દાદુ દયાલ
દાદુ દયાલ | |
|---|---|
| અંગત | |
| જન્મ | ૧૫૪૪ અમદાવાદ, ગુજરાત સલતનત |
| મૃત્યુ | ૧૬૦૩ |
| ધર્મ | હિંદુ ધર્મ |
| પંથ | સંત મત |
દાદુ દયાલ અથવા દાદુ દયાળ ગુજરાત, ભારતના એક સંત, ધાર્મિક સુધારક, શિષ્ટાચારના કડક પાલનના વિરોધી હતા.
નામ
[ફેરફાર કરો]"દાદુ" નો અર્થ ભાઈ થાય છે, અને "દયાલ" નો અર્થ "કરુણાભર્યા" છે.
પ્રારંભિક જીવન
[ફેરફાર કરો]એક ધનિક વેપારીને તેઓ સાબરમતી નદી પર તરતા મળી આવ્યા હતા.
દાદુપંથ
[ફેરફાર કરો]બાદમાં દાદુ દયાલ, જયપુર રાજસ્થાન નજીક નરૈણા ગયા, જ્યાં તેમણે પોતાની આસપાસ અનુયાયીઓનું એક જૂથ ભેગું કર્યું. તેમણે એક સંપ્રદાય બનાવ્યો, જે દાદુપંથ તરીકે જાણીતો બન્યો.
દાદુપંથી હિન્દુઓના વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના ૭ લશ્કરી અખાડાઓમાંનું એક છે. વૈષ્ણવમાં ચાર મુખ્ય સંપ્રદાયો આ મુજબ છે: [૨]
- રામાનંદ દ્વારા સ્થાપિત શ્રી, દાદુપંથીઓ રામાનંદની વૈષ્ણવના ૭ લશ્કરી અખાડાઓમાંથી એક છે
- માધવ દ્વારા સ્થાપિત બ્રહ્મા
- વિષ્ણુસ્વામી દ્વારા સ્થાપિત રુદ્ર
- નીમ્બરકા દ્વારા સ્થાપિત સાનકડી.
વૈષ્ણવ અનુયાયીઓને બૈરાગી કે વૈરાગી પણ કહેવામાં આવે છે. બૈરાગીમાં, જેઓ લશ્કરી અખાડાનો ભાગ બન્યો હતા તે ૭ અખાડાઓમાં સ્થાપવામાં આવ્યા હતા, તેમની સ્થાપના તારીખો અસ્પષ્ટ છે. દરેક અખાડાએ વૈષ્ણવ ધર્મના તમામ ૪ સંપ્રદાયોના સભ્યોને સ્વીકાર્યા છે. બેરાગી લશ્કરી અખાડાઓ સામાન્ય રીતે માંસ ખાવા અથવા માદક દ્રવ્યો લેવાની પ્રતિબંધનું પાલન કરતા નહોતા. [૨]
દાદુ અનુભવ વાણી
[ફેરફાર કરો]દાદુની રચનાઓને તેમના શિષ્ય રંજાબ દ્વારા વ્રજ ભાષામાં નોંધવામાં આવી હતી અને તે દાદુ અનુભવ વાણી તરીકે ઓળખાય છે, તેમાં ૫૦૦૦ શ્લોકોનું સંકલન છે. બીજા શિષ્ય જનગોપાલે દાદુનું પ્રારંભિક જીવનચરિત્ર લખ્યું હતું. [૩] દાદુ તેમના ગીતોમાં સ્વયંભૂ (સહજ ) આનંદનો સંકેત આપે છે. ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી મોટાભાગની કલ્પનાઓ કબીર અને તે પહેલાંના સહજીયા બૌદ્ધ અને નાથ યોગીઓદ્વારા ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી, તેની સમાન છે. દાદુનું માનવું હતું કે ભગવાનની ભક્તિથી ધાર્મિક અથવા સાંપ્રદાયિક જોડાણને દૂર કરવું જોઈએ, અને ભક્તોએ બિન-સાંપ્રદાયિક અથવા "નિપાખ" બનવું જોઈએ. [૪] તે વિશે તે કહે છે કે: [૫]
So kāfir jo bolai kāf;
dil apna nahim rakhe sāf...
દાદુપંથી થાંબ
[ફેરફાર કરો]સમાધિ પ્રાપ્ત કરી તેવા દાદુના ૧૦૦ શિષ્યો હતા. તેમણે ભગવાનના ઉપદેશને ફેલાવવા માટે તેમના ૫૨ શિષ્યોને પ્રદેશની આસપાસ 'થાંબ' એટલે કે આશ્રમો સ્થાપવા સૂચના આપી. દાદુજીએ તેમના જીવનના પાછલા વર્ષો જયપુર શહેર નજીક ડુડુ શહેરથી થોડે દૂર નારૈણામાં વિતાવ્યા હતા. અનુયાયીઓ દ્વારા પાંચ થંબને પવિત્ર માનવામાં આવે છે; નારાયણા, ભૈરનાજી, સંભાર, આમર અને કરડાલા (કલ્યાણપુરા). આ થાંબાઓના અનુયાયીઓ પાછળથી અન્ય પૂજા સ્થળો સ્થાપિત કર્યા છે.
દાદુપંથી સશસ્ત્ર અખાડા
[ફેરફાર કરો]દાદુપંતજી ગુરુ જેત સાહેબ (ઇ.સ. ૧૬૯૩ - ૧૭૩૪) જ્યારે સશસ્ત્ર નાગા સાધુઓની ભરતી તેમના અખાડામાં કરી ત્યારથી સશસ્ત્ર અખાડાઓની પરંપરા ચાલુ થઈ હોવાનું માનવામાં આવે છે. ૧૭૩૩ માં, દાદુપંથીઓ જયપુર રાજ્યના કર ભરનારા ખેડુતો હતા અને કરની ચુકવણીને લાગુ કરવા માટે સશસ્ત્ર નાગા સાધુઓ કાર્યરત હતા. ૧૭૯૩ માં, દાદુપંથીઓ અને જયપુર રાજ્ય વચ્ચે કરાર થયો હતો, જે હેઠળ દાદુપંથીઓએ જયપુર રાજ્યની રક્ષા માટે ૫૦૦૦ સશસ્ત્ર સૈનિક સાધુઓ પ્રદાન કર્યા હતા. ૧૮૫૭ની ભારતીય ક્રાંતિ દરમિયાન, દાદુપંથીઓએ ભાડૂતી લડવૈયા તરીકે કામ કર્યું જેણે બ્રિટીશ રાજને મદદ કરી.
વર્તમાન સ્થિતિ
[ફેરફાર કરો]દાદુપંથ રાજસ્થાનમાં આજ સુધી ચાલુ છે અને દાદુ અને ઉત્તર ભારતના અન્ય સંતો દ્વારા ગીતો ધરાવતી પ્રારંભિક હસ્તપ્રતોનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે.
સંદર્ભ
[ફેરફાર કરો]- ↑ Dadu Hindu saint at Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 31 December 2018.
- ↑ ૨.૦ ૨.૧ David N. Lorenzen, 2006, Who Invented Hinduism: Essays on Religion in History, Yoda Press, p.51-65.
- ↑ Nayak 1996.
- ↑ Dadu on Realisation at sahajayoga.org સંગ્રહિત ૧૨ ઓગસ્ટ ૨૦૧૧ ના રોજ વેબેક મશિન
- ↑ Upadhaya 1980.
ગ્રંથસૂચિ
[ફેરફાર કરો]- Lorenzen, David N. (1995). Bhakti Religion in North India: Community Identity and Political Action. New York: SUNY Press. ISBN 978-0-7914-2025-6.
- Nayak, Sujatha (1996). "Dadu Dayal". માં Sivaramkrishna, M.; Roy, S. (સંપાદકો). Poet-Saints of India. New Delhi: A Sterling Paperback. પૃષ્ઠ 90–100. ISBN 81-207-1883-6.
- Sant Dadu Dayal: Encyclopaedia of Saints Series (Volume 25). Eds. Bakshi, S. R.; Mittra, Sangh (2002). New Delhi: Criterion Publications. ISBN 81-7938-029-7
- Upadhaya, K. N. (1980). Dadu the Compassionate Mystic. Punjab: Radha Soami Satsang Beas.
બાહ્ય કડીઓ
[ફેરફાર કરો]- દાદુ દયાળ જી પર ટૂંકી નોંધ
- કવિતા કોશ પર દાદુ દયાલ સંગ્રહિત ૨૦૧૩-૦૪-૧૯ ના રોજ archive.today ( હિન્દી )
- દાદુ દયાળનું જીવનચરિત્ર સંગ્રહિત ૨૦૨૦-૧૧-૩૦ ના રોજ વેબેક મશિન
- નરૈનામાં દાદુપંથની ઉજવણીનો વીડિયો