લાગોસ

Lagos Èkó
Lagos Island as seen from the harbour near Victoria Island.
Flag ની અધિકૃત મહોર મહોર
City of Lagos showing main urban areas
Country	Nigeria
State	Lagos State
LGA	Lagos Island
વિસ્તાર
• શહેેરી	૯૯૯.૬ km2 (૩૮૫.૯ sq mi)
વસ્તી  (2006 census, preliminary)
• શહેર	૭૯,૩૭,૯૩૨
• ગીચતા	૭,૯૪૧/km2 (૨૦,૫૬૯.૯/sq mi)
• શહેરી વિસ્તાર	૭૯,૩૭,૯૩૨
• મેટ્રો વિસ્તાર	૧,૫૫,૦૦,૦૦૦
સમય વિસ્તાર	UTC+1 (WAT)
વેબસાઇટ	http://www.lagosstate.gov.ng/

લાગોસ (pronounced /ˈleɪɡɒs/ ^{(deprecated template)}, અથવા /ˈlɑːɡoʊs/ વિદેશી અથવા યોરૂબા ભાષામાં Èkó ) એ એક બંદર અને નાઇજિરીયામાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું નગરજૂથ છે. હાલમાં તે કૈરો બાદ આફ્રિકાનું સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું શહેર છે, અને હાલમાં તે આફ્રિકાનું સૌથી ઝડપથી (UN-HABITAT, 2008) અને વિશ્વનું સાતમા ક્રમનું સૌથી ઝડપથી વૃદ્ધિ પામતું શહેર હોવાનો અંદાજ છે.

નાઇજિરીયાનું અગાઉનું પાટનગર, લાગોસ એ વિશાળ મહાનગર છે, જેનું સર્જન લાગોસ દ્વીપ જેવી નાની ખાડીઓની અલગ પાડતા દ્વીપ પર થયું છે જે સેન્ડ સ્પિટ જેવા એટલાન્ટિક સમુદ્રના લાંબા કિનારાથી લાગોસ લગૂનના નૈઋત્ય મુખને બચાવે છે. આ કિનારો 100 કિમી પૂર્વ અને પશ્ચિમની મુખના તરફ વિસ્તરેલો છે. પ્રારંભથી લાગોસ લગૂનના પશ્ચિમ કિનારાની મુખ્ય જમીન અને આઇકેજા અને એજિગે જેવા નગરજૂથો સુધી વિસ્તરેલું હતું, હાલમાં તે લાગોસ દ્વીપના 40 કિમી ઉત્તર-પશ્ચિમથી વધારે વિસ્તર્યું છે. લાગોસ આઇકોરોડું, એપી અને બડાગ્રી જેવા સીમા વિસ્તારો ધરાવે છે અને તાજેતરમાં સ્થાનિક સરકારોની સંખ્યા 57 સુધી લઇ જવા માટે વધારે સ્થાનિક કાઉન્સિલની રચના કરવામાં આવી હતી. આ શહેર નાઇજિરીયાની આર્થિક અને નાણાકીય રાજધાની છે.

ઇતિહાસ

ચિત્ર:Lagsunrise.jpg

સૂર્યોદય સમયે લાગોસ દ્વીપ સ્કાયલાઇન

વિક્ટોરિયા દ્વીપ સ્ટ્રીટનું દ્રશ્ય

લાગોસ એ આવોરી લોકોની યોરૂબા વસાહત હતી, જેને પ્રારંભમાં એકો કહેવામાં આવતું હતું. યોરૂબા જ્યારે 'લાગોસ' વિષે બોલે છે ત્યારે હજુ પણ એકો નામનો ઉપયોગ કરે છે, તે એવું નામ છે કે જે યોરૂબા ભાષામાં અસ્તિત્વમાં ન હતું. હાલમાં લાગોસ સ્ટેટમાં આવોરી લોકો મોટા પ્રમાણમાં રહે છે, જેઓ ઓગુન નદીના કિનારે આવેલા આઇશેરી વિસ્તારમાંથી સ્થળાંતરિત થયા હતા. સમગ્ર ઇતિહાસ દરમિયાન, તે સંખ્યાબંધ લડતા વંશીય જૂથોનું કેન્દ્ર હતું જેઓ આ વિસ્તારમાં સ્થાયી થયા હતા. તેની પ્રારંભિક વસાહત દરમિયાન, તેના પર બેનિન સામ્રાજ્યનું પણ રાજ હતું. પોર્ટુગીઝ શોધક રૂઇ દે સિક્વેરાએ 1472માં આ વિસ્તારની મુલાકાત લીધી હતી અને શહેરીની આજુબાજુના વિસ્તારને લાગો દે કુરામો નામ આપ્યું; ખરેખર આજે "લેક્સ" માટેનું હાલનું નામ પોર્ટુગીઝ છે. અન્ય એક વાયકા એવી છે કે લાગોસનું નામ લાગોસ, પોર્ટુગલ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું - જે એક મેરિટાઇમ નગર હતું અને તે સમયે તે પોર્ટુગીઝની આફ્રિકન દરિયા તરફની શોધનું મુખ્ય કેન્દ્ર હતું અને તેનું પોતાનું નામ લેટિન શબ્દ લેકોબ્રિગા પરથી પાડવામાં આવ્યું હતું.

1404-1889 દરમિયાન, તેણે ગુલામોના વેપારના મુખ્ય કેન્દ્ર તરીકે કાર્ય કર્યું હતું, જેના પર ઓબા ઓફ લાગોસ નામના યોરૂબા રાજાએ રાજ કર્યું હતું. 1841માં ઓબા એકિટોયે લાગોસની ગાદી પર સ્થાન મેળવ્યું હતું અને ગુલામોના વેપાર પર પ્રતિબંધ મુકવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો. મેડમ ટિનુબુ તરીકે વિખ્યાત થયેલી લાગોસ મર્ચન્ટ્સે પ્રતિબંધનો વિરોધ કર્યો હતો, અને તેને પદભ્રષ્ટ કરીને તેના ભાઈ ઓબા કોસોકોને સ્થાપિત કર્યો હતો. દેશનિકાલ દરમિયાન, ઓબા એકિટોયે બ્રિટીશને મળ્યા હતા, જેમણે 1807માં ગુલામના વેપાર પર પ્રતિબંધ મુક્યો હતો, અને તેનું પદ મેળવવા માટે ટેકો મેળવ્યો હતો. 1851માં તે લાગોસના ઓબા તરીકે ફરી સ્થાપિત થયા હતા. લાગોસને 1861માં બ્રિટીશ કોલોની તરીકે ખાલસા કરવામાં આવ્યું હતું. તેને પગલે ગુલામોના વેપાર દૂર કરવાની અને પામ અને અન્ય વેપારમાં બ્રિટીશ નિયંત્રણ સ્થાપવાની બેવડી અસર થઇ.

આધુનિક યુગના નાઇજિરીયાનો બાકીનો ભાગ 1887માં જપ્ત કરવામાં આવ્યો, અને જ્યારે 1914માં કોલોની અને નાઇજિરીયાના રક્ષિત રાજ્યની સ્થાપના કરવામાં આવી, લાગોસની જાહેરાત તેના પાટનગર તરીકે થઇ. નાઇજિરીયાએ 1960માં બ્રિટન પાસેથી સ્વતંત્રતા પાછી મેળવી ત્યાર પછી પણ તે પાટનગર બની રહ્યું. નાઇજિરીયન સિવીલ વોર અગાઉની નાઇજિરીયાની આર્થિક તેજીને પરિણામે 1960 અને 1970ના સમગ્ર દાયકા દરમિયાન લાગોસમાં ખૂબ ઝડપથી વૃદ્ધિ જોવા મળી. આ યુદ્ધને બાયફ્રેન વોર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. 1914થી 1991 સુધી લાગોસ નાઇજિરીયાનું પાટનગર રહ્યું હતું. હેતુસર બાંધવામાં આવેલા શહેર અબુજા ખાતે ફેડરલ કેપિટલ ટેરિટરીની સ્થાપના કરવામાં આવી ત્યારે શહેરનો દરજ્જો પાછો ખેંચી લેવામાં આવ્યો. 14 નવેમ્બર, 1991ના રોજ, રાષ્ટ્રપતિને લગતા અને અન્ય સ્વાયત્ત સરકારના કાર્યોને અંતે અબુજાના ન્યૂ કેપિટલ સિટી ખાતે ખસેડવામાં આવ્યા. આમ છતાં, અબુજાનું જ્યાં સુધી બાંધકામ ચાલી રહ્યું હતું ત્યાં સુધી મોટા ભાગના સરકારી કાર્યો લાગોસમાં જ થતા હતા.

ભૂગોળ

લાગોસ મેઇનલેન્ડ

ચિત્ર:Lagos naija.JPG

દરિયા પરથી લાગોસ દ્વીપનું દ્રશ્ય

મોટા ભાગની વસ્તી મેઇનલેન્ડમાં વસે છે, અને મોટા ભાગના ઉદ્યોગો પણ ત્યાં જ આવેલા છે. લાગોસ જેના સંગીત અને રાતના જીવન માટે જાણીતું છે જે યાબા અને સુરૂલિઅરના આજુબાજુના વિસ્તારોમાં આવેલું છે પરંતુ તાજેતરના વર્ષોમાં વધારે નાઇટ ક્લબો દ્વીપ પર સ્થપાઇ છે અને તેને પગલે મુખ્યત્વે વિક્ટોરિયા દ્વીપ એ નાઇટલાઇફનું મુખ્ય આકર્ષણ બની ગયો છે. લાગોસ મેઇનલેન્ડ જિલ્લાઓમાં ઇબ્યુટ-મેટા, સુરૂલિઅર, યાબા (યુનિવર્સિટી ઓફ લાગોસનું સ્થળ) અને આઇકેજા, મુર્તાલા મુહમ્મદ ઇન્ટરનેશનલ એરપોર્ટની જગ્યા અને લાગોસ શહેરના પાટનગરનો સમાવેશ થાય છે.

આઇકોઇ પાડોશ અને વિક્ટોરિયા દ્વીપ તરફનો પુલ

ગ્રેટર લાગોસ માં મુશિન, મેરિલેન્ડ, સોમુલુ, ઓશોડિ, ઓવોરોનસોકિ, ઇસોલો, આઇકોટન, ઇજુ, ઇશાગા, એગ્બેડા, કેતુ, બરિગા, આઇપાજા, અને એજિગ્બોનો સમાવેશ થાય છે.

ચિત્ર:Lagsunrize.JPG

પરોઢિયે વિક્યોરિયા દ્વીપ સ્ટ્રીટનું દ્રશ્ય

લાગોસ શહેર નૈઋત્ય નાઇજિરીયામાં, ગલ્ફ ઓફ જિનીવાના એટલાન્ટિક કિનારે, નાઇજર નદીના મુખત્રિકોણની પશ્ચિમે, 3° 24' ઇ રેખાંશ અને 6° 27' એન અક્ષાંશ પર સ્થિત છે. વધુ વરસાદ ધરાવતા આ પશ્ચિમ આફ્રિકાના કિનારા પર, નદીઓ લાગોસ લગૂન જેવા પાણીથી ભરપૂર લગૂનમાંથી દરિયા તરફ વહે છે. બેડેગ્રી જેવી કેટલીક નદીઓની ખાડી રેતીના પટ્ટામાંથી દ્વારા બનાવતા પહેલા કિનારા પર સમાન રીતે વહે છે. લાગોસ લગૂનમાં લાગોસના બે મુખ્ય શહેરી દ્વીપ, લાગોસ દ્વીપ અને વિક્ટોરિયા દ્વીપ છે. આ દ્વીપો એટલાન્ટિક સમુદ્રમાં જતા લગૂનની મુખ્ય ચેનલ દ્વારા મેઇનલેન્ડથી અલગ પડે છે, જે લાગોસ હાર્બરની રચના કરે છે. આ દ્રીપો વિવિધ કદની નાની ખાડીઓ દ્વારા એકબીજાની અલગ પડે છે અને પુલો દ્વારા લાગોસ દ્વીપ સાથે જોડાય છે. આમ છતાં કેટલીક નાની ખાડીઓનો થોડો ભાગ રેતીથી ભરેલો હતો અને તેના પર બાંધકામ કરવામાં આવ્યું હતું.

લાગોસના દ્રીપો

લાગોસ દ્વીપ

મુખ્ય લેખ: Lagos Island

લાગોસ દ્વીપ કેન્દ્રીય ઔદ્યોગિક જિલ્લો ધરાવે છે. બહુમાળી ઇમારતો એ જિલ્લાની લાક્ષણિકતા છે. આ દ્વીપમાં શહેરના મોટા જથ્થાબંધ બજારો પણ આવેલા છે (જેમકે જાણીતા ઇડુમોટા અને બેલોગન બજારો). આ દ્વીપ નેશનલ મ્યુઝિયમ ઓફ નાઇજિરીયા, મધ્યસ્થ મસ્જીદ, ગ્લોવર મેમોરિયલ હોલ, ક્રિસ્ટ્સ કેથેડ્રલ (સીએમએસ) અને ઓબા પેલેસ પણ ધરાવે છે. પ્રારંભમાં જર્જરિત અવસ્થામાં હોવા છતાં, દ્વીપ પરનો ટિનુબુ સ્ક્વેર એ ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવતું સ્થળ છે; ઉત્તર અને દક્ષિણ રાજ્યના કારભારને અલગ કરીને 1914માં નાઇજિરીયાના સર્જન માટે ભેળવી દેવાનો કાર્યક્રમ થયો હતો.

ચિત્ર:Lagcourt.jpg

આઇકોઇમાં લાગોસ કોર્ટ રેસિડેન્શિયલ એપાર્ટમેન્ટ્સ

આઇકોઇ

આઇકોઇ એ લાગોસ દ્વીપના પશ્ચિમના અડધા ભાગ પર આવેલું છે અને તે લેન્ડફીલ સાથે જોડાય છે. આઇકોઇ એ પાંચ કાવરી નાની ખાડીઓ પરથી મુખ્ય માર્ગને જોડતા પુલ દ્વારા વિક્ટોરિયા દ્વીપ સાથે પણ જોડાય છે. આઇકોઇ નાઇજિરીયાની ફેડરલ સરકારનું મુખ્ય મથક અને સરકારની માલિકીની ઇમારતો ધરાવે છે, જેમાં જુની ફેડરલ સેક્રેટરિએટ કોમ્પ્લેક્સનો સમાવેશ થાય છે. આ કોમ્પ્લેક્ષનું હાલમાં ફરીથી બાંધકામ થઇ રહ્યું છે.

• આઇકોઇમાં મિલિટરી અને પોલિસના બરાક, ઉચ્ચ સલામતી ધરાવતી જેલ અને નાઇજિરીયાની ફેડરલ હાઇ કોર્ટ આવેલી છે.
• આઇકોઇમાં મોટી સંખ્યામાં હોટેલો, નાઇટ ક્લબો, એક મનોરંજન પ્રવૃત્તિઓ માટેનો પાર્ક અને આફ્રિકાનું સૌથી મોટું ગોલ્ફ કોર્સીસ ધરાવે છે.
• અસલમાં મધ્યમ વર્ગના પાડોશી દેશ અને તાજેતરના વર્ષોમાં તે ઉચ્ચ મધ્યમ વર્ગથી ઉચ્ચ વર્ગના લોકો માટે ફેશનેબલ રહેણાંક એન્ક્લેવ બની ગયો છે.
• આઇકોઇમાં વ્યાપારી પ્રવૃત્તિઓ પણ થઇ રહી છે જેમાં ઓફિસો, બેન્કો અને શોપીંગ કોમ્પ્લેક્ષીસની સંખ્યામાં વધારો થયો છે. વ્યાપારી વિભાગ દક્ષિણ-પશ્ચિમ, એસડબ્લ્યુમાં કેન્દ્રીત છે.

ચિત્ર:Lagap.jpg

વિક્યોરિયા દ્વીપ રેસિડેન્શિયલ કોન્ડોસ

વિક્યોરિયા દ્વીપ

વિક્ટોરિયા દ્વીપ તેના પરિશિષ્ટ સાથે લાગોસ દ્વીપના દક્ષિણે આવેલો છે. તેમાં મોંઘી રિયલ એસ્ટેટ સંપત્તિઓ આવેલી છે અને તે કારણે પ્રત્યેક સ્થાનોએ નવા વૈભવી ઘરો અને એપાર્ટમેન્ટ્સ ઉભરતા જોવા મળે છે. આઇકોઇની સાથે વિક્ટોરિયા દ્વીપ લાગોસના પરા વિસ્તારમાં મોટો વિસ્તાર ધરાવે છે જેમાં ઘણા મોટા વેચાણ જિલ્લાઓ આવેલા છે. એટલાન્ટિક તરફના તેના દરિયાકિનારા પર, પર્યાવરણીય રીતે પુન: રચાયેલો બાર બીચ આવેલો છે.

ઇડ્ડો દ્વીપ

લાગોસ દ્વીપના લગૂનના મુખ્ય પટ્ટા પર ઇડ્ડો નામનો નાનકડો દ્વીપ હતો. ઇડ્ડો પણ રેલરોડ ટર્મિનસ છે અને તે મેઇનલેન્ડની નજીક આવેલો છે. હવે તે દ્વીપકલ્પની જેમ મેઇનલેન્ડ સાથે જોડાયેલો છે. આ દ્વીપને ત્રણ પુલ મેઇનલેન્ડ સાથે જોડે છે. જેમાં ઇડ્ડો દ્વીપથી શરૂ થતો કાર્ટર પુલ, ઇકો પુલ (અગાઉ બીજા મેઇનલેન્ડ પુલ તરીકે જાણીતો) અને ત્રીજો મેઇનલેન્ડ પુલ -જે લાગોસ લગૂનમાં થઇ વસ્તી ધરાવતા મેઇનલેન્ડના પરા વિસ્તારમાંથી જાય છે.

આબોહવા

Lagos
Climate chart (explanation)
J F M A M J J A S O N D     13   31 25     41   32 26     84   32 27     146   31 26     202   29 25     316   28 24     243   28 24     122   28 24     160   28 24     125   30 24     40   31 25     15   31 25 Average max. and min. temperatures in °C Precipitation totals in mm Source:
Imperial conversion J F M A M J J A S O N D     0.5   88 77     1.6   90 79     3.3   90 81     5.7   88 79     8   84 77     12   82 75     9.6   82 75     4.8   82 75     6.3   82 75     4.9   86 75     1.6   88 77     0.6   88 77 Average max. and min. temperatures in °F Precipitation totals in inches

લાગોસ અત્યંત ગરમ સવાન્ના આબોહવા ધરાવે છે (કોપ્પેન ક્લાઇમેટ ક્લાસિફીકેશન એડબ્લ્યુ) જે દક્ષિણ નાઇજિરીયાના બાકીના હિસ્સા જેવી છે. અહીં વરસાદની બે મોસમ છે, એપ્રિલથી જૂલાઇ દરમિયાન ભારે વરસાદ પડે છે અને ઓક્ટોબર અને નવેમ્બરમાં નબળા વરસાદની મોસમ છે. ઓગસ્ટ અને સપ્ટેમ્બરમાં સૂકા વરસાદની ટૂંકી મોસમ હોય છે અને ડિસેમ્બરથી માર્ચમાં તેની લાંબી મોસમ હોય છે. મે અને જૂલાઇ વચ્ચેનો માસિક સરેરાશ વરસાદ 300 એમએમ (12 ઇંચ) હોય છે, જ્યારે ઓગસ્ટ અને સપ્ટેમ્બરમાં તે ઘટીને 75 એમએમ (3 ઇંચ) તથા જાન્યુઆરી મહિનામાં વધારે ઘટીને 35 એમએમ (1.5 ઇંચ) થઇ જાય છે. મુખ્ય સૂકી મોસમમાં સહરાના રણ તરફથી હાર્મેટ્ટનના પવનો આવે છે, જે ડિસેમ્બર અને ફેબ્રુઆરી મહિનાના પ્રારંભ વચ્ચે ઘણા મજબૂત હોવાની શક્યતા હોય છે. જાન્યુઆરી મહિનામાં સરેરશા તાપમાન 27°C (79°F) હોય છે અને જૂલાઇમાં તે 25°C (77°F) હોય છે. સરેરાશ રીતે સૌથી ગરમ મહિનો માર્ચ હોય છે; જ્યારે સૌથી ઓછું તાપમાન 29°C (84°F) હોય છે; જૂલાઇ સૌથી ઠંડો મહિનો હોય છે.

વહીવટ અને વસ્તીવિષયક માહિતી

મેટ્રોપોલિટન લાગોસને બનાવતી 16 એલજીએ દર્શાવતો નક્શોમેટ્રોપોલિટન લાગોસ એ સ્ટેટિસ્ટિકલ વિસ્તાર છે અને તે લાગોસ સ્ટેટની જેમ વહીવટી સંસ્થા નથી.લાગોસ સ્ટેટ આ 16 એલજીએમાંથી બનેલો છે અને 4 અન્ય વિશાળ એલજીએ નક્શામાં દર્શાવવામાં આવ્યા નથી.

મેટ્રોપોલિટન લાગોસના 16 એલજીએ

સરકારનો સ્થાનિક વિસ્તાર	જમીનનો વિસ્તાર (કિમી²માં)	વસ્તી[32] (2006 વસ્તીગણતરી)	ઘનતા કે ગીચતા (km² પ્રમાણે રહેવાસીઓ)
એજિગે	11.2	459,939	41,071
અજેરોમિ-ઇફેલોડમ	12.3	684,105	55,474
એલિમોશો	185.2	1,277,714	6,899
આમુવો-ઓડોફિન	134.6	318,166	2,364
એપાપા (લાગોસના મુખ્ય બંદરનું કેન્દ્ર)	26.7	217,362	8,153
ઇટિ-ઓસા (લાગોસના સૌથી મોટા ઔદ્યોગિક કેન્દ્ર અને વિક્યોરિયા દ્વીપ અને આઇકોયિના કેન્દ્રોમાંનું એક, જે નાઇજિરીયાની ફેડરલ સરકારનું અગાઉનું ઘર હતું)	192.3	287,785	1,496
ઇફાકો-ઇજાઇયો	26.6	427,878	16,078
આઇકેજા	46.2	313,196	6,785
કોસોફિ	81.4	665,393	8,174
લાગોસ દ્વીપ (ઐતિહાસિક કેન્દ્ર અને લાગોસ અગ્લોમિરેશનનું વ્યાપારી કેન્દ્ર)	8.7	209,437	24,182
લાગોસ મેઇનલેન્ડ	19.5	317,720	16,322
મુશિન	17,5	633,009	36,213
ઓજો	158.2	598,071	3,781
ઓશોડિ-આઇસોકો	44.8	621,509	13,886
સોમોલુ (ઉર્ફ શોમુલુ)	11.6	402,673	34,862
સુરૂલિરી	23.0	503,975	21,912
મેટ્રોપોલિટન લાગોસ	999.6	7,937,932	7,941

ચિત્ર:Lagos overview.jpg

લાગોસ સ્કાયલાઇન

વહીવટની દ્રષ્ટિએ લાગોસ એ મ્યુનિસિપાલિટી નથી અને આથી શહેરમાં વહીવટીતંત્ર નથી. લાગોસની મ્યુનિસિપાલિટી કે જેના વહીવટ હેઠળ લાગોસ દ્વીપ, આઇકોઇ અને વિક્ટોરિયા દ્વીપ ઉપરાંત મુખ્ય જમીનના ભાગોનો સમાવેશ થાય છે તેનું સંચાલન લાગોસ સિટી કાઉન્સિલ (એલસીસી) દ્વારા થતું હતું, પરંતુ તેને 1976માં વિખેરી નાખવામાં આવી અને તેને કેટલાક સ્થાનિક સરકારી વિસ્તારો (લાગોસ દ્વીપ એલજીએ, લાગોસ મેઇનલેન્ડ એલજીએ અને ઇટી-ઓસા એલજીએ જેવા મુખ્ય)માં વિભાજીત કરવામાં આવી. લાગોસની મ્યુનિસિપાલિટી બહારના મુખ્ય જમીન વિસ્તારોમાં કેટલાક અલગ નગરો અને મુશિન, આઇકેજા અને એજીગી જેવી વસાહતોનો સમાવેશ થાય છે. 1970ના દાયકાની નાઇજિરીયાની ઓઇલની તેજીને પગલે, લાગોસમાં અતિશય વસ્તીવધારો, નિરંકુશ આર્થિક વૃદ્ધિ, અને અસહ્ય ગ્રામીણ સ્થળાંતર થયું હતું. તેને પગલે બાહ્ય નગરો અને વસાહતોનો તીવ્ર ઝડપથી વિકાસ થયો, અને આજે જોવા મળતા ગ્રેટર લાગોસ મેટ્રોપોલિસની રચના થઇ. લાગોસના ઇતિહાસની નિશાનીઓ એલજીએના સ્વરૂપમાં હજુ પણ જોવા મળે છે જે તેમનું સર્જન કરનારી સંસ્કૃતિની અનન્ય ઓળખ દર્શાવે છે.

મોટા ભાગે શહેરી વિસ્તાર માટે આજે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતો શબ્દ લાગોસ ને નાઇજિરીયામાં મેટ્રોપોલિટન લાગોસ કહેવામાં આવે છે, જે લાગોસની અગાઉની મ્યુનિસિપાલિટીના દ્વીપ અને મેઇનલેન્ડ પરા વિસ્તાર બંને ધરાવે છે. લાગોસ સ્ટેટની સરકાર રોડ અને પરિવહન, વીજળી, પાણી, આરોગ્ય અને શિક્ષણ સહિતની સવલતો માટે જવાબદાર છે. મેટ્રોપોલિટન લાગોસ (સ્ટેટિસ્ટીકલ વિભાગ, અને વહીવટી એકમ નહીં) લાગોસ સ્ટેટના 20માંથી 16 એલજીએ સુધી વિસ્તરેલું છે, અને અર્ધ-શહેરી વિસ્તાર સહિત લાગોસ સ્ટેટની લગભગ 88 ટકા વસ્તી ધરાવે છે. લાગોસ શહેર નોંધપાત્ર સંખ્યામાં ગગનચૂંબી ઇમારતો ધરાવે છે, જે તેની સ્કાયલાઇન બનાવે છે. મોટા ભાગની ઉંચી ઇમારતો ડાઉનટાઉન સેન્ટ્રલ બિઝનેસ ડિસ્ટ્રીક્ટમાં આવેલી છે. લાગોસ એ નાઇજિરીયાનું પાટનગર હતું, પરંતુ પાછળથી તે અબુજા બની ગયું છે. અબુજાએ 12 ડિસેમ્બર, 1991ના રોજ સત્તાવાર રીતે નાઇજિરીયાના પાટનગર તરીકેનો દરજ્જો મેળવ્યો. જોકે, આ 1976ના નિયમ નં. 6માં ફેડરલ કેપિટલ બદલવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો.

ચિત્ર:Union bank.jpg

યુનિયન બેન્ક, નાઇજિરીયાની અગ્રણી બેન્કોમાંની એક

લાગોસમાં લાગોસ સ્ટેટ જ્યૂડિશરીની હાઇ કોર્ટ પણ આવેલી છે, જે લાગોસ દ્વીપ પરના જૂના કોલોનિયલ બિલ્ડીંગમાં સ્થિત છે.

લાગોસની વસ્તીગણતરીના આંકડા

2006ના નાઇજિરીયાના રાષ્ટ્રીય વસ્તીગણતરીના આંકડામાં 79,37,932 સાથે મેટ્રોપોલિટન વિસ્તારને દર્શાવવામાં આવ્યો, છતાં આ આંકડા યુએન અને અન્ય વસ્તીગણતરી કરતી સંસ્થાઓ અને વિશ્વભરના જૂથોના મતે અલગઅલગ હતા. લાગોસ સ્ટેટની સરકાર પ્રમાણે લાગોસ સ્ટેટની વસ્તી 17,553,924 હતી. તે લાગોસ સ્ટેટની સરકાર દ્વારા સામાજિક આયોજન માટે હાથ ધરવામાં આવેલી ગણતરી પર આધારિત છે અને તેના મતે લાગોસના મેટ્રોપોલિટન વિસ્તારના રહેવાસીઓ લાગોસ સ્ટેટની કુલ વસ્તીનો 88 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે, મેટ્રોપોલિટન લાગોસની વસ્તી આશરે 15.5 મિલિયન છે. લાગોસ સ્ટેટની સરકાર સામે ખુલાસા પ્રમાણે "લાગોસ સ્ટેટે એ બાબત ગુપ્ત રાખી હતી કે યુએન એજન્સી દ્વારા લાગોસ શહેરી એકત્રીકરણ 2003ની શરૂઆતમાં નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડીને ઓછું કરવામાં આવ્યું હતું. તે ખૂબ મહત્ત્વના અને પ્રતિનિધીરૂપ એવા જાહેર લોકોના સ્થાપિત વિશ્વાસપાત્ર સેકન્ડરી માહિતી, નેશનલ આઇડેન્ટીટી કાર્ડ સ્કીમ અને આઇએનઇસીના 2003 વોટર્સ રજિસ્ટ્રેશન આંકડાઓને સમજવામાં નિષ્ફળ નિવડી હતી. આઇએનઇસી દ્વારા તાજેતરમાં જ જાહેર કરવામાં આવેલા 2007ના મતદારોની નોંધણીના આંકડા વસ્તીગણતરીના પરિણામોની જોગવાઇ સાથે મેળ ખાતા હતા અને વસ્તીના આંકડાને સંપૂર્ણ રીતે પુષ્ટિ આપતા હતા. આથી લાગોસ સ્ટેટના વસ્તીના કામચલાઉ આંક પ્રમાણે તે 9,013,534, હતા, નહીં કે 17,553,924.

2006ની વસ્તીગણતરીના સત્તાવાર પરિણામ પ્રમાણે, મેટ્રોપોલિટન લાગોસમાં 8,048,430 લોકો રહેતા હતા. આ આંકડો અપેક્ષા કરતા ઘણો ઓછો હતો અને તેણે નાઇજિરીયામાં વિવાદને જન્મ આપ્યો હતો. કેન્દ્રીય સ્થાનિક સરકારનો વિસ્તાર અને મેટ્રોપોલિટન લાગોસનું ઐતિહાસિક કેન્દ્ર, લાગોસ દ્વીપ 2006ની વસ્તીગણતરી પ્રમાણે 212,700 વસ્તી ધરાવતો હતો. લાગોસ સ્ટેટના સત્તાધિકારીઓએ 2006ની વસ્તીગણતરીના પરિણામોને વખોડી કાઢ્યા હતા, તેમણે નાઇજિરીયાના નેશનલ પોપ્યુલેશન કમિશન પર સ્ટેટની વસ્તીને ઓછી દર્શાવવાનો આરોપ મુક્યો હતો. નેશનલ પોપ્યુલેશન કમિશન દ્વારા આ આક્ષેપને નકારી દેવામાં આવ્યો હતો.લાગોસ લગભગ બધા જ અંદાજો પ્રમાણે, વિશ્વનું સૌથી ઝડપથી વિકસતું શહેર છે. લાગોસમાં દર વર્ષે વસ્તીમાં 275,000 લોકોનો વધારો થાય છે. 1999માં યુનાઇટેડ નેશન્સે એવી આગાહી કરી હતી કે શહેરનો મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર કે જેમાં 1950માં ફક્ત 290,000 રહેવાસીઓ હતા તેની વસ્તી 2010 સુધીમાં 20 મિલિયન થઇ જશે અને આથી તે વિશ્વના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા ટોચના 10 શહેરોમાં સ્થાન પામશે. લાગોસમાં રહેતા લોકો વચ્ચે સંપત્તિનું મોટા પાયે વિતરણ થયેલું છે. તેમાં ખૂબ ધનવાનથી અત્યંત ગરીબનો સમાવેશ થાય. લાગોસે સમગ્ર નાઇજિરીયા અને બહારથી પણ ઘણા યુવાન લોકો અને કુટુંબોને સારુ જીવન જીવવા વસવાટ માટે આકર્ષ્યા

અર્થતંત્ર

લાગોસમાં બજાર

લાગોસ નાઇજિરીયાનું સૌથી સમૃદ્ધ શહેર છે, અને રાષ્ટ્રની મોટા ભાગની સંપત્તિ અને આર્થિક પ્રવૃત્તિ અહીં કેન્દ્રીત છે. મોટા ભાગના વ્યાપારી અને નાણાકીય ઉદ્યોગો દ્વીપમાં આવેલા સેન્ટ્રલ બિઝનેસ ડિસ્ટ્રીક્ટમાં આવી ગયા છે. અહીં દેશની વ્યાપારી બેન્કો, નાણાકીય સંસ્થાઓ અને મુખ્ય કોર્પોરેશન્સ અને મુખ્ય મથકો આવેલા છે. લાગોસ નાઇજિરીયા તેમજ આફ્રિકાના અન્ય શહેરોની સરખામણીએ ઉંચુ જીવનધોરણે ધરાવે છે.

ચિત્ર:Lagos cbd.jpg

લાગોસ સેન્ટ્રલ બિઝનેસ ડિસ્ટ્રીક્ટ

પોર્ટ ઓફ લાગોસ એ નાઇજિરીયાનું અગ્રણી બંદર છે અને તે આફ્રિકાનું સૌથી મોટું અને સૌથી વ્યસ્ત બંદર છે. તેનો વહીવટ નાઇજિરીયન પોર્ટ્સ ઓથોરિટી કરે છે અને તે મુખ્ય ત્રણ ભાગોમાં વહેંચાયેલો છે: લગોસ બંદર, લાગોસ દ્વીપની બાજુમાંથી આવેલી મુખ્ય ચેનલ, અપાપા બંદર (કન્ટેઇનર ટર્મિનલની સાઇઠ) અને ટિન કેન બંદર, બંને બેડાગ્રી ખાડીમાં સ્થિત છે, જે પશ્ચિમ તરફથી લાગોસ હાર્બરમાં વહે છે. આ બંદર રેલહેડ પણ ધરાવે છે.

આ બંદર પરથી ક્રૂડ ઓઇલની નિકાસમાં વૃદ્ધિ થઇ રહી છે, અને નિકાસના આંકડામાં 1997 અને 2000 વચ્ચે વધારો થયો હતો. ઓઇલ અને પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો નાઇજિરીયાની જીડીપીના 20 ટકા અને વિદેશી ચલણની આવકના 90 ટકા હિસ્સ ધરાવે છે.

પરિવહન

ત્રીજો મેઇનલેન્ડ પુલ

ચિત્ર:Lagbus.jpg

લાગોસ બીઆરટી (BRT) બસ સ્ટોપ.

ધોરીમાર્ગો

લાગોસ પશ્ચિમ આફ્રિકામાં સૌથી મોટું અને સૌથી વિસ્તૃત રોડ નેટવર્ક ધરાવે છે. લાગોસ પરા ભૂપ્રદેશ ધરાવે છે અને હોડીની સેવા પણ ધરાવે છે. શહેરની ભૌગોલિક સ્થિતી તેમજ જંગી વસ્તીવૃદ્ધિને પગલે ધોરીમાર્ગો સામાન્ય રીતે મુખ્ય સમયમાં ખીચોખીચ રહે છે. લાગોસ અને ઘણા ધોરીમાર્ગો અને પુલોથી પણ જોડાયેલું છે. લાગોસના સ્થાનિક માર્ગો ગુણવત્તાની દ્રષ્ટિએ સુંદર રીતે સ્થાપિતથી માંડી ઉબડખાબડ પણ હોય છે. ઝડપી વાહનો માટેના મોટા ભાગના ધોરીમાર્ગો યોગ્ય સ્થિતીમાં છે. લાગોસ ઇબાડન એક્સપ્રેસવે અને લાગોસ એબિઓકુટા એક્સપ્રેસવે એ શહેરના ઉત્તર વિભાગના સૌથી મહત્વાના રૂટ ધરાવતા માર્ગો છે અને તેઓ અનુક્રમે ઓયો સ્ટેટ અને ઓગુન સ્ટેટ વચ્ચે આંતર-રાજ્ય ધોરીમાર્ગનું કામ કરે છે. પશ્ચિમ તરફ ખૂબ ગીચતા ધરાવતો લાગોસ-બેડીગ્રી એક્સપ્રેસવે ફેસ્ટિવલ ટાઉન જેવા નગરો સુધી પહોંચવાની સવલત આપે છે, જે 1977ના ફેસ્ટિવલ ઓફ બ્લેક આર્ટ્સ અને કલ્ચર 77ની ઉજવણીનું સ્થાન હતું.

ચિત્ર:Lagbuss.jpg

આઇકોરોડુ તરફ જતી અને લાગોસ દ્વીપ પર તફાવા બાવેલા સ્ક્વેર ખાતેની લાગોસ બસ ટ્રાન્ઝિટ સિસ્ટમની બસો

બીઆરટી (BRT) (લેગબસ)

ધી લાગોસ મેટ્રોપોલિટન ટ્રાન્સપોર્ટ ઓથોરિટી (લામટા) એજન્સીનું સર્જન તાજેતરમાં જ સ્ટેટના પરિવહનના પ્રશ્નનો ઉકેલ લાવવા માટે કરવામાં આવ્યું. 4 જુન, 2006ના રોજ બસ રેપિડ ટ્રાન્ઝિટ સ્કીમનો પ્રારંભ કરવામાં આવ્યો હતો. લાગોસ સ્ટેટે તાજેતરમાં જ બીઆરટી (BRT) (બસ રેપિડ ટ્રાન્ઝિટ) સિસ્ટમનો અમલીકરણ કર્યો હતો; પ્રથમ તબક્કો ફેબ્રુઆરી 2008માં પૂર્ણ થયો હતો. સમગ્ર શહેરમાં વિશેષરૂપે બીઆરટી (BRT) માટે બનાવવામાં આવેલી લેન્સનો ઉપયોગ કરીને ભવિષ્યમાં વિસ્તરણના આયોજન સાથે હાલમાં આઠ રૂટ પર કામ કરવામાં આવે તેવી અપેક્ષા છે. લાગોસ બીઆરટી (BRT)નો પ્રથમ તબક્કો આઇકોરોડુ રોડ પરથી ફુન્શો વિલિયમ્સ એવન્યુથી સીએમએસ સુધી 12 માઇલ્સ ચાલે છે. એક સપ્તાહના પરિક્ષણ બાદ, આયોજિત સમય કરતા છ મહિના પહેલા 17 માર્ચ, 2008ના રોજ કામગીરીનો આરંભ કરી દેવામાં આવ્યો હતો. એવો અંદાજ મુકવામાં આવ્યો છે કે સિસ્ટમ ભારે અવરજવરના સમય દરમિયાન પ્રત્યેક કલાકે દરેક દિશામાં આશરે 10,000 મુસાફરોને પરિવહનની સેવા આપશે. લામટા બીઆરટી (BRT) કોરિડોર લંબાઇમાં 22 કિલોમિટરના વિસ્તારને આવરી લે છે. આ સિસ્ટમનું સંચાલન બે ઓપરેટરો કરે છે, એનયુઆરટીડબ્લ્યુ કોઓપરેટિવ (નાઇજિરીયન યુનિયન ઓફ રોડ ટ્રાન્સપોર્ટ વર્કર્સ) અને લાગોસ સ્ટેટની સરકારની માલિકીની એસેટ મેનેજમેન્ટ કંપની, લેગબસ, જે પ્રથમ તબક્કાના માઇલ 12થી સીએમએસ બીઆરટી (BRT) લાઇટ સિસ્ટમના અમલીકરણ માટે 180 ઉચ્ચ ક્ષમતાની બસનો ફાળો આપે છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો

લાગોસના વ્યાપારી કેન્દ્ર અને બંદર તરીકેના મહત્ત્વ અને વ્યૂહાત્મક સ્થાનને પગલે તે નાઇજિરીયાના રાષ્ટ્રીયા માર્ગોનો ઉપયોગ કરીને ત્રણ ટ્રાન્સ-આફ્રિકન હાઇવેનો એન્ડ-પોઇન્ટ છે:

• ટ્રાન્સ-વેસ્ટ આફ્રિકન કોસ્ટલ હાઇવે શહેરને છોડે છે કેમકે બેડેગ્રી એક્સપ્રેસ વે બેનિન તેમજ દૂર ડકાર અને નૌકચોટ્ટ સુધી પણ જાય છે.
• પૂર્ણતાના આરે પહોંચેલો અલ્જિયર્સ તરફનો ટ્રાન્સ-સહારા હાઇવે લાગોસ-ઇબાદન એક્સપ્રેસવે આવતા શહેરમાં પૂર્ણ થાય છે.

રેલ (લાગોસ લાઇટ રેલ)

લાગોસ મેટ્રોપોલિસમાં ચાલી રહેલી સુઆયોજિત રેલવે લાઇન 2012માં પૂર્ણ કરવાના આયોજન સાથે તેનું બાંધકામ ચાલી રહ્યું છે.

હોડીઓ

લાગોસ સ્ટેટ ફેરી સર્વિસીઝ કોર્પોરેશન કેટલાક નિયમિત રૂટ પર સેવા આપે છે, ઉદાહરણ તરીકે લાગોસ દ્વીપ અને મેઇનલેન્ડ વચ્ચે આધુનિક હોડી અને વ્હોર્વ્સનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. ખાનગી હોડીઓ લગૂન અને અન્ય ખાડીઓ પર અનિયમિત મુસાફર સેવા આપે છે. ઘણા રૂટ્સ 1Qમાં ઓનબોર્ડ થવાની અપેક્ષા છે.

હવાઇમથકો

લાગોસમાં આફ્રિકાના સૌથી મોટા હવાઇમથકમાંનું એક મુર્તાલા મોહમ્મદ ઇન્ટરનેશલ એરપોર્ટ આવેલું છે, જે ટોચના આંતરરાષ્ટ્રીય મુસાફરો માટે નાઇજિરીયાનું પ્રવેશદ્વાર પણ ગણાય હવાઇમથક આઇકેજાના ઉત્તરીય પરા વિસ્તારમાં સ્થિત છે અને તે સ્થાનિક તેમજ આંતરરાષ્ટ્રીય ટર્મિનલ્સ ધરાવે છે. 2008માં 5.1 મિલિયન મુસાફરો સાથે, આ હવાઇમથક નાઇજિરીયા સમગ્ર એર ટ્રાફિકનો આશરે અડધો હિસ્સો ધરાવતું હતું. મુર્તાલ મોહમ્મદ એરપોર્ટના આઉટબાઉન્ડ ઇન્ટરનેશનલ ટ્રાવેલમાં નાઇજિરીયામાં આવતા કે ત્યાંથી બહાર જતા લોકો એર પેસેન્જરોમાં મોટો હિસ્સો ધરાવે છે. હવાઇમથક ખાતે તાજેતરમાં જ નવા ટર્મિનલના ઉમેરા સાથે સુધારણા હાથ ધરવામાં આવી હતી.

સંસ્કૃતિ

સંગીત અને ફિલ્મ ઉદ્યોગ

લાગોસ તેની સંગીત કળા માટે સમગ્ર આફ્રિકામાં વિખ્યાત છે. લાગોસે નાઇજિરીયા સ્ટાઇલના હિપહોપ (નિન્જા હિપહોપ), હાઇલાઇફ, જુજુ, ફુજી, અને એફ્રોબીટ જેવી વિવિધતા ધરાવતી ઘણી શૈલીઓને જન્મ આપ્યો છે.

ચિત્ર:Nat thrater.jpg

નેશનલ આર્ટ્સ થિયેટર

ચિત્ર:Supereagle.jpg

નાઇજિરીયન સુપર ઇગલ્સ

લાગોસ એ નાઇજિરીયાના ફિલ્મઉદ્યોગનું કેન્દ્ર છે, જેને ઘણીવાર 'નોલિવુડ' કહેવામાં આવે છે. લાગોસ દ્વીપ પરનું ઇદુમોટા બજાર એ મુખ્ય વિતરણ કેન્દ્ર છે. લાગોસના ફેસ્ટેક વિસ્તારમાં ઘણી ફિલ્મોનું નિર્માણ થયું છે. ફિલ્મ ઉદ્યોગની સામે સિનેમા ધીમેધીમે તેના પ્રસંશકો ગુમાવી રહ્યો છે. યોરૂબા ભાષાની ફિલ્મ સિનેમામાં સૌથી વધુ જોવાય છે, ત્યાર બાદ બીજા ક્રમે ભારતીય ફિલ્મો આવે છે. ફિલ્મો અને વિશેષરૂપે યોરૂબા ભાષાની ફિલ્મોનું પાશ્ચાત્ય સમજણ પ્રમાણે લાંબા સમય સુધી પ્રિમીયર યોજાતું નથી. અંગ્રેજી ભાષાની ફિલ્મો પર મુખ્યત્વે ઇગબોસનું નિયંત્રણ હોય છે જે ખૂબ લોકપ્રિય છે અને તે સીધી સ્ટુડિઓમાંથી બજારમાં જાય છે. ઇગાન્મુમાં નેશનલ આર્ટ્સ થિયેટર આવેલું છે - જે નાઇજિરીયામાં પર્ફોર્મીંગ આર્ટ્સનું મુખ્ય કેન્દ્ર ગણાય છે.

રમત-ગમત

વિશ્વના મુખ્ય શહેરોની જેમ ફુટબોલ લાગોસની સૌથી લોકપ્રિય રમત છે. લાગોસની મુખ્ય ફુટબોલ ક્લબોમાં જુલિયસ બર્જર એફસી, ફર્સ્ટ બેન્ક અને સ્ટેશનરી સ્ટોર્સનો સમાવેશ થાય છે. સુપર ઇગલ્સ તરીકે ઓળખાતી નાઇજિરીયા નેશનલ ફુટબોલ ટીમ લાગોસમાં સુરૂલિઅર ખાતે આવેલા નેશનલ સ્ટેડિયમ પર બધી જ રમતોમાં ભાગ લે છે; જોકે હવે બધી જ મેચ અબુજા ખાતેના વિશાળ અને નવા અબુજા નેશનલ સ્ટેડિયમ ખાતે રમાય છે, જે સુપર ઇગલ્સનું ગૃહસ્થાન મનાય છે.

ચિત્ર:Lagbeach.jpg

લાગોસનો લેક્કી બિચ

ચિત્ર:Laghotel.jpg

વિક્યોરિયા દ્વીપમાં એકો હોટેલ અને સ્વીટ્સ.

પ્રવાસન

હાલના ગવર્નર રેજી બેબાતુન્ડે ફેશોલાના વહીવટથી પ્રાપ્ત કરેલા અદ્યતનીકરણના પ્રોજેક્ટને પ્રાપ્ત કર્યા બાદ, લાગોસ એ પ્રવાસીઓ માટે મુખ્ય સ્થાન બની ગયું છે. તે આફ્રિકા અને સમગ્ર વિશ્વના પણ મોટા શહેરોમાં સ્થાન ધરાવે છે. લાગોસ એ વૈશ્વિક શહેર બનવા તરફ કદમ માંડી રહ્યું છે. 25મી એપ્રિલના રોજ યોજાયેલા 2009 એયો કાર્નિવલ એ શહેરને વૈશ્વિક કક્ષાના દરજ્જા તરફનું એક પગલું હતું. હાલમાં, લાગોસ એ પ્રાથમિક ધોરણે ઉદ્યોગ કેન્દ્રી અને ઝડપથી વિકસતા સમુદાય તરીકે ઓળખાય છે. લાગોસ એ એટલાન્ટિક સમુદ્રના કિનારાના રેતાળ બીચ ધરાવે છે. શહેરના લોકપ્રિય બીચમાં બાર બીચ અને લેક્કી બીચનો સમાવેશ થાય છે. આમ છતાં જાન્યુઆરી 2009માં, ખાનગી માલિકીના પ્રાણીસંગ્રહાલયને લાગોસના એપે વિસ્તારમાં ખુલ્લુ મુકવામાં આવ્યું, જેમાં આફ્રિકામાં ઉત્પત્તિ ધરાવતા ઘણા પ્રાણીઓનું કેન્દ્ર છે.આ પ્રોજેક્ટને લાગોસ સ્ટેટ સરકારનું સંપૂર્ણ સમર્થન છે. લાગોસમાં ત્રણ તારકથી માંડી પાંચ તારક સુધીની વિવિધ હોટેલ આવેલી છે. કેટલીક વિખ્યાત હોટેલોમાં શેરેટન હોટેલ એન્ડ ટાવર્સ, ફેડરલ પેલેસ હોટેલ, આઇકોઇ હોટેલ, સોફિટેલ લાગોસ મૂરહાઉસ આઇકોઇ, એકો હોટેલ્સ એન્ડ સ્વીટ્સ, ધી એએચઆઇ રેસિડેન્સ અને ધી પામવ્યૂ મેનોરનો સમાવેશ થાય છે. પ્રવાસીઓ મોટે ભાગે નાઇજિરીયાની સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ, મનોરંજક વાસરો અને લાગોસ શહેરની સજીવતાથી આકર્ષાય છે. આકર્ષક પ્રવાસન સ્થળોમાં ઓબા પેલેસ, નેશનલ મ્યુઝિયમ, શ્રાઇન ઓફ ફેલા અને બીચ રિસોર્ટ્સનો સમાવેશ થાય છે.

શિક્ષણ

લાગોસની સરકાર રાજ્યની શાળાઓનું સંચાલન કરે છે. અહીંની શૈક્ષણિક વ્યવસ્થામાં 6-3-3-4ની પ્રણાલિ છે, જેનું અમલીકરણ સમગ્ર દેશમાં કરવામાં આવ્યું છે (તેમજ અન્ય ઇકોવાસ રાજ્યોમાં પણ). આ પ્રણાલિમાં પ્રાઇમરી, જુનિયર સેકન્ડરી સ્કૂલ (જેએસએસ), સિનીયર સેકન્ડરી સ્કૂલ (એસએસએસ), અને યુનિવર્સિટીની કક્ષાઓ છે. બધાને બાળકોને પ્રથમ નવ વર્ષ દરમિયાન વિશેષ સંભાળ સાથે પાયાનું શિક્ષણ આપવામાં આવે છે. લાગોસમાં સાતસેકન્ડરી સ્કૂલ્સ, યુનિવર્સિટીઓ અને અન્ય વ્યવસાયલક્ષી સંસ્થાઓ આવેલી છે, જેનું સંચાલન સરકાર અથવા ખાનગી સંસ્થાઓના હાથમાં હોય છે.

પોલિટેક્નિક

• યાબા કોલેજ ઓફ ટેક્નોલોજી (YABATECH) : 1934માં સ્થાપાયેલી આ કોલેજ નાઇજિરીયાની પ્રથમ અને આફ્રિકાની ત્રીજા ક્રમની ઉચ્ચ શિક્ષણ આપતી સંસ્થા છે. આ કોલેજ સંસ્કૃતિ અને વારસાનું કેન્દ્ર છે. હાલમાં અહીં 16,000થી વધારે વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ કરે છે.
• લાગોસ સ્ટેટ પોલિટેક્નિક એ ખાનગી પોલિટેક્નિક સહિત 6થી વધારે શાળાઓ ધરાવતી પોલિટેક્નિક છે અને તેની સ્થાપના 25 વર્ષ પહેલા કરવામાં આવી હતી. તેનું મુખ્ય કેમ્પસ શગામુ રોડ પર આઇકોરોડુ ખાતે છે.
• લાગોસ સિટી પોલિટેક્નિક, આઇકેજા - આ નાઇજિરીયાની પ્રથમ ખાનગી પોલિટેક્નિક છે. તેની સ્થાપના 1990માં એન્જિનિયર બાબાતુન્ડે ઓડુફુવાએ કરી હતી. એન્જિ. ઓડુફુવા ઓગુન રાજ્યના આઇજેબુ નોર્થ ઇસ્ટ લોકલ ગર્વન્મેન્ટ એરિયા (I.N.E.L.G)ના ઓકે-આયેમાંથી આવતા હતા.
• ગ્રેસ પોલિટેક્નિક
• વોલેક્સ પોલિટેક્નિક
• ફેડરલ કોલેજ ઓફ ફિશરીજ એન્ડ મરિન ટેક્નોલોજી એ મોનોટેક્નિક છે જે ફિશરીઝ ટેક્નોલોજી, સામાન્ય વિજ્ઞાન, મરિન એન્જિનિયરીંગ અને નોટિકલ વિજ્ઞાનનું શિક્ષણ આપે છે.

યુનિવર્સિટીઓ

યુનિવર્સિટી ઓફ લાગોસ

• ધી પાન આફ્રિકન યુનિવર્સિટી એ મૂળ એક બિઝનેસ સ્કૂલ છે, જે બે એમબીએ (MBA) પ્રોગ્રામ ઓફર કરે છે. 1996માં સ્થપાયેલી અને 2002માં યુનિવર્સિટીનો દરજ્જો પ્રાપ્ત કરનારી આ સંસ્થા લાગોસ બિઝનેસ સ્કૂલ એન્ડ ઓફ એન્ટરપ્રાઇઝ ડેવલોપમેન્ટ સર્વિસીઝ સાથે સંલગ્ન છે. યુનિવર્સિટી કલાના શિક્ષણ પર પણ ભાર મુકે છે.

• યુનિવર્સિટી ઓફ લાગોસ (UNILAG) એ 1962માં સ્થપાયેલ અને 35,000થી વધારે વિદ્યાર્થીઓ ધરાવતી વિશાળ સંસ્થા છે. તેમાં 13 ફેકલ્ટીઝનો સમાવેશ થાય છે, જેનું સંચાલન 4,000થી વધારે કર્મચારીઓ કરે છે.

• લાગોસ સ્ટેટ યુનિવર્સિટી (LASU) એ 1984માં સ્થપાયેલી અને લાગોસ સ્ટેટ ગવર્ન્મેન્ટની માલિકીની એકથી વધારે કેમ્પસ ધરાવતી યુનિવર્સિટી છે. તેનું મુખ્ય કેમ્પસ લાગોસ-બેડેગ્રી પાસે ઓજૂમાં સ્થિત છે.
• નેશનલ ઓપન યુનિવર્સિટી નેશનલ ઓપન યુનિવર્સિટી એ નાઇજિરીયાની પ્રથમ ઓપન યુનિવર્સિટી છે, તે લાગોસના વિક્ટોરિયા દ્વીપના અહમેડુ બેલ્લો માર્ગ પર આવેલી છે
• લાગોસ સ્ટેટ કોલેજ ઓફ હેલ્થ ટેક્નોલોજી (LASCOHET) યાબા - હેલ્થ ઇન્ફોર્મેશન મેનેજમેન્ટ, ફાર્માસિસ્ટ ટેક્નિશીયન, મેડીકલ લેબોરેટરી ટેક્નિશીયન, કમ્યુનિટી હેલ્થ એક્સ્ટેન્શન વર્કર અને એન્વાયર્ન્મેન્ટલ હેલ્થ ટેક્નોલોજી જેવા આરોગ્યને લગતા કોર્સ ચલાવતી નાના કદની સંસ્થા છે, તે યાબામાં સ્થિત છે
• લાગોસ સ્ટેટ યુનિવર્સિટી કોલેજ ઓફ મેડિસીન, (LASUCOM), આઇકેજા
• લાગોસ યુનિવર્સિટી ટિચીંગ હોસ્પિટલ (LUTH), ઇદી-આરબા-મુશિન, લાગોસ.

નવા જિલ્લાઓ

એકો એટલાન્ટિક સિટી

એકો એટલાન્ટિક સિટી એ ભવિષ્યમાં આકાર લેનારુ 21મી સદીનું શહેર છે, જેનું બાંધકામ એટલાન્ટિક સમુદ્ર પાસેથી મેળવેલી જમીન પર થશે. મોટા ભાગની જમીન પાછી મેળવી લેવામાં આવી છે. આ સંભવિત વિકાસ 400000 નિવાસીઓ અને દ્વીપ પર આવાગમન કરતા 250000 મુસાફરોને લક્ષ્યાંક બનાવે છે. આ પ્રોજેક્ટનું આયોજન 1950 અને 1960ના દાયકાઓ દરમિયાનની કિનારાની સ્થિતી પાછી લાવવા અને ધોવાણથી થયેલા નુક્શાનને પાછું વાળવા માટે કરવામાં આવ્યું છે.

નોંધ અને સંદર્ભો

લેગોસ્મિત લાગોસ મેટ્રોપોલિટન કમ્યુનિટી, નાઇજિરીયા

બાહ્ય લિંક્સ

લાગોસ વિષય પર વધુ જાણવા માટે જુઓ:
	શબ્દકોશ
	પુસ્તકો
	અવતરણો
	વિકિસ્રોત
	દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો અને ચિત્રો
	સમાચાર
	અભ્યાસ સામગ્રી

સરકાર

• લાગોસ સરકારની સત્તાવાર સાઇટ
• લાગોસ સ્ટેટ જ્યૂડિશરી બોર્ડ
• લાગોસ નાઇજિરીયા ધી અપ્સ એન્ડ ડાઉન્સ સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૯-૧૭ ના રોજ વેબેક મશિન
• લાગોસના વધુ ચિત્રો સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૮-૩૦ ના રોજ વેબેક મશિન

સમાચાર

• ધી પંચ દૈનિક અખબાર
• ધી ગાર્ડિયન દૈનિક અખબાર
• ધીસ ડે સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૧૨-૦૮ ના રોજ વેબેક મશિન દૈનિક અખબાર
• વેનગાર્ દૈનિક અખબાર
• માયનૈજાન્યૂઝ લાગોસસ્થિત ન્યૂઝ સર્વિસ
• લાગોસ સ્ટેટ ઓનલાઇન સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૦૮-૨૯ ના રોજ વેબેક મશિન લાગોસ કમ્યુનિટી વેબસાઇટ

અન્ય

• લાગોસની શેરીઓનો નક્શો સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૧૧-૦૪ ના રોજ વેબેક મશિન લાગોસનો શેરી કક્ષાનો નક્શો