મહારાષ્ટ્ર
મહારાષ્ટ્ર | |
|---|---|
     ઉપરથી ઘડિયાળની દીશામાં મહાબળેશ્વર નજીક પ્રતાપગઢ કિલ્લો, અજંતાની ગુફાઓમાં પદ્મપાણી ચિત્ર, ઇલોરા ગુફાઓનું કૈલાશ મંદિર, એલિફન્ટા ગુફાઓમાં ત્રિમૂર્તિ, ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા | |
 ની અધિકૃત મહોરમહોર | |
 ભારતમાં મહારાષ્ટ્રનું સ્થાન | |
| અક્ષાંશ-રેખાંશ (મુંબઈ): 18°58′12″N 72°49′12″E / 18.97°N 72.820°ECoordinates: 18°58′12″N 72°49′12″E / 18.97°N 72.820°E | |
| દેશ |  ભારત |
| રચના | ૧ મે ૧૯૬૦† (મહારાષ્ટ્ર દિવસ) |
| રાજધાનીઓ | મુંબઈ (ઉનાળુ) અને નાગપુર (શિયાળુ) |
| જિલ્લાઓ | ૩૬ |
| સરકાર | |
| • માળખું | મહારાષ્ટ્ર સરકાર |
| • ગવર્નર | ભગતસિંહ કોશિયારી |
| • મુખ્ય મંત્રી | ઉદ્ધવ ઠાકરે |
| • વિધાન સભા | દ્રિ ગૃહી વિધાન પરિષદ ૭૮ વિધાન સભા ૨૮૮ |
| • લોક સભા બેઠકો | ૪૮ |
| • હાઇ કોર્ટ | બોમ્બ હાઇ કોર્ટ†† |
| વિસ્તાર ક્રમ | ૩જો |
| વસ્તી (૨૦૧૧)[૧] | |
| • કુલ | ૧૧,૨૩,૭૨,૯૭૨ |
| • ક્રમ | ૨જો |
| ઓળખ | મરાઠી / મહારાષ્ટ્રીયન |
| સમય વિસ્તાર | UTC+૦૫:૩૦ (IST) |
| ISO 3166 ક્રમ | IN-MH |
| વાહન નોંધણી | MH- |
| માનવ વિકાસ અંક |  ૦.૭૫૨[૨] ઉંચો |
| HDI ક્રમ | ૧૨મો |
| સાક્ષરતા દર | ૮૨.૯% (૬ઠ્ઠો) |
| લિંગ પ્રમાણ | ૯૨૯ ♀/૧૦૦૦ ♂ (૨૦૧૧)[૩] |
| અધિકૃત ભાષા | મરાઠી[૪] |
| વેબસાઇટ | www |
| †બોમ્બે રાજ્યનું વિભાજન કરીને મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતની રચના બોમ્બે રીઓર્ગેનાઇઝેશન એક્ટ ૧૯૬૦ વડે થઇ હતી.[૫] †† સામાન્ય હાઇ કોર્ટ | |
મહારાષ્ટ્ર ક્ષેત્રફળ પ્રમાણે ભારતનું ત્રીજા નંબરનું રાજ્ય છે અને વસ્તીની દ્રષ્ટીએ ઉત્તર પ્રદેશ પછી દ્વીતીય રાજ્ય છે. મહારાષ્ટ્રની સીમાએ ગુજરાત, મધ્ય પ્રદેશ, છત્તીસગઢ, તેલંગાણા, ગોવા તથા કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ દાદરા અને નગર હવેલી આવેલા છે. પશ્ચિમ દિશામાં અરબી સમુદ્ર આવેલ છે. મુંબઇ (કે બૉમ્બે), ભારતનું સૌથી મોટું શહેર અને મહારાષ્ટ્ર રાજ્યનું પાટનગર છે. તે ૧૧.૨ કરોડથી વધુ રહેવાસીઓ અને તેની રાજધાની મુંબઈ તેની વસ્તી આશરે ૧.૮ કરોડ છે જે તેને ભારતમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું શહેરી વિસ્તાર બનાવે છે. નાગપુર રાજ્ય વિધાનસભાના શિયાળાના સત્રનું આયોજન કરે છે. અનેક જાણીતી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓની હાજરીને લીધે પુણેને 'પૂર્વના ઓક્સફર્ડ' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ગોદાવરી અને કૃષ્ણ રાજ્યની બે મુખ્ય નદીઓ છે. નર્મદા અને તાપી નદીઓ મહારાષ્ટ્ર અને મધ્યપ્રદેશ અને ગુજરાત સરહદની નજીક વહે છે.
ઋગ્વેદમાં મહારાષ્ટ્રનો ઉલ્લેખ "રાષ્ટ્ર" તરીકે, અશોકના શિલાલેખમાં "રાષ્ટ્રીક" તરીકે થયો છે. પાછળથી "મહારાષ્ટ્ર"ના નામે ઓળખાયુ, જેની નોંઘ હુએન-ત્સંગ તથા અન્ય મુસાફરોએ લીધી છે.
જિલ્લાઓ[ફેરફાર કરો]
મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં કુલ ૩૫ જિલ્લાઓ આવેલા છે.
- અકોલા જિલ્લો
- અમરાવતી જિલ્લો
- અહમદનગર જિલ્લો
- ઔરંગાબાદ જિલ્લો
- બાંદ્રા ઉપનગર જિલ્લો (શહેરી વિસ્તાર)
- બીડ જિલ્લો
- ભંડારા જિલ્લો
- બુલઢાણા જિલ્લો
- ચંદ્રપૂર જિલ્લો
- ધુલિયા જિલ્લો
- ગડચિરોલી જિલ્લો
- ગોંદિયા જિલ્લો
- હિંગોલી જિલ્લો
- જલગાંવ જિલ્લો
- જાલના જિલ્લો
- કોલ્હાપૂર જિલ્લો
- લાતૂર જિલ્લો
- મુંબઈ જિલ્લો
- નાગપૂર જિલ્લો
- નાંદેડ જિલ્લો
- નંદરબાર જિલ્લો
- નાસિક જિલ્લો
- ઉસ્માનાબાદ જિલ્લો
- પરભણી જિલ્લો
- પુના જિલ્લો
- રાયગડ જિલ્લો
- રત્નાગિરી જિલ્લો
- સાતારા જિલ્લો
- સાંગલી જિલ્લો
- સિંધુદુર્ગ જિલ્લો
- સોલાપૂર જિલ્લો
- થાણા જિલ્લો
- વર્ધા જિલ્લો
- વાશીમ જિલ્લો
- યવતમાળ જિલ્લો
સંસ્કૃતિ[ફેરફાર કરો]
મહારાષ્ટ્રીયન ખોરાક[ફેરફાર કરો]
મહારાષ્ટ્ર રાંધણકળા હળવો લઇને ખૂબ મસાલેદાર વાનગીઓ માટે એક શ્રેણી આવરી લે છે. ઘઉં, ચોખા, જુવાર, બાજરી, શાકભાજી, દાળ અને મહારાષ્ટ્રીયન ખોરાક ફળ સ્વરૂપ મુખ્ય ખોરાક છે. લોકપ્રિય વાનગીઓ કેટલાક પુરાણ પોલી, મોદક, અને બટાટા વડા સમાવેશ થાય છે.
પોશાક[ફેરફાર કરો]
પરંપરાગત રીતે મરાઠી સ્ત્રીઓ સામાન્ય રીતે ઘણી વખત સ્પષ્ટ રીતે સ્થાનિક સાંસ્કૃતિક રિવાજો મુજબ રચાયેલ સાડી પહેરતી હતી.
સંગીત અને નૃત્ય[ફેરફાર કરો]
મહારાષ્ટ્ર લોકગીતમાં સમૃદ્ધ છે. ગૂંચવણ, રોપણી, અખંડ ભારુદ અને મૂકે પ્રકારો લોકપ્રિય છે.
સંદર્ભ[ફેરફાર કરો]
- ↑ "census of india". Census of India, 2011. Government of India. ૩૧ માર્ચ ૨૦૧૧. મૂળ માંથી ૩ એપ્રિલ ૨૦૧૧ પર સંગ્રહિત. મેળવેલ ૬ એપ્રિલ ૨૦૧૧.
- ↑ "Maharashtra Human Development Report 2012" (PDF). મૂળ (PDF) માંથી 2017-10-19 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ ૨૧ ઓક્ટોબર ૨૦૧૭.
- ↑ "Sex ratio of Maharashtra". Census of India. મેળવેલ ૨૭ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૪.
- ↑ "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 47th report (July 2008 to June 2010)" (PDF). Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India. પાનાઓ 157–162.
- ↑ The Bombay Reorganisation Act 1960. મેળવેલ ૨૩ મે ૨૦૧૫.
બાહ્ય કડીઓ[ફેરફાર કરો]
| મહારાષ્ટ્ર વિષય પર વધુ જાણવા માટે જુઓ: | |
|---|---|
|
શબ્દકોશ |
|
પુસ્તકો |
|
અવતરણો |
|
વિકિસ્રોત |
|
દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો અને ચિત્રો |
|
સમાચાર |
|
અભ્યાસ સામગ્રી |
સરકાર
| રાજ્યો | |
|---|---|
| કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો | |
 | આ ભૂગોળ વિષયક લેખ સ્ટબ છે. તમે આમાં ઉમેરો કરીને મદદરૂપ થઇ શકો છો. |