જલેબી

વિકિપીડિયામાંથી
જલેબી
દક્ષિણ એશિયામાં પીરસાતી જલેબી
અન્ય નામોજીલેબી, જીલાપી, ઝુલ્બીઆ (મધ્ય પૂર્વ), જેરી (નેપાળ)
વાનગીમિષ્ટાન
ઉદ્ભવમધ્ય પૂર્વ અને ઉત્તર આફ્રીકા
વિસ્તાર અથવા રાજ્યદક્ષિણ એશિયા
મુખ્ય સામગ્રીમેંદો, કેસર, ઘી, સાકર
વિવિધ રૂપોજાંગીરી કે ઈમરતી
ખાદ્ય શક્તિ
(per serving)
૧૩૦ પ્રતિ ખોરાક કિલોકેલરી

ઈમરતી અને જલેબી એ ભારતીય ઉપમહાદ્વીપના દેશોમાં જેવા કે ભારત, પાકિસ્તાન, નેપાળ અને બાંગ્લાદેશમાં મિઠાઈ છે.

તેને ખીરાને તળી તેને સાકરની ચાસણીમાં બોળીને બનાવાય છે. આને ગરમ કે ઠંડી એમ બંને રીતે ખાઈ શકાય છે. આ અમુક હદે ચવાય એવી હોય છે જેની બહારની સપાટી પર સાકરની ચાસણી ઘનીભૂત થાય છે. આમાં સાકર અમુક હદે અથાય છે જે આ વાનગીને એક અનૂઠો સ્વાદ આપે છે. આને મળતી આવતી વાનગી ઈમરતી છે, જે લાલાશ પડતી હોય છે અને વધુ મીઠી હોય છે,જે ઉત્તર પ્રદેશમાં મળે છે. ઑડિશામાં મળતી છેના જલેબી તરીકે ઓળખાય છે.

ભારતમાંઉત્સવોની મિઠાઈ તરીકે ખાસ કરીને રાષ્ટ્રીય તહેવારો જેમ કે સ્વતંત્રતા દિવસ કે ગણતંત્ર દિવસ સરકારી કાર્યાલય અને સંરક્ષણ કે અન્ય કાર્યાલયમાં ખવાય છે. તે જ રીતે પાકિસ્તાનમાં પણ જલેબી એક લોકપ્રિય મિઠાઈ છે. આને ઘણી વખત જલીબી પણ કહે છે.[૧]

આ વાનગીનો પહેલો લીપીબદ્ધ ઉલ્લેખ ૧૩મી સદીમાં મુહમ્મદ બીન હસન અલ્-બગદાદી દ્વારા રચિત રાંધણ પુસ્તકમાં મળે છે (જોકે યહુદી લોકો તે પહેલાં પણ આ વાનગી ખાતા આવ્યાં છે). ઈરાનમાં આ ઝ્લેબિયા તરીકે ઓળખાય છે અને રમજાનના મહીનામાં ગરીબોને દાનમાં અપાય છે. આ વાનગી મોગલ શાસન કાળ દરમ્યાન થયેલા સાંસ્કૃતિક આદાનમાં ભારત આવી હોવાનું મનાય છે અને ઝ અક્ષર ભારતીય ભાષામાં જ એ લઈ લીધો. ભારતીય સાહિત્યમાં આનો સૌ પ્રથમ ઉલ્લેખ ૧૪૫૦માં જીનસુરા રચિત જૈન રચના - પ્રિયમકર્ણર્પપકથા માં મળી આવે છે. આ પુસ્તકનો ઉલ્લેખ - સંદર્ભ ત્યાર બાદના રાંધણ પુસ્તકોમાં મળી આવે છે. ૧૭મી સદીના રઘઘુનાથ દ્વારા રચિત પાકશાસ્ત્ર પુસ્તક ભોજન-કુતુહલ માં પણ ઉપરના સંદર્ભનો ઉલ્લેખ છે. આની ઉપરથી એમ પાકી રીતે કહી શકાય કે ઓછામાં આછાં છેલ્લાં ૫૦૦ વર્ષોથી જલેબી ભારતીય ઉપમહાદ્વીપમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે.[૨]

તળાતી જલેબી.

ભૌગોલિક વિતરણ[ફેરફાર કરો]

પર્શિયન ભાષામાં જલેબી માટે શબ્દ છે "ઝુલ્બીયા". ઈજીપ્ત, લેબેનાન અને સિરિયામાં આને ઝલાબીયા કહે છે.[૩] માલદીવ્સમાં આને "ઝીલેબી" કહે છે. નેપાળમાં આને જેરી કહે છે, જે જીંગરી અને મોગલ શાસક જાહાંગીર પરથી ઉતરી આવ્યો છે.[૪]

મોરોક્કો, અલ્જીરિયા અને ટ્યુનિશિયા માં આને ઝેલ્બીયા કે ઝ્લાબીયા કહે છે.

પૂરક વાચન[ફેરફાર કરો]

સંદર્ભ[ફેરફાર કરો]

  1. "Festival Feasts". મૂળ માંથી 2012-02-18 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-05-28. સંગ્રહિત ૨૦૧૨-૦૨-૧૮ ના રોજ વેબેક મશિન
  2. Journey of the jalebi
  3. "Recipe for Zalabiya". મૂળ માંથી 2008-09-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-05-28. સંગ્રહિત ૨૦૦૮-૦૯-૦૬ ના રોજ વેબેક મશિન
  4. Jalebi khani

બાહ્ય કડીઓ[ફેરફાર કરો]