લખાણ પર જાઓ

ઓક્લાહોમા

કડીઓમાં ફેરફાર કરો
વિકિપીડિયામાંથી

ઢાંચો:US state

ઓક્લાહોમા /[invalid input: 'en-us-Oklahoma.ogg']ˌoʊkləˈhoʊmə/[૧] એક અમેરિકાના સંયુકત રાજયના દક્ષિણ મધ્ય ક્ષેત્રમાં સ્થિત એક રાજય છે. 2009 ના અનુમાન અનુસાર 3,687,8પ0 નિવાસીઓ અને 68,667 ચોરસ માઈલ્સ (177, 847, કિ.મી. વર્ગ) ના ભૂમિ ક્ષેત્રફળની સાથે,[૨] ઓક્લાહોમા સૌથી વધુ જનસંખ્યાવાળાઓમાં 28 મું અને 20 મું સૌથી મોટું રાજય છે. રાજયનું નામ ચોકતાવ શબ્દો ઓક્લા અને હયુમ્મા જેનો અર્થ "લાલ લોકો"[૩] થાય છે, તેના પરથી પ્રાપ્ત કરાયેલ છે, અને અનોપચારિકપણે તેણા ઉપનામ, ધ સુનર સ્ટેટ થી જાણીતું છે. 16 નવેમ્બર, 1907 ના રોજ, ઓક્લાહોમા ક્ષેત્ર અને ભારતીય ક્ષેત્રના આયોજન દ્વારા બનાવેલ, ઓક્લાહોમા સંગઠનમાં પ્રવેશ કરનાર 46મું રાજય હતું. તેના નિવાસીઓ ઓક્લાહોમન્સ તરીકે ઓળખાય છે અને તેની રાજધાની અને સૌથી મોટું શહેર ઓક્લાહોમા શહેર છે.

પ્રાકૃતિક ગેસ, તેલ અને ખેતીના મુખ્ય ઉત્પાદક ઓક્લાહોમા, હવાઈ, ઊજાર્, દૂર સંચાર અને બાયોટેકનોલોજીના આર્થિક આધાર પર નિર્ભર છે.[૪] તેણી પાસે રાષ્ટ્રમાં એક સૌથી ઝડપી વૃધ્ધિ કરતું અર્થતંત્ર છે, પ્રતિ વ્યકિત આવક વૃધ્ધિ અને કુલ ઉત્પાદન વૃધ્ધિમાં ઉચ્ચ રાજયોમાં ક્રમ મેળવતું ઓક્લાહોમા શહેર છે.[૫][૬] ઓક્લાહોમા શહેર અને તુલસા ઓક્લાહોમાના પ્રાથમિક આર્થિક મેજબાન રૂપે કાર્ય કરે છે જેમાં લગભગ 60 ટકા ઓક્લાહોમન્સ મહાનગરીય આંકડાકીય વિસ્તારમાં રહે છે.[૭] શિક્ષણ અને સ્વાસ્થય સુરક્ષામાં રાજય મિશ્રિત નોંધણી ધરાવે છે, અને તેની સૌથી મોટી વિશ્વ વિદ્યાલય એનસીએએ અને એનએઆઇએ એથલેટિક સંગઠનોમાં ભાગ લે છે, સાથે જેમાં કોલેજના 2 એથલેટિક વિભાગો અમેરિકી ઇતિહાસમાં સૌથી સફળના રૂપે ક્રમ દર્શાવે છે.[૮][૯]

નાની પર્વત શ્રુંખલાઓ, પ્રેરીસ અને પૂર્વી જંગલોની સાથે મોટા ભાગનું ઓક્લાહોમા મોટા મેદાનો અને યુ.એસની આંતરિક ઉચ્ચ ભૂમિ - જે એક ક્ષેત્ર છે જે તીવ્ર વાતાવરણથી ગ્રસ્ત હોય છે, તેમાં આવેલું છે.[૧૦] જર્મન, આઈરિશ, અંગ્રેજી અને મૂળ અમેરિકી પૂર્વજોની હોવા સાથે, ઓક્લાહોમામાં 2પ મૂળ અમેરિકી ભાષાઓ બોલાય છે, જે કોઈપણ રાજય કરતા વધારે છે.[૧૧] તે ત્રણ મુખ્ય અમેરિકી સાંસ્કૃતિક ક્ષેત્રોના સંગમ પર સ્થિત છે અને ઐતિહાસિક રૂપે પશુઓની મુસાફરી, દક્ષિણીથી સ્થાયી થવા આવતા લોકો માટેનું ગંતવ્ય સ્થાન અને મૂળ અમેરિકીઓ માટેના સરકાર માન્ય પ્રદેશ તરીકે કાર્ય કરે છે. બાઈબલ બેલ્ટના ભાગરૂપ, ઈવાંજેલિકલ ઈસાઈધર્મમાં વ્યાપક માન્યતા તેને સૌથી રાજનિતીના રૂપથી રૂઢીવાદી રાજયોમાંથી એક રાજય બનાવે છે, જો કે, ઓક્લાહોમાની પાસે કોઈપણ અન્ય પક્ષ કરતા ડેમાક્રેટિક પક્ષ સાથે પંજીકૃત મતદાતાઓ વધારે છે.[૧૨]

વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર

[ફેરફાર કરો]

ઓક્લાહોમા નામ ચોકતાઉ વાકયાંશ ઓક્લા હયુમા થી આવેલ છે, જેનો શિક્ષિતરૂપે અર્થ " લાલ લોકો " થાય છે. ચોકતાઉના મુખ્ય એલન રાઈટ એ 1866 માં ફેડરલ સરકાર સાથેની સંધી દરમિયાન ભારતીય પ્રદેશના ઉપયોગ માટે આ નામ સૂચવ્યું હતું, જેમાં તેમણે એક ભારતીય બાબતોના સંયુકત રાજય અધીક્ષક દ્વારા નિયંત્રિત અખિલ ભારતીય રાજયની કલ્પના કરી હતી. અંગ્રેજી શબ્દ " ભારતીય " ના સમકક્ષ " ઓક્લા હયુમા " મૂળ અમેરિકી જાતિને પૂણે રૂપે વર્ણન કરવા ચોકતાઉ ભાષામાં એક વાકયાંશ છે. ઓક્લાહોમા પછી ઓક્લાહોમા ક્ષેત્ર માટેનું વાસ્તવિક નામ બની ગયું અને 2 વર્ષ પછી આ ક્ષેત્ર શ્વેત સ્થાયીઓ માટે ખુલ્લું કરવામાં આવ્યું ત્યારે 1890 માં તે પછી તેને અધિકારીક રીતે અનુમોદિત કરવામાં આવ્યું.[૧૩][૧૪][૩]

રાજયોના ઊંચા મેદાન ઓક્લાહોમા પેન્હેન્ડલમાં શૂભેચ્છા ચિન્હની પાછળ દેખાય છે.

ઓક્લાહોમા એ સંયુકત રાજય અમેરીકાનું 20 મું સૌથી મોટું રાજય છે, જે 69,898 ચોરસ માઈલ્સ (181,03પ વર્ગ કિ.મી.) ના ક્ષેત્રને આવરતો, જેમાં 68,667 ચોરસ માઈલ્સ (177, 847, વર્ગ કિ.મી.) ની ભૂમિ અને 12,031 ચોરસ માઈલ્સ (3,188 વર્ગ કિ .મી.) ના પાણી છે.[૧૫] આ સીમાપટ્ટી પરના છ રાજયોમાંથી એક રાજય છે અને 48 સન્નિહિત રાજયોના ભૂગોળિક કેન્દ્રની પાસેના ગ્રેટ પ્લેન્સમાં આંશિકરૂપથી સ્થિત છે. આ અરકન્સાસ અને મીસોરી દ્વારા પૂર્વમાં અને ઉત્તરમાં કેન્સાસ દ્વારા, ઉત્તરી પશ્ચિમમાં કોલોરાડો દ્વારા, દૂર પશ્ચિમ પર ન્યુ મેક્ષિકો દ્વારા અને દક્ષિણ પર અને પશ્ચિમ પાસે ટેક્ષાસ દ્વારા આવરેલ છે.

સ્થાનિક ભૂગોળ

[ફેરફાર કરો]

ઓક્લાહોમા એ ગ્રેટ પ્લેન્સ અને ઓઝાર્ક પ્લેટુની વચ્ચે મેકિસકોની ખાડીના જળવિભાજકમાં સ્થિત છે,[૧૬] જે સામાન્યરૂપે તેની પશ્ચિમી સીમાના ઉચ્ચ મેદાનોથી તેની દક્ષિણ પૂર્વી સીમાઓની નીચી આદ્રભૂમિઓ પર ઢળાવ બનાવે છે.[૧૭][૧૮] તેની સર્વોચ્ચ ચોટી અને નીચેની ચોટી આ આ શૈલીને અનુસરે છે, જેમા તેની સર્વોચ્ચ ચોટી બ્લેક મેસા, દરિયા સ્તરથી 4973 ફીટ (1પ16 કિ.મી.) ઉપર, ઓક્લાહોમા પેનહેન્ડલમાં તેના દૂર ઉત્તરી પશ્ચિમ ખૂણા પાસે સ્થિત છે. રાજયનું સૌથી નિમ્નતમ બિન્દુ ઈડાબેલ, ઓકે ના નગર પાસે તેની દક્ષિણ પૂર્વી સીમા પાસે લીટલ રીવર નદી પર આવેલ છે જે સમુદ્રી સ્તરથી 289 ફૂટ (88 મીટર) ઉપર સુધી નીચી ઢળે છે.[૧૯]

વીંચીતા પહાડોમાં એક નદીની ઘાટી

મોટાભાગના ભૂગોળિક રૂપથી વિભિન્ન રાજયોમાંથી, ઓક્લાહોમા ચાર માંથી એક છે જે 10 વિભિન્ન પરિસ્થિતિક ક્ષેત્રોથી વધારેનો સમાવેશ કરે છે, તેની સીમાઓ સાથે 11 બીજા રાજયોની સરખામણીમાં વધારે પ્રતિ ચોરસ માઈલ.[૧૦] તેના પશ્ચિમી અને પૂર્વી અર્ધ, જોકે ભૂગોળિક વિભિન્નતામાં તીવ્ર તફાવતો દ્વારા અંકિત છે: પૂર્વી ઓક્લાહોમા આઠ પારિસ્થિતિક પ્રદેશોને અડે છે અને તેનો પશ્ચિમી અર્ધ ત્રણને સામેલ કરે છે.[૧૦]

આઉચીટા પર્વતો જે દક્ષિણી પૂર્વી ઓક્લાહોમાને મોટાપાયે ઢાંકે છે.

ઓક્લાહોમા પાસે ચાર પ્રાથમિક પર્વત શ્રૃંખલાઓ છે: ઓચીટા પર્વતો, અર્બક્કલ પર્વતો, વીચીટા પર્વતો અને ઓઝાર્ક પર્વતો.[૧૮] યુએસના આંતરિક ઉચ્ચભૂમિ પ્રદેશોની ભીતર આવેલ, ઓઝાર્ક અને ઓચીટા પર્વતો, રોકી પર્વતો અને એપાલાચિન વચ્ચેના એક્માત્ર મુખ્ય પર્વતીય પ્રદેશો તરીકે ચિહ્નિત થાય છે.[૨૦] ફલીન્ટ પહાડીઓનો એક વિભાગ ઉત્તરી કેન્દ્રીય ઓક્લાહોમામાં ખેંચાયેલ છે અને રાજયના દક્ષિણ પૂર્વી ખૂણામાં, કાવાનેલ પહાડી એ ઓક્લાહોમાના પર્યટન અને મનોરંજન વિભાગ દ્વારા દુનિયાની સૌથી ઊંચી પહાડી તરીકે માનવામાં આવી છે; 1999 ફૂટ (609 મીટર)ની ઊંચાઈએ, તે પર્વતની તેમની પરિભાષામાં ફકત એક ફૂટ થી વિફળ છે.[૨૧]

રાજયના પશ્ચિમોતર ખૂણામાં અર્ધશૂષ્ક ઉચ્ચ મેદાનો પ્રાકૃતિક વનો સામેલ કરે છે.

ઓક્લાહોમામાં થોડા સપાટ ભૂમિસ્થળ સુધી ઉતરતી જમીન છે જેમાં સાથે આંતરિક કેનયોન અને ગ્લાસ પહાડીઓ જેવી મેસા શ્રૃંખલાઓ છે. આંશિક મેદાનો જે નાની પર્વતોની શ્રૃંખલાઓ જેમ કે એન્ટેલોપ પહાડીઓ અને વીચીતા પહાડીઓ દ્વારા અવરોધાય છે તેઓ દક્ષિણી પશ્ચિમ ઓક્લાહોમા ને આવરે છે અને પારંપારિક ઘાસના મેદાનો અને જંગલો રાજયના કેન્દ્રીય વિભાગને ઢાંકે છે. ઓઝાર્ક અને ઓચીટા પર્વતો પશ્ચિમથી પૂર્વી તરફ ઉદયમાન છે, રાજયના પૂર્વી તૃતીય તરફ, જે ધીમે ધીમે પૂર્વી તરફ દિશામાં ઊંચાઈ વધતા છે.[૨૨][૧૭] પ00 થી વધારે નામવાળી નહેરો અને નદીઓ ઓક્લાહોમાના જળરસ્તાઓ બનાવે છે અને સાથે બંધ દ્વારા 200 તળાવો રચાય છે, જે રાષ્ટ્રના સૌથી વધારે માનવસર્જિત તળાવો ધરાવે છે.[૨૧] મોટાભાગનું રાજયમાં બે પ્રાથમિક ડ્રેનેજ બેસિનમાં આવેલ છે જે રેડ અને અરકનસાસ નદીઓનું છે, જો કે, લી અને લીટલ રીવરો પણ મહત્વપૂર્ણ ડ્રેનેજ બેસિનો ધરાવે છે.[૨૨]

વનસ્પતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિ

[ફેરફાર કરો]
અમેરિકન બાઇસનની જનસંખ્યામાં રાજયના ઘાસમેદાનોના ઇકોસિસ્ટમ્સ સાથે રહે છે.

વનપ્રદેશ ઓક્લાહોમા[૨૧], નાના ઘાસ, મિશ્રિત ઘાસ અને લાબાં ઘાસ પ્રેયરીના બનેલા પ્રેયરીના ઘાસના મેદાનો, રાજયના કેન્દ્રીય અને પશ્ચિમી વિભાગોમાં વ્યાપક ઇકોસિસ્ટમના 24 પ્રતિશતને ઢાંકે છે, જો કે, પાકભૂમિએ વિસ્તૃતપણે મૂળ ઘાસોની જગ્યા લઈ લીધી છે.[૨૩] જયાં રાજયના પશ્ચિમી પ્રદેશોમાં વરસાદ ઓછો છે, ટૂંકા ઘાસ પ્રેયરી અને છોડભૂમિઓ એ મુખ્ય સહજ નજરે પડતી ઇકોસિસ્ટમો છે, જો કે પીનયોન દેવદાર વૃક્ષ, રેડ સેડર (જયુનીપર્સ), અને પોન્ડેરોસા દેવદાર વૃક્ષ, પેન્હેન્ડલના દુર પશ્ચિમી વિસ્તારોમાં નહેરો પાસે ઊગે છે.[૨૩] કાદવ કીચડવાળી ભૂમિ, સાયપ્રસના વન અને ટૂંકાપાનના દેવદાર વૃક્ષ, લોબાલોલી દેવદાર વૃક્ષ અને ગીચ જંગલોના મિશ્રણએ રાજયના દક્ષિણીપૂર્વી ચતુર્થાંશ ભાગ પર કાબૂ મેળવ્યો છે જયારે મોટાપણે ઉતરી ઓક, એલ્મ, સફેદ ગંઘતરુ (થુજા ) અને દેવદાર વૃક્ષોનું મિશ્રણ ઉત્તરીપૂર્વ ઓક્લાહોમાને ઢાંકે છે.[૨૨][૨૩][૨૪]

રાજય સફેદ-પૂંછડીના હરણો, કોયોટસ્, બોબકેટ, એલ્ક અને પક્ષીએ જેમ કે કવેલ, કબૂતર, કાર્ડીનલ્સ, બાલ્ડ ઈગલ્સ, લાલ પૂંછડીવાળા હોક્સ, અને તીતર વસ્તી ધરાવે છે. પ્રેરી ઇકોસિસ્ટમમાં, અમેરીકન બાઇસન, ગ્રેટર પ્રેરી ચિકન, બેજર્સ અને આર્માડીલો સામાન્ય છે અને રાષ્ટ્રના સૌથી મોટા પેરી કૂતરા નગરો રાજયના પેનહેન્ડલમાં ટૂંકાઘાસ પ્રેરીમાં વસે છે. ક્રોસ ટીમ્બર્સ, જે પ્રેરીથી કેન્દ્રીય ઓક્લાહોમામાં જંગલો સુધી સંક્રમણ કરતો પ્રદેશ છે, તેમાં 351 કરોડહડ્ડીવાળા જાતિઓને આશ્રયસ્થાન આપે છે. ઓચીટા પર્વતો કાળા રીંછ, લાલ શિયાળ, ભૂખરાં શિયાળ અને રીવર ઓટર વસ્તીઓનું ઘર છે, જે કુલ મળી ને 328 કરોડહડ્ડીવાળા જાતિઓ સાથે દક્ષિણ પૂર્વી ઓક્લાહોમામાં સાથે અસ્તિવમાં છે. દક્ષિણી પૂર્વી ઓક્લાહોમા અમેરીકન એલીગેટર પણ રહે છે.[૨૩]

સૂરક્ષિત ભૂમિઓ

[ફેરફાર કરો]
એક ઓક્લાહોમાના રાજય બાગ ઉપર મીસાસ દેખાય છે.

ઓક્લાહોમા પાસે 50 રાજયના બાગ,[૨૫] 6 રાષ્ટ્રીય પાર્ક અથવા તો સુરક્ષિત પ્રદેશો છે,[૨૬] 2 રાષ્ટ્રીય સુરક્ષિત વનો અથવા ઘાસના મેદાનો,[૨૭] અને વન્યજીવ સરંક્ષિત અને રક્ષ્ણ ક્ષેત્રોનું એક તંત્ર છે. રાજયના 10 મિલીયન એકર્સ (40,000 ચોરસ કિમી) વનના 6 પ્રતિશત એ જાહેર જગ્યા છે,[૨૪] જેમાં દક્ષિણ સંયુકત રાજયમાં સૌથી મોટા અને જૂના રાષ્ટ્રીય વન, ઓચીટા રાષ્ટ્રીય વનના પશ્ચિમી વિભાગોને સામેલ છે.[૨૮] 39,000 એકર્સ (158 ચોરસ કિમી) સાથે, ઉત્તરી-કેન્દ્ર ઓક્લાહોમામાં સ્થિત ટીલગ્રાસ પ્રેરી પ્રિઝર્વ એ દુનિયામાં લાંબા ઘાસના ઘાસ મેદાનનું સૌથી મોટો સુરક્ષિત વિસ્તાર છે અને ઇકોસિસ્ટમનો એક ભાગ છે જે તેની પહેલાંની ભૂમિ ક્ષેત્રના ફકત 10 પ્રતિશતને જે ઘેરે છે જે એક સમયે જે 14 રાજયને ઢાંકતુ હતું.[૨૯] વધારામાં, બ્લેક કેટલ રાષ્ટ્રીય ઘાસ મેદાન દક્ષિણી પશ્ચિમ ઓક્લાહોમામાં ઘાસ મેદાનના 31, 300 એકર્સ (127 ચોરસ કિમી) ને ઢાંકે છે.[૩૦] વિચિટ માઉન્ટન્સ વાઇલ્ડલાઇફ રેફ્યુજ એક સૌથી જુનું અને રાજ્ય[૩૧]માં નવ રાષ્ટ્રિય વન્યજીવ સંરક્ષણો પૈકી સૌથી મોતું છે અને તેની સ્થાપના 1901 માં થઇ હતી, અને તે 59,020 એકર (238.8 ચોરસ કિમી) વિસ્તારને આવરે છે.[૩૨] ઓક્લાહોમાના સમવાયી પણે સુરક્ષિત બાગો અને મનોરંજન સ્થાનોમાંથી ચીકાસો રાષ્ટ્રીય મનોરંજન વિસ્તાર એ 9,898.63 એકર્સ (18 ચોરસ કિમી) સાથે સૌથી મોટો છે.[૩૩] બીજા સમવાયી સુરક્ષિત સ્થાનોમાં સાન્તા ફે અને ટ્રેઇલ ઓફ ટિયર્સ રાષ્ટ્રિય ઐતિહાસિક રસ્તાઓ, ફોર્ટ સ્મીથ અને વાશીટા બેટલ ફિલ્ડ રાષ્ટ્રીય ઐતિહાસિક સ્થાન અને ઓક્લાહોમા સિટિ નેશનલ મેમોરિયલનો સમાવેશ કરે છે.[૨૬]

આબોહવા

[ફેરફાર કરો]

ઓક્લાહોમા એ સમશીતોષ્ણ પ્રદેશમાં સ્થિત છે અને તાપમાનમાં પ્રાસંગિક તીવ્રતા અનુભવે છે અને ખંડીય આબોહવામાં ભેજી જે લાક્ષણિક છે તે અનુભવે છે.[૩૪] મોટાભાગનું રાજય ટોરનોડો એલથી જાણીતા ક્ષેત્રમાં સ્થિત છે જે વારંવાર ઠંડી અને ગરમ હવાના સમુહો વચ્ચે લાક્ષણિક છે જે તીવ્ર મોસમ ઉત્પન્ન કરે છે.[૧૯] સરેરાશ 54 ટોર્નેડો પ્રતિવર્ષ રાજયને અથડાય છે - દુનિયામાં સર્વોચ્ચ પ્રમાણનું દર.[૩૫] હવા અને તાપમાનમાં રહેતા તફાવતોના વિસ્તાર વચ્ચે તેણી સ્થિતિના કારણે, રાજયની અંદર મોસમીય શૈલીઓ બહુ ઓછા સંબંધિત અંતર વચ્ચે વ્યાપકરૂપે બદલાય છે.[૧૯]

વાવાઝોડાના વિકાસ માટે ઓક્લાહોમાનું વાતાવરણ આદર્શ છે.

ઓક્લાહોમાના પૂર્વી ભાગના ભેજીય ઉપ-અત્યંત ગરમીવાળી આબોહવા (કોપન સીએફએ ) ગલ્ફ ઓફ મેક્ષિકો પરથી ભેજ લાવતી દક્ષિણી હવાઓ દ્વારા ખૂબ પ્રભાવિત છે, પણ પેન્હેન્ડલના ના ઉચ્ચ મેદાનોમાં અને લગભગ લોટન પશ્ચિમ તરફથી બીજા પશ્ચિમી ક્ષેત્રોના અર્ધ સૂકા વિસ્તાર (કોપન બીએસકે ) તરફ પ્રગતિરૂપે સંક્રમણ કરે છે જે દક્ષિણી ભેજ દ્વારા બહુ ઓછી વખત અડવામાં આવે છે.[૩૪] ભેજ અને તાપમાન દક્ષિણથી પૂર્વ તરફ તે જ પ્રમાણે ઘટે છે, જ્યારે દક્ષિણી પૂર્વના ક્ષેત્રો સારાંશે વાર્ષિક તાપમાન 62 ડીગ્રી ફેરનહીટ (17 ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ) અને વાર્ષિક વારસાદ 56 inches (1,420 mm) હોય છે ત્યારે પેન્હેન્ડલના ક્ષેત્રોમાં સારાંશે 58 ડીગ્રી ફેરનહીટ (14 ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ) અને સાથે વાર્ષિક વરસાદ 17 inches (430 mm)ની અંદર રહે છે.[૧૯] સમગ્ર રાજય વારંવારં 100 ડીગ્રી ફેરનહીટ (38 ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ) થી ઉપર અથવા 0 ડીગ્રી ફેરનહીટ (18 ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ) ની નીચેના તાપમાનોને અનુભવે છે; [૩૪]અને હિમવર્ષા સારાંશ 4 inches (10 cm) થી ઓછો દક્ષિણમાં 20 inches (51 cm)થી સહેજ વધુ પેનહેન્ડલમાં કોલોરાડોની સીમા પર સુધીની શ્રેણીમાં થાય છે.[૧૯] આ રાજય નોર્મનમાં સ્થિત રાષ્ટ્રીય આબોહવા સેવાના રાષ્ટ્રીય વાવાઝોડા ભવિષ્યવાણી કેન્દ્રનું ઘર છે.[૩૬]

ઓક્લાહોમાનાં સૌથી મોટા શહેરોનાં માસિક તાપમાનો
શહેર જાન્યુઆરી ફેબ્રુઆરી માર્ચ એપ્રિલ મે જૂન જુલાઇ ઑગષ્ટ સપ્ટેમ્બર ઑક્ટોબર નવેમ્બર ડિસેમ્બર
ઓક્લાહોમા શહેર 47/26 54/31 62/39 71/48 79/58 87/66 93/71 92/70 84/62 73/51 60/38 50/29
તુલસા 46/26 53/31 62/40 72/50 80/59 88/68 94/73 93/71 84/63 74/51 60/39 50/30
લોટન 50/26 56/31 65/40 73/49 82/59 90/68 96/73 95/71 86/63 76/51 62/39 52/30
ડીગ્રી ફેરનહીટ[૩૭][૩૮] માં સરેરાશ ઉંચા/નીચા તાપમાનો

ઇતિહાસ

[ફેરફાર કરો]

પુરાવા અસ્તિત્વમાં છે કે મૂળ લોકોએ છેલ્લા હિમયુગના પ્રારંભ કરતાં પણ પહેલા ઓક્લાહોમા થકી પ્રવાસ કર્યો હતો,[૩૯] પરંતુ રાજયના પ્રથમ કાયમી નિવાસિયો 850 અને 1450 એડી વચ્ચે અર્કાનસાસ સીમા પાસે ટેકરા જેવા બાંધકામમાં સમુદાયોમાં સ્થાયી થયા હતા.[૪૦][૪૧] સ્પેનીયાર્ડ ફ્રાન્સીસકો વેઝકવેઝ ર્ડો કોર્નેડોએ 1541 માં રાજયમાં પ્રવાસ કર્યો હતો,[૪૨] પરંતુ ફ્રેન્ચ અન્વેશકોએ 1700[૪૩] ના દશકમાં વિસ્તાર પર દાવો કર્યો અને 1803 સુધી તે ફ્રેન્ચ શાસન હેઠળ રહયું, જયારે લોઉસિયાના ખરિદીમાં સંયુકત રાજય દ્વારા મિસસિપ્પી નદીના તમામ પશ્ચિમી ફ્રેન્ચ પ્રદેશોને ખરીદવામાં આવ્યા.[૪૨]

ચિત્ર:Cowboy 1872.jpg
અંતિમ 19મી શતાબ્દીમાં રાજય પાર ભરવાડો પશુઓને લઈ જતા.

19 મી શતાબ્દી દરમિયાન હજારો મૂળ અમેરિકનોને તેમની પૂર્વજ ગૃહભૂમિ ઉત્તર અમેરીકા પરથી કાઢી દેવાયા અને વર્તમાન દિન ઓક્લાહોમામાં શામિલ અને આસપાસના ક્ષેત્રમાં પરિવહિત કરાયા. અમેરિકન નિષ્કાસન નીતિ, એક કૃરતા જે ટ્રાયલ ઓફ ટીયર્સના નામે જાણીતી થઈ જે 1831 માં ચોકતાઉ રાષ્ટ્રના નિકાલ દરમિયાન શરૂ થઈ, તેના દ્વારા વિસ્થાપિત દક્ષિણમાં " પાંચ સભ્ય જાતિઓ " એ સૌથી પ્રમુખ રાષ્ટ્રો હતા. આ ક્ષેત્ર જે પહેલેથી જ ઓસેજ અને કવોપાઉ જાતિઓ દ્વારા કબજે કરાયું હતું, એ ચોકતાઉ રાષ્ટ્ર કહેવાતી જયાં સુધી પુન શાસિત અમેરિકન નીતિએ બીજા મૂળ અમેરિકનોને સમાવેશ કરવા સીમાને પુન: પરિભાષિત કરી. 1890 સુધીમાં, 30 મૂળ અમેરિકન રાષ્ટ્રો અને જાતિયોથી વધારે ભારતીય પ્રદેશની ભીતરની ભૂમિ અથવા તો " ભારત દેશ " પર એકત્રીત થવા લાગ્યા.[૪૪] 1866 અને 1899 વચ્ચેના સમયમાં,[૪૨] ટેક્ષાસમાં પશુ-ફાર્મ ક્ષેત્ર પૂર્વી નગરોમાં ખોરાક માટેની માંગણીને મેળવવા સંઘર્ષ કરતા હતા, અને કેનસાસમાં રેલમાર્ગે સમયસર રૂપે પહોંચાડવાનો વાયદો કર્યો હતો. પશુની ગાડીઓ અને પશુ-ફાર્મ ઉછેર ક્ષેત્રએ વિકાસ કર્યો કારણ કે કયાં તો ભરવાડો તેમના સામગ્રીઓ સાથે ઉત્તરમાં જતાં રહયા કયાં તો ભારતીય ક્ષેત્રમાં ગેરકાયદેસર રૂપે સ્થાયી થયા. 1881 માં ચાર કે પાંચ મુખ્ય પશ્ચિમી પાળ પરની પશુ ગાડીઓએ ભારતીય પ્રદેશ થકી પ્રવાસ કર્યો.[૪૫] ભારતીય પ્રદેશમાં શ્વેત નિવાસીઓની વધી રહેલી હાજરી એ સંયુકત રાજયની સરકારે 1887 માં ડોઉસ કાયદાને સ્થાપિત કર્યા, જે વ્યકિતગત જાતિઓની ભૂમિને વ્યકિતગત પરિવારોને ફાળવવા માટે વિભાજીત કરે છે જે મૂળ અમેરિકનોમાં ખેતી અને જમીનની ખાનગી માલિકીને પ્રોત્સાહન આપતી હતી પરંતુ સમવાયી સરકાર એ ભૂમિનો કબજો પાડી લીધો. આ પ્રક્રિયામાં લગભગ પ્રદેશની અંદરની અર્ધ ભારતીય ભૂમિને બાહરી સ્થાયીઓ માટે અને ખરીદી માટે રેલપત્રી કંપનીઓ દ્વારા લેવામાં આવી.[૪૬]

1930 દરમિયાન ડસ્ટ બાઉલે હજારો ખેડૂતોને ગરિબી તરફ ધકેલ્યા.

1989 ના લેન્ડ રનને સમાવેશ કરતા, મુખ્ય લેન્ડ રન્સ નિવાસિયો માટે રાખવામાં આવ્યા એ શરતે કે અમુક પ્રદેશોને વસવાટ માટે ખુલ્લા કરી દેવાય. મોટાભાગે, ભૂમિ વસાહતીઓ માટે પ્રથમ આવનાર ને પ્રથમ સેવા મળે તે આધાર પર ખુલ્લી કરવામાં આવતી.[૪૭] જેઓ આ નિયમ ને પ્રદેશમાં સિમા પાર કરીને તોડતા હતા, એ પહેલા કે તેઓને પરવાનગી મળે, તેઓ સિમા જલ્દી પાર કરનારા કહેવાતા, પરિણામે શબ્દ " સુનર્સ " આવ્યો, જે આખિરકાર, રાજયનું કાયદાકીય ઉપનામ બન્યું.[૪૮]

જયારે કર્ટિસ કાયદો એ ભારતીય પ્રદેશોમાં ભારતીય આદિવાસી જમીનોની ચોરીને આગળ ધપાવ્યું, 20મી શતાબ્દીના સમાપ્તી નજીકના સમયે પ્રદેશને રાજય બનાવવા માટે ચર્ચાઓ શરૂ થઈ ગઇ. એક અખિલ ભારતીય રાજય નામે ઓક્લાહોમા ની રચના કરવાના પ્રયાસો અને પછી એક અખિલ ભારતીય રાજય નામે સેકયોયાહ ની રચના કરવા પ્રયાસો નિષ્ફળ રહયા પરંતુ 1905 ના સેકયોયાહ સ્ટેટહુડ કન્વેશન એ છેવટે ઓક્લાહોમા સ્ટેટહુડ કન્વેશન માટે પાયાનું કાર્ય કર્યુ, જેને બે વર્ષ પછી સ્થાન લીધું.[૪૯] નવેમ્બર 16, 1907 એ ઓક્લાહોમા સંગઠનમાં 46 મા રાજયના રૂપે સ્થાપિત થયું.

ઓક્લાહોમા શહેરમાં એલ્ફ્રેડ પી. મુરાહ ફેડરલ બિલ્ડિંગમાં કરાયેલ ઘડાકાઓ જે અમેરીકી ઇતિહાસમાં એક ભયાનક આતંકવાદી પ્રવૃત્તિ હતી.

આ નવું રાજય ઉભરતા તેલ ઉદ્યોગ માટેનું કેન્દ્રબિંદુ બન્યું, કારણ કે તેલના કૂવાઓની ખોજએ નગરને વસ્તી અને સંપત્તિમાં ઝડપથી વૃધ્ધિ કરવા માટે પ્રેરિત કર્યા. અંતમાં, તુલ્સા “ દુનિયાની તેલ રાજધાની ” ના નામે 20મી શતાબ્દીમાં મોટાભાગે જાણીતી બની અને તેલ નિવેશે, રાજયની પ્રારંભિક અર્થવ્યવસ્થામાં મોટો ફાળો આપ્યો.[૫૦] 1927 માં ઓક્લાહોમાના ઉદ્યોગપતિ સાયરસ એવરી, જે “ ફાધર ઓફ રૂટ 66 ” ના રૂપે જાણીતા હતા તેઓએ યુ.એસ રૂટ 66 ની રચનાનું અભિયાન શરૂ કર્યું. અમરીલ્લો, ટેક્ષાસથી તુલ્સા, ઓક્લાહોમા સુધી હાઈવેના ખેંચનો ઉપયોગ કરી હાઈવે 66 નો મૂળ ભાગ બનાવીને, એવરીએ તેના મૂળવતન તુલ્સામાંથી સટ 66ની યોજના પર નજર રાખવા યુએસ હાઇવે 66 સંગઠનનું નેતૃત્વ કર્યું હતું.[૫૧]

ઓક્લાહોમા એક સમૃધ્ધ આફ્રીકન અમેરિકન ઇતિહાસ પણ ધરાવે છે. ઘણા બધા શ્યામ નગરો પણ હતા જે પ્રારંભિક 1900 ની સાલમાં પાડોશી રાજયો ખાસ કરીને કેનસાસમાંથી આવેલા શ્યામ વસાહિતોના કારણે વધ્યા. રાજનેતા એડવર્ડ પી. મેકકેબે ઘણા શ્યામ વસાહિતોને તે વખતની ભારતીય પ્રદેશની ચળવળને શરૂ કરી. આ ચળવળે એડવર્ડ પી મેકકેબને રાષ્ટ્રપતિ થિયોદર રૂઝવેલ્ટ સાથે ઓક્લાહોમને લધુત્તમ શ્યામ રાજય બનાવવા માટે વાત કરવા માટે પ્રોત્સાહન આપ્યું. બધા શ્યામનગરોમાંથી ઘણા હાલમાં ભૂતિયા નગરો છે. બોલે અને લેંગ્સટોન (શ્યામ વિશ્વ વિદ્યાલય લેંગ્સટન યુનિવર્સિટિનું ઐતિહાસિક રૂપે ઘર) હજુ પણ આજે સમૃધ્ધ છે.

20 મી શતાબ્દીના પ્રારંભમાં જીમ ક્રો કાયદાઓ અને કુ કલક્ષ કલેનની રાજય વ્યાપક હાજરી હોવા છતાં, ગ્રીનવુડ, સંયુકત રાજયોમાં સૌથી સમૃધ્ધ આફ્રિકન અમેરિકન સમુદાયોમાંથી એકનું તુલ્સા ઘર હતું,[૫૨] પરંતુ 1921 માં તુલ્સા જાતિય કોમી તોફાનોનું સ્થાન હતું. અમેરિકન ઇતિહાસમાં જાતિય કોમી તોફાનોનું સૌથી મોંઘા કાર્ય માંનું એક, કોમી તોફાનોના 16 કલાકે 35 શહેરી ઘરોના વિનશામાં પરિણમ્યા, $ 1.8 મિલિયન સંપત્તિનું નુકસાન થયું અને 300 લોકોથી પણ વધારે લોકોનું મૃત્યુ અનુમાનિત કરવામાં આવી.[૫૩] 1920 ના અંતમાં, કુ કલક્ષ કલેનનો રાજયની અંદર પ્રભાવ નહિવત થઇ ગયો.[૫૪]

1930 ની સાલ દરમિયાન, રાજયના ભાગો નબળી ખેતીવાડી કાર્યપધ્ધતિ, દુષ્કાળ અને જોરદાર પવનની ઘટનાઓનું ફળ અનુભવવા લાગ્યા. ડસ્ટ બાઉલ તરીકે જાણીતા, કેન્સાસના ક્ષેત્રો, ટેક્ષાસ, ન્યુ મેક્સિકો અને ઉત્તરી પશ્ચિમી ઓક્લાહોમા લાંબા સમય સુધી ઓછા વરસાદ, અને અસમાન્યરૂપે ઉચ્ચ તાપમાન, દ્વારા હેરાણ થયા, જેનાથી હજારો ખેડૂતોને ગરીબાઈમાં ધકેલાયા અને તેઓને પશ્ચિમી સંયુકત રાજયોના વધારે ફળદ્રુપ વિસ્તારમાં પુનસ્થાપિત થવા માટે મજબૂર કર્યા.[૫૫] 1950માં સમાપ્ત થતા વીસ વર્ષના સમયમાં, રાજયે તેની વસતીમાં ઐતિહાસિક 6.9 પ્રતિશતની પડતર જોઇ. પ્રતિક્રિયારૂપે, માટી અને પાણીના સંગ્રહનાં નાત્યાત્મક પ્રયત્નો પૂર નિયંત્રણ પદ્ધતિઓ અને બંધોમાં પરિણામ્યા, સો જેટલા જળાશયો અને માનવ સર્જિત તળાવોની રચના કરાઇ. 1960 સુધીમાં 200 થી વધારે તળાવોની રચના કરાઇ જે રાષ્ટ્રમાં સૌથી વધારે હતા.[૧૦][૫૬]

1995 માં ઓક્લાહોમા શહેર અમેરિકન ઇતિહાસમાં અત્યાર સુધી બનેલ સૌથી ખરાબ આતંકવાદી હુમલાનું એકનું દૃશ્ય બન્યું. એપ્રિલ 19, 1995 ના ઓક્લાહોમા શહેરના બોંબ ધડકામાં, એલફ્રેડ પી. મુરાહ ફેડરલ બિલ્ડિંગની બહાર ટિમોથી મેકવિગા અને ટેરી નિકોલ્સે ધડાકો કર્યો હતો, જેમાં 19 બાળકોના સમાવેશ સાથે 168 લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. ટીમોથી મેકવીગાને પછી મૃત્યુની સજા દેવામાં આવી અને ઘાતક ઈન્જેકશન દ્વારા મારી દેવાયા, જયારે તેના સાથી ટેરી નીકોલ્સને પ્રથમ ડિગ્રી કત્લના 161 સંખ્યાનો દોષી કરાર કરાયો અને તેને શરતી મુદતીની રજાની સંભાવના વિના આજીવન કેદની સજા થઈ.[૫૭]


અર્થતંત્ર

[ફેરફાર કરો]
તુલસાનું બીઓકે ટાવર, ઓક્લાહોમાની સર્વોચ્ચ ઈમારત, જે વિલ્યિમ્સ કંપનીઓ માટે દુનિયાના મુખ્ય કાર્યાલય તરીકે કામ કરે છે.

ઉડયન્ન, ઊજાર્, પરિવહન સાધનો, અન્ન પ્રક્રિયા, ઈલેકટ્રોનિકસ અને દૂર સંચારના વિભાગોમાં આધારિત ઓક્લાહોમા પ્રાકૃતિક ગેસ, વિમાન અને અન્નના મહત્વપૂર્ણ ઉત્ત્પાદક છે.[૪] આ રાજય પ્રાકૃતિક ગેસના ઉત્પાદન માટે રાષ્ટ્રમાં બીજા ક્રમે આવે છે,[૫૮] અને તે 27 મું સૌથી વધુ કૃષિ ઉત્પાદક રાજ્ય છે અને ઘઉંના ઉત્પાદનમાં પાંચમા ક્રમે આવે છે.[૫૯] ચાર ફોર્ચ્યુન 500 કંપનીઓ અને ત્રણ ફોર્ચ્યુન 1000 કંપનીઓએ ઓક્લાહોમામાં મુખ્ય કાર્યાલય સ્થાપ્યું છે,[૬૦] અને તે 2007 માં, 7-મા સૌથી નીચા કર ભારણ સાથેનું,[૬૧] રાષ્ટ્રમાં સૌથી વધુ વેપાર કરવા યોગ્ય રાજ્ય તરીકે આલેખાયું છે.[૬૨] 2005 થી 2006 સુધી, ઓક્લાહોમાની કુળ ઘરેલું ઉત્પાદને પ0 પ્રતિશત વૃધ્ધી કરી હતી, જે રાષ્ટ્રમાં પાચમો સૌથી ઉંચો દર હતો. 2005 અને 2006 વચ્ચે, $ 122.5 બિલિયન થી $ 134.6 બિલયન વધતી, 10.8 પ્રતિશતનો કૂદકો માર્યો હતો,[૬] અને તેનું કુલ ઘરેલું ઉત્પાદન પ્રતિ વ્યકિત 2006માં $ 36,364 થી 2007 માં $ 38,516 વધી હતી જે રાષ્ટ્રમાં ત્રીજો સૌથી ઝડપી દર હતો. 2007 માં કુલ ઘરેલું ઉત્પાદન પ્રતિ વ્યકિત રાજયોમાં 41મો ક્રમ મેળવે છે.[૬૩] ભલે તેલ રાજયના અર્થતંત્રને ઐતિહાસિકપણે વર્ચસ્વ આપ્યું, 1980 ના દાયક દરમિયાન ઊજાર્ ઉદ્યોગમાં પડતર, 1980 અને 2000 વચ્ચે લગભગ 90,000 ઊજાર્ સંબંધિત નોકરીઓના નુકસાનમાં પરિણમી હતી જેનાથી સ્થાનીય અર્થતંત્રને ગંભીરપણે નુકસાન થયું હતું.[૬૪] 2005 માં તેલ ઓક્લાહોમાના આર્થિક અસરના 17 પ્રતિશત માટે જવાબદાર હતું,[૬૫] અને રાજયના તેલ ઉદ્યોગમાં રોજગાર 2007 માં પાંચ બીજા ઉદ્યોગઆં વધારે હતો.[૬૬] જાન્યુઆરી 2010 સુધીમાં, રાજયનો બેરોજગાર દર 6.7% છે.[૬૭]

ઉદ્યોગ

[ફેરફાર કરો]

2007 ના પ્રારંભમાં ઓક્લાહોમા પાસે 1.7 મિલિયનનની કામદાર સેના હતી અને કુલ બિન-ખેતી રોજગાર 1.6 મિલિયનની આસપાસ વિચલિત થતી.[૬૬] 2007 માં 326,000 નોકરીઓની સાથે સરકારી વિભાગે મોટાભાગની નોકરીઓ આપી હતી, જે પછી, પરિવહન અને સેવાઓના વિભાગે 2,85,000 નોકરીઓ આપી, અને શિક્ષણ, વ્યવસાય અને ઉત્પાદન વિભાગે ક્રમશ: રૂપથી 191,000, 178,000 અને 151,000 નોકરીઓ આપેલી.[૬૬] રાજયના સૌથી મોટા ઉધ્યોગ, વિમાણ ક્ષેત્ર વાર્ષિક રીતે 11 બિલિયન ડોલર પેદા કરે છે.[૬૧] તુલ્સા દુનિયામાં સૌથી મોટી હવાઈ માર્ગ જાળવણીનું કેન્દ્ર છે, જે અમેરિકન એરલાઇન્સ માટે વૈશ્વિક જાળવણી અને એન્જિનિયરિંગ મુખ્ય મથક તરીકે કાર્ય કરે છે.[૬૮] કુળ મળીને એરોસ્પેસ ઓક્લાહોમાના ઉદ્યોગિક પેદાશના 10 પ્રતિશતથી પણ વધારે ફાળવે છે, અને તે એરોસ્પેસ એન્જીનીયરીંગ ઉત્પાદનમાં દશ ઉચ્ચ રાજયમાંનું એક રાજય છે.[૪] સંયુકત રાજયના કેન્દ્રમાં સ્થિત હોવાને કારણે, ઓક્લાહોમાએ આંકડાકીય કેન્દ્ર માટેનું ઉચ્ચ રાજયોમાંનું એક છે અને આબોહવા સંબંધિત સંશોધન માટેનું મુખ્ય ફાળો આપનાર છે.[૬૧] ઉત્તર અમેરિકામાં આ રાજય ટાયરનું સર્વોચ્ચ ઉત્પાદક છે અને રાષ્ટ્રમાં સૌથી ઝડપી વૃધ્ધિ કરતો બાયોટેકનોલોજી ઉદ્યોગ ધરાવે છે.[૬૧] 2005 માં ઓક્લાહોમાના ઉત્પાદન ઉદ્યોગમાંથી આંતરરાષ્ટ્રીય નિકાસ કુલ 4.3 બિલિયન ડોલર હતું, તેણા આર્થિક પ્રભાવનો 3.6 પ્રતિશત.[૬૯]

ટાયર ઉત્પાદન, માંસ પ્રક્રિયા, તેલ અને ગેસ ઓજાર ઉત્પાદન અને એર કન્ડીશનર ઉત્પાદન રાજયના સૌથી મોટા ઉત્પાદન ઉદ્યોગો છે.[૭૦]
મુખ્યત્ત્વે તેલ ઉત્પન્ન કરતું રાજય ઓક્લાહોમા, એ રાષ્ટ્રનું ક્રુડ તેલનું પાંચમું સૌથી મોટું ઉત્પાદન કરતું રાજય છે.[૭૧]

ઓક્લાહોમાએ પ્રાકૃતિક ગેસનો રાષ્ટ્રનો બીજો સૌથી મોટો ઉત્પાદક છે, ક્રુડ તેલ ઉત્પાદનમાં પાંચમા ક્રમે છે, સૌથી વધારે સંખ્યામાં સક્રિય ડ્રિલિંગ રિગ્સ ધરાવે છે,[૭૧] અને ક્રુડ તેલના સંગ્રહમાં પાંચમાં ક્રમે આવે છે.[૭૨] 2005 માં જયારે રાજય સ્થાપિત વાયુ ઉજાર્ માટે પાંચમા ક્રમે આવે છે,[૭૩] તે નવીનીકરણ ઊજાર્ના ઉપયોગમાં સૌથી તળીયે છે જેમાં તેની 96 પ્રતિશત વીજળી 2002 માં બિન નવીનીકરણ પાત્ર સ્ત્રોતોમાંથી પેદા કરાતી હતી જેમાં 64 પ્રતિશત કોલસામાંથી અને 32 પ્રતિશત પ્રાકૃતિક વાયુમાંથી પેદા કરેલ હતી.[૭૪] 2006 માં કુલ ઊજાર્ વપરાશ પ્રતિ વ્યકિત માટે 11 મા ક્રમે આવતા,[૭૫] ઓક્લાહોમાનો ઊજાર્ ખર્ચ રાષ્ટ્રમાં 10 મો સૌથી નીચે હતો.[૭૧] સમગ્રપણે, તેલ ઊજાર્ ઉદ્યોગો, ઓક્લાહોમાની કુલ ઘરેલું ઉત્પાદનમાં $ 23 બિલિયન ફાળવે છે,[૬૫] અને ઓક્લાહોમા તેલ સંબંધિત કંપનીઓના કામદારોની સરેરાશ આવક રાજયના લાક્ષણિક વાર્ષિક આવક કરતાં બમણી આવક છે.[૭૬] 2005 માં રાજય પાસે 83,750 વ્યવસાયિક તેલના કુવાઓ અને 750,000 કુલ કુવાઓ હતા,[૬૫][૭૨] જે 178 હજાર ક્રુડ તેલના બેરલ પ્રતિદિન ઉત્પાદિત કરતા હતા.[૭૨] રાષ્ટ્રના પ્રાકૃતિક વાયુ આપૂર્તિના દશ પ્રતિશત ઓક્લાહોમામાં સ્થિત છે, 1.662 trillion cubic feet (47.1 km3)સાથે.[૭૨]

ફોર્બ્સ મેગેઝીન મુજબ, ઓક્લાહોમા શહેર આધારીત ડેવન ઊજાર્ નિગમ, ચેસાપીક ઊજાર્ નિગમ અને સેન્ડરીજ ઊજાર્ નિગમ રાષ્ટ્રોની સૌથી મોટી નિજી તેલ સંબંધિત કંપનીઓ છે,[૭૭] અને બધી ઓક્લાહોમાની ફોરચ્યુન પ00 કંપનીઓ ઊજાર્ સંબંધિત છે.[૬૦] 2006 માં તુલ્સા આધારિત સેમગ્રુપ સૌથી મોટી વ્યકિતગત કંપનીઓના ફોર્બસની સૂચીમાં પાંચમાં ક્રમે હતી, તુલ્સા આધારિત કવીકટ્રીપ 46 માં ક્રમે હતી અને ઓક્લાહોમા શહેર સ્થિત લવસ્ ટ્રાવેલ સ્ટોપ્સ અને કંટ્રી સ્ટોર્સ 2008 ના અહેવાલમાં 25 માં ક્રમે હતી.[૭૭] તુલસાની વનઓકે અને વિલિયમ્સ કંપની રાજયની સૌથી મોટી અને બીજી સૌથી મોટી કંપનીઓ ક્રમશ: રૂપે છે, ફોર્ચ્યુન મેગેઝીન મુજબ, ઊજાર્ના ક્ષેત્રમાં રાષ્ટ્રની ક્રમશ: બીજી અને ત્રીજી સૌથી મોટી કંપનીઓ છે.[૭૮] મેગેઝીને રાષ્ટ્રમાં ડેવોન ઊજાર્ને ખાણ અને ક્રુડ તેલ ઉત્પાદન ઉદ્યોગમાં બીજી સૌથી મોટી કંપની તરીકે સ્થાન આપ્યું છે, જયારે ચેસાપીક ઊજાર્ તે જ ક્ષેત્રમાં ક્રમશ: 7મા ક્રમે હતી અને ઓક્લાહોમા ગેસ એન્ડ ઈલેકટ્રીક, વાયુ અને વીજળી ઉપયોગીતા કંપનીઓમાં, 25 મી સૌથી મોટી કંપની છે.[૭૮]

ખેતીવાડીમાં 27 મો સૌથી વધુ ઉત્પાદક રાજય, ઓક્લાહોમા એ પશુવર્ધન અને ઘઉના ઉત્પાદનમાં પાંચમો આવે છે.[૫૯][૭૯] અંદાજે 5.5 પ્રતિશત અમેરિકન માંસ ઓક્લાહોમામાંથી આવે છે, જયારે રાજય 6 % પ્રતિશત અમેરિકન ઘઉંનું 4.2 પ્રતિશત અમેરિકન ડુક્કર ઉત્પાદનો અને 2.2 પ્રતિશત ડેરી ઉત્પાદનોનું ઉત્પાદન કરે છે.[૫૯] 2005 માં રાજયમાં 83,500 ખેતરો હતા જે સામૂહિક રૂપે $ 4.3 બિલિયનનું પશુથી ઉત્પાદિત સામગ્રીનું ઉત્પાદન કર્યુ અને પાક પેદાશમાં એક બિલિયન ડોલરની અંદરના ઉત્પાદનથી રાજયના કૂલ ઘરેલું ઉત્પાદનમાં 6.1 બિલિયન ડોલર ઉમેરાય છે.[૫૯] મૂર્ગી ઉછેર અને ડુક્કર ઉછેર એ તેના બીજા અને ત્રીજા સૌથી મોટા ખેતીવાડી ઉદ્યોગ છે.[૭૯]

સંસ્કૃતિ

[ફેરફાર કરો]
આગામી રાજય તરીકે ઓક્લાહોમાની પરંપરાનો પોન્કા શહેરમાં પાઓનિયર વુમન મૂર્તિ દ્વારા નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે.

સંયુકત રાજય સેન્સસ બ્યુરો દ્વારા ઓક્લાહોમાને દક્ષિણમાં સ્થિત કરાયું છે,[૮૦] પરંતુ તફાવતી પરિભાષાઓ દ્વારા મધ્ય પશ્ચિમ, દક્ષિણ પશ્ચિમ અને દક્ષિણ સાંસ્કૃતિક પ્રદેશોમાં સંપૂર્ણ અથવા તો આંશિકરૂપે સ્થિત છે; અને આદર્શ ભૂગોળિક સાંસ્કૃતિક પ્રદેશોની પરિભાષા દ્વારા આંશિકરૂપે અપલેન્ડ દક્ષિણ અને ગ્રેટ પ્લેન્સેમાં સ્થિત છે.[૮૧] ઓક્લાહોમા પાસે ઉચ્ચ પ્રમાણમાં જર્મન, સ્કોટ-આઈરીશ, અને મૂળ અમેરીકન પૂર્વજો છે,[૮૨] સાથે 25 વિવિધ મૂળ ભાષાઓ બોલાય છે જે બીજા રાજય કરતા વધારે છે.[૧૧] 6 સરકારોએ વિસ્તાર પર અલગ અલગ સમયે દાવો કર્યો હતો,[૮૩] અને 67 મૂળ અમેરિકન જાતિઓને ઓક્લાહોમા પ્રસ્તુત કરે છે,[૪૨] જેમાં જાતિય મુખ્યાલયોની સૈથી મોટી સંખ્યા અને 39 ફેડરલ અધિકૃત રાષ્ટ્રોનો સમાવેશ થાય છે.[૮૪] પશ્ચિમી રેન્ચર્સ, મૂળ અમેરિકન જાતિઓ, દક્ષિણી વસાહતો અને પૂર્વી તેલ બેરોન્સે રાજયના સાંસ્કૃતિક ઢાંચાને આકાર આપ્યો છે અને તેના મોટા શહેરોને સૌથી વધુ નીચા ક્રમાંકવાળા સંયુકત રાજયોના સાંસ્કૃતિક લક્ષ્યોના નામ આપવામાં આવ્યા છે.[૮૫][૮૬] જયારે ઓક્લાહોમાના નિવાસીયો દક્ષિણ શૈલીના એક પ્રકારના લાક્ષણિક વ્યવહાર સાથે જોડાયેલ છે, કેટલોગ ફોર ફીલનટ્રોફી, એકંદરે [૮૭]દયા માટે રાષ્ટ્રમાં ઓક્લાહોમાને ચોથો નંબર આપે છે. રાજયને નકારાત્મક સાંસ્કૃતિક એક પ્રકારની વિશિષ્ટા સાથે પણ જોડવામાં આવ્યું જે, પ્રથમ જોન સ્ટેનબિકની નોવેલ “ ગ્રેપ્સ ઓફ વ્રેથ ” દ્વારા લોકપ્રિય થયું, જે અશિક્ષિત, ગરીબી યુક્ત ડસ્ટ યુગના ખેડૂતોના શોષણનું વર્ણન કરતી હતી જેઓને “ ઓકીશ ” માનવામાં આવતા હતા.[૮૮][૮૯][૯૦] જો કે શબ્દને ઓક્લાહોમા દ્વારા સકારાત્મક રીતે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.[૮૯]

કલા અને રંગભૂમિ

[ફેરફાર કરો]
સંયુકત રાજયોમાં સર્વોચ્ચ 50 ફાઈન આર્ટ્સના સંગ્રહાલયમાંનું એક ફીલબ્રુક મ્યુઝીયમ..[૯૧]

રાજયના સૌથી મોટા શહેરી વિસ્તારમાં, જેઝની સમૃધ્ધી વ્યાપક છે,[૯૨] અને મૂળ અમેરિકન, મેક્ષીકન, અને એશિયન વિદેશી અંત:ક્ષેત્ર તેમના સંબંધિત સંસ્કૃતિઓના સંગીત અને કળાને ઉત્પન્ન કરે છે.[૯૩] બાર્ટલ્સવિલેમાં ઓક્લાહોમા મોઝાર્ટ ઉત્સવ એ દક્ષિણ સંયુકત રાજયોમાં સૌથી મોટા શાસ્ત્રીય સંગીત ઉત્સવોમાંનો એક છે,[૯૪] અને ઓક્લાહોમાનો સિટિ આર્ટ્સ ફેસ્ટિવલ એ રાષ્ટ્રમાંના સર્વોચ્ચ ફાઇન આર્ટ્સ ઉત્સવોમાંનો એક છે.[૯૨] પાંચ મૂળ અમેરિકન બેલે નૃત્યકીઆઓની વિશ્વવ્યાપક પ્રસિધ્ધી મેળવવાની સાથે, રાજયનો બેલે નૃત્યમાં સમૃધ્ધ ઇતિહાસ છે; વોન ચોઉટીયું, મારજોઈરે અને મારીયા ટોલચીફ બહેનો, રોસેલા હાઈટાવર, અને મોસ્સેલીન લર્કીન, સામૂહિકરૂપથી જેમણે ફાઈવ મુન્સ કહેવાય છે. તુલ્સા બેલેને ન્યુયોર્ક ટાઈમ્સ દ્વારા સંયુકત રાજયમાં સૌથી સર્વોચ્ચ બેલેનૃત્ય કંપનીઓમાંનું એક તરીકે ક્રમ અપાયેલું છે.[૯૨] ઓક્લાહોમા સિટિ બેલે અને ઓક્લાહોમા વિશ્વવિદ્યાલયના નૃત્ય કાર્યક્રમ, નૃત્યકીઆ વોન ચાઉટીયું અને તેમના પતિ મીગ્યુએલ ટેરેખોવ દ્વારા સ્થાપિત કરવામાં આવેલો. 1962 માં વિશ્વવિદ્યાલય કાર્યક્રમની સ્થાપના કરવામાં આવી અને સંયુકત રાજયોમાં તનાા પ્રકારનો પ્રથમ સંપૂર્ણ પ્રમાણિત કાર્યક્રમ હતો.[૯૫][૯૬][૯૭] સેન્ડ સ્પ્રીંગ્સમાં એક બાહરી રંગભૂમિ જેને “ડિસ્કવરી લેન્ડ!” કહેવાય છે સંગીતમય ઓક્લાહોમા! ની કાયદાકીય પ્રદર્શની મુખ્યાલય છે[૯૮] એતિહાસિકપણે રાજયએ સંગતની શૈલીઓ જેમ કે ધ તુલસા સાઉન્ડ, અને વેસ્ટર્ન સ્વીંગનું ઉત્પાદન કર્યું છે, જે તુલસામાં કેઈનના નૃત્યકક્ષમાં લોકપ્રિય થયું. ઈમારત જે “ કારનેગી હોલ ઓફ વેસ્ટર્ન સ્વીંગ ” રૂપે જાણીતું છે,[૯૯] તે 1930ની દરમિયાન બોબ વીલિસ અને ટેક્ષાસ પ્લેબોયસના પ્રદર્શની મુખ્યાલય રૂપે ફરજ બજાવતું હતું.[૧૦૦] સ્ટીલવોટર એ રેડ-ડર્ટ સંગીત, જેણા સૌથી જાણીતા સમર્થક હતા સ્વ. બોબ ચીલ્ડર્સ, તેનું અધિકેન્દ્ર હતું.

ઓક્લાહોમા એ રાષ્ટ્રમાં મધ્ય પ્રતિશતક પ્રતિ વ્યકિત કલા પર ખર્ચે છે, 17 માં ક્રમે આવે છે 300 સંગ્રાહલયોથી વધારે ને સામેલ કરે છે.[૯૨] તુલસાનું ફિલબ્રુક મ્યુઝિયમ એ સંયુકત રાજયોના પ0 સર્વોચ્ચ ફાઈન આર્ટ્સ સંગ્રહાલયોમાંથી એક માનવામાં આવે છે,[૯૧] અને નોર્મનમાં સેમ નોબલ ઓક્લાહોમા મ્યુઝિયમ ઓફ નેચરલ હિસ્ટ્રી જે દેશમાં સૌથી મોટું વિશ્વ વિદ્યાલય આધારિત કલા અને ઇતિહાસ સંગ્રાહલયોમાંથી એક છે, તે પ્રદેશના પ્રાકૃતિક ઇતિહાસને પ્રસ્તુત કરે છે.[૯૨] થોમસ ગીલક્રીસના સંગ્રહનું ઘર તુલસાનું ગીલક્રીસ મ્યુઝીયમ છે, જે દુનિયાનું સૌથી મોટું અને સૌથી વધુ વ્યાપક પશ્ચિમ અમેરીકાનું કલા અને શિલ્પકૃતિઓનું સંગ્રહ ધરાવે છે.[૧૦૧] ઓક્લાહોમા સિટિ મ્યુઝિયમ ઓફ આર્ટ્સ કલાકાર ડેલ ચિહુલી દ્વારા કાચની મૂર્તિકલાના સૌથી વ્યાપક સંગ્રહનો સમાવેશ કરે છે,[૧૦૨] અને ઓક્લાહોમા શહેરનું નેશનલ કાઉબોય એન્ડ વેસ્ટ્રન હેરિટેજ મ્યુઝિયમ અમેરિકન પશ્ચિમી સીમાઓના વંશજને પ્રસ્તુત કરે છે.[૯૨] યહુદીધર્મ સાથે સંકળાયેલ હોલોકાઉસટેન્ડ શિલ્પકૃતિઓના અવશેષો સાથે, તુલસાનું યહુદી કલાનું શરવીન મીલર મ્યુઝીયમ દક્ષિણી પશ્ચિમ સંયુકત રાજયોમાં સૌથી મોટા યહુદી કલાના સંગ્રહને સરંક્ષિત કરે છે.[૧૦૩]

તહેવારો અને પ્રસંગો

[ફેરફાર કરો]
મૂળ અમેરીકી સાંસ્કૃતિક પ્રસંગ જેમ કે પાઉવાઉ, ઓક્લાહોમામાં સામાન્ય છે.

ઓક્લાહોમાના શતાબ્દી મહોત્સવને અમેરિકન બસ સંસ્થા દ્વારા 2007 માટે સંયુક્ત રાજ્યોમાં સર્વોચ્ચ પ્રસંગનું નામ આપવામાં આવ્યું હ્તું,[૧૦૪] અને તે નવેમ્બર 16, 2007 ના દિને રાજ્યપણાનાં 100મા વાર્ષિકોત્સવ સાથે સમાપ્ત થતાં ઘણાં ઉત્સવો ધરાવતો હતો. મૂળ અમેરિકન પાવવાવ્સ અને ઔપચારિક પ્રસંગો જેવા વાર્ષિક પરંપરાગત તહેવારો આખા રાજ્યભરમાં થાય છે, અને સાંસ્કૃતિક વારસો અને પરંપરાઓ દર્શાવતા સ્કોટિશ, આયરિશ, ઇટાલિયન, વિએટનામીસ, ચાઇનીસ, ઝેક, જ્યુઇશ, અરબ, મેક્સિકન, અને આફ્રીકી-અમેરિકન સમુદાયોના ઉત્સવોનો સમાવેશ કરે છે. ઓક્લાહોમા શહેરની 10-દિવસની મુસાફરી દરમિયાન, ઓક્લાહોમા રાજ્યના ભાડાં એક મિલિયન લોકોને નજીક આકર્ષે છે,[૧૦૫] અને મોટા પાવ-વાવ્સ, એશિયન ઉત્સવો, અને જુનેટીંથ મહોત્સવો શહેરમાં દર વર્ષે યોજાય છે. તુલસા રાજ્યનાં ભાડાં તેની 10-દિવસની મુસાફરી દરમિયાન એક મિલિયન લોકોને નજીક આકર્ષે છે,[૧૦૬] અને શહેરના મેફેસ્ટ તહેવારે 2007 દરમિયાન ચાર દિવસમાં 375,000થી પણ વધુ લોકોને મનોરંજન પૂરૂં પાડ્યું.[૧૦૭] 2006માં, તુલસાનો ઑક્ટોબર્ફેસ્ટ યુએસએ ટુડે દ્વારા દુનિયાનાં સર્વોચ્ચ 10માંનો એક અને બોન એપેટીટ સામયિક દ્વારા રાષ્ટ્રમાં જર્મનીનાં સર્વોચ્ચ આહાર ઉત્સવોમાંથી એક કહેવામાં આવ્યો હતો.[૧૦૮] તુલસા ડીફેસ્ટ નામનો વાર્ષિક સંગીત ઉત્સવ પણ યોજે છે, એક એવો ઉત્સવ જે ઓક્લાહોમાના મૂળ બેન્ડ અને સંગીતકારોની ઝાંખી આપે છે. નોર્મન સંગીત ઉત્સવ માટે નોર્મન સંચાલન કરે છે. નોર્મન નોર્મનનાં મધ્યકાલિન મેળાનો પણ સંચાલક છે, 1976થી વાર્ષિક રીતે યોજાય છે અને ઓક્લાહોમાનો પ્રથમ મધ્યકાલિન મેળો છે. મેળો પ્રથમ ઓક્લાહોમા વિશ્વવિદ્યાલય નાં કેમ્પસનાં દક્ષિણ ઓવલમાં કરવામાં આવ્યો હતો અને ત્રીજા વર્ષે મેળો બહુ મોટો ન બને ત્યાં સુધી નોર્મનનાં ડક પોન્ડમાં ખસેડવામાં આવ્યો અને 2003માં રિવ્ઝ પાર્કમાં ખસેડવામાં આવ્યો. નોર્મનનો મધ્યકાલિન મેળો ઓક્લાહોમાનો “ સપ્તાહનાં અંતનો મોટામાં મોટો પ્રસંગ અને ઓક્લાહોમામાં ત્રીજો સૌથી મોટો પ્રસંગ છે, અને એવેન્ટ્સ મીડીઆ નેટવર્ક દ્વારા રાષ્ટ્રનાં સર્વોચ્ચ 100 પ્રસંગોમાંથી એક તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યો હતો. ”[૧૦૯]

શિક્ષણ

[ફેરફાર કરો]
જાહેર પ્રાદેશિક વિશ્વવિદ્યાલયોનું ઓક્લાહોમામાંનું તંત્ર જે ઉત્તરી પૂર્વી રાજય વિશ્વવિદ્યાલય તહલે કવાટમાં.

સરકારી શાળા જિલ્લાઓ, અને સ્વતંત્ર વ્યકિતગત સંસ્થાઓથી બનેલા શિક્ષણ તંત્રની સાથે, ઓક્લાહોમા પાસે 6,31,337 વિદ્યાર્થીઓ છે, જે 1849, સરકારી પ્રાથમિક, માધ્યમિક, અને વ્યવાસાયિક શાળાઓમાં 2006 સુધીમાં 540 શાળા જિલ્લામાં નામાંકિત થયેલા છે.[૧૧૦] 2005-2006 શાળાના વર્ષમાં 120,122 વિદ્યાર્થીઓની સાથે ઓક્લાહોમા રાજયમાં મૂળ અમેરીકી વિદ્યાર્થીઓનું સર્વોચ્ચ નામાંકન ધરાવે છે.[૧૧૧] પ્રતિ વિદ્યાર્થી ખર્ચમાં બધા રાજયોમાં નિમ્નતમ ક્રમાંક ધરાવતા ઓક્લાહોમાએ 2005 માં $ 6, 614 પ્રતિ વિદ્યાર્થી ખર્ચયા હતા, જે રાષ્ટ્રમાં 47 માં નંબરે હતું,[૧૧૦] જો કે તેના 1992 થી 2002 ના કુલ શિક્ષણ ખર્ચમાં તે 22 માં નંબરે હતું.[૧૧૨] રાજય પૂર્વ બાલવિહાર શિક્ષણમાં સર્વોત્તમ છે અને પ્રારંભિક શિક્ષણમાં સર્વોત્તમ છે અને પ્રારંભિક શિક્ષણ સંશોધન માટેની રાષ્ટ્રીય સંસ્થાએ તેણે સંયુકત રાજયોમાં તેના ધોરણ, ગુણવત્તા અને તપાસને લઈને 2004માં પૂર્વ-બાલવિહાર શિક્ષણ માટે પ્રથમ ક્રમ આપ્યો હતો અને તેને પ્રારંભિક બાળપણ નિશાળ માટે તેને આદર્શ દર્શાવ્યું હતું.[૧૧૩] જયારે માધ્યમિક શાળાના ભણવાનું છોડી દેનારનુંપ્રમાણ 200પ અને 2006 ની વચ્ચે 29 પ્રતિશત ઓછું થયું, ઓક્લાહોમા રાષ્ટ્રમાં માધ્યમિક શાળાના જયેષ્ઠ વિદ્યાર્થીઓને કાયમ રાખવા માટે,[૧૧૪] 3.2 પ્રતિશત છૂટા થયેલ વિદ્યાર્થીઓના દર સાથે ઓક્લાહોમાનો નીચેના ત્રણ રાજયોમાં ક્રમ આવે છે.[૧૧૦] 2004માં રાજયના રાષ્ટ્રમાં માધ્યમિક શાળા ડિપ્લોમા પુખ્તોની સંબંધિત સંખ્યામાં 36મો ક્રમ આવ્યો હતો, જોકે 85.2 પ્રતિશતે, તેનો દક્ષિણ રાજયોમાં સર્વોચ્ચ ક્રમ હતો.[૧૧૫][૧૧૬]

ઓક્લાહોમા માધ્યમિક શિક્ષણ માટેની ઓક્લાહોમાની વિશ્વ વિદ્યાલય અને ઓક્લાહોમા રાજય વિશ્વ વિદ્યાલય સૌથી મોટી સરકારી સંસ્થાઓ છે, બન્ને એક પ્રાથમિક કેમ્પસ અને આજુબાજુના કેમ્પસમાંથી સંચાલિત કરવામાં આવે છે. બે રાજય વિશ્વ વિદ્યાલયો, ઓક્લાહોમા સિટિ વિશ્વ વિદ્યાલય અને તુલસાની વિશ્વવિદ્યાલયની સાથે, રાષ્ટ્રમાં પૂર્વ સ્નાતક વ્યવસાય કાર્યક્રમમાં ક્રમ ધરાવે છે,[૧૧૭] ઓક્લાહોમા શહેર વિશ્વવિદ્યાલયની કાયદાની શાળા અને ઓક્લાહોમા કાયદાની મહા વિદ્યાલયની વિશ્વવિદ્યાલય એ રાજયની માત્ર એવી સંસ્થાઓ છે જે એબીએ થી પ્રમાણિત છે. એકેડેમિક મૂલ્યાંકન માટે ઓક્લાહોમાની વિશ્વવિદ્યાલય અને તુલસાની વિશ્વવિદ્યાલય એ રાષ્ટ્રીય રૂપથી સર્વોચ્ચ પ્રતિશત વિશ્વવિદ્યાલય છે.[૮]

ઓક્લાહોમા અગિયાર સરકારી પ્રાદેશિક વિશ્વવિદ્યાલયો ધરાવે છે,[૧૧૮] જેમાં ઉત્તરી પશ્ચિમી રાજય વિશ્વવિદ્યાલયનો સમાવેશ થાય છે, જે મિસિસિપ્પી નદીના પશ્ચિમી બાજુ ઉચ્ચ શિક્ષણ માટેની બીજી સૌથી જુની સંસ્થા છે,[૧૧૯] સાથે ઓક્લાહોમા[૧૨૦]ની એક માત્ર ઓપ્ટોમેટ્રીની મહાવિદ્યાલયને શામિલ કરતી અને ટકાવારી અને સંખ્યાને લઈને રાષ્ટ્રમાં સૌથી વધારે મૂળ અમેરિકી વિદ્યાર્થીઓનું નામંકન ધરાવે છે.[૧૨૧][૧૧૯] 2007 માં રાજયની વિશ્વવિદ્યાલયોેમાંથી 6 તો પ્રીન્સટનની પ્રતિષાદની સૂચીમાં સર્વોત્તમ 122 પ્રાદેશિક મહા વિદ્યાલયોના સ્થાનમાં આવી,[૧૨૨] અને ત્રણે ઉત્તર ગુણવત્તા માટે સર્વોચ્ચ મહાવિદ્યાલયોની સૂચીમાં પણ આવી.[૧૨૩] રાજયમાં પ4 ઉત્તરી ઉચ્ચ માધ્યમિક પ્રાવેધિક સંસ્થાઓ છે જે વ્યવસાય અથવા વ્યાપારના વિશિષ્ટ ક્ષેત્રોમાં તાલીમ માટે ઓક્લાહોમાના કેરિયર ટેક કાર્યક્રમ દ્વારા પ્રવર્તીત છે.[૧૧૦]

2007 - 2008 ના શાળાકીય વર્ષમાં, ઓક્લાહોમાની મહાવિદ્યાલયોમાં 181,973 પૂર્વી સ્નાતક વિદ્યાર્થીઓ, 20,014 સ્નાતક વિદ્યાર્થીઓ, અને 439પ પ્રથમ વ્યવસાયિક ડિગ્રીના વિદ્યાર્થીઓ નામાંકન થયેલ હતા. આ વિદ્યાર્થીઓમાંથી 18,892 એ સ્નાતક ઉપલબ્ધી પ્રાપ્ત કરી, પ386 એ માસ્ટર ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી અને 462 એ પ્રથમ વ્યવાસાયિક ડિગ્રી મેળવી, આનો અર્થ એ કે ઓક્લાહોમા રાજય સારાંશે 38276 ડીગ્રી ધરાવનાર પ્રતિ પૂર્ણાહતી ઘટક પેદા કરે છે (એટલે કે જુલાઈ 1 2007 જૂન 30 2008). રાષ્ટ્રીય સારાંશ 68,322 ડીગ્રી ધરાવનાર પ્રતિ પૂર્ણાહતી ઘટક છે.[૧૨૪]

રમત ગમત

[ફેરફાર કરો]

ઓક્લાહોમા લોકપ્રિય રમતોનું સમર્થન કરે છે, ટીમો જેમ કે બાસ્કેટબોલ, ફૂટબોલ, એરેના ફૂટબોલ, બેઝબોલ, સોકર, હોકી અને કુસ્તીબાજ, ઓક્લાહોમા શહેર, તુલસા, એનીડ, નોર્મન અને લોટનમાં સ્થિત છે. રાષ્ટ્રીય બાસ્કેટબોલ સંગઠનનું ઓક્લાહોમા સિટી થન્ડર અને મહિલા રાષ્ટ્રીય બાસ્કેટબોલ સંગઠનનું તુલસા શોક એ રાજયના માત્ર મુખ્ય સંગઠિત ખેલ ફ્રેન્ચાઈઝી છે, પરંતુ લઘુત્તમ સંગઠિત ખેલો, લઘુત્તમ લીગ બેઝબોલનો સમાવેશ કરતા એએએ અને એએ સ્તરો પર, કેન્દ્રિય હોકી લીગમાં હોકી અને એએફ1 લીગમાં એરેના ફૂટબોલની ઓક્લાહોમા સિટિ યાર્ડ ડોવ્ઝ અને તુલ્સા ટેલોન્સ દ્વારા મેજબાની કરાય છે. ઓક્લાહોમા સિટિ, ઓક્લાહોમા સિટિ લાઇટનિંગનું પણ પ્રતિનિધિત્વ કરે છે જે રાષ્ટ્રિય વુમન ફુટબોલ એશોશિયેશનમાં રમે છે. અને તુલસા 66 Ers ના એનબીએ વિકાસ લીગ અને તુલસા રેવોલ્યુશન માટે તુલસા બેસ છે, જે અમેરિકન ઈન્ડોર સોકર લીગમાં રમે છે.[૧૨૫] એનીડ અને લોટન વ્યાવાસયિક બાસ્કેટબોલ ટીમોની યુએસબીએલ અને સીબીએમાં 6 મેજબાની કરે છે.

એનબીએ નું ન્યું ઓર્લીન્સ હોનેર્ટસ ઓક્લાહોમા આધારિત પ્રથમ મુખ્ય સંગઠીત રમત ફ્રેન્ચાઈઝી બની જયારે 2000 માં હુરીકેન કેટરીનના આવ્યા પછી બે ઋતુ માટે ટીમોને ઓક્લાહોમા શહેરના ફોર્ડ સેન્ટરમાં ફરીથી સ્થાપિત થવું પડયું હતું.[૧૨૬] જુલાઈ 2008 માં સિએટલ સુપર સોનીકસ, જે કલેટન બેનેટ્ટના નેતૃત્વ દ્વારા ઓક્લાહોમા શહેરના વેપારીઓ દ્વારા ખરીદાયેલ, ઓક્લાહોમા શહેરમાં પુન:સ્થાપિત થઇ અને 2008માં જાહેર કર્યું કે ઓક્લાહોમા સિટિ થંડરના રૂપે રમત ફોર્ડ કેન્દ્રમાં શરૂ થશે, અને તે રાજયનું પ્રથમ કાયમી મુખ્ય લીગ ફ્રેન્ચાઈઝી બન્યું.[૧૨૭]

મહાવિદ્યાલયી સંબંધી એથલેટિક્સ રાજયમાં લોકપ્રિય છે. ઓક્લાહોમા સુનર્સના વિશ્વવિદ્યાલય અને ઓક્લાહોમા રાજ્ય વિશ્વ વિદ્યાલય કાઉબોયસ સરેરાશ 60,000 ચાહકો ઘરાવે છે જે તેમની ફૂટબોલની રમતમાં હાજર રહે છે, અને ઓક્લાહોમાની વિશ્વ વિદ્યાલયનો અમેરિકન ફૂટબોલ કાર્યક્રમનો 2006 માં અમેરિકન મહાવિદ્યાલયોમાં હાજરીને લઈને 13મો ક્રમ આવ્યો હતો, જેમાં તેમની ઘરેલું રમતોમાં 84561 લોકોની સરેરાશ હાજરી હતી.[૧૨૮] બન્ને વિશ્વવિદ્યાલય દર વર્ષે ઘણી વખત સામ સામી રમતોમાં મળે છે, જે બેડલમ શ્રેણીના નામે જાણીતી છે, જે રાજયના સૌથી મોટા રમત ઉત્સવ તરીકે ગણાય છે. 11 ઓક્લાહોમા મહાવિદ્યાલયો અને વિશ્વવિદ્યાલયના ખેલ કાર્યક્રમો એનસીએએ ની અંદર સ્પર્ધા કરે છે, જેમાંથી સંગઠનના સર્વોચ્ચ સ્તર – ડિવિઝન 1 માં ચાર ભાગ લે છે: ઓક્લાહોમાની વિશ્વ વિદ્યાલય, ઓક્લાહોમા રાજય વિશ્વ વિદ્યાલય, તુલસા વિશ્વ વિદ્યાલય અને ઓરલ રોર્બટ્સ વિશ્વ વિદ્યાલય.[૧૨૯] સ્પોર્ટસ ઈલસ્ટ્રેટેડ મેગેજીને ઓક્લાહોમાની વિશ્વવિદ્યાલય અને ઓક્લાહોમા રાજયની વિશ્વવિદ્યાલયનું રાષ્ટ્રમાં એથલેતિક્સ માટેની ઉચ્ચ મહાવિદ્યાલયોમાં મૂલ્યાંકન કર્યું છે.[૯][૧૩૦] વધારામાં, રાજયની 12 નાની મહાવિદ્યાલય અથવા વિશ્વવિદ્યાલયો, મોટાભાગે સુનર એથલેટિક કોન્ફરન્સની અંદર, એનએઆઇએ માં ભાગ લે છે.[૧૩૧]

નિયમિત એલપીજીએ ટૂર્નામેન્ટો તુલસામાં સીડર રીજ કન્ટ્રી ક્લબમાં યોજાય છે અને પીજીએ અથવા એલપીજીએ માટેની મુખ્ય પ્રતિયોગીતાઓ સધર્ન હિલ્સ કન્ટ્રી ક્લબ તુલસામાં, ઓક ટ્રી કન્ટ્રી કલબ ઓક્લાહોમા શહેરમાં, અને સીડર રીજ કન્ટ્રી કલબ તુલસામાં રમાય છે.[૧૩૨] રાષ્ટ્રના સર્વોચ્ચ ગોલ્ફ મેદાનોમાં ગણના કરાતી હોય એવા, સધર્ન હીલ્સે, 2007માં એક, અને ત્રણ યુએસ ઓપન, તાજેતરમાં 2001માં, સહિત ચાર પીજીએ પ્રતિયોગીતાઓનું સંચાલન કર્યું છે.[૧૩૩] રોડીયોઝ આખા રાજયભરમાં લોકપ્રિય છે અને રાજયના પેનહેન્ડલમાં ગાયમોન, રાષ્ટ્રની સૌથી મોટી એવી એક પ્રતિયોગિતાનું સંચાલન કરે છે.[૧૩૪]

સ્વાસ્થ્ય

[ફેરફાર કરો]
તુલસામાં સ્થિત દક્ષિણી પશ્ચિમી પ્રાદેશિક સગવડ માટે અમેરીકાનું કેન્સર સારવાર કેન્દ્ર.

2005માં આ રાજય, રાજ્યમાં સ્વાસ્થ્ય-સંબંધી કુલ 75,801,364 $ નાં સર્વસામાન્ય ખર્ચાઓ સાથે, કેન્દ્રીય સરકાર પાસેથી ચિકિત્સા ફંડ મેળવતું 21મું સૌથી મોટું રાજય હતું; રસીકરણ, જીવ આતંકવાદ સામે સાવધાની, અને સ્વાસ્થ્ય શિક્ષણ એ ત્રણ સૌથી વધુ ફંડ મળેલ ચિકિત્સા બાબતો છે.[૧૩૫] ઓક્લાહોમામાં મુખ્ય બિમારીઓની ઘટનાઓ રાષ્ટ્રીય સરેરાશની નજીક છે, અને રાજયની અસ્થમા, ડાયાબિટીસ, કેન્સર અને હાઈપરટેન્શન ધરાવતા લોકોની ટકાવારી દેશનાં બાકીના ભાગો જેટલી અથવા થોડી વધારે છે.[૧૩૫]

2000માં, ઓક્લાહોમાનો ક્રમ પ્રતિ વ્યકિત ચિકિત્સકમાં 45મો હતો અને પ્રતિ વ્યકિત નર્સોમાં રાષ્ટ્રીય સરેરાશથી થોડો નીચો હતો, પણ પ્રતિ 100,000 લોકોએ હોસ્પિટલના ખાટલાઓમાં રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા થોડો ઉપર હતો અને 12 વર્ષના સમયગાળા દરમિયાન સ્વાસ્થ્ય સેવાઓમાં સાચા વિકાસમાં રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતાં વધારે હતો.[૧૩૬] વીમા ધરાવતા લોકોની ટકાવારી માટે સૌથી ખરાબ રાજયમાંનું એક, 2005માં, 18 અને 64 વચ્ચેની આયુના ઓક્લાહોમાના લગભગ 25 પ્રતિશત લોકો પાસે સ્વાસ્થ્ય વીમો ન હતા, રાષ્ટ્રમાં પાંચમો સૌથી વધારે દર.[૧૩૭] ઓક્લાહોમાના લોકો સ્થૂળતાના ફેલાવાની બાબતમાં અમેરિકનોના ઉપરના અર્ધમાં આવે છે, અને તેની 30.3 પ્રતિશત જનસંખ્યા સ્થૂળતા ધરાવે છે કે તેની નજીક છે તેની સાથે, રાષ્ટ્રમાં પાંચમુ સૌથી વધારે સ્થૂળતાવાળુ રાજય છે.[૧૩૮]

ઓયુ ચિકિત્સા કેન્દ્ર, ઓક્લાહોમાનું દવાખાનાઓનું મોટામાં મોટું સંકલન, રાજ્યમાં એકમાત્ર હોસ્પિટલ છે જેણે અમેરીકન કોલેજ ઓફ સર્જન્સ દ્વારા લેવલ 1 ટ્રૉમા સેન્ટર તૈયાર કરેલ છે. ઓયુ ચિકિત્સા કેન્દ્ર ઓક્લાહોમા શહેરમાં ઓક્લાહોમા સ્વાસ્થય કેન્દ્રના મેદાનમાં સ્થિત છે, જે રાજયનું ચિકિત્સા સંશોધન સગવડોનાં એકત્રીકરણનું સૌથી મોટું કેન્દ્ર છે.[૧૩૯][૧૪૦] અમેરિકાના કેન્સર સારવાર કેન્દ્રો પૈકી તુલસામાં આવેલ પ્રાદેશિક ચિકિત્સા કેન્દ્ર આવી ચાર પ્રાદેશિક સગવડોમાં રાષ્ટ્રભરમાંથી એક છે, જે આખા દક્ષિણી પૂર્વી સંયુકત રાજયોને કેન્સરની સારવાર પ્રદાન કરે છે, અને દેશમાં સૌથી મોટી કેન્સરની સારવાર આપતી હોસ્પિટલોમાંની એક છે.[૧૪૧] રાષ્ટ્રમાં સૌથી મોટી ઓસ્ટીયોપેથિક શિક્ષણની સગવડ આપતું, તુલસા સ્થિત ઓક્લાહોમા રાજય વિશ્વવદ્યાલય ચિકિત્સા કેન્દ્ર, પણ ન્યુરો વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં સૌથી વધારે સગવડોમાંથી એક છે.[૧૪૨][૧૪૩]

સમૂહ માધ્યમો

[ફેરફાર કરો]
ઓક્લાહોમામાં બીજું સૌથી વધુ વેચાતું સમાચારપત્ર તુલસા ર્વલ્ડ નું પ્રચલન 189, 789 નું છે. [૧૪૪]

નીલ્સન મીડિયા સંશોધન દ્વારા કરાયેલ મૂલ્યાંકન મુજબ સંયુકત રાજયોમાં ઓક્લાહોમા શહેર અને તુલસા એ 45 મું અને 61 મું સૌથી મોટા સમૂહ માધ્યમ બજારો છે. રાજયનું ત્રીજું સૌથી મોટું સમૂહ માધ્યમ માર્કેટ, લૉટન વીચીટા ફોલ્સ, ટેક્સાસ, ને સંસ્થા દ્વારા રાષ્ટ્રીય રીતે 144મો ક્રમ અપાયેલ છે.[૧૪૫] ઓક્લાહોમા દૂરદર્શન પ્રસારણ 1949 માં શરૂ થયું જયારે ઓક્લાહોમા શહેરમાં કેએફઓઆર-ટીવી(બાદમાં ડબલ્યુકેવાય-ટીવી) અને તુલસામાં કેઓટીવી-ટીવી એ થોડા મહિનાઓ પછી પ્રસારણ શરૂ કર્યું.[૧૪૬] હાલમાં, બધા મુખ્ય અમેરિકન પ્રસારણ સંચાર રાજયમાં ટેલીવિઝન સ્ટેશનો સાથે જોડાયેલ છે.[૧૪૭]

રાજય પાસે બે પ્રાથમિક અખબારો છે. ઓક્લાહોમા શહેર પર આધારિત ઓક્લાહોમન , રાજયમાં સૌથી મોટું અખબાર છે અને રવિવાર સિવાયના દિવસોએ 215,210 વાચકો અને રવિવારે 287,505 વાચકોની સાથે પ્રચલન દ્વારા રાષ્ટ્રમાં 48મું સૌથી મોટું અખબાર છે. ઓક્લાહોમામાં બીજુ સૌથી વ્યાપક પ્રચલિત અને રાષ્ટ્રમાં 77મું સમાચારપત્ર, તુલસા ર્વલ્ડ , 189,789 નું રવિવારીય પ્રચલન અને રવિવાર સિવાયના દિવસોએ 138262 વાચકો ધરાવે છે.[૧૪૪] ઓક્લાહોમાનું પ્રથમ સમાચારપત્ર 1844માં સ્થાપિત થયું, જે ચીરોકી એડવોકેટ કહેવાતું અને તે ચીરાકી અને અંગ્રેજી બન્નેમાં લખાતું હતું.[૧૪૮] 2006માં, રાજયમાં 177 સાપ્તાહિક પ્રકાશનો અને 48 દૈનિક પ્રકાશનો સહિત 220થી પણ વધારે અખબારો સ્થિત હતા.[૧૪૮]

ઓક્લાહોમામાં બે મોટા જાહેર રેડિયો તંત્રનું પ્રસારણ ઓક્લાહોમામાં કરાય છે: ઓક્લાહોમા પબ્લીક રેડિયો અને પબ્લીક રેડિયો આંતરરાષ્ટ્રીય. 1955માં પ્રથમ વખત શરૂ થયેલ ઓક્લાહોમા પબ્લીક રેડિયો એ ઓક્લાહોમામાં પ્રથમ જાહેર રેડિયો તંત્ર હતું, અને તેણે જબરદસ્ત કાર્યક્રમો માટે 271 પુરસ્કારો જીત્યા છે.[૧૪૯] પબ્લીક રેડિયો આંતરરાષ્ટ્રીય 10 સ્ટેશનોને આખા રાજયભરમાં પ્રસારિત કરે છે, અને 400 કરતાં પણ વધારે કલાકોનાં કાર્યક્રમો આપે છે.[૧૫૦] રાજયનું પ્રથમ રેડિયો સ્ટેશન, ઓક્લાહોમા શહેરમાં ડબલ્યુકેવાય, 1920માં કરાર કરાયું, તેના પછી બ્રીસ્ટોમાં કેઆરએફયુ, જે પછી તુલસા જતું રહયું અને 1927માં તે કેવીઓઓ બન્યું.[૧૫૧] 2006માં, ઓક્લાહોમામાં 500 થી વધારે રેડિયો સ્ટેશનો હતા, જે વિવિધ સ્થાનિક કે રાષ્ટ્રીય માલિકીના તંત્રોનું પ્રસારણ કરતા હતા.[૧૫૨]

ઓક્લાહોમા સ્પેનિશ, એશિયાની ભાષાઓમાં પ્રસારિત કરાતાં સમુદાય-આધારિત થોડા ટીવી સ્ટેશનો ધરાવે છે અને કયારેક મૂળ અમેરિકી કાર્યક્રમો પણ ધરાવે છે. ઈસાઈ ધર્મનું ટેલિવિઝન તંત્ર ટીબીએન તુલસામાં એક સ્ટુડિયો ધરાવે છે, અને 1980માં ઓક્લાહોમા શહેરમાં તેમનું પ્રથમ સંપૂર્ણપણે ટીબીએન-માલિકીની શાખાનું સર્જન કર્યું.[૧૫૩]

પરિવહન

[ફેરફાર કરો]
ઓક્લાહોમાના 10 મુખ્ય ટોલ હાઈવેમાંથી એક વીલ રોજર્સ ટર્નપાઈક તુલસાથી ઉત્તરી પૂર્વી દિશા તરફ જાય છે.

ઓક્લાહોમામાં પરિવહન આંતરરાજય રાજમાર્ગો, શહરો વચ્ચેની રેલ લાઇનો, હવાઈ મથકો, દેશનાં આંતરિક બંદરો અને સામૂહિક પરિવહન તંત્રોનાં સ્થિર તંત્ર દ્વારા ઉદ્ભવે થાય છે. સંયુકત રાજયોના આંતરરાજય રાજમાર્ગોમાં આંતરીક સ્થાન સાથે સ્થિત, ઓક્લાહોમા ત્રણ આંતરરાજય રાજમાર્ગો અને ચાર સહાયક આંતરરાજય રાજમાર્ગો ધરાવે છે. ઓક્લાહોમા શહેરમાં, આંતરરાજય 3પ આંતરરાજય 44 અને આંતરરાજય 40 જોડે પ્રતિચ્છેદ કરે છે, જે સંયુકત રાજયોનાં રાજમાર્ગ તંત્ર સાથે એક સૌથી મહત્વપૂર્ણ પ્રતિચ્છેદમાંનું એક બનાવે છે.[૧૫૪] રાષ્ટ્રમાં રાજય સંચાલિત રાજમાર્ગો, દસ નશુલ્ક માર્ગો અને મુખ્ય ટોલ રસ્તાઓ,[૧૫૪] અને રુટ 66ના સૌથી લાંબા મુસાફરીલાયક વિસ્તરણ સહિત 12000 માઈલો (14000 કિ.મી.) થી પણ વધારે રસ્તાઓ રાજયની મુખ્ય રાજમાર્ગ રૂપરેખા બનાવે છે.[૧૫૫] 2005માં, રોજની 131,800 ગાડીઓના ટ્રાફીક માત્રાની સાથે ઓક્લાહોમા શહેરમાં આંતરરાજય 44 ઓક્લાહોમાનો સૌથી વ્યસ્ત રાજમાર્ગ હતો.[૧૫૬] 2007માં, રાજય, તેનાં પ્રાથમિક રાજમાર્ગ તંત્ર સાથેનાં 127 સહિત લગભગ 6,300 જેટલાં બિસ્માર હાલતવાળા પુલો સાથે, રાષ્ટ્રના સૌથી વધારે સંખ્યામાં બાંધકામની દૃષ્ટિએ અપૂર્ણ રૂપે વર્ગીકરણ કરાયેલ પુલો ધરાવતું હતું.[૧૫૭]

મુખ્ય રસ્તાઓ અને વચ્ચેના રસ્તાઓ દર્શાવતો ઓક્લાહોમાનો નકશો.

ઓક્લાહોમાનું સૌથી મોટું વ્યવસાયિક હવાઈમથક ઓક્લાહોમા શહેરનું વીલ રોજર્સ ર્વલ્ડ એરપોર્ટ છે, જે 2005માં સરેરાશ 3.5 મિલિયનથી પણ વધારે વાર્ષિકરૂપે યાત્રિઓની સંખ્યા ધરાવે છે.[૧૫૮] રાજયનું બીજા નંબરનું સૌથી મોટું વ્યવસાયિક હવાઈ મથક, તુલસા આંતરરાષ્ટ્રીય હવાઈ મથક, વાર્ષિક રૂપે ત્રણ મિલિયન કરતાં પણ વધુ યાત્રીઓને સેવા આપે છે.[૧૫૯] બન્ને વચ્ચે, ઓક્લાહોમામાં 13 મુખ્ય હવાઈ વાહનવ્યવહાર તંત્રો કાર્યરત છે.[૧૬૦][૧૬૧] ટ્રાફિકના મુદ્દે, તુલસામાં, રીવરસાઈડ-જોન્સ હવાઈ મથક, 2006માં 235039 ઉડાનો અને લેડીંગની સાથે, રાજયનું સૌથી વધુ વ્યસ્ત હવાઈ મથક છે.[૧૬૨] કુલ મળીને, ઓક્લાહોમા 150થી વધુ જાહેર-ઉપયોગી હવાઈ મથકો છે.[૧૬૩]

ઓક્લાહોમા રાષ્ટ્રની રેલતંત્ર જોડે એમટ્રેકનાં હાર્ટલેન્ડ ફલાયર, તેની એક માત્ર પ્રાદેશિક યાત્રી રેલ સેવા, થકી જોડાયેલ છે. હાલમાં તે ઓક્લાહોમા શહેરથી ફોર્ટ વર્થ, ટેક્સાસ સુધી વિસ્તરેલ છે, તેમ છતાં, કાયદાના ઘડવૈયાઓએ 2007ની શરૂઆતથી હાર્ટલેન્ડ ફલાયરને તુલસા સાથે જોડવા માટેનું ભંડોળ શોધવાનું શરૂ કર્યું.[૧૬૪] નદીઓ પરનાં બે આંતરિક બંદરો ઓક્લાહોમામાં કાર્યરત છે: મુસ્કોગીનું બંદર અને કાટુસાનું તુલસા બંદર. રાજયમાં આંતરરાષ્ટ્રીય નૌકાભારને સંભાળતુ એકમાત્ર બંદર, કાટુસાનું તુલસા બંદર, રાષ્ટ્રનું વધુમાં વધુ આંતરિક સમુદ્રે જતું બંદર છે અને દર વર્ષે 2 મિલિયન ટન કરતાં પણ વધુ નૌકાભાર જહાજમાં ચઢાવે છે.[૧૬૫][૧૬૬] બન્ને બંદરો મેકલેલન-કર અરકનસાસ રીવર નેવીગેશન પધ્ધતિ પર સ્થિત છે, જે સપાટ તળિયાવાળી માલવાહક નૌકાઓના ટ્રાફિકને તુલસા અને મુસ્કોગીથી મીસીસીપી નદી સાથે વર્ડીગ્રીશ અને અરકનસાસ નદીઓનાં માર્ગથી જોડે છે, જે દુનિયાના સૌથી વ્યસ્ત જળમાર્ગના રૂપે ફાળો આપે છે.[૧૬૬]

કાયદો અને સરકાર

[ફેરફાર કરો]
ઓક્લાહોમા શહેરમાં સ્થિત ઓક્લાહોમા સિટિ કેપિટોલ

ઓક્લાહોમાની સરકાર, સંયુકત રાજયોની સમવાયી સરકાર પછી વહીવટી, કાયદા ઘડનાર, અને ન્યાયકચેરીની શાખાઓ સાથે ઘડાયેલ બંધારણીય પ્રજાસત્તાક રાજ્ય છે.[૧૬૭] રાજ્ય, દરેક સંબંધિત અધિકારક્ષેત્રમાં મોટાભાગનાં સ્થાનીક સરકારી કાર્યો પર કાયદેસરનાં અધિકાર ધરાવતા,[૧૭] પાંચ અધિવેશન સંબંધી જિલ્લાઓ અને મોટાભાગનાં ડેમોક્રેટીક પક્ષમાં હોય એવા મતદાનનું પાયારૂપ સ્થળ ધરાવતા, 77 પ્રાંતો ધરાવે છે.[૧૨] રાજ્યનાં પદાધિકારીઓ બહુમતી મતદાનથી ચુંટાઈ આવે છે.

રાજ્ય સરકાર

[ફેરફાર કરો]

ઓક્લાહોમાની વિધાનસભા રાજય સભા અને પ્રતિનિધિઓના ગૃહનો સમાવેશ કરે છે. રાજય સરકારની કાયદા ઘડતી શાખાના રૂપે, તે સરકાર ચલાવવા માટેના જરૂરી નાણાં ઉપજાવવા અને વહેંચવા માટે જવાબદાર છે. રાજયસભા પાસે ચાર વર્ષની મર્યાદા માટે ફરજ બજાવતા 48 સભ્યો છે, જયારે ગૃહ પાસે 101 સભ્યો છે, જે 2 વર્ષની મર્યાદા સુધી સેવા આપે છે. રાજ્ય વિધાનસભા માટે રાજયની એક સમય મર્યાદા હોય છે જે એક વ્યકિતને કુલ મળીને 12 સંચયી વર્ષ માટે બન્ને વિધાનસભાની શાખાઓમાં સેવા આપવા માટે સિમિત્ત કરે છે.[૧૬૮][૧૬૯]

ઓક્લાહોમાની ન્યાયકચેરીની શાખા, ઓક્લાહોમા સર્વોચ્ચ અદાલત, અપરાધીની વિનંતીઓ માટેની ઓક્લાહોમા અદાલત અને 77 જિલ્લા કક્ષાની અદાલતોનો સમાવેશ કરે છે જે દરેક એક દેશ માટે ફરજ પૂરી કરે છે. ઓક્લાહોમા ન્યાયીક વ્યવસ્થા બે સ્વતંત્ર અદાલતોનો પણ સમાવેશ કરે છે: એક દોષારોપણ માટેની અદાલત અને ન્યાયિક ઓક્લાહોમા અદાલત. ઓક્લાહોમા પાસે છેલ્લા આશ્રય માટેની બે અદાલતો છે : રાજયની સર્વોચ્ચ અદાલત નાગરીક બાબતો સંભાળે છે અને રાજયની સર્વોચ્ચ અદાલત નાગરીકોને લગતી બાબતો સંભાળે છે, અને રાજયની અપરાધીની વિનંતીઓ માટેની અદાલત અપરાધીની ફરિયાદો સાંભળે છે. આ બન્ને અદાલતો, એ જ પ્રમાણે નાગરીક ફરિયાદોની અદાલતના ન્યાયાધીશો, રાજય નિમણૂક કમિશન ભલામણથી ગર્વનર નિયુકત કરે છે, અને 6-વર્ષનાં આવર્તી નિર્ધારિત સમય સરણીના પક્ષપાત વગરનાં ઘારણાશક્તિ મુજબનાં મતોના વિષયક છે.[૧૬૮]

ઓક્લાહોમા સેનેટ ચેમ્બર જ્યાંથી ઓક્લાહોમા સેનેટના સંચાલનો હાથ ધરાય છે.

વહીવટી શાખા ગર્વનર, તેનાં કર્મચારીમંડળ, અને અન્ય પસંદ કરેલ અધિકારીઓનો સમાવેશ કરે છે. સરકારના મુખ્ય શાસક, ગર્વનર એ ઓક્લાહોમાની વહીવટી શાખાના મુખ્ય વહીવટકર્તા છે, જે જયારે કેન્દ્રીય ઉપયોગ માટે નથી બોલાવાતા ત્યારે ઓક્લાહોમાના રાષ્ટ્રીય રક્ષકના ભૂતપૂર્વ અધિકારી કમાન્ડર-ઈન-ચીફ તરીકે સેવા બજાવે છે અને વિધાનસભામાં પસાર થયેલ બિલોને નામંજૂર કરવાની સત્તા ધરાવે છે. વહીવટી શાખાની જવાબદારીઓમાં બજેટ રજૂ કરવું, રાજયના કાયદાઓનો અમલ થાય તેની ખાતરી આપવી અને રાજયમાં શાંતિ જાળવવી તેનો સમાવેશ થાય છે.[૧૭૦]

સ્થાનિક સરકાર

[ફેરફાર કરો]

રાજય 77 પ્રાંતોમાં વિભાજીત છે જે સ્થાનિક રૂપથી સંચાલન કરે છે, દરેકમાં મુખ્ય સ્થાન ચૂંટેલ કમિશનરો, એક કર નિર્ધારક, કલાર્ક, અદાલતનો ક્લાર્ક, ખજાનચી અને શેરીફના ત્રણ સભ્યવાળા નિયુક્ત મંત્રીમંડળ દ્વારા લેવામાં આવે છે.[૧૭૧] જ્યારે દરેક નગરપાલિકા વહીવટી, કાયદો ઘડવાની અને ન્યાયિક સત્તા સાથે અલગ અને સ્વતંત્ર સ્થાનિક સરકાર તરીકે સંચાલન કરે છે, પ્રાંતીય સરકારો એમની સીમાઓની અંદર નિગમિત શહેરો અને બિન નિગમિત વિસ્તારો બંને ઉપર કાયદેસરનો અધિકાર જાળવે છે, પણ વહીવટી સત્તા ધરાવે છે પણ કાયદાકિય અને ન્યાયિક સત્તા નહીં. પ્રાંતીય અને નગરપાલિકા બંને સરકારો તેમની સીમાની અંદર કર ઉઘરાવે છે, એક સ્વતંત્ર પોલીસ સેનાને નિયુકત કરે છે, ચૂંટણી યોજે છે, અને આપાતકાલિન પ્રતિક્રિયારૂપ સેવાઓનું સંચાલન કરે છે.[૧૭૨][૧૭૩] બીજા સ્થાનીય સરકારી એકમોમાં શાળાકીય જિલ્લાઓ, પ્રાવૈધિક કેન્દ્ર જિલ્લાઓ, સામુદાયિક કોલેજ જિલ્લાઓ, ગ્રામ્ય અગ્નિ વિભાગો, ગ્રામ્ય જળ જિલ્લાઓ, અને બીજા વિશિષ્ટ ઉપયોગી જિલ્લાઓનો સમાવેશ થાય છે.

ઓક્લાહોમામાં ઓગણચાલીસ મૂળ અમેરીકી આદિજાતિ સરકારો સ્થાપિત છે, દરેક નિયોજિત વિસ્તારની અંદર સિમિત સત્તાઓ ધરાવે છે. જયારે ભારતીય આરક્ષણ જે વિશિષ્ટરૂપે મોટાભાગના સંયુકત રાજયોમાં છે, તે ઓક્લાહોમામાં હાજર નથી, આદિજાતિ સરકારો ભારતીય પ્રદેશ યુગ દરમિયાન માન્ય થયેલ જમીન ધરાવે છે, પણ સીમિત ન્યાયિક અધિકાર સાથે અને રાજય સંચાલિત સમૂહ જેવા કે નગરપાલિકા અને પ્રાંતો પર કોઇ નિયંત્રણ નથી. આદિજાતિ સરકારો સંયુકત રાજયો દ્વારા આદિજાતિ સભ્યો અને કાર્યો પર વહીવટી, ન્યાયીક અને કાયદાકીય સત્તાઓ સાથેની અર્ધ-સ્વતંત્ર સત્તાઓના રૂપે ઓળખાય છે, પરંતુ અમુક સત્તાને રદ કરવા અને પાછા ખેંચવા માટે સંયુકત રાજયોના ધારાસભા મંડળનાં અધિકારને આધીન છે. આદિજાતિ સરકારોને સંવિધાન અને કોઈપણ પાછળનાં સુધારાની પરવાનગી માટે સંયુકત રાજય ધારાસભા મંડળને રજૂ કરવી જરૂરી છે.[૧૭૪][૧૭૫]

પાંચ સંમ્મેલિત જિલ્લાઓ ઓક્લાહોમા સ્થિત છે.

રાષ્ટ્રીય રાજકારણ

[ફેરફાર કરો]
રાષ્ટ્રપતિય ચૂંટણીનાં પરિણામો [૧૭૬]
વર્ષ પ્રજાસત્તાક રાજ્યતંત્રનાં હિમાયતી ડેમોક્રેટિક પક્ષનાં
2008 65.65% 960,165 34.35% 502,496
2004 65.57% 959,792 34.43% 503,966
2000 60.31% 744,337 38.43% 474,276
(1996). 48.26% 582,315 40.45% 488,105
1992 42.65% 592,929 34.02% 473,066
1988 57.93% 678,367 41.28% 483,423
1984 68.61% 861,530 30.67% 385,080
1980 60.50% 695,570 34.97% 402,026
1976 49.96% 545,708 48.75% 532,442
1972 73.70% 759,025 24.00% 247,147
1968 47.68% 449,697 31.99% 301,658
1964 44.25% 412,665 55.75% 519,834
1960 59.02% 533,039 40.98% 533,039

ઓક્લાહોમાનાં મતદારોની બહુમતી ડેમોકેટ્રિક પક્ષનાં સભ્યો હોવા છતાં, રાજય મક્કમપણે રૂઢિવાદી મનાય છે. પ્રજાસત્તાક રાજ્યતંત્રનાં હિમાયતીઓ રાજયમાં લઘુમતીમાં હોવા છતાં,[૧૨] 1968 પછી ઓક્લાહોમાએ દરેક રાષ્ટ્રપતિય ચુનાવમાં પ્રજાસત્તાક રાજ્યતંત્રનાં હિમાયતી માટે મત આપ્યો છે, અને 2004માં અને 2008માં, જયોર્જ ડબલ્યુ. બુશ અને જોન મેકકેઇન બંને, રાજયભરનાં મતોનાં 65 પ્રતિશતથી વધારે મતો મેળવીને રાજયમાં દરેક પ્રાંતોમાં સફળ થયા. 2008માં, ઓક્લાહોમા જ એવું રાજય હતું જેના પ્રાંતોએ એકમત સાથે મેકકેઇનને મત આપ્યા હતા.[૧૭૭]

2000 જનગણનાને અનુસરીને, ઓક્લાહોમાનું યુ. એસ. હાઉસ ઓફ રીપ્રેન્ઝટેટીવ્સનું પ્રતિનિધિમંડળ છથી ઘટાડીને દરેક એક અધિવેશન સંબંધી જિલ્લાને સેવા આપતા એવા પાંચનું કરવામાં આવ્યું. 110મી કોગ્રેંસ (2007-2009) માટે, પક્ષની સંખ્યામાં કોઈ ફેરફારો નથી, અને પ્રતિનિધિડળમાં ચાર પ્રજાસત્તાક રાજ્યતંત્રનાં હિમાયતીઓ અને એક ડેમોક્રેટિક પક્ષમાંથી છે. ઓક્લાહોમાનાં સંયુક્ત રાજ્યોનાં સેનેટના સભ્યો પ્રજાસત્તાક રાજ્યતંત્રનાં હિમાયતી જીમ ઈનહોફ અને ટોમ કોબર્ન છે, અને તેનાં સંયુક્ત રાજ્યોનાં પ્રતિનિધિઓ જહોન સુલીવન (આર-ઓકે-1), ડેન બોરેન (ડી-ઓકે-2), ફ્રેન્ક ડી. લુકાસ (આર-ઓકે-3), ટોમ કોલ (આર-ઓકે-4), અને મેરી ફોલિન (આર-ઓકે-5) છે.

શહેરો અને નગરો

[ફેરફાર કરો]
ઓક્લાહોમા શહેર એ રાજયની રાજધાની છે અને જનસંખ્યા અને જમીન વિસ્તારમાં સૌથી મોટું શહેર છે.

2006માં ઓક્લાહોમા પાસે 100,000 થી વધુ વસ્તીવાળા ત્રણ શહેરો અને 10,000 થી વધુ વસ્તીવાળા 40 શહેરો સહિત 549 નિગમિત જગ્યાઓ હતી. સંયુકત રાજયોના પચાસ સૌથી મોટા શહેરોમાંના બે શહેરો ઓક્લાહોમામાં સ્થિતિ છે, ઓક્લાહોમા શહેર અને તુલસા, અને 58 પ્રતિશત ઓક્લાહોમન્સ તેમના મહાનગરીય વિસ્તારમાં રહે છે, અથવા તો સંયુકત રાજયના ગણના કાર્યાલય દ્વારા મહાનગરીય આંકડાકીય વિસ્તારના રૂપે પરિભાષિત આર્થિક અને સામાજિક રીતે પ્રભાવિત પ્રાન્તોમાં રહે છે.[૭][૧૭૮] ઓક્લાહોમા શહેર, રાજયની રાજધાની અને સૌથી મોટું શહેર, એ 2007માં, 1,269,907 લોકોની સાથે રાજયમાં સૌથી મોટો મહાનગરીય વિસ્તાર ધરાવતું હતું, અને તુલસાનો મહાનગરીય વિસ્તાર 905,755 નિવાસીઓ ધરાવતો હતો.[૧૭૯] 2005 અને 2006 વચ્ચે, તુલસાના જેન્કસ, બીક્ષબી, અને ઓવાસો પરાંઓએ ક્રમશ: 47.9, 44.56 અને 34.31 પ્રતિશત વૃધ્ધિ દર્શાવીને રાજયને વસ્તી વૃધ્ધિમાં અગ્રેસર બનાવ્યું.[૧૮૦]

તુલસા જનસંખ્યા અને ભૂમિવિસ્તારમાં રાજયનું બીજું મોટું શહેર.

જનસંખ્યાના ઉતરતા ક્રમમાં, 2007માં ઓક્લાહોમાના સૌથી મોટા શહેરો આ પ્રમાણે હતા: ઓક્લાહોમા શહેર(547,274), તુલસા(384,037), નોર્મન (106,707), લોટન (91,568), બ્રોકન એરો (90,714), એડમન્ડ (78,226), મીડવેસ્ટ નગર (55,935), મુરે(51,106), એનીડ(47,008), અને સ્ટીલવોટર(46,976). ફોર્ટ સ્મીથ, અરકનસાસનો મહાનગરીય આંકડશાસ્ત્રીય વિસ્તાર રાજયમાં વિસ્તરેલ છે તેમ છતાં રાજયના દશ સૌથી મોટા શહેરોમાંથી ત્રણ ઓક્લાહોમા શહેર અને તુલસાના મહાનગરીય વિસ્તારની બહાર છે, અને માત્ર લોટન પાસે સંયુકત રાજયો જનગણના કાર્યાલય દ્વારા નિર્દિષ્ટ તેમનું પોતાનું મહાનગરીય આંકડાશાસ્ત્રીય વિસ્તાર છે.[૧૮૦]

ઓક્લાહોમાના કાયદા હેઠળ, નગરપાલિકાઓ બે વિભાગોમાં વિભાજીત છે: શહેરો, જે 1,000 નિવાસિઓથી વધારે રૂપે પરિભાષિત છે અને નગરો, 1,000 થી ઓછા નિવાસીઓવાળું. બન્ને પાસે તેમની સિમાની અંદર કાયદાકીય, ન્યાયીક અને જાહેર સત્તાઓ છે, પણ શહેરો મેયર પરિષદને, પરિષદ મેનેજર, અથવા તો મજબૂત મેયરમાંથી સરકારની ઢબ નક્કી કરી શકે છે, જયારે નગરો તેમના ચૂંટેલ અધિકારી તંત્ર થકી સંચાલન કરે છે.[૧૭૨]

વસ્તી-વિષયક માહિતી

[ફેરફાર કરો]
Historical population
CensusPop.%±
1890૨,૫૮,૬૫૭—
1900૭,૯૦,૩૯૧૨૦૫.૬%
1910૧૬,૫૭,૧૫૫૧૦૯.૭%
1920૨૦,૨૮,૨૮૩૨૨.૪%
1930૨૩,૯૬,૦૪૦૧૮.૧%
1940૨૩,૩૬,૪૩૪−૨.૫%
1950૨૨,૩૩,૩૫૧−૪.૪%
1960૨૩,૨૮,૨૮૪૪.૩%
1970૨૫,૫૯,૨૨૯૯.૯%
1980૩૦,૨૫,૨૯૦૧૮.૨%
1990૩૧,૪૫,૫૮૫૪�૦%
2000૩૪,૫૦,૬૫૪૯.૭%
Est. 2009૩૬,૮૭,૦૫૦
ઓક્લાહોમા જનસંખ્યા દર્શાવતો નકશો.

2008 સુધીમાં, ઓક્લાહોમા 7.9 % ચીરોકી સહિત 14.5 % જર્મન, 13.1 %, અમેરીકન, 11.8 % આયરિશ, 9.6 % અંગ્રેજ, 8.1 % આફ્રીકન અમેરિકન, અને 11.4 % મૂળ અમેરિકનનાં અંદાજે 2005 વડીલોપાર્જિત બનાવટ સાથે 3,642,361[૧૮૧]ની જનસંખ્યા ધરાવતુ હતું,[૧૮૨][૧૮૩] જો કે તેમની જાતિના રૂપે અમેરિકન ભારતીય તરીકે દાવો કરતા લોકોના પ્રતિશત 8.1% છે.[૨] 2002માં રાજય પાસે બીજા સૌથી વધુ સંખ્યાના મૂળ અમેરિકન હતા, અંદાજે 395,219, સાથે સાથે બધા રાજયોમાં બીજા સૌથી વધુ પ્રતિશત.[૧૮૩] 2006 સુધીમાં,[૧૮૪] રાષ્ટ્રના 12.4 % ની તુલનામાં, ઓક્લાહોમાના 4.7 % નિવાસીઓ એ વિદેશમાં જન્મેલા હતા.[૧૮૫] ઓક્લાહોમાની વસ્તીનું કેન્દ્ર સ્પાર્કસના નગર નજીક લિંકન પ્રાન્તમાં સ્થિત છે.[૧૮૬]

રાજય, રાષ્ટ્રમાં[૫] ત્રીજી સૌથી ઝડપી વૃધ્ધિ કરનારી પ્રતિવ્યકિત આવક ધરાવે છે, તેમ છતાં તેની 2006ની પ્રતિવ્યકિત નિજી આવકનો 32,210 $ એ 37મો ક્રમ આવ્યો અને સતત પોષણક્ષમ અનુક્રમણિકાના ખર્ચમાં નિમ્ન રાજયોમાં ક્રમ પામે છે.[૧૮૭] તુલસાનાં પ્રાન્તો મહત્તમ સરેરાશ ધરાવે છે, તેમ છતાં ઓક્લાહોમાનું ઉપનગર નીકોલ્સ હિલ્સ 73,661 $ પ્રતિ વ્યકિત આવક સાથે ઓક્લાહોમા સ્થાનોમાં પ્રથમ છે. 2006માં, 6.8 % ઓક્લાહોમન્સ 5 વર્ષની નીચેના હતા, 25.9 % 18 વર્ષની નીચેના, અને 13.2 % 65 અથવા તેથી વધુ ઉંમરના હતા. સ્ત્રીઓ વસતીનાં 50.9 % બનાવે છે.

ઓક્લાહોમા એ “ બાઈબલ બેલ્ટ ” ના નામે જાણીતા વ્યાપક રીતે રૂઢિચુસ્ત એવા ઈસાઈવાદ અને ઈવાંજેલિકલ પ્રોટેસ્ટંટ ધર્મવાદ તરીકે આલેખાતા ભૌગોલિક પ્રદેશનો ભાગ છે. દક્ષિણ પૂર્વી સંયુકત રાજયોમાં ફરતા આ વિસ્તાર રાજકીય અને સામાજિક રૂઢિવાદી મંતવ્યો માટે જાણીતો છે. તુલસા, રાજયનું બીજું સૌથી મોટું શહેર, જે ઓરલ રોબર્ટસ વિશ્વવિદ્યાલયનું ઘર છે, તે પ્રદેશનું શિખર મનાય છે અને તે “ બકલ્સ ઓફ બાઈબલ બેલ્ટ ” માંના એક રૂપે જાણીતું છે.[૧૮૮][૧૮૯] પ્યુ સંશોધન કેન્દ્ર મત મુજબ, જનસંખ્યાના લગભગ 80 પ્રતિશત માટે ગણતરી કરતાં, ઓક્લાહોમાના મોટાભાગનાં ધાર્મિક અનુયાયીઓ - 85 પ્રતિશત - એ ઈસાઈ છે. [૧૯૦]ઓક્લાહોમાની કેથોલિક ધર્મ સાથે જોડાયેલાઓના પ્રતિશત રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતાં અડધા છે, જયારે અરકનસાસ સાથે કોઈપણ રાજયના સૌથી વધુ ટકાવારી માટે જોડાયેલ, ઇવાંજેલિકલ પ્રોટેસ્ટંટ ધર્મ સાથે જોડાયેલાઓનાં પ્રતિશત રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા બમણાં છે.[૧૯૦]

તુલસામાં બોસ્ટન એવન્યુ મેથોડિસ્ટ ચર્ચ રાષ્ટ્રીય ઐતિહાસિક ચિહ્નનું કામ કરે છે.

અનુયાયીઓ, 1578 ચર્ચો અને 967,213 સભ્યો સાથેનાં દક્ષિણી બાપ્તિસ્ત સમ્મેલનથી શરૂ થઈ, 1 ચર્ચ અને 6 સભ્યો સાથેનાં ઉત્તર અમેરીકામાં હોલી ઓર્થોડોક્ષ ચર્ચ સુધીની ,58પ4 ધર્મસમાજો વચ્ચે ફેલાયેલ 73 મુખ્ય સંગઠનોમાં ભાગ લે છે. રાજયમાં ચર્ચનું સૌથી વધુ સભ્યપદ દક્ષિણી બાપતિસ્ત સમ્મેલનમાં, 322,794 સભ્યો સાથેનું સંયુકત મેથોડિસ્ટ ચર્ચ, 168,625 સભ્યો સાથેનું રોમન કેથોલિક ચર્ચ, 88,301 સભ્યો સાથેનું એસેમ્બલીઝ ઓફ ગૉડ અને 83,047 સભ્યો સાથેનું ચર્ચીસ ઓફ ક્રાઇસ્ટ છે.[૧૯૧] 2000માં, દરેક સમૂહ સાથે 10 ધર્મસમાજ સાથે, 5,000 જૂઝો અને 6,000 મુસ્લિમો હતાં.[૧૯૧]

ઓક્લાહોમાની ધાર્મિક રૂપરેખા:[૧૯૧][A]

રાજયના ચિન્હો

[ફેરફાર કરો]
ઓક્લાહોમા રાજયનું મેમલ અમેરીકન બાઇસન.
ઓક્લાહોમા’સ ક્વાર્ટર, 2008 માં રજુ કરેલા રાજયના ક્વાર્ટર્સ શ્રેણીના ભાગ રૂપે ઓક્લાહોમાના રાજયનું પક્ષી તેના રાજયના જંગલીફૂલ પર ઊડતું દર્શાવાયું છે. [૧૯૨]

ઓક્લાહોમાનું રાજય પ્રતિક અને પ્રતિસ્થિત સ્થાનો રાજય કાયદાઓ દ્વારા સંહિતાબદ્ધ છે;[૧૯૩] ઓકલોહોમા સંસદ અથવા તો હાઉસ ઓફ રીપ્રેઝન્ટેટીવ્સ બીજી વિશિષ્ટ ઘટનાઓ અને સંસ્થાને ફાયદારૂપી થવા નિર્દિષ્ટ પ્રસ્તાવો ગ્રહણ કરી શકે છે.

રાજયના ચિન્હો:[૧૯૪]


એ. ^ ^ 2008 માં પ્યુ સંશોધન કેન્દ્ર દ્વારા એક સર્વેક્ષણ દ્વારા નિશ્ચિત. ટકાવારી ધાર્મિક શ્રધ્ધાના દાવાને રજુ કરે છે, જરૂરી નથી કે પણ મંડળીમાં સભ્યપદ. આંકડાઓમાં ±5 પ્રતિશત ભૂલોનું માર્જિન છે.[૧૯૦]
બી. ^ ^ બુધ્ધ ધર્મ, ઈસ્લામ, હિન્દુ ધર્મ, યહુદી ધર્મ, બીજા ધર્મો, દરેક એક પ્રતિશતથી ઓછા છે. જેહોવાહના સાક્ષી, મોરમોન્સ, રૂઢીવાદી ઈસાઈ અને બીજી ઈસાઈ પરંપરાઓ દરેક 5 % થી ઓછાને સંલગ્ન કરે છે, 1 % એ પ્યુ સંશોધન કેન્દ્રના સર્વેક્ષણના જવાબ આપવાની ના કહી.[૧૯૦]

સંદર્ભો

[ફેરફાર કરો]
  1. ↑ "Oklahoma - Definitions from Dictionary.com". Dictionary.com. મેળવેલ 2007-08-10. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  2. 1 2 "Oklahoma QuickFacts from the US Census Bureau". State & County QuickFacts. U.S. Census Bureau. 2006-01-12. મૂળ માંથી 2008-05-14 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-07-10. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  3. 1 2 Wright, Muriel (1936). "Chronicles of Oklahoma". Oklahoma State University. મૂળ માંથી 2007-10-13 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ); Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  4. 1 2 3 "Oklahoma at a Glance" (PDF). Oklahoma Department of Commerce. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  5. 1 2 "State Personal Income 2006". United States Department of Commerce. 2007-03-27. મૂળ માંથી 2013-06-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  6. 1 2 "Gross Domestic Product by State (2005-2006)" (PDF). Oklahoma Department of Commerce. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  7. 1 2 "Annual Estimates of the Population of Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas: April 1, 2000 to July 1, 2006". United States Census Bureau. મૂળ (csv) માંથી જુલાઈ 10, 2007 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-09-15. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  8. 1 2 "Princeton review raves TU" (PDF). The Collegian. 2002-09-24. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  9. 1 2 "America's Best Sports Colleges: 1-10". Sports Illustrated. 2002-10-07. મૂળ માંથી 2007-08-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  10. 1 2 3 4 "Oklahoma, All Terrain Vacation". TravelOK. TravelOK.com. 2006-01-12. મૂળ માંથી 2006-07-09 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2006-07-15. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  11. 1 2 Greymorning, Stephen. "Profiles of Native American Education Programs". Southwest Educational Development Laboratory. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  12. 1 2 3 "Registration by Party as of January 15, 2007" (PDF). Oklahoma State Election Board. Oklahoma State Election Board. 2007. મૂળ (pdf) માંથી 2007-06-14 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-04-24. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  13. ↑ Merserve, John (1941). "Chief Allen Wright". Chronicles of Oklahoma. મૂળ માંથી 2006-05-07 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2006-06-07. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  14. ↑ "Oklahoma State History and Information". A Look at Oklahoma. Oklahoma Department of Tourism and Recreation. 2007. મૂળ માંથી 2006-07-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2006-06-07. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  15. ↑ "Land and Water Area of States, 2000". Information Please. 2000. મેળવેલ 2006-11-22. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  16. ↑ "A Tapestry of Time and Terrain". USGS. 2003-04-17. મૂળ માંથી 2006-05-15 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  17. 1 2 3 "Oklahoma State Map Collection". geology.com. 2006. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  18. 1 2 "The Geography of Oklahoma". Netstate. 2007-07-31. મેળવેલ 2007-07-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  19. 1 2 3 4 5 Arndt, Derek (2003-01-01). "The Climate of Oklahoma". Oklahoma Climatological Survey. મેળવેલ 2007-07-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  20. ↑ "Managing Upland Forests of the Midsouth". USD Forest Service. 2007-03-07. મૂળ માંથી 2008-06-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  21. 1 2 3 "About Oklahoma". TravelOK.com. 2007. મૂળ માંથી 2006-07-07 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2006-07-10. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  22. 1 2 3 "Oklahoma in Brief" (pdf). State of Oklahoma. 2003. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  23. 1 2 3 4 "A Look at Oklahoma: A Student's Guide" (PDF). State of Oklahoma. 2005. મૂળ (pdf) માંથી 2004-06-10 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-14. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  24. 1 2 "Oklahoma Ecoregional Maps". Oklahoma Department of Agriculture. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  25. ↑ "Oklahoma State Parks". Oklahoma Parks Department. 2004. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  26. 1 2 "Oklahoma National Park Guide". National Park Service. 2007. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  27. ↑ "National Forests". United States Department of Agriculture Forest Service. 2005-05-01. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  28. ↑ "Ouachita National Forest". United States Department of Agriculture Forest Service. 2005-05-10. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  29. ↑ "Tallgrass Prairie Preserve". The Nature Conservatory. 2007. મૂળ માંથી 2011-02-23 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  30. ↑ "Black Kettle National Grassland". USDA Forest Service. 2007-07-24. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  31. ↑ "Refuge Locator Map - Oklahoma". U.S. Fish and Wildlife Service. મૂળ માંથી 2013-06-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-17. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  32. ↑ "Wichita Mountains Wildlife Refuge". U.S. Fish and Wildlife Service. મૂળ માંથી 2013-06-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-17. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  33. ↑ "Chickasaw National Recreation Area - Park Statistics". National Park Service. મેળવેલ 2010-01-16. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  34. 1 2 3 "Oklahoma's Climate: an Overview" (pdf). University of Oklahoma. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  35. ↑ "Tornado Climatology". NOAA National Climatic Data Center. મેળવેલ 2006-10-24. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  36. ↑ Novy, Chris. "SPC and its Products". NOAA. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  37. ↑ "Oklahoma Weather And Climate". UStravelweather.com. 2007. મૂળ માંથી 2007-09-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ) [મૃત કડી]
  38. ↑ "Weather Averages: Lawton, Oklahoma". MSN Weather. મૂળ માંથી 2013-06-18 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-13. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  39. ↑ Palino, Valerie. "Early Man in North America: The Known to the Unknown". Yale-New Haven Teachers Institute. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  40. ↑ "The Historic Spiro Mounds". Spiro Area Chamber of Commerce. 2007. મૂળ માંથી 2007-08-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  41. ↑ "Prehistory of Oklahoma". rootsweb. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  42. 1 2 3 4 "Oklahoma's History". Government of Oklahoma. મૂળ માંથી 2007-08-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  43. ↑ "French and Spanish Explorations". rootsweb. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  44. ↑ "1890 Indian Territory Map". RootsWeb. મેળવેલ 2009-05-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  45. ↑ "Map of Cattle Drives in 1881". Lectricbooks. મૂળ માંથી 2010-08-15 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  46. ↑ Hamilton, Robert. "United States and Native American Relations". Florida Gulf Coast University. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  47. ↑ "Factors Influencing Enrollment in Agricultural Education Classes of Native American Students in Oklahoma". Oklahoma State University. 1999. મૂળ (DOC) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  48. ↑ "Rushes to Statehood". National Cowboy and Western Heritage Museum. મૂળ માંથી 2007-08-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  49. ↑ "Clem Rogers". Will Rogers Museum Association. મૂળ માંથી 2007-05-20 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  50. ↑ "Tulsa Area History". Tulsa County Library. મૂળ માંથી 2007-01-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-04-25. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  51. ↑ "The Father of Route 66". University of Virginia. મૂળ માંથી 2013-06-23 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-04-20. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  52. ↑ "The Tulsa Lynching of 1921: A Hidden Story". Variety Magazine. મેળવેલ 2008-06-26. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  53. ↑ "Tulsa Race Riot, A Report by the Oklahoma Commission to Study the Tulsa Race Riot of 1921, February 28, 2001" (PDF). Oklahoma Historical Society. મૂળ (PDF) માંથી 2008-06-24 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-06-10. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  54. ↑ O'Dell, Larry. "KU KLUX KLAN". Oklahoma Historical Society. મૂળ માંથી 2008-10-09 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-06-26. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  55. ↑ "1930s Dust Bowl". Cimarron County Chamber of Commerce. 2005-08-05. મૂળ માંથી 2007-07-07 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  56. ↑ "History of the States: Oklahoma, The Sooner State". The History Channel. 2007. મેળવેલ 2007-08-09. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  57. ↑ "Oklahoma City Tragedy". CNN. 1996. મૂળ માંથી 2007-08-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  58. ↑ "Oklahoma Rising" (PDF). Chesapeake Energy. 2007. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  59. 1 2 3 4 "State Fact Sheets: Oklahoma". United States Department of Agriculture. 2007-07-03. મૂળ માંથી 2007-08-11 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  60. 1 2 "Fortune 500: 2006 States". CNN. 2007. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  61. 1 2 3 4 "An Overview Of Oklahoma's Target Industries". Oklahoma Department of Commerce. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  62. ↑ Ellis, David (2007). "Tax Friendly Places 2007". CNN Money. મેળવેલ 2007-08-08. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  63. ↑ "Per Capita Gross Domestic Product by State". University of New Mexico. 2007-06-12. મૂળ માંથી 2009-01-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  64. ↑ Snead, Mark (2006). "Outlook Update – OKC GM Plant Closing" (pdf). Oklahoma State University. મેળવેલ 2007-08-12. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  65. 1 2 3 "Oklahoma's Energy history". Oklahoma Energy Resource Board. 2005. મૂળ માંથી 2007-09-28 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  66. 1 2 3 "Oklahoma Economy at a Glance". United States Department of Labor, Bureau of Labor Statistics. 2007-08-01. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  67. ↑ Bls.gov; સ્થાનિક વિસ્તારની બિન રોજગારીના આંકડાઓ
  68. ↑ "American's TUL Maintenance & Engineering Base Sets Goal to Achieve $500 Million in Revenue, Cost Savings By End of 2006". American Airlines. મૂળ માંથી 2012-12-03 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-14. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  69. ↑ "Impact of Trade in Oklahoma" (PDF). United States Chamber of Commerce. 2005. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  70. ↑ "Manufacturing Cluster Analysis" (PDF). Oklahoma Chamber of Commerce. 2005. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  71. 1 2 3 "Fueling Oklahoma's Economy" (PDF). Oklahoma Wind Power Initiative. 2002-07-15. મૂળ (pdf) માંથી 2010-06-18 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  72. 1 2 3 4 "Oklahoma Factoids" (PDF). Oklahoma Energy Resource Board. 2003. મૂળ (pdf) માંથી 2009-03-25 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  73. ↑ "Annual Industry Rankings Demonstrate Continues Growth of Wind Industry in the United States". American Wind Energy Association. 2006-03-15. મૂળ માંથી 2009-04-23 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-08. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  74. ↑ "Oklahoma Energy Statistics". United States Department of Energy. 2007-06-18. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-08. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  75. ↑ "Oklahoma Energy Overview". United States Department of Energy. 2007-08-02. મૂળ માંથી 2007-09-20 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-08. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  76. ↑ "Impact of Oklahoma's Oil industry". Oklahoma Energy Resource Board. 2007. મૂળ માંથી 2007-12-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  77. 1 2 "Three Of America's Largest Private Companies Call Oklahoma Home". Oklahoma Department of Commerce. 2005-12-02. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  78. 1 2 "Three Fortune's Snapshot: Devon energy". CNN. 2007. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  79. 1 2 "A Welcome From The Commissioner". Oklahoma Department of Agriculture, Food and Forestry. મૂળ માંથી 2007-05-30 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-07. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  80. ↑ "Census Regions and Divisions of the United States" (pdf). United States Census Bureau. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  81. ↑ Lew, Allen. "What is geography?". Northern Arizona University. મૂળ માંથી 2007-05-10 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  82. ↑ Greene, Wayne. "Largest Ancestry". Valparaiso University. મૂળ માંથી 2010-03-05 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  83. ↑ "Flags over Oklahoma". Oklahoma History Center. મૂળ માંથી 2007-11-21 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  84. ↑ "Oklahoma Quick Facts". Oklahoma Department of Tourism. 2007. મૂળ માંથી 2007-05-17 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  85. ↑ "Fodor's Choice: Top Overlooked Destinations". Fodor's Magazine. 2007. મૂળ સંગ્રહિત માંથી 2007-04-05 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  86. ↑ "Oklahoma Travel Industry Association Information". Oklahoma Travel Industry Association. 2007. મૂળ માંથી 2012-03-17 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  87. ↑ "Generosity Index 2003 (2001 data)". Catalogue for Philanthropy. 2003. મૂળ માંથી 2012-04-26 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-16. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  88. ↑ "The Essence of the Midwest". Clarke College. 1999-05-10. મૂળ માંથી 2007-08-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  89. 1 2 "Filmmaker to share documentary chronicling local poet's life". Sacramento State University. 2003-02-25. મૂળ માંથી 2008-09-18 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-04-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  90. ↑ Greene, Wayne. "Oklahoma centennial quiz". Tulsa World. મૂળ માંથી 2012-09-13 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  91. 1 2 "Museums of Oklahoma". Tufts University. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  92. 1 2 3 4 5 6 "Oklahoma - A Great Place to Play". Oklahoma Department of Commerce. 2007. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  93. ↑ "Oklahoma's Diversity". Oklahoma Department of Commerce. 2007. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  94. ↑ "Oklahoma Mozart Festival". OK Mozart Festival. 2007. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  95. ↑ Gilmore, Joan (2007-12-13). "OKC Events". The Oklahoma City Journal Record. મેળવેલ 2008-06-17. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  96. ↑ "Ballet Russes". Geller/Goldfine Productions. 2008. મેળવેલ 2008-06-17. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  97. ↑ "Capri Films" (PDF). Geller/Goldfine Productions. 2008. મૂળ (PDF) માંથી 2008-06-24 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-06-17. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  98. ↑ "Honors and Awards". Discoveryland!. મેળવેલ 2007-04-26. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  99. ↑ Elliott, Matt (2007-03-25). "Cain's Ballroom - A Music Icon: Venue is a landmark for Western swing, punk fans". Tulsa World. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  100. ↑ Stancavage, John (2006-07-15). "Selling Tulsa: Branded". Tulsa World. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  101. ↑ "The All-Terrain Vacation". Travelok.com. મૂળ માંથી 2006-04-10 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  102. ↑ "About the Museum". Oklahoma City Museum of Art. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  103. ↑ "Sherwin Miller Museum of Judaism". Sherwin Miller Museum of Jewish Art. મૂળ માંથી 2010-02-26 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2006-04-20. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  104. ↑ Barber, Brian (2006-09-07). "100 and 1: State's centennial is named top-ranked bus-tour destination". Tulsa World. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  105. ↑ "Oklahoma State Fair Opens September 14" (PDF). Oklahoma State Fair. 2006-09-11. મૂળ (PDF) માંથી 2007-06-29 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-04. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  106. ↑ "Tulsa State Fair - General Information". Tulsa State Fair. 2007. મૂળ માંથી 2007-08-28 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-25. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  107. ↑ Bell, Leigh (2007-05-21). "Mayfest: Celebrating Downtown: Festival closes after big year". Tulsa World. મેળવેલ 2007-05-21. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  108. ↑ Harrison, Daniel. "Top 10: American Oktoberfest Destinations". Ask Men. મેળવેલ 2007-05-05. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  109. ↑ "Medieval Fair of Norman". Medieval Fair of Norman. 2010. મૂળ માંથી 2011-07-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-02-14. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  110. 1 2 3 4 "A Look at Education". Oklahoma State Department of Education. 2006. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  111. ↑ "Public Elementary and Secondary School Student Enrollment, High School Completions and Staff from the Common Core of Data, School Year 2005-06" (pdf). IES, National Center for Education Statistics.
  112. ↑ "Growth in Oklahoma's State Governments 1992-2002" (PDF). University of Central Oklahoma. 2006-02-01. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  113. ↑ "Superintendent Garrett announces Oklahoma #1 in Pre-Kindergarten". Oklahoma State Department of Education. 2004-11-19. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  114. ↑ "Oklahoma's "Kids Count" Ranking Falls Again". KOTV. 2007-07-25. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  115. ↑ "High school diploma or higher, by percentage by state". Statemaster.com. 2004. મૂળ માંથી 2007-09-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-20. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  116. ↑ "Missouri and the Nation". University of Missouri. 2007-02-09. મૂળ માંથી 2007-10-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  117. ↑ "America's Best Colleges - 2007". Oklahoma Education Information System. 2007. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  118. ↑ "Student Center Financial Aid". Oklahoma State Regents for Higher Education. 2008. મૂળ માંથી 2008-03-23 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-04-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  119. 1 2 "NSU Demographics" (PDF). Northeastern State University. 2006. મૂળ (pdf) માંથી 2007-12-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-02-10. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  120. ↑ "Rare Eye Condition Takes Center Stage At NSUOCO". Northeastern State University. 2008. મૂળ માંથી 2019-09-13 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-04-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  121. ↑ "INBRE Participants". Oklahoma Idea Network of Biomedical Research Excellence. મૂળ માંથી 2008-04-10 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-04-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  122. ↑ "OBU Named to The Princeton Review "Best in the West" list". Oklahoma Baptist University. 2005-08-26. મૂળ માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  123. ↑ "Best Value Colleges". Princeton Review. 2006-03-28. મૂળ માંથી 2007-10-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-03. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  124. ↑ "Oklahoma Colleges: A Profile of College Degree Programs & Post-Secondary Education in Oklahoma". મૂળ માંથી 2010-03-10 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-09-07. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  125. ↑ Hibdon, Glenn (2007-07-29). "Pro soccer: Soccer comes to Tulsa". Tulsa World. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  126. ↑ "BA Team Valuations - #29 New Orleans Hornets". PGA. 2007-01-25. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  127. ↑ "Sonics, city reach settlement". The Seattle Times. 2008-07-02. મેળવેલ 2008-07-02. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  128. ↑ "Oklahoma Sets New Attendance Record". University of Oklahoma. મૂળ માંથી 2010-07-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-11-04. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  129. ↑ "NCAA Members by State". NCAA. મૂળ માંથી 2005-11-25 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ) [મૃત કડી]
  130. ↑ "America's Best Sports Colleges: 11-100". Sports Illustrated. 2002-10-07. મૂળ માંથી 2008-10-17 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  131. ↑ "Member Institutions". NAIA. 2005. મૂળ માંથી 2011-07-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  132. ↑ "Oklahoma's Top 10 Private Golf Courses". Tulsaweb. મૂળ માંથી 2007-08-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  133. ↑ "Southern Hills Country Club is rich in History". PGA. 2007. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  134. ↑ "Rodeo History". Guymon Rodeo Foundation. મૂળ માંથી 2007-05-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-05-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  135. 1 2 "Health Report: Oklahoma". Trust for America's Health. મૂળ માંથી 2007-08-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  136. ↑ "State health workforce profiles:Oklahoma" (pdf). United States Department of Health and Human Services. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)[હંમેશ માટે મૃત કડી]
  137. ↑ "Health insurance, lack of coverage among adults: State, 2002-2005". United States Department of Health and Human Services. મૂળ માંથી 2007-10-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-09-08. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  138. ↑ "U.S. Obesity Trends". Centers for Disease Control and Prevention. મેળવેલ 2009-09-12. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  139. ↑ "OU Medical Center Employment Opportunities". University of Oklahoma. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  140. ↑ "Trauma One Center". University of Oklahoma. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  141. ↑ "Southwestern Regional Medical Center". Cancer Treatment Centers of America. મૂળ માંથી 2007-10-10 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-05-07. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  142. ↑ "Tulsa Regional Medical Center Changes its name to OSU Medical Center". Oklahoma State University. 2007. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  143. ↑ "Basic Biomedical Research in the OSU College of Osteopathic Medicine". Oklahoma State University. મૂળ માંથી 2006-09-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  144. 1 2 "2006 Top 100 Daily Newspapers in the U.S. by Circulation" (PDF). BurrellesLuce. 2006. મૂળ (pdf) માંથી 2015-07-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  145. ↑ "210 Designated Market Areas - 03-04". Nielsen Media. મૂળ માંથી 2006-05-17 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  146. ↑ "Historical Highlights of Television in Tulsa, Oklahoma". Tulsa TV History. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  147. ↑ "U.S. Television Stations in Oklahoma". Global Computing. 2007. મૂળ માંથી 2007-09-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  148. 1 2 "History of Newspapers in Oklahoma". Oklahoma Historical Society. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  149. ↑ "About OPR". Oklahoma Public Radio. 2007. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  150. ↑ "PRI factsheet". Public Radio International. મૂળ માંથી 2007-08-13 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  151. ↑ "Oklahoma Fun Facts". Legends of America. 2007. મૂળ માંથી 2006-11-07 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  152. ↑ "Complete List of Radio Stations in the State of OK". On the Radio.net. 2006. મૂળ માંથી 2007-08-24 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  153. ↑ Federal Communications Commission. "Call Sign History". મૂળ માંથી 2017-05-25 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-05-16. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  154. 1 2 "Transportation in Oklahoma City". Oklahoma City Chamber of Commerce. 2007. મૂળ માંથી 2007-10-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  155. ↑ "Route 66 - Facts and Trivia". Legends of America. 2007. મૂળ માંથી 2007-08-09 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  156. ↑ "2005 Annual Average Daily Traffic" (PDF). Oklahoma Department of Transportation. 2005. મૂળ (PDF) માંથી 2008-06-24 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  157. ↑ Ellis, Randy (2007-08-03). "In Oklahoma: We are worst in the nation". The Daily Oklahoman. મેળવેલ 2007-09-01. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  158. ↑ "Passenger Trends". Oklahoma City Airport Authority. 2005. મૂળ માંથી 2010-10-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  159. ↑ "Case Study: Tulsa International Airport" (PDF). Johnson Controls. 2007. મૂળ (PDF) માંથી 2012-02-24 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  160. ↑ "Tulsa International Airport - Airline Information". Tulsa Airport Authority. 2007. મૂળ માંથી 2007-08-11 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  161. ↑ "Will Rogers World Airports - Airline Information". Oklahoma City Airport Authority. 2004. મૂળ માંથી 2007-08-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  162. ↑ "Riverside Jones Airport". Tulsa Airport Authority. 2007. મૂળ માંથી 2011-08-22 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  163. ↑ "Airports of Oklahoma". Oklahoma Airport Operators Association. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  164. ↑ Barber, Brian. "Federal matching funds may help bring Amtrak to Tulsa". Tulsa World. મૂળ માંથી 2007-09-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-02. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  165. ↑ "Live in Tulsa". Tulsa Chamber of Commerce. 2005. મૂળ માંથી 2007-05-25 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-14. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  166. 1 2 "What's new at the port?". Tulsa Port Authority. મૂળ માંથી 2007-07-14 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-30. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  167. ↑ "State Government - Oklahoma". GoveEngine.com. 2006. મૂળ માંથી 2007-08-14 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  168. 1 2 "Oklahoma State Government". Netstate. 2007-06-07. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  169. ↑ "Legislative Longevity Limits". U. S. Term Limits. મૂળ માંથી 2007-09-20 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-09. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  170. ↑ "Report of the Governor's Commission on Government Performance". Governor's Commission. 1995-12-01. મૂળ માંથી 2007-08-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-06. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  171. ↑ "List of County Officers". Government of Oklahoma. 2006-01-06. મૂળ માંથી 2007-05-31 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  172. 1 2 "Oklahoma Municipal Government" (PDF). Oklahoma Department of Libraries. 2005. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-07. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  173. ↑ Diehl, Don (2007-07-24). "Metro About Jenks population figures ... doubled in size since 2000 census". Neighbor Newspapers. મૂળ માંથી 2007-09-30 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  174. ↑ Henry, Robert (1989-03-22). "Oklahoma Attorney General's Opinions: Question Submitted by: The Honorable Enoch Kelly Haney, Oklahoma State Senate". The Oklahoma State Courts Network. મેળવેલ 2007-08-21. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
  175. ↑ Robertson, Lindsay (2001). "Native Americans and the Law: Native Americans Under Current United States Law". University of Oklahoma. મૂળ માંથી 2012-04-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-21. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  176. ↑ Leip, David. "Presidential General Election Results Comparison - Oklahoma". US Election Atlas. મેળવેલ December 29, 2009. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  177. ↑ "Presidential Election of 2004 in Oklahoma" (PDF). Oklahoma State Election Board. Oklahoma State Election Board. 2004. મૂળ (pdf) માંથી 2007-09-26 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-01. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  178. ↑ "State and County Quickfacts - Metropolitan Statistical Area". United States Census Bureau. મૂળ માંથી 2007-07-11 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-15. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  179. ↑ Morgan, Rhett (2008-03-27). "Stillwater's growth tops in Oklahoma". Tulsa World. મૂળ માંથી 2008-09-19 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-03-29. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  180. 1 2 "Oklahoma Census Data Center News" (PDF). Oklahoma Department of Commerce. 2007. મૂળ (pdf) માંથી 2007-08-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-07-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ); Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  181. ↑ "State Fact Sheets: Oklahoma". Economic Research Service. United States Department of Agriculture. 2009-12-09. મૂળ માંથી 2007-08-11 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-03-28. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  182. ↑ "Oklahoma - Selected Social Characteristics". United States Census Bureau. 2005. મૂળ માંથી 2020-02-11 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-19. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  183. 1 2 "The American Indian and Alaska Native Population: 2000" (pdf). United States Census Bureau. 2002. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  184. ↑ "Immigration Impact:Oklahoma". Federation for American Immigration Reform. મેળવેલ 2007-11-17. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  185. ↑ "National Selected Social Characteristics". U.S. Census Bureau. 2005. મૂળ માંથી 2020-02-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  186. ↑ "statecenters". U.S. Census Bureau. 2000. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  187. ↑ "More or Less". Oklahoma Chamber of Commerce. Oklahoma Chamber of Commerce. 2007. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  188. ↑ Bram, Thursday. "Jewish Life in the Bible Belt". New Voices Magazine. મૂળ માંથી 2007-01-21 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  189. ↑ Sherman, Bill (2007-04-29). "Minister's book plunges into cultural issues". Tulsa World. મૂળ માંથી 2007-10-08 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
  190. 1 2 3 4 "U.S. Religious Landscapes Survey". The Pew Forum on Religion and Life. મેળવેલ 2008-04-22. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  191. 1 2 3 "State Membership Report - Oklahoma". Association of Religion Data Archives. મૂળ માંથી 2010-12-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-08-05. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  192. ↑ [485]
  193. ↑ "OCIS Document Index". The Oklahoma Supreme Court Network. મેળવેલ 2007-05-11. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  194. ↑ "Oklahoma State Icons". Oklahoma Department of Libraries. મૂળ માંથી 2014-01-15 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-05-11. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
  195. ↑ ઓક્લા. રાજ્ય. મથાળુ. 25, § 3-98.15
  196. ↑ "Oklahoma State Fossil". State fossils. મેળવેલ 2007-01-20. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
  197. ↑ John Benson, (April 28, 2009). "Flaming Lips prepare for Oklahoma honor". Reuters. મૂળ માંથી મે 1, 2009 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ સપ્ટેમ્બર 7, 2010. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)CS1 maint: extra punctuation (link)

વધુ વાંચન

[ફેરફાર કરો]
  • Baird, W. David (1994). The Story of Oklahoma. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-2650-7. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  • Dale, Edward Everett (1948). History of Oklahoma. New York: Prentice-Hall. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  • Gibson, Arrell Morgan (1981). Oklahoma: A History of Five Centuries (2nd ed. આવૃત્તિ). Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-1758-3. {{cite book}}: |edition= has extra text (મદદ)
  • Goble, Danney (1980). Progressive Oklahoma: The Making of a New Kind of State. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-1510-6.
  • Jones, Stephen (1974). Oklahoma Politics in State and Nation (vol. 1 (1907-62) આવૃત્તિ). Enid, Okla.: Haymaker Press.
  • Joyce, Davis D. (ed.) (1994). An Oklahoma I Had Never Seen Before: Alternative Views of Oklahoma History. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-2599-3. {{cite book}}: |first= has generic name (મદદ)
  • Morgan, Anne Hodges (1982). Oklahoma: New Views of the Forty-sixth State. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-1651-X. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  • Morgan, David R. (1991). Oklahoma Politics and Policies: Governing the Sooner State. Lincoln: University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-3106-7. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  • Morris, John W. (1986). Historical Atlas of Oklahoma (3rd ed. આવૃત્તિ). Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-1991-8. {{cite book}}: |edition= has extra text (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  • Wishart, David J. (ed.) (2004). Encyclopedia of the Great Plains. Lincoln: University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-4787-7. {{cite book}}: |first= has generic name (મદદ)

બાહ્ય કડીઓ

[ફેરફાર કરો]

સરકાર

પ્રવાસ અને મનોરંજન

Wikivoyage
Wikivoyage
વિકિયાત્રા (Wikivoyage) પર આ વિષયક વધુ માહિતી ઉપલબ્ધ છે:

સંસ્કૃતિ અને ઇતિહાસ

નક્શા અને વસતી વિષયક માહિતી

"https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=ઓક્લાહોમા&oldid=889657" થી મેળવેલ