ મંદિરના નવનિર્માણ માટે જે સમિતિ બની હતી તેણે નિર્માણકાર્ય માટેના મુખ્ય સ્થપતિ તરીકે સોમપુરાની નિમણૂક કરી કરી. તેમણે પચાસ લાખ રૂપિયાના ખર્ચે બંધાયેલ આ મંદિરના મહામેરુપ્રાસાદનું આયોજન કર્યું. તેમણે નિર્માણ કરેલાં સ્થાપત્યોમાં શામળાજી મંદિર (પુનરોદ્ધાર) કૃષ્ણ જન્મસ્થાન (મથુરા), રામ મંદિર (દિલ્હી), લક્ષ્મીનારાયણ મંદિર (ઉધના), અંબાજી માતા મંદિર (અંબાજી) વગેરે જાણીતાં છે. એમણે શિલ્પશાસ્ત્રને લગતો 'દિપાર્ણવ' ગ્રંથ પણ પ્રસિદ્ધ કર્યો હતો અને આ જ વિષય પર લગભગ ૧૪ જેટલા ગ્રંથોનું સંપાદન કાર્ય કર્યું હતું.

રાષ્ટ્રપતિએ ચાર હજાર રૂપિયાનો પુરસ્કાર આપીને તેમનું બહુમાન કર્યું હતું અને શંકરાચાર્યે તેમને 'શિલ્પ વિશારદ'ની પદવી આપી હતી. તેમને ૧૯૭૩માં ભારત સરકાર તરફથી પદ્મશ્રી પુરસ્કાર પણ એનાયત થયો હતો.

તેમનું અવસાન ૮૨ વર્ષની વયે ૨૮ મે ૧૯૭૮ના દિવસે થયું હતું.