અમર્ત્ય સેન

અમર્ત્ય સેન
જન્મ	૩ નવેમ્બર ૧૯૩૩
અભ્યાસ સંસ્થા	કેમ્બ્રિજ વિશ્વવિદ્યાલય
વ્યવસાય	અર્થશાસ્ત્રી, Sociologist
જીવન સાથી	નવનીતા દેવસેન, Eva Colorni, Emma Georgina Rothschild
પુરસ્કારો	Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel (૧૯૯૮) Leontief Prize for Advancing the Frontiers of Economic Thought (૨૦૦૦) Global Economy Prize (૨૦૦૭) Catalonia International Prize (૧૯૯૭) honorary doctor of the University of Valencia (૧૯૯૪) Bodley Medal (૨૦૧૯) Albert O. Hirschman Prize (૨૦૧૬) Peace Prize of the German Publishers' and Booksellers' Association (૨૦૨૦)

અમર્ત્ય સેન સીએચ (CH) (બંગાળી: অমর্ত্য সেনઓમોર્તો સેન નો જન્મ 3 નવેમ્બર, 1933) ભારતના જાણીતા અર્થશાસ્ત્રી છે , જેમને 1998માં કલ્યાણ અર્થશાસ્ત્ર અને સામાજિક પસંદગીના સિદ્ધાંત તેમજ સમાજના ગરીબ વર્ગના પ્રશ્નો અંગેના તેમના રસને જોતા આર્થિક વિજ્ઞાન ક્ષેત્રના નોબેલ પુરસ્કારથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. સેન દુકાળના અંગેના તેમણે કરેલા કાર્યો માટે ખાસ્સા વખણાય છે, કારણ કે તેમના આ કાર્યથી ખોરાકની વાસ્તવિક અથવા તો કહેવાતી ઉણપની અસરોને રોકવા અથવા તો મર્યાદિત કરવાના વાસ્તવિક ઉપાયોના વિકાસમાં વેગ મળ્યો છે.

વિગત

તેઓ વર્તમાનમાં થોમસ ડબલ્યુ લામોન્ટ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર અને હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના અર્થશાસ્ત્ર અને તત્ત્વજ્ઞાનના અધ્યાપક છે. તેઓ હાર્વર્ડ સોસાયટી ઓફ ફેલોસના સિનિયર ફેલો છે, આ સાથે ઓલ સોઉલ્સ કૉલેજ, ઓક્સફોર્ડ અને ટ્રિનિટી કૉલેજ, કેમ્બ્રિજના પણ ફેલો છે, જ્યા અગાઉ તેઓ 1998 થી 2004 દરમિયાન માસ્ટર તરીકે સેવા આપી ચૂક્યા છે. ઓક્સબ્રિગેડ કૉલેજમાં શૈક્ષણિક વડા તરીકે તેઓ પહેલા એશિયન અને પહેલા ભારતીય છે.

છેલ્લા ચાલીસ વર્ષોમાં અમર્ત્ય સેનના પુસ્તકોનું ત્રીસથી વધુ ભાષાઓમાં અનુવાદ થઈ ચૂક્યો છે. તેઓ શાંતિ અને સલામતી અર્થવ્યવસ્થાના ટ્રસ્ટી છે. 2006માં ટાઇમ મેગેઝીન દ્વારા તેમને “60 યર્સ ઓફ એશિયન હીરો” તરીકે સૂચિબદ્ધ કરાયા અને 2010માં તેમના ”100 મોસ્ટ ઈન્ફ્લુએન્સલ પર્સન ઓફ ધ યર” યાદીમાં સામેલ કરાયા. ન્યુ સ્ટેટસમેને 2010ની યાદીમાં તેમને “ વર્લ્ડસ 50 મોસ્ટ ઈન્ફ્લુએન્સલ પીપલ હુ મેટર” સમાવેશ કર્યો.

પ્રારંભિક જીવન અને શિક્ષણ

સેનનો જન્મ ભારતના પશ્ચિમ બંગાળમાં શાંતિનિકેતનમાં એક બંગાળી હિન્દુપરિવારમાં થયો હતો. તેમના વડીલોનું મૂળ વતન આમ તો હાલના બાંગ્લાદેશના ઢાંકામાં આવેલ વારી હતું. રવિન્દ્વ નાથ ટાગોરે તેમનું નામ અમર્ત્ય સેન પાડ્યું હોવાનું કહેવાય છે ("અમર્ત્ય"નો અર્થ "અમર"). સેન એક પ્રતિષ્ઠીત પરિવારમાંથી આવે છે: તેમના નાના કિસ્તી મોહન સેન રવિન્દ્રનાથ ટાગોરના નિકટના સહયોગી તેમજ મધ્યકાલીન ભારતીય સાહિત્યના એક પ્રસિદ્ધ વિદ્વાન, હિંદુ ધર્મના તત્ત્વજ્ઞાન પરના અધિકારી, ઉપરાંત વિશ્વ ભારતી યુનિવર્સિટીના બીજા ઉપકુલપતિ હતા. તેમના નાના સુકુમાર સેન ભારતના પહેલા મુખ્ય ચૂટણી કમિશનરના કાકા, અને તેમના ભાઈ અશોક કુમાર સેન કાયદા અને ન્યાય વિભાગમાં કેન્દ્રીય કેબિનેટ પ્રધાન રહી ચૂક્યા છે. સેનના પિતા આશુતોષ સેન અને માતા અમિતા સેનનો જન્મ માનિકગંજ, ઢાકામાં થયો હતો. તેમના પિતા ઢાકા યુનિવર્સિટીમાં રસાયણશાસ્ત્રના પ્રોફેસર અને પશ્ચિમ બંગાળ ગૌણ સેવા આયોગના અધ્યક્ષ હતા.

સેને તેમનું હાઈસ્કુલનું શિક્ષણ સેન્ટ ગ્રેગરી સ્કુલ ઢાકામાં 1941માં બાંગ્લાદેશમાં લીધું. 1947માં ભાગલા સમયે તેમનું પરિવાર ભારતમાં આવ્યું. સેને ભારતમાં વિશ્વ-ભારતી યુનિવર્સિટી સ્કુલ અને પ્રેસિડેન્સી કૉલેજ, કોલકત્તામાં અભ્યાસ કર્યો, અહી તેમણે પ્રથમ વર્ગમાં પ્રથમ નંબર સાથે અર્થશાસ્ત્રમાં બી.એ. (સન્માન) કર્યુ અને 1953માં જાણીતી બેચના સૌથી પ્રતિભાશાળી વિદ્યાર્થી તરીકે ઉભરી આવ્યા. ત્યારબાદ તે જ વર્ષે તેઓ કેમ્બ્રિજમાં ટ્રિનિટી કૉલેજમાં ગયા, જ્યાં તેઓએ પ્રથમ વર્ગ (તારાંકિત પ્રથમ) બી.એ. (BA)(સન્માન) 1956માં પુરુ કર્યુ. કેમ્બ્રિજમાં તેઓ 1956માં કેમ્બ્રિજ મજલિસના અધ્યક્ષ તરીકે ચૂંટાયા. ટ્રિનિટી કૉલેજના સ્નાતકના વિદ્યાર્થી તરીકે તેઓ પ્રશાંતા ચંદ્રા મહાલનોબિસને મળ્યા. મહાલનોબિસ કલકત્તા પરત ફર્યા બાદ તેમણે પશ્ચિમ બંગાળના તત્કાલિન શિક્ષણ પ્રધાન ત્રીગુના સેન સમક્ષ સેનની તરફેણ કરી. કેમ્બ્રિજમાં ટ્રિનિટી કૉલેજમાં અર્થશાસ્ત્રમાં પીએચડી (Ph.D.)માં પ્રવેશ મેળવ્યા બાદ તેઓ બે વર્ષની રજા લઈ ભારત આવ્યા. ત્રીગુના સેને તરત જ સેનને જાદવપુર યુનિવર્સિટીના અર્થશાસ્ત્ર વિભાગના સ્થાપક-વડા અને અધ્યાપક તરીકે નિયુક્ત કર્યા. 23 વર્ષની ઉંમરે થયેલી તેમની આ પ્રથમ નિયુક્તિ હતી. જાદવપુર યુનિવર્સિટીમાં તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન તેમને આર્થિક મેથોડોલોજીસ્ટ એ. કે. દાસગુપ્તા સાથે રહેવાનું સૌભાગ્ય મળ્યું, જેઓ એ પછીથી તેમના સુપરવાઇઝર તરીકે તેમને બનારસમાં શિક્ષણ આપ્યું. બે વર્ષ ભણાવ્યા બાદ 1959માં પીએચડી (Ph.D.)નું શિક્ષણ પુરું કરવા સેન કેમ્બ્રિજ પરત ફર્યા.

ત્યારબાદ સેને ટ્રિનિટી કૉલેજમાં શિષ્યવૃત્તિ જીતી, જેમાં તેઓને ચાર વર્ષ સુધી તેમને ગમતુ કંઈ પણ કરવાની આઝાદી અપાઈ, જે દરમિયાન તત્ત્વજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરતા તેઓએ કેટલાક પ્રખર સુધારણાવાદી નિર્ણયો કર્યા. જે તેમના સંશોધનમાં મોટા પ્રમાણમાં મદદગાર સાબિત થયા. સેન તત્ત્વજ્ઞાનના અભ્યાસને મહત્વને કંઈક આ રીતે સરખાવે છે: “તત્ત્વજ્ઞાનમાં મારા શિક્ષણને વ્યાપ માત્ર એટલા માટે મહત્વપૂર્ણ નથી કે અર્થશાસ્ત્ર સાથે જોડાયેલા મારા મુખ્ય રસના વિષયો તત્ત્વજ્ઞાનના સિદ્ધાંતો સાથે કંઈક અંશે સંકળાયેલા છે,(ઉદાહરણ તરીકે સામાજિક પસંદગીનો સિદ્ધાંત ગાણિતીક તર્કને હેતુપૂર્વક ઉપયોગી બનાવે છે અને નૈતિક તત્ત્વજ્ઞાનને પણ દર્શાવે છે, આથી અસમાનતા અને વિપદાનો અભ્યાસ થાય છે.) પરંતુ એટલા માટે પણ છે કે, તત્ત્વજ્ઞાનનો અભ્યાસ પોતાની જાતમાં ઘણુ બધું આપે છે, તેવું મને લાગે છે.”

સેન માટે ત્યારે કેમ્બ્રિજ એક યુદ્ધભૂમિની સમાન હતું. તે સમયે કેઈન્સિયન અર્થશાસ્ત્રના સમર્થકો તેમજ કેઈન્સના વિરોધાભાસી યોગદાનમાં માનનારા એક તરફ જ્યારે “ નિઓ- ક્લાસીકલ” (નવ શાસ્ત્રીય) અર્થશાસ્ત્રીઓ બીજી તરફ હતા. સેન ભાગ્યશાળી હતા કે તેમને બન્ને તરફની વિચારધારા ધરાવતા અર્થશાસ્ત્રીઓ સાથે ઘનિષ્ઠ સંબધો હતા. આ તરફ તેમના લોકતાંત્રિક અને સહિષ્ણુ સમાજિક પસંદના સારા “અભ્યાસ”ને કારણે સેનની જ કૉલેજ, ટ્રિનિટી કૉલેજ એક મોટા રણદ્વીપમાં ફેરવાતા દૂર રહી. જોકે સામાજિક પસંદગીના સિદ્ધાંત સંદર્ભેના ઉત્સાહના અભાવે ટ્રિનિટી અથવા કેમ્બ્રિજ બન્નેમાંથી એકમાં સેનને તેમની પીએચડી (Ph.D.) નિબંધ માટે અલગ વિષયની પસંદગી કરવી પડી. બીએ (B.A.) પુરુ કર્યા પછી તેમણે તેમનો નિબંધ “ધ ચોઈસ ઓફ ટેકનિક” વિષય પર 1959માં પ્રતિભાશાળી પરંતુ કડક અને અસહિષ્ણુ જોન રોબિનસનની દેખરેખ હેઠળ જમા કરાવ્યો.. ક્વેટિન સ્કિનરના પ્રમાણે કેમ્બ્રિજમાં તેમના સમય દરમિયાન સેન ગુપ્ત સમાજના “પ્રેરિતો”ના સભ્ય હતા..

1960-1961ની વચ્ચે તેમણે મેસેચ્યુસેટ્સ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેક્નૉલોજીમાં મુલાકાતી પ્રોફેસર તરીકે શિક્ષણ આપ્યું. તેઓ બર્કેલે, સ્ટેનફોર્ડ અને કોમેલમાં પણ મુલાકાતી પ્રોફેસર તરીકે રહ્યા.

તેમણે યુનિવર્સિટી ઓફ કલકત્તા અને દિલ્હી સ્કુલ ઓફ ઈકોનોમિક્સમાં અર્થશાસ્ત્રનું શિક્ષણ આપ્યું. (જ્યાં તેમણે તેમની સામૂહિક વિકલ્પ અને સમાજ કલ્યાણ મૈંગ્નમ રચના પુરી કરી) તેઓ 1961 થી 1972 સુધી ત્યાં પ્રોફેસર તરીકે રહ્યા, તે સમયને ડીએસઈ (DSE)ના ઇતિહાસમાં સુવર્ણયુગ માનવામાં આવે છે. 1972માં તેઓ લંડન સ્કુલ ઓફ ઈકોનોમિક્સમાં અર્થશાસ્ત્રના પ્રોફેસર તરીકે જોડાયા, જ્યાં તેઓએ 1977 સુધી ભણાવ્યું. 1977 થી 1986 સુધી તેઓએ ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં શિક્ષણ આપ્યું, જ્યાં તેઓ નુફિલ્ડ કૉલેજ, ઓક્સફર્ડમાં અર્થશાસ્ત્રના પહેલા પ્રોફેસર હતા, અને બાદમાં ઓલ સોઉલ્સ કૉલેજ, ઓક્સફોર્ડમાં રાજનૈતિક અર્થશાસ્ત્રના ડ્રુમ્મોન્ડ અધ્યાપક અને ફેલો રહ્યા હતા. 1986માં હાર્વર્ડમાં થોમસ ડબલ્યુ લામોન્ટ યુનિવર્સિટીના અર્થશાસ્ત્રના પ્રોફેસર તરીકે જોડાયા. 1998માં ટ્રિનિટી કૉલેજ, કેમ્બ્રિજ નિષ્ણાત તરીકે નિયુક્ત થયા. જાન્યુઆરી 2004માં સેન હાર્વર્ડ પરત ફર્યા. તેઓ પહેલાની લંડન ગુઈલ્ડહાલ યુનિવર્સિટીના ઈવા કોલોર્ની ટ્રસ્ટના યોગદાનકર્તા છે.

મે 2007માં તેમની નિયુક્તિ નાલંદા મેન્ટોર ગ્રુપના ચેરમેન તરીકે નાલંદા યુનિવર્સિટીની પરિયોજનાઓના વિસ્તરણ માટે થઈ, જેનો હેતુ બિહારના નાલંદામાં પ્રાચીન શૈક્ષણિક બેઠકને આંતરરાષ્ટ્રીય યુનિવર્સિટીમાં રૂપાતરિંત કરવાનો હતો.

એપ્રિલ 2011માં સેનને કેનેડાની બ્રિટિશ યુનિવર્સિટી ઓફ કોલંબિયા દ્વારા માનદ ઉપાધિથી સન્માનિત કરાશે. ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ સોશિયલ સ્ટડીઝે (આઈએસએસ) 1982માં અમર્ત્ય સેનને તેમની માનદ શિષ્યવૃત્તિથી સન્માનિત કર્યા.

સંશોધન

1960 અને 1970ના પ્રારંભમાં સેનના પેપરે સામાજિક પસંદગી અંગેના સિદ્ધાંતને વિકસાવવામાં મદદ કરી, જે સિદ્ધાંત સૌ પ્રથમ અમેરિકન અર્થશાસ્ત્રી કેન્નેથ એરો જ્યારે રેન્ડ (RAND) કોર્પોરેશન સાથે કામ કરતા હતા તે સમયે તેમના દ્રારા થયેલા કાર્યોમાં ઉજાગર થયો હતો. તેમણે દર્શાવેલા ખૂબ જાણીતા બધા જ મતદાન નિયમોમાં બહુમતિ શાસન, બે-તૃત્યાંશ બહુમતિ અથવા વર્તમાન સ્થિતિ કેટલાક પાયાના લોકશાહી સિદ્ધાંતો સાથે અનિવાર્ય રીતે ઘર્ષણમાં આવે છે. સેનનું સાહિત્યમાં યોગજ્ઞાનમાં તેમના રસની મહિતી દ્વારા સમાજિક પસંદગીના સિદ્ધાંતને વિસ્તારવા તેમજ સમુદ્ધ કરવા માટે જોઈ શકાય છે.

1981માં સેને પોવેર્ટી અને ફેમિનિસ : એન એસે ઓન ઇન્ટાઇટલમન્ટ એન્ડ ડેપ્રિવેશન (1981)નામનું પુસ્તક પ્રકાશિત કર્યું, આ પુસ્તકમાં તેમણે દર્શાવ્યું કે ભૂખમરોએ માત્ર ખોરાકના અભાવે સર્જાય છે એવું નથી પરંતુ ખોરાકની વહેચણી માટેના વ્યવસ્થામાં ઉભી થતી અસમાનતાને કારણે પણ સર્જાય છે. સેનનો ભૂખમરા પ્રત્યેનો રસ તેમના વ્યક્તિગત અનુભવને આધારે આવ્યો હતો.

નવ વર્ષના બાળક તરીકે તેમણે 1943માં બંગાળના દુકાળનો સામનો કર્યો હતો, જેમાં અંદાજે ત્રણ મિલિયન લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. જીવનને ચોંકવનારુ આ નુકસાન બીનજરૂરી હતું, સેને પાછળથી ઉમેર્યું. તેમણે આકડાઓ દ્વારા દર્શાવ્યું કે તે સમયે બંગાળમાં પૂરતો ખાદ્ય પુરવઠો ન હતો. પરંતુ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં જમીન વિહોણા મજૂરો અને શહેરીમાં કામ કરતા લોકો જેવા કે વાળંદ પાસે નાણાનો અભાવ હતો, જેનો અર્થ એ હતો કે જરૂરિયાત વાળા અનાજની કિંમત ગુલાબની જેમ કેટલાક ખાસ પરિબળો જેવા કે બ્રિટિશ સેના સંપાદન, ખરીદીનો ભય, સંગ્રહખોરી અને કિંમતમાં ભંગાણ આ તમામ પ્રદેશમાં સર્જાયેલ યુદ્ધ સાથે જોડાયેલા હતા. ગરીબી અને દુકાળ ની સ્થિતિમાં સેને નોંધ્યું કે દુકાળની કેટલીક ઘટનાઓમાં ખાદ્ય પુરવઠો પ્રમાણમાં ઓછો ન હતો.

ઉદાહરણ તરીકે બંગાળની વાત કરીએ તો અગાઉના વર્ષોમાં અનાજનું ઉત્પાદન નીચું રહ્યું હતું, જો કે તે અગાઉના દુકાળસિવાયના વર્ષોની સરખામણીએ ઉંચુ હતું. આથી સેને અનેક સામાજિક અને આર્થિક પરિબળો જેવા કે મજૂરીમાં ઘટાડો, બેરોજગારી, અનાજની કિંમતમાં વધારો અને કંગાળ ખાદ્ય વહેચણી વ્યવસ્થા જેવા મુદ્દાઓ નોઁધ્યા હતા. આ મુદ્દાઓ એ સમાજના કેટલાક જૂથોમાં તીવ્ર ભૂખમરાની પરિસ્થિતિ ઊભી કરી. તેમનો ક્ષમતા અભિગમ એ હકારાત્મક સ્વતંત્રતા પર આધારિત છે. જે કોઈ એક વ્યક્તિની કંઈક બનવાની અને કંઈક કરવાની વાસ્તવિક ક્ષમતા એ નકારાત્મક સ્વતંત્રતાના અભિગમ કરતા વધુ છે. જે અર્થશાસ્ત્રમાં સામાન્ય છે અને માત્ર બિન-હસ્તક્ષેપ પર કેન્દ્રીત છે.

બંગાળના દુકાળમાં ગ્રામીણ મજૂરોની ખોરાક ખરીદવાની નકારાત્મક સ્વતંત્રતા અસગ્રસ્ત ન હતી.

જોકે તેઓ હજુ પણ ભૂખ્યા છે કારણ કે તેઓ કંઈ પણ કરવા માટે હકારાત્મક રીતે મુક્ત નથી. તેમની પાસે પોષણ માટેની વ્યવસ્થા નથી અને રોગિષ્ટ મનોવૃત્તિથી બચવા માટેની ક્ષમતા પણ તેઓ ધરાવતા નથી.

દુકાળ સંદર્ભેના તેમના કાર્યમાં વધુ જોઈએ તો, આર્થિક વિકાસ ક્ષેત્રે સેનના કાર્યની અસર માવન વિકાસ અહેવાલ માં પણ જોવા મળી હતી. જે યુનાઇટેડ નેશન્સ ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ અંતર્ગત પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો.

આ વાર્ષિક પ્રકાશનમાં વિશ્વના દેશોને તેમના આર્થિક અને સામાજિક પાસાઓને આધારે મૂકવામાં આવ્યા છે, ગરીબી અને અસામાનતાના આર્થિક માપદોંડોના ક્ષેત્રમાં સામાજિક પસંદગીના અન્ય સિદ્ધાતો પણ સેનનું પ્રદાન છે.

વિકાસ અર્થશાસ્ત્ર અંગેનું તેમનું ક્રાંતિકારી પ્રદાન અને સામાજિક નિર્દેશકો એ તેમના લેખ "ઈક્વાલિટીઓફ વોટ" (સમાનતા શા માટે)માં તેમનો ક્ષમતા વિકાસનો ખ્યાલ છે. તેમની દલીલ છે કે સરકારે તેમના નાગરિકોની નક્કર ક્ષમતાઓ વિરુદ્ધ માપન કરવું જોઈએ. આવું એટલા માટે કે ટોચથી નીચે સુધીનો વિકાસ એ હંમેશા માનવ અધિકારોને ઉથલાવી કાઢે છે, આ સાથે લાંબા સમય સુધી આ શબ્દોની વ્યખ્યા શંકાસ્પદ રહે છે (અધિકાર એ એવી વસ્તુઓ છે ફરજિયાત આપવી જરૂરી છે અથવા એવી કોઈ વસ્તુ જે પાછી ખેંચી ન શકાય?).

ઉદાહરણ તરીકે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં નાગરિકોને કાલ્પનિક રીતે જ મત કરવાનો અધિકાર મળેલો છે.

સેનના મતે આ ખ્યાલ સંપૂર્ણ રીતે રીક્ત છે.

નાગરિકોને મળેલા આ અધિકારમાં મત આપવાની ક્ષમતા છે, જોકે પહેલા તેમની પાસે "વ્યવસ્થાતંત્ર" હોવું જોઈએ.

આ વ્યવસ્થાતંત્રનો વિસ્તાર ખૂબ વિશાળ હોઈ શકે છે. જેમ કે શિક્ષણની ઉપલબ્ધતાથી માંડીને, ખૂબ ચોક્કસ જેવા કે મત વિસ્તાર સુધી વાહનવ્યવહારની સુવિધા.

આવા અવરોધો દૂર થયા છે એવું સાચા અર્થમાં ત્યારે જ કહી શકાય જ્યારે તે નાગરિકો પાસે તેમની વ્યક્તિગત પસંદગીનો અધિકાર છે.

દરેક સમાજ પર નિર્ભર છે કે તેઓ સમાજ દ્વારા તેમને ખાતરીપૂર્વક અપાતી લઘુતમ ક્ષમતાઓની યાદી તૈયાર કરે. ઉદાહરણ તરીકે વ્યવહારમાં ક્ષમતા અભિગમ જોવા જઈએ તો માર્થા નુસાબાયુમની વુમન એન્ડ હ્યુમન ડેવલપમેન્ટ (મહિલા અને માનવ વિકાસ) જોઈ શકાય.

ન્યૂયોર્ક રિવ્યુ ઓફ બુક્સ માં તેમણે "મોર ધેન 100 મિલિયન વુમન આર મિસીંગ" (100 મિલિયનથી વધુ મહિલાઓ ગેરહાજર છે) નામનો વિવાદાસ્પદ લેખ લખ્યો હતો. (જૂઓ મિસિંગ વુમન ઓફ એશિયા) જેમાં વિકાસશીલ વિશ્વમાં જાતી વચ્ચે અસમાન અધિકારોને કારણે થયેલા મૃત્યુદરની અસરો અગેનુ વિશ્લેષણ રજૂ થયું છે, ખાસ કરીને એશિયા.

અન્ય અભ્યાસોમાનો એક એમિલી ઓસ્ટર દ્વારા કરવામાં આવ્યો છે, જેમાં તેમની દલીલ છે કે આ એક વધુ પડતી ગણતરી છે, જોકે તેમ છતાં ઓસ્ટર પોતાના જ કેટલાક વિધાનોનું ખંડન પણ કરે છે.

વીસમી સદીના અંતમાં થયેલા મોટા ભાગના અર્થશાસ્ત્રીઓ દ્વારા સીમાંત રીતે ચર્ચા કરાયેલા મુદ્દાઓ સંદર્ભેના તેમના આગ્રહને કારણે સેનને ગ્રાઉન્ડ બ્રેકર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આર્થિક મોડેલમાં આવતા કેટલાક મુખ્ય પડકારો સામે તેમણે અભિયાન ચલાવ્યું છે, જેમાં માનવીય પ્રવૃત્તિને પ્રેરિત કરતા મુખ્ય પરિબળો જેવા વ્યક્તિગત રસો ગ્રહિત છે.

જ્યારે તેમની વિચારધારા આજે પણ અમુક પરિઘમાં રહી છે, આ અંગે કોઈ જ પ્રશ્નાર્થ નથી કે તેમનું કાર્ય અર્થશાસ્ત્રીઓ અને વિકાસ કાર્તાઓ એટલું જ નહી યુનાઇટેડ નેશન્સના મહત્વના ક્ષેત્રોને પુન: અગ્રતાક્રમ અપાવવામાં મદદરૂપ બન્યુ છે.

કલ્યાણ અર્થશાસ્ત્ર એ સમુદાયની સારી અસરના સંદર્ભે આર્થિક નીતિઓનું મૂલ્યાંકન કરવા ઈચ્છે છે. સેન કે જેઓએ તેમની કારકિર્દી જ આવા મુદ્દાઓને સમર્પિત કરી છે, તેઓ "તેમના વ્યવસાયના અંતરઆત્માના અવાજ તરીકે જાણીતા છે".

તેમનું પ્રભાવશાળી પુસ્તક કલેક્ટિવ ચોઇસ એન્જ સોશિઅલ વેલ્ફેર (1970), જેમાં વ્યક્તિગત અધિકારો (મુક્ત વિરોધાભાસની રચના પણ સમાવિષ્ટ છે ) ઉપરાંત ન્યાય, સમાનતા, બહુમતિ શાસન અને વ્યક્તિગત પરિસ્થિતિમાં માહિતીની ઉપલબ્ધતા જેવા મુદ્દાઓએ સંશોધકોએ પાયાના કલ્યાણ પ્રશ્નો સંદર્ભે તેમનું ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવા પ્રેર્યા છે.

સેને ગરીબીને માપવાની પદ્ધતિને એવી રીતે ગોઠવી છે કે, જે દ્વારા પ્રાપ્ત થતી ઉપયોગી માહિતી ગરીબીનો આર્થિક સુધારવામાં મદદરૂપ થાય છે.

ઉદાહરણ તરીકે સમાનતા સંદર્ભેનું તેમનું સૈદ્ધાંતિક કાર્ય ભારત અને ચીનમાં પુરુષોની સરખામણીએ મહિલાઓની તરફેણ શા માટે કરવામાં આવે છે તે સંદર્ભેની દલીલો આપે છે, આ તથ્યો છતાં પશ્ચિમ અને ગરીબ પરંતુ આરોગ્યની રીતે નિષ્પક્ષ દેશોમાં તમામ વયજૂથમાં મહિલાઓનો મૃત્યુ દર ઓછો છે, તેઓ લાંબુ આયુષ્ય ધરાવે છે અને કુલ વસ્તીમાં સારી બહુમતિ ધરાવે છે. સેનનો દાવો છે કે આ વિષમ દર પરિણામ એ સારી આરોગ્ય સેવાઓ અને બાળપણમાં તે દેશોમાં છોકરાઓને મળેલી તકો, સાથો સાથ જાતિ આધારિત ગર્ભપાતને કારણે છે.

સરકાર અને આંતર રાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ ખાદ્ય સંકટનુ વ્યવસ્થાપન કરે છે, જે સેનના કાર્યની અસર છે. તેમના આ અભિગમે એ નીતિકારોને પ્રેરિત કર્યા કે, જેઓ તત્કાલ પીડિતોને દૂર કરવા પ્રયાસો કરે છે, એટલુ જ નહી પરંતુ આ ગરીબોની છીનવાઈ ગયેલી આવક પાછી મળે તેના રસ્તા પણ શોધે, ઉદાહરણ તરીકે જાહેર કાર્યના પોજેક્ટ અને અનાજની કિંમતો સ્થિર રાખવી.

રાજનૈતિક સ્વતંત્રતાના જોરદાર રક્ષક તરીકે સેનનું માનવું છે કે, દુકાળને કારણે લોકશાહીની વ્યવસ્થામાં અવરોધ આવતો નથી, કારણ કે તેમના નેતાઓએ તેમના નાગરિકોની માગ પ્રત્યે વધુ સંવેદનશીલ હોવું જોઈએ.

આર્થિક વિકાસનો લક્ષ્યાંક કે જે પ્રાપ્ત કરવાનો છે તે ક્રમમાં જોઈએ તો, તેમની દલીલ છે કે સામાજિક માળખા જેવા કે શિક્ષણ પ્રણાલીમાં સુધાર અને જાહેર આરોગ્ય દ્વારા આર્થિક સુધારાઓની શરૂઆત કરવી જોઈએ.

ધારણા : સરખામણીએ

અમર્ત્ય સેનને દુકાળ, માનવ વિકાસનો સિદ્ધાંત, કલ્યાણ અર્થશાસ્ત્ર, ગરીબી અંતર્ગતનું તંત્ર, જાતીય અસમાનતા અને રાજકીય ઉદારમતવાદ સંદર્ભે તમણે કરેલા કાર્યો માટે તેમને અર્થશાસ્ત્રના મધર ટેરેસા અને અંતરઆત્માના અવાજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જોકે તેમણે મધર ટેરેસા સાથેની તેમની સરખામણીને નકારતા કહ્યું છે કે જાત સમાધાનને સમર્પિત જીલન શૈલીને ક્યારેય અનુસરવાનો પ્રયાસ તેમણે કર્યો નથી.

વ્યક્તિગત જીવન અને માન્યતાઓ

સેનના પ્રથમ પત્ની નાબાનીતા દેવ સેન હતા, જેઓ લેખક અને સ્કોલર હતા, તેણી દ્વારા તેમના બે સંતાનો છે: અંતરા જેઓ પત્રકાર અને પ્રકાશક છે અને નંદના જે બોલીવુડ અભિનેત્રી છે. જ્યારે તેઓ 1971માં લંડનમાં ગયા ત્યારબાદ તુરત જ આ લગ્ન તુટી ગયા. 1973,માં તેમણે બીજા લગ્ન કર્યા, તેમની બીજી પત્ની ઈવા કોર્લોની જૂઈશ હતા, 1985માં પેટના કેન્સરના કારણે તેણી મૃત્યુ પામ્યા. તેણી દ્વારા તેમના બે સંતાનો છે, ઈન્દ્વાણી, જેઓ ન્યૂયોર્કમાં પત્રકાર છે અને કબીર, શેડી હિલ સ્કુલમાં સંગીત ભણાવે છે.

તેમના વર્તમાન પત્ની એમ્મા જ્યોર્ગિના રોથસ્કીલ્ડ આર્થિક ઇતિહાસવેત્તા તેમજ એડમ સ્મિથના નિષ્ણાત તેમજ કીંગ્સ કૉલેજ, કેમ્બ્રિજના ફેલો છે. સામાન્ય રીતે સેન શિયાળાની તેમની રજાઓ ભારત પશ્ચિમ બંગાળ સ્થિત શાંતિનિકેતનમાં તેમના ઘરે વિતાવે છે, જ્યાં તેમને લાંબી મોટરસાઇકલ સવારી કરવી ગમે છે, આ સાથે જ તેઓ કેમ્બ્રિજ, મેસિચ્યુસેટ્સમાં ઘરની સંભાળ પણ રાખે છે, જ્યાં તેઓ એમ્મા સાથે વસંતઋતુ અને લાંબી રજાઓ માણે છે. તેમને પૂછવામાં આવ્યું કે તેઓ કેવી રીતે આરામ કરે છે, ત્યારે તેમણે જવાબ આપ્યો કે: "હુ લોકો દલીલ કરે તેવી રીત ખૂબ વાંચન કરું છું."

સેન પોતાની જાતને નાસ્તિક ઓળખાવે છે અને તેમનું માનવું છે કે તે રાજકીય અસ્તિત્વની જેમ હિન્દુવાદ સાથે જોડાયેલું છે. કેલિફોર્નિયા ના એક સામયિકને આપેલી મુલાકાત કે જે કેલિફોર્નિયા યુનિવર્સિટી, બેરકેલેય દ્વારા પ્રકાશિત થઈ હતી, તેમાં તેમણે આ નિવેદન આપ્યું હતું.

“

In some ways people had got used to the idea that India was spiritual and religion-oriented. That gave a leg up to the religious interpretation of India, despite the fact that Sanskrit had a larger atheistic literature than what exists in any other classical language. Madhava Acharya, the remarkable 14th century philosopher, wrote this rather great book called Sarvadarshansamgraha, which discussed all the religious schools of thought within the Hindu structure. The first chapter is "Atheism" – a very strong presentation of the argument in favor of atheism and materialism.

”

== ધી સ્પિનેલ્લી ગ્રુપ== 15 સપ્ટેમ્બર 2010ના રોજ યુરોપિયન સંસદમાં સેને સ્પિનેલ્લી ગ્રુપને સમર્થન આપ્યું, જે યુરોપિયન સંઘ (ઈયુ)ના સમવાયીકરણ માટે તેમાં પ્રાણ ફૂંકવા માટે મથી રહ્યું હોવાનું જાણવા મળ્યું.

અન્ય જાણીતા સમર્થકો છે: જેક્યુઈસ ડેલોર્સ, ડેનિઅલ કોહ્ન-બેન્ડિત, ગેય વેરહોસ્ટ્ડટ, એન્ડ્રુયુ  ડફસ, ઈલમાર બ્રોક.

અભ્યાસુ સિદ્ધિઓ, પુરસ્કાર અને સન્માન

અમર્ત્ય સેને વિશ્વભરની વિવિધ યુનિવર્સિટીઓમાંથી ઘણી માનદ પદવીઓ (90થી વધુ) મેળવી છે, તમામ નીચે પ્રમાણે સમાવિષ્ટ છે: [હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટી]] *યાલે યુનિવર્સિટી *કોલમ્બિયા યુનિવર્સિટી *મિશિગન યુનિવર્સિટી *વિલિયમ્સ કૉલેજ *જ્યોર્જટોન યુનિવર્સિટી *સાન્ટા કાલારા યુનિવર્સિટી *તુલાને યુનિવર્સિટી *ન્યુ સ્કુલ ફોર સોશિઅલ રિસર્ચ *ઓબેરલિન કૉલેજ *સિકેક્યુસ યુનિવર્સિટી *યુનિવર્સિટી ઓફ કનેક્ટિકટ *યુનિવર્સિટી ઓફ મેસેચ્યુસેટ્સ *વેસ્લેયાન યુનિવર્સિટી *બાર્ડ કૉલેજ *ક્લાર્ક યુનિવર્સિટી *માઉન્ટ હોલ્યોન્કે કૉલેજ *સિમોન્સ કૉલેજ | valign="top" |

• દિલ્હી યુનિવર્સિટી
• મુંબઈ યુનિવર્સિટી
• કલકત્તા યુનિવર્સિટી
• જવાહરલાલ નહેરુ યુનિવર્સિટી
• કેરળ યુનિવર્સિટી
• અલ્હાબાદ યુનિવર્સિટી
• વિશ્વ ભારતી યુનિવર્સિટી
• જાદવપુર યુનિવર્સિટી
• ઉત્તર બંગાળ યુનિવર્સિટી
• છત્રપતિ શાહુ જી મહારાજ યુનિવર્સિટી
• બીધાન ચંદ્ર કૃષિ વિશ્વવિદ્યાલય
• કલ્યાણી યુનિવર્સિટી
• રવિન્દ્ર ભારતી યુનિવર્સિટી
• આસામ કૃષિ યુનિવર્સિટી
• આસામ યુનિવર્સિટી

| valign="top" |

• ઑકસફર્ડ યુનિવર્સિટી
• એડિનબર્ગ યુનિવર્સિટી
• મેકગિલ યુનિવર્સિટી
• ક્વીન્સ યુનિવર્સિટી
• સસ્કેચવાન યુનિવર્સિટી
• એસેક્ષ યુનિવર્સિટી
• બાથ યુનિવર્સિટી
• સિએન યુનિવર્સિટી
• બોલોગ્ના યુનિવર્સિટી
• લોઉવાઈનની કેથોલિક યુનિવર્સિટી
• લંડન ગુયુલધાલ યુનિવર્સિટી
• એથેન્સ યુનિવર્સિટી ઓફ ઇકોનોમિક્સ એન્ડ બઝનેસ
• વાલેન્સિયા યુનિવર્સિટી
• ઝ્યુરિચ યુનિવર્સિટી

| valign="top" |

• ટોકિયો યુનિવર્સિટી
• આન્ટરેપ યુનિવર્સિટી
• કિએલ યુનિવર્સિટી
• પોડોવા યુનિવર્સિટી
• લેઈસેન્સ્ટર યુનિવર્સિટી
• લોયુવેઇન યુનિવર્સિટી
• વાલેન્સિયા યુનિવર્સિટી
• ઝ્યુરિચ યુનિવર્સિટી
• સ્ટોકહોમ યુનિવર્સિટી
• પૂર્વ અંગ્લિયા યુનિવર્સિટી
• નોટ્ટીગ્હામ યુનિવર્સિટી
• યુવર્સિટી દે લા મેડિતેર્રોને
• હેરિઓટ-વૉટ યુનિવર્સિટી
• હોંગ કોંગની ચાઈનીઝ યુનિવર્સિટી

| valign="top" |

• ફ્લોરેન્સ યુનિવર્સિટી
• લંડન યુનિવર્સિટી
• લીસ્બેનની ટેક્નિકલ યુનિવર્સિટી
• યુનિવર્સિટીએટ જાયુમે આઈ, કાસ્ટેલોન
• દેહરાદુન યુનિવર્સિટી
• સાઉથએમ્પટોન યુનિવર્સિટી
• યુનિવર્સિટી પિએર્રે મેન્ડેસ ફ્રાન્સ
• રિટ્સ્યુમેઇકન યુનિવર્સિટી
• સુસેક્સ યુનિવર્સિટી
• યોર્ક યુનિવર્સિટી
• યુનિવર્સિટી ઓફ ટોરોન્ટો
• બ્રિટિશ કોમ્બિયા યુનિવર્સિટી
• નાતાલ યુનિવર્સિટી
• ર્હોડેસ યુનિવર્સિટી
• કોક યુનિવર્સિટી
• યોર્ક યુનિવર્સિટી

| valign="top" |

• ગોટ્ટિન્ગેન યુનિવર્સિટી
• કેપટાઉન યુનિવર્સિટી
• વિટ્વોટર્સલેન્ડ યુનિવર્સિટી
• સોરબોન્ને
• ડબલીન યુનિવર્સિટી કૉલેજ
• યુનિવર્સિટીએટ ઓસ્નાબ્રુક
• એક્સ્ટેર યુનિવર્સિટી
• ઢાંકા યુનિવર્સિટી
• બર્મિંગહામ યુનિવર્સિટી
• રોવિરા આઈ લિર્ગિલિ યુનિવર્સિટી
• પાવિઆ યુનિવર્સિટી
• કમ્યુલટેન્સે દે મદરિદ
• યુનિવર્સિટી દે કોઈમ્બ્રા

|}

• 1998: કલ્યાણ અર્થશાસ્ત્ર માટેના તેમના કાર્ય માટે તેમને આર્થિક વિજ્ઞાન ક્ષેત્રે નોબેલ મેમોરિઅલ પુરસ્કારથી નવાજવામાં આવ્યા.

• 1999: ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા અપાતા ભારતના સૌથી મોટા નાગરિક પુરસ્કાર ભારત રત્નથી નવાજવામાં આવ્યા.
• 1999: નોબેલ પુરસ્કાર જીતવાના માનમાં તેમજ તેમનું પિતૃક રાજ્ય આજે આધુનિક બાંગ્લાદેશ તરીકે વિકસીત થતા બાગ્લાદેશના વડાપ્રધાન શેખ હસિના દ્વારા તેમને બાંગ્લાદેશનું નાગરિક્ત્વ આપવાની રજૂઆત કરવામાં આવી હતી.

• 2000: તેમને (યુકે) ના કેમ્પેનિયન ઓનર દ્વારા સન્માનિત કરવામાં આવ્યા.
• 2000: વૈશ્વિક વિકાસ અને પર્યાવરણ શિક્ષણ સંસ્થાનમાંથી અર્થશાસ્ત્ર સિદ્ધાંતમાં તેમના શ્રેષ્ઠ પ્રદાન બદલ તેમને લેઈન્ટિફ પુરસ્કારથી સન્માનત કરાયા.

• 2000: યુએસએ (USA)માં નેતાગીરી અને સેવા બદલ તેમને આઈસેનહોવર મેડલથી સન્માનિત કરાયા.

• 2000: તેઓ હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના 351માં સત્રારંભ અધ્યક્ષ રહ્યા હતા.
• 2002: તેમને ઈન્ટરનેશનલ હ્યુમનિસ્ટ એન્ડ એથિકલ યુનિયન દ્વારા ઈન્ટરનેશનલ હ્યુમનિસ્ટ અવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા.
• 2003: ભારતીય ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ દ્વારા તેઓને લાઇફ ટાઈમ અચિવમેન્ટ અવોર્ડથી નવાજવામાં આવ્યા.ઢાંચો:Which?
• બેંગકોક સ્થિત યુનાઈટેડ નેશન્સ ઈકોનોમિક એન્ડ સોશિયલ કમિશન ફોર એશિયા અને ધી પેસેફિક (UNESCAP) દ્વારા પણ તેમને લાઈફ ટાઇમ અચિવમેન્ટ અવોર્ડ આપવામાં આવ્યો.
• 2010: ડેમોસ વાર્ષિક વ્યાખ્યાન 2010 આપવા માટે તેમની પસંદગી કરવામાં આવી.

પ્રકાશનો

• ચોઈસ ઓફ ટેક્નિકસ , 1960.
• સેન અમર્ત્ય એન આસ્પેક્ટ ઓફ ઈન્ડિયન એગ્રીકલ્ચર , ઇકોનોમિક વિકલી, વોલ્યુમ. 14, 1962.
• કલેક્ટિવ ચોઈસ એન્ડ સોશિયલ વેલ્ફેર , 1970, હોલ્ડેન -ડે , 1984, એલ્સેવિએર. વર્ણન સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૫-૦૧ ના રોજ વેબેક મશિન
• સેન, અમર્ત્ય, ઓન ઈકોનોમિક ઈનક્વોલિટી , ન્યૂયોર્ક, નોર્ટોન, 1973. (જેમ્સ ઈ. ફોસ્ટેર અને એ. સેન દ્વારા ૧૯૯૭માં લખાયેલ નક્કર પરિશિષ્ટ સાથેની વિસ્તૃત આવૃત્તિ)
• ઓન ઈકોનોમિક ઈનક્વેલિટી, 1973.
• પોવેર્ટી એન્ડ ફેમિનેસ: એન એસે ઓન ઇન્ટાઇટલમન્ટ એન્ડ ડેપ્રિવેશન, 1981એ.
• સેન, અમર્ત્ય, પોવેર્ટી એન્ડ ફેમિનિસ  : એન એસે ઓન ઇન્ટાઇલમન્ટ એન્ડ ડેપ્રિવેશન, ઓક્સફોર્ડ, ક્લારેનડોન પ્રેસ, 1982એ.
• સેન અમર્ત્ય કે., ચોઈસ વેલ્ફેર એન્ડ મેઝરમેન્ટ , ઓક્સફોર્ડ, બેસિલ બ્લેકવેલ, 1982બી. વિસ્તૃત વર્ણન સંગ્રહિત ૨૦૧૨-૧૦-૧૦ ના રોજ વેબેક મશિન અને પ્રકરણ જોવા માટે પ્રિવ્યુ લિક સ્ક્રોલ કરો.
• સેન, અમર્ત્ય, ફુડ ઈકોનોમિક્સ એન્ડ ઇન્ટાઇટલમન્ટ , હેલસિન્કી , વાઈડર વર્કિંગ પેપર 1, 1986.
• સેન અમર્ત્ય ઓન એથિક્સ એન્ડ ઈકોનોમિક્સ , ઓક્સફોર્ડ, બેસિલ બ્લેકવેલ, 1987. સ્ક્રોલ ટુ ચેપ્ટર-પ્રિવ્યુ લિંક

• ડ્રેઝે, જિએન એન્ડ સેન, એમર્ત્ય, હંગર એન્ડ પબ્લિક એક્શન . ઓક્સફર્ડઃ ક્લેરેન્ડસન પ્રેસ. 1989.
• હંગર એન્ડ પબ્લિક એક્શન , જિએન ડ્રેઝે સાથે સંયુક્ત રીતે સંપાદિત, 1989
• સેન અમર્ત્ય, "મોર ધેન 100 મિલિયન વુમેન આર મિસીંગ ". ન્યૂયોર્ક રિવ્યુ ઓફ બુક્સ , 1990. ([૧])
• સેન, અમર્ત્ય ઇનઇક્વાલિટી રીક્ઝેમાઇન્ડ , ઓક્સફોર્ડ, ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, 1992.
• નુસ્સબાઉમ, માર્થા, એન્ડ સેન, અમર્ત્ય. ધી ક્વોલિટી ઓફઉ લાઇફ . ઓક્સફોર્ડ: ક્લારેન્ડોન પ્રેસ, 1993. પ્રિવ્યૂ
• ઈન્ડિયા: ઈકોનોમિક ડેવલપમેન્ટ એન્ડ સેશિયલ ઓપોર્ચ્યુનિટી , વીથ જિએન ડ્રેઝે, 1995.
• સેન અમર્ત્ય રિસન બિફોર ઈન્ડેટિટી (ધી રોમન્સ લેક્ચર ફોર 1998), ઓક્સફોર્ડ, ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ , 1999. આઈએસબીએન 0-231-12962-9
• કોમોડિટીસ એન્ડ કેપેબ્લિટીસ, 1999.
• સેન, અમર્ત્ય ડેવલપમેન્ટ એસ ફ્રિડમ , ઓક્સફોર્ડ, ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, 1999. (રિવન્યુ બાય ધી એશિયા ટાઇમ્સ સંગ્રહિત ૨૦૧૮-૦૮-૨૫ ના રોજ વેબેક મશિન)
• ડિવલેપમેન્ટ એસ ફ્રીડમ, 1999.
• રિસન બીફોર આઈડેન્ટિટી, 1999.
• ફ્રીડમ, રેશ્નાલિટી, એન્ડ સોશિઅલ ચોઇસ: ધી એરો લેક્ચર એન્ડ અધર એસેસ, 2000.
• સેન, અમર્ત્ય, રેશ્નાલિટી એન્ડ ફ્રીડમ , હાર્વર્ડ, બેલ્કનેપ પ્રેસ, 2002.
• રેશ્નાલિટી એન્ડ ફ્રીડમ, 2004.
• ઇનઇક્વાલિટી રેક્સેમાઇન્ટ, 2004.
• ધી આર્ગ્યુમેન્ટેટિવ ઇન્ડિયન, 2005.
• સેન અમર્ત્ય, ધી આર્ગ્યુમેન્ટેટિવ ઇન્ડિયન , લંડન: એલન લાને , 2005. (ગાર્ડિયન દ્વારા સમીક્ષા, વોશિંગ્ટન પોસ્ટ દ્વારા સમીક્ષા)
• સેન, અમર્ત્ય ધી થ્રી આર્સ રિફોર્મ , ઈકોનોમિક એન્ડ પોલિટિકલ વિકલી, વોલ્યુમ. 40(19): પેજ. 1971–1974, 2005.
• આઇડેન્ટિટી એન્ડ વાયોલેન્સ: ધી ઈલ્યુલન ઓફ ડેન્સિટી (ઈસ્યુ ઓફ અવર ટાઇમ), ન્યૂયોર્ક, ડબલ્યૂ. ડબલ્યૂ નોર્ટોન, 2006.
• ઈમ્પિરિઅલ ઇલ્યુસન્સ: ઈન્ડિયા, બ્રિટન, એન્ડ ધી રોંગ લેસન્સ. અમર્ત્ય સેન દ્વારા લિખિત. નિએલ ફર્ગ્યુસન દ્વારા પ્રતિભાવ.
• ઇક્વાલિટી ઓફ કેપેસિટી, અમર્ત્ય સેન દ્વારા લિખિત સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૫-૧૧ ના રોજ વેબેક મશિન
• ધી આઇડિયા ઓફ જસ્ટિસ હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ & લંડન: એલન લાને ,2009. ડિસક્રિપ્શન એન્ડ સ્ક્રોલ ટુ ચેપ્ટર-પ્રિવ્યુ લિંક.
• ગૂગલ સ્કોલર પર અન્ય પ્રકાશનો

બાહ્ય લિંક્સ

• ઢાંચો:Worldcat id
• સેન દ્વારા લિખિત લેખોની વ્યાપક યાદી સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૦૬-૨૮ ના રોજ વેબેક મશિન
• નોબેલ પુરસ્કાર જીવનચરિત્ર સંગ્રહિત ૨૦૦૮-૦૭-૦૬ ના રોજ વેબેક મશિન
• અમર્ત્ય સેન: ધી પોસિબ્લિટી ઓફ સોશિઅલ ચોઇસ (નોબેલ લેક્ચર)
• [http://www.guardian.co.uk/saturday_review/story/0,3605,465796,00.html ગાર્ડિયનમાં પ્રોફાઇલ

]

• ઈન્ટરનેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ સોશિઅલ સ્ટડીસમાં પ્રોફાલ સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૧૨-૦૪ ના રોજ વેબેક મશિન (આઈએસએસ- ISS)

ઓડિયો

• ધી આઈડિયા ઓફ જસ્ટિસ પુસ્તક સંદર્ભે સેને આપેલી મુલાકાતમાં, તેમણે ચર્ચા કરી હતી કે કેવી રીતે ન્યાયનો પ્રચલિત સિદ્ધાંત કેવી રીતે આપણને ગેરમાર્ગે દોરે છે.

એપ્રિલ 2010.

• થોટકાસ્ટ પર અમર્ત્ય સેને તેમના પુસ્તક "આઇડેન્ટિટી એન્ડ વાયોલન્સ : ધી ઈલ્યુસન ઓફ ડેન્સિટી"
• આઈટી વિષય પરની મુલાકાત
• ઈમિગ્રેશન અને વિકાસ, અમર્ત્ય સેન સાથે, ઓપન સોર્સ (રેડિયો શૉ)
• બીબીસી વર્લ્ડ સર્વિસના ચર્ચા કાર્યક્રમ ધી ફોરમમાં અમર્ત્ય સેન સાથેની વાતચીત સંગ્રહિત ૨૦૧૪-૦૪-૨૬ ના રોજ વેબેક મશિન

વીડિયો

• ડ્યુક યુનિવર્સિટીમાં ભાષણ "ધી યુસેસ એન્ડ એબ્યુસ ઓફ એડમ સ્મિથ" માર્ચ 2010

ઢાંચો:S-aca

Preceded by Sir Michael Atiyah

Master of Trinity College, University of Cambridge 1998-2004

Succeeded by Sir Martin Rees

[[Category:બ્રિટિશ અકાદમીના ફેલો ]] [[Category:બ્રાઝિલના ક્રમમાં વૈજ્ઞાનિક મેરિટ મેળનારાઓ

]] [[Category:અર્થમિતિ સમાજના પ્રમુખ ]]