રુક્મિણી
વિકિપીડિયાના માપદંડ મુજબ આ લેખને ઉચ્ચ કક્ષાનો બનાવવા માટે તેમાં સુધારો કરવાની જરુર છે. તેમાં ફેરફાર કરીને તેને સુધારવામાં અમારી મદદ કરો. ચર્ચા પાના પર કદાચ આ બાબતે વધુ માહિતી મળી શકે છે. |
રુક્મિણી | |
---|---|
શ્રદ્ધા અને ભક્તિની દેવી | |
રુક્મિણીજી તેમના પતિ શ્રીકૃષ્ણ સાથે | |
જોડાણો | માધવપ્રિયા, કૃષ્ણપ્રિયા, દ્વારિકેશ્વેરી |
રહેઠાણ | દ્વારિકા, ગોલોક |
પ્રતીક | શ્વેત કમળ |
ગ્રંથો | મહાભારત, શ્રીમદ્ ભાગવતમ્, સ્કંદ પુરાણ, હરિવંશ, બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણ, વિષ્ણુ પુરાણ, શ્રીમદ્ દેવીભાગવત |
વ્યક્તિગત માહિતી | |
આવિર્ભાવ | વિદર્ભ |
જીવનસાથી | કૃષ્ણ |
માતા-પિતા |
|
રુક્મિણી લક્ષ્મી નો અવતાર મનાય છે.[૧] તેઓ ભગવાન કૃષ્ણની સૌથી પ્રિય પત્ની હતા. મહાભારત અનુસાર કૃષ્ણ સૌથી વધુ રુક્મિણીને પ્રેમ કરતા હતા.[૧]
તેમનો જન્મ વિદર્ભના રાજા ભીષ્મક અને માતા રુકમાઇ થકી થયો હતો. તેમના ભાઈનું નામ રૂકમી હતું જે કૃષ્ણનો વિરોધી હતો. પરંતુ રુક્મિણી પ્રારંભથી કૃષ્ણને પ્રેમ કરતી હતી. તેના ભાઈ રુકમીને આ વાત ખબર પડતાં તેણે રુકિમણીના લગ્ન તેની ઈચ્છા વિરુદ્ધ શિશુપાલ સાથે કરવાનું નક્કી કર્યું. આથી દુઃખી થઈ રુકમિણીએ કૃષ્ણને પત્ર લખી પોતાનું હરણ કરી લઈ જવાનું કહ્યું અને એ પ્રમાણે કૃષ્ણએ રુકમિને યુદ્ધમાં હરાવી રુક્મિણીનું હરણ કર્યું[૧] અને માધવપુરમાં તેમની સાથે વિવાહ કર્યા.
કૃષ્ણએ રુક્મિણીને પોતાની પટ્ટરાણી બનાવી. રુક્મિણીને ૧૧ સંતાન થયાં જેમાં પ્રદ્યુમ્ન સૌથી બળવાન પુત્ર હતો જે સમય જતા દ્વારકાનો રાજા બન્યો.
દેહત્યાગ
[ફેરફાર કરો]જ્યારે પ્રભાસ ક્ષેત્રમાં કૃષ્ણએ પોતાનો દેહત્યાગ કર્યો ત્યારે રુક્મિણી આ આઘાત સહન ન કરી શકી. કૃષ્ણના વિયોગમાં તેણે કૃષ્ણના મૃતદેહને સાથે લઈ ને અગ્નિપ્રવેશ કરી વૈકુંઠગમન કર્યું.
ભારતીય લોકસંસ્કૃતિમાં રુક્મિણી
[ફેરફાર કરો]આમ તો આખા ભારતમાં રુક્મિણી કૃષ્ણ સાથે પૂજાય છે પણ વારકરી સંપ્રદાય જેવા સંપ્રદાયોમાં રુક્મિણીને સર્વોચ્ય દેવી તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ સંપ્રદાય અને આખા મહારાષ્ટ્રમાં તેમની ભગવાન વિઠ્ઠલ (કૃષ્ણ) સાથે પૂજા કરવામાં આવે છે. આ સિવાય દક્ષિણ ભારતમાં રુક્મિણીને અનુલક્ષી ને સંપ્રદાય પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે જે રુક્મિણી સંપ્રદાય તરીકે ઓળખાય છે.
સંદર્ભ
[ફેરફાર કરો]- ↑ ૧.૦ ૧.૧ ૧.૨ "Birth and Marriage of Rukmini" (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-06-23.