નારાયણ દત્ત તિવારી

નારાયણ દત્ત તિવારી
આંધ્ર પ્રદેશ ના રાજ્યપાલ
પદ પર ૨૨ ઓગસ્ટ ૨૦૦૭ - ૨૬ ડિસેમ્બર ૨૦૦૯
પુરોગામી	રામેશ્વર ઠાકુર
અનુગામી	ઇ. એસ. એલ. નરસિંહન
નાણામંત્રી
પદ પર ૧૯૮૬-૧૯૮૭
પુરોગામી	પી શિવ શંકર
અનુગામી	રાજીવ ગાંધી
ઉત્તર પ્રદેશ ના મુખ્યમંત્રી
પદ પર ૧૯૭૬ - ૧૯૭૭, ૧૯૮૪ - ૧૯૮૫, ૧૯૮૮ - ૧૯૮૯
ઉત્તરાખંડ ના ત્રીજા મુખ્યમંત્રી
પદ પર ૨૦૦૨-૨૦૦૭
અંગત વિગતો
જન્મ	(1925-10-18)October 18, 1925 baluti, જિલ્લો: નૈનિતાલ, ઉત્તરાખંડ
મૃત્યુ	18 October 2018(2018-10-18) (ઉંમર 93) દિલ્હી, ભારત
રાજકીય પક્ષ	ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ
સંતાનો	રોહિત શેખર તિવારી
નિવાસસ્થાન	C 1/9 Tilak Lane, New Delhi and 1 A, Mall Avenue, Lucknow (Uttar Pradesh)
ધર્મ	હિન્દુ

નારાયણ દત્ત તિવારી (૧૮ ઑક્ટોબર ૧૯૨૫ – ૧૮ ઑક્ટોબર ૨૦૧૮) ઉત્તર પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડ (તત્કાલીન ઉત્તરાંચલ) ના ભૂતપૂર્વ મુખ્યમંત્રી હતા. તેઓ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા હતા.

તેમણે ત્રણ વખત ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી (૧૯૭૬-૭૭, ૧૯૮૪-૮૫, ૧૯૮૮-૮૯) અને ઉત્તરાખંડના મુખ્યમંત્રી (૨૦૦૨-૦૭) તરીકે સેવા આપી હતી. ૧૯૮૬ અને ૧૯૮૮ ની વચ્ચે, તેમણે વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધીની કેબિનેટમાં પહેલા વિદેશ મંત્રી તરીકે અને પછી નાણા મંત્રી તરીકે સેવા આપી હતી. તેમણે ૨૦૦૭ થી ૨૦૦૯ સુધી આંધ્ર પ્રદેશના રાજ્યપાલ તરીકે પણ સેવા આપી હતી.

પ્રારંભિક જીવન અને શિક્ષણ

નારાયણ દત્ત તિવારીનો જન્મ ૧૯૨૫માં નૈનિતાલ જિલ્લા ના બલુતી ગામમાં થયો હતો. ત્યારે ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્યની રચના થઈ ન હતી, અને આ ભાગ ૧૯૩૭થી ભારતના સંયુક્ત પ્રાંત તરીકે ઓળખાતો હતો. સ્વતંત્રતા પછી, જ્યારે બંધારણ અમલમાં આવ્યું ત્યારે તેનું નામ ઉત્તર પ્રદેશ પડ્યું. તિવારીના પિતા પૂર્ણાનંદ તિવારી વન વિભાગમાં અધિકારી હતા. તેથી તેમની આર્થિક સ્થિતિ સારી હતી. પૂર્ણાનંદે મહાત્મા ગાંધી ના અસહયોગ આંદોલનના આહ્વાન પર તેમના પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું. નારાયણ દત્ત તિવારીનું પ્રારંભિક શિક્ષણ હલ્દવાની, બરેલી અને નૈનિતાલમાંથી થયું હતું. પિતાની બદલીને કારણે એક શહેરમાંથી બીજા શહેરમાં રહેતા તેણે પોતાનો અભ્યાસ પૂરો કરવો પડ્યો. તેમના પિતાની જેમ તેઓ પણ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં જોડાયા હતા. ૧૯૪૨માં, બ્રિટિશ સરકારની સામ્રાજ્યવાદી નીતિઓ વિરુદ્ધ સૂત્રોચ્ચાર સાથે પોસ્ટરો અને પેમ્ફલેટ્સ સાથે સહયોગ અને છાપવાના આરોપસર તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. તેની ધરપકડ કરીને નૈનિતાલ જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા હતા. તેના પિતા પૂર્ણાનંદ તિવારી પહેલાથી જ આ જેલમાં બંધ હતા. 15 મહિના જેલમાં રહ્યા બાદ ૧૯૪૪માં તેને મુક્ત કરવામાં આવ્યા. તિવારીએ બાદમાં અલાહાબાદ યુનિવર્સિટી માંથી પોલિટિકલ સાયન્સમાં એમ.એ. કર્યું. એમ.એ.ની પરીક્ષામાં તે યુનિવર્સિટીમાં પ્રથમ આવ્યા હતા. બાદમાં તેણે એ જ યુનિવર્સિટીમાંથી એલએલબીની ડિગ્રી પણ મેળવી હતી. ૧૯૪૭માં, સ્વતંત્રતાના વર્ષમાં, તેઓ આ યુનિવર્સિટીમાં વિદ્યાર્થી સંઘના પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયા હતા.આ તેમની રાજકીય કારકિર્દીનું પ્રથમ પગલું હતું.

રાજકીય જીવન

આઝાદી પછી ૧૯૫૦ માં ઉત્તર પ્રદેશની રચના અને ૧૯૫૧-૫૨ માં રાજ્યની પ્રથમ વિધાનસભા ચૂંટણી પછી, તિવારીએ નૈનિતાલ (ઉત્તર) બેઠક પરથી પ્રજા સમાજવાદી પાર્ટીના ઉમેદવાર તરીકે ભાગ લીધો હતો. તેઓ કોંગ્રેસ નું જોર હોવા છતાં ચૂંટણી જીત્યા અને પ્રથમ વિધાનસભાના સભ્ય તરીકે ચૂંટાયા. તે ખૂબ જ રસપ્રદ છે કે તિવારીએ, જેઓ પાછળથી કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા, તેમણે સમાજવાદી પાર્ટીથી શરૂઆત કરી હતી. ત્યારે ૪૩૧ સભ્યોની વિધાનસભામાં સમાજવાદી પાર્ટીના ૨૦ લોકો ચૂંટાયા હતા. કોંગ્રેસ સાથે તિવારીના સંબંધોની શરૂઆત ૧૯૬૩માં થઈ હતી. ૧૯૬૫માં, તેઓ કોંગ્રેસની ટિકિટ પર કાશીપુર વિધાનસભા મતવિસ્તારમાંથી ચૂંટાયા અને પ્રથમ વખત મંત્રી પરિષદમાં સ્થાન મેળવ્યું. કોંગ્રેસ સાથેનો તેમનો દાવ ઘણા વર્ષો સુધી ચાલ્યો. તેમણે ૧૯૬૮માં જવાહરલાલ નહેરુ યુવા કેન્દ્રની સ્થાપના કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. ૧૯૬૯ થી ૧૯૭૧ સુધી તેઓ કોંગ્રેસના યુવા સંગઠનના પ્રમુખ હતા. ૧ જાન્યુઆરી ૧૯૭૬ના રોજ તેઓ પ્રથમ વખત ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી બન્યા. આ કાર્યકાળ ખૂબ જ ટૂંકો હતો. ૧૯૭૭ના જયપ્રકાશ આંદોલને ૩૦ એપ્રિલે તેમની સરકારને રાજીનામું આપવાની ફરજ પડી હતી. તિવારી ત્રણ વખત ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી રહી ચૂક્યા છે. તેઓ એકમાત્ર એવા રાજકારણી છે જે બે રાજ્યોના મુખ્યમંત્રી રહી ચુક્યા છે. ઉત્તર પ્રદેશના વિભાજન પછી તેઓ ઉત્તરાંચલના મુખ્યમંત્રી પણ બન્યા. તેમને કેન્દ્રીય મંત્રી તરીકે પણ યાદ કરવામાં આવે છે. ૧૯૯૦માં એક સમય એવો હતો જ્યારે રાજીવ ગાંધીની હત્યા બાદ વડાપ્રધાન તરીકેના તેમના દાવાની પણ ચર્ચા થતી હતી. પરંતુ આખરે કોંગ્રેસની અંદર પીવી નરસિમ્હા રાવ ના નામ પર મહોર લાગી ગઈ. બાદમાં તેમણે ૨૦૦૨ થી ૨૦૦૭ સુધી ઉત્તરાખંડના મુખ્યમંત્રી તરીકે સેવા આપી હતી, જે ઉત્તર પ્રદેશમાંથી વિભાજિત કરવામાં આવ્યું હતું. તિવારીને ૧૯ ઓગસ્ટ ૨૦૦૭ના રોજ આંધ્રપ્રદેશના રાજ્યપાલ બનાવવામાં આવ્યા હતા પરંતુ તેમનો કાર્યકાળ અહીં ઘણો વિવાદાસ્પદ રહ્યો હતો. ૧૮ જાન્યુઆરી ૨૦૧૭ ના રોજ, તેમના પુત્ર રોહિત શેખર તિવારી (વકીલ અને ભૂતપૂર્વ સલાહકાર, ઉત્તર પ્રદેશ સરકાર) અને તેમની પત્ની ડૉ. ઉજ્જવલા તિવારી સાથે, BJP પ્રમુખ અમિત શાહ ની હાજરીમાં નરેન્દ્ર મોદી અને ભાજપને ઉત્તરાખંડ અને ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્યોમાં યોજાયેલી વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ માટે તેમને આશીર્વાદ અને સમર્થન આપ્યું.