ઇલોરાની ગુફાઓ

ઈલોરાની ગુફાઓ
કૈલાશનાથ મંદિર, ગુફા ૧૬
સ્થાન	ઔરંગાબાદ જિલ્લો, મહારાષ્ટ્ર, ભારત
અક્ષાંસ-રેખાંશ	20.0268°N 75.1771°E / 20.0268; 75.1771
UNESCO World Heritage Site
પ્રકાર	સાંસ્કૃતિક
માપદંડ	i, iii, vi
યાદીમાં ઉમેરેલ	૧૯૮૩(૭મું સત્ર)
સંદર્ભ ક્રમાંક	૨૪૩
UNESCO વિસ્તાર	એશિયા-પેસેફિક
Location of ઈલોરાની ગુફાઓ in મહારાષ્ટ્ર ઇલોરાની ગુફાઓ (India)

ઈલોરા (મૂળ નામ વેરુળ) એક પુરાતાત્વિક સ્થળ છે, જે ભારત દેશમાં ઔરંગાબાદ, મહારાષ્ટ્ર થી ૩૦ કિ.મિ. (૧૮.૬૦ માઈલ) જેટલા અંતરે આવેલું છે. આ ગુફાઓને રાષ્ટ્રકૂટ વંશે બનાવડાવી હતી. પોતાની સ્મારક ગુફ઼ાઓ માટે પ્રસિદ્ધ ઈલોરા યુનેસ્કો દ્વારા વિશ્વ ધરોહર સ્થળ તરીકે ઘોષિત કરવામાં આવેલું છે.

ઈલોરા ભારતીય પાષાણ શિલ્પ સ્થાપત્ય કલાનો સાર છે. અહીં ૩૪ "ગુફાઓ" અસલમાં એક ઊર્ધ્વાધર ઊભી ચરણાદ્રિ પર્વતનો એક ફલક છે. આમાં હિંદુ, બૌદ્ધ અને જૈન ગુફ઼ા મંદિર બનેલ છે. આ ગુફાઓ પાંચમી અને દસમી શતાબ્દીમાં બનેલ હતી. અહીં ૧૨ બૌદ્ધ ગુફ઼ાઓ (૧-૧૨), ૧૭ હિંદુ ગુફાઓ (૧૩-૨૯) અને ૫ જૈન ગુફાઓ (૩૦-૩૪) છે. આ બધી ગુફાઓ એકબીજાની આસપાસ બનેલ છે અને પોતાના નિર્માણ કાળના ધાર્મિક સૌહાર્દને દર્શાવે છે.

ઈલોરાના ૩૪ મઠ અને મંદિર ઔરંગાબાદની નજીક ૨ કિમી ક્ષેત્રમાં ફેલાયેલ છે, આને ઊંચી બેસાલ્ટની ઊભા ખડકોની દીવાલો ને કાપી બનાવાયા છે. દુર્ગમ પહાડીઓ વાળા વિસ્તારમાં આવેલી ઈલોરાની ગુફાઓ ૬૦૦ થી ૧૦૦૦ ઈસવીના કાળની છે, જે પ્રાચીન ભારતીય સભ્યતાનું જીવંત પ્રદર્શન કરે છે. બૌદ્ધ, હિંદૂ અને જૈન ધર્મને પણ સમર્પિત પવિત્ર સ્થાન ઈલોરા પરિસર ન કેવળ અદ્વિતીય કલાત્મક સર્જન અને એક તકનીકી ઉત્કૃષ્ટતા છે, પણ આ પ્રાચીન ભારતના ધૈર્યવાન ચરિત્રની વ્યાખ્યા પણ કરે છે.

આ સ્થળ યૂનેસ્કોની વિશ્વ વિરાસતમાં સામેલ છે.

ચિત્રો

• 

  નૃત્ય કરતા નટરાજ ની કૈલાશ પર્વત પર પ્રતિમા, ગુફ઼ા સંખ્યા-૧૬. આ પર રંગ રોગન હજી પણ ભરપૂર દેખાય છે, જે ક્યારેક પૂરી ગુફ઼ામાં લાગ્યો હતો.

• 

  ભિત્તિ ચિત્ર- શિવ પાર્વતી વિવાહ ચિત્ર

• 

  બૌદ્ધ કાષ્ઠ-શિલ્પી ગુફા (ગુફા-૧૦)

• 

  ગુફા ૧૨

• 

  ગુફા-૩૪, યક્ષિણી શિલ્પ

બાહ્ય કડીઓ

• મહારાષ્ટ્ર પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર ઇલોરાની ગુફાઓનું વિડિઓ દર્શન સંગ્રહિત ૨૦૦૮-૦૩-૨૭ ના રોજ વેબેક મશિન
• Ellora Caves in UNESCO List
• Ellora Art Archetecture Heritage and Culture Exhibition સંગ્રહિત ૨૦૦૭-૧૨-૧૦ ના રોજ વેબેક મશિન
• Pictures of Ellora from india-picture.net સંગ્રહિત ૨૦૦૮-૦૩-૨૧ ના રોજ વેબેક મશિન
• Pictures of Ellora and other rock cut caves