ગુપ્ત સામ્રાજ્ય
| ગુપ્ત સામ્રાજ્ય | |||||
| |||||
 ગુપ્ત સામ્રાજ્યનો મહત્તમ વિસ્તાર ઇ.સ. ૩૭૫
| |||||
 ગુપ્ત સામ્રાજ્યનો મહત્તમ વિસ્તાર ઇ.સ. ૪૫૦
| |||||
| રાજધાની | પાટલીપુત્ર | ||||
| ભાષાઓ | સંસ્કૃત (સાહિત્યિક અને શિક્ષણ); પ્રાકૃત (લોક) | ||||
| ધર્મ | |||||
| સત્તા | રાજાશાહી | ||||
| પ્રમુખ | |||||
| • | આશરે ત્રીજી સદીનો ઉત્તરાર્ધ | ગુપ્ત (પ્રથમ) | |||
| • | આશરે ઇ.સ. ૫૪૦-૫૫૦ | વિષ્ણુગુપ્ત | |||
| ઐતિહાસિક યુગ | પ્રાચીન ભારત | ||||
| • | સ્થાપના | ઇ.સ. ૪થી સદી | |||
| • | અંત | ઇ.સ. ૬ઠ્ઠી સદીનો ઉત્તરાર્ધ | |||
| વિસ્તાર | |||||
| • | અંદાજીત ૪૦૦ [૧] | 3,500,000 km2 (1,400,000 sq mi) | |||
| • | અંદાજીત ૪૪૦ [૨] | 1,700,000 km2 (660,000 sq mi) | |||
| સાંપ્રત ભાગ | ભારત
પાકિસ્તાન બાંગ્લાદેશ અફઘાનિસ્તાન | ||||
| ચેતવણી: Value not specified for "continent" | |||||
ગુપ્ત સામ્રાજ્ય (સંસ્કૃત:गुप्त साम्राज्य, Gupta Sāmrājya) પ્રાચીન ભારતનું સામ્રાજ્ય હતું, જેની સ્થાપના મહારાજા શ્રી ગુપ્તે કરી હતી. મોટાભાગનાં ભારતીય ઉપખંડમાં ફેલાયેલા આ સામ્રાજ્યનો સમયગાળો આશરે ઈ.સ.૩૨૦ થી ૫૫૦ ગણાય છે.[૩]ગુપ્ત શાસનકાળની શાંતિ અને સમૃદ્ધિને કારણે વિજ્ઞાન અને કલાના ક્ષેત્ર ખુબ ફાલ્યાફૂલ્યા હતા.[૪] આ સમયગાળાને ભારતનો સુવર્ણકાળ કહેવામાં આવે છે[૫] અને આ સમયગાળામાં વિજ્ઞાન અને તકનિકી, ઈજનેરી, કલા, ભાષા-બોલીઓ, સાહિત્ય, તર્કશાસ્ત્ર, ગણિત, ખગોળવિદ્યા, ધર્મ અને તત્વચિંતન જેવા ક્ષેત્રોમાં વ્યાપક શોધ સંશોધનો થયાનું નોંધાયું છે જેણે સામાન્યપણે હિંદુ સંસ્કૃતિનાં તત્વોને પાસેદાર બનાવી ઉજાળ્યા છે.[૬] ચંદ્રગુપ્ત પ્રથમ, સમુદ્રગુપ્ત અને ચંદ્રગુપ્ત બીજો એ ગુપ્ત વંશના ખુબ જ નોંધપાત્ર શાસકો હતા.[૭] ઈસાની ચોથી સદીના સંસ્કૃત કવિ કાલિદાસ ગુપ્તવંશીઓને એકવીશ સામ્રાજ્યોના વિજેતા ગણાવે છે જેમાં ભારતની અંદર અને બહારના એમ બંન્ને જેવાકે, પરસિકાના સામ્રાજ્યો, હુણ, કંબોજ, ઓક્ષસ ખીણની પશ્ચિમ અને પૂર્વે વસતી જનજાતિઓ, કિન્નર, કિરાત વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.[૮]
આ સાંસ્કૃતિક સર્જનાત્મકતાનું શિરોબિંદુ ભવ્ય સ્થાપત્યો, શિલ્પો અને ચિત્રો છે.[૯] ગુપ્તકાળે કાલિદાસ, આર્યભટ્ટ, વરાહમિહિર, વિષ્ણુ શર્મા અને વાત્સ્યાયન જેવા વિદ્વાનો આપ્યા છે જેમણે વિવિધ શૈક્ષણિક ક્ષેત્રોમાં મહાન પ્રગતિ કરી.[૧૦][૧૧] ગુપ્ત કાળમાં વિજ્ઞાન અને રાજકીય વહીવટ નવી ઊંચાઈઓ પર પહોંચ્યા હતા.[૧૨] મજબૂત વ્યવસાઈક સંબંધોએ પ્રદેશને અગત્યનું સાંસ્કૃતિક મથક બનાવ્યો અને આ પ્રદેશનો પ્રભાવ નજીકનાં સામ્રાજ્યો તથા બર્મા, શ્રીલંકા અને દક્ષિણપૂર્વ એશિયાનાં પ્રદેશો પર પણ પડ્યો.[૧૩] એવું મનાય છે કે હાલ ઉપલબ્ધ જુનામાં જુના પુરાણો પણ આ સમયગાળામાં જ રચાયા હતા.
આ પણ જુઓ
[ફેરફાર કરો]નોંધ
[ફેરફાર કરો]- ↑ Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires". Journal of World-Systems Research. 12 (2): 223. doi:10.5195/JWSR.2006.369. ISSN 1076-156X.
- ↑ Taagepera, Rein (1979). "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D". Social Science History. 3 (3/4): 121. doi:10.2307/1170959. JSTOR 1170959.
- ↑ Gupta Dynasty – MSN Encarta. મૂળ માંથી 1 નવેમ્બર 2009 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 4 ડિસેમ્બર 2014.
- ↑ India – Historical Setting – The Classical Age – Gupta and Harsha સંગ્રહિત ૨૦૧૫-૧૦-૧૮ ના રોજ વેબેક મશિન. Historymedren.about.com (17 June 2010). Retrieved on 2011-11-21.
- ↑ N. Jayapalan, History of India, Vol. I, (Atlantic Publishers, 2001), 130.
- ↑ Ancient India. The Age of the Guptas. wsu.edu
- ↑ Gupta Empire in India, art in the Gupta empire, Indian history – India સંગ્રહિત ૨૦૧૭-૦૭-૨૯ ના રોજ વેબેક મશિન. Indianchild.com. Retrieved on 2011-11-21.
- ↑ Raghu Vamsa v 4.60–75
- ↑ Gupta dynasty (Indian dynasty). Britannica Online Encyclopedia. Retrieved on 2011-11-21.
- ↑ Mahajan, p. 540
- ↑ Gupta dynasty: empire in 4th century. Britannica Online Encyclopedia. Retrieved on 2011-11-21.
- ↑ The Gupta Empire of India | Chandragupta I | Samudragupta સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૭-૧૧ ના રોજ વેબેક મશિન. Historybits.com (11 September 2001). Retrieved on 2011-11-21.
- ↑ Trade | The Story of India – Photo Gallery. PBS. Retrieved on 2011-11-21.
સંદર્ભો
[ફેરફાર કરો]- Harle, J.C., The Art and Architecture of the Indian Subcontinent, 2nd edn. 1994, Yale University Press Pelican History of Art, ISBN 0300062176
- Majumdar, R.C. (1977). Ancient India, New Delhi:Motilal Banarsidass, ISBN 81-208-0436-8
- Raychaudhuri, H.C. (1972). Political History of Ancient India, Calcutta: University of Calcutta ISBN 1-4400-5272-7
- Shiv Chhatrapati 14 February 2013 @ 5:43 pm
- Tej Ram Sharma (1978). Personal and geographical names in the Gupta inscriptions. Concept Publishing Co., Delhi.
પૂરક વાચન
[ફેરફાર કરો]- Andrea Berens Karls & Mounir A. Farah. World History The Human Experience.
બાહ્ય કડીઓ
[ફેરફાર કરો]