શિક્ષક

સમરકંદમાં યહુદી બાળકો તેમના શિક્ષક સાથે, ૨૦મી સદીની શરૂઆત.

શિક્ષણમાં, શિક્ષક એ વ્યક્તિ છે જે અન્યોને શાળાકીય શિક્ષણ પૂરું પાડે છે. એક એકલા વિદ્યાર્થીને શિક્ષણની સુવિધા આપનાર શિક્ષકને વ્યક્તિગત શિક્ષક પણ કહી શકાય. ઘણા દેશોમાં, રાજ્યદ્વારા ચાલતી શાળાઓમાં શિક્ષક બનવા ઈચ્છતી વ્યક્તિએ પ્રથમ યુનિવર્સીટી(વિદ્યાપીઠ) કે કોલેજ(મહા શાળા) તરફથી વ્યાવસાયિક યોગ્યતા કે પ્રમાણપત્રો ફરજિયાતપણે પ્રાપ્ત કરવા પડે છે. શિક્ષકની ભૂમિકા સંસ્કૃતિઓ મુજબ બદલાઈ શકે. શિક્ષકો વાંચન-લેખન અને સંખ્યા-જ્ઞાન, કે અમુક અન્ય શાળાના વિષયો શીખવી શકે. અન્ય શિક્ષકો કારીગરી કે રોજગારલક્ષી તાલીમ, કલાઓ, ધર્મ કે અધ્યાત્મ, નાગરિકશાસ્ત્ર, સામુદાયિક ભૂમિકાઓ, કે જીવન જીવવાની કળાનું માર્ગદર્શન પૂરું પાડી શકે. ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક શિક્ષકો, જેમ કે ગુરુઓ,મુલ્લાઓ, રબ્બીઓ પાદરીઓ/યુવા પાદરીઓ અને લામાઓ ધાર્મિક પાઠો શીખવે છે જેમ કે કુરાન, તોરાહ કે બાઈબલ.

વ્યાવસાયિક શિક્ષકો

શિક્ષકોના જ્ઞાન અને વ્યાવસાયિક પ્રતિષ્ઠાને ક્રમશઃ વધારવા,જાળવી રાખવા અને અદ્યતન બનાવવા વિવિધ મંડળોની રચના થઇ છે. વિશ્વભરમાં ઘણી સરકારો શિક્ષકો માટેની કોલેજોનું સંચાલન કરે છે, જેની સ્થાપના સામાન્ય રીતે શિક્ષણના વ્યવસાયના અભ્યાસના ધોરણોને પ્રમાણિત, નિયંત્રિત અને પ્રવર્તમાન કરીને શિક્ષાના વ્યવસાયમાં જનતાના રસને જાળવી રાખવાના હેતુને પાર પાડવા થાય છે. શિક્ષકોની કોલેજનું કાર્ય મહાવરાના સ્પષ્ટ ધોરણો નક્કી કરવા, તત્કાલીન શિક્ષણ પૂરુ પાડવું, સભ્યોને સામેલ કરી ફરિયાદનું નિરાકરણ લાવવું, ગેરવર્તણુંકની સભ્યો પાસે સૂનાવણી કરવી અને યોગ્ય શિસ્તબધ્ધ નિર્ણયો લેવા સાથે શિક્ષકોના શિક્ષણ કાર્યક્રમની ભલામણ કરવાનું હોય છે. ઘણી વાર શિક્ષકો સાર્વજનિક શાળાઓ કોલેજ જેટલા સારા સ્તર, અને ખાનગી શાળાઓ તેમના શિક્ષકો કોલેજના હોવાનો આગ્રહ રાખે છે.

અધ્યાપન-શાસ્ત્ર અને શિક્ષણ

ઉત્તરી લાઓસમા એક પ્રાથમિક શાળા શિક્ષક.

શિક્ષક-વિદ્યાર્થી-સ્મારક રોસ્ટોક, જર્મની,શિક્ષકોનું સન્માન કરે છે.

શિક્ષણમાં શિક્ષકો વિદ્યાર્થીને સહાયરૂપ બને છે,તો ઘણી વાર શાળા કે શૈક્ષણિક કે બીજી બહારની બાબતોમાં પણ સહાય કરે છે. શિક્ષક કે જે દરેકના ધોરણે ભણાવે છે તેને શિક્ષક કહેવાય છે.

GDR "ગ્રામ્ય શિક્ષક" (1951માં બધા વયજૂથના વિદ્યાર્થીઓને એક જ વર્ગમાં ભણાવતા એક શિક્ષક) .

ઔપચારિક અથવા અનૌપચારિક શિક્ષાનો હેતુ શીખવાની રીત, સમવિશ્ટ અભ્યાસક્રમ અને પાઠ યોજના થી જ્ઞાન માહિતી અને વૈચારિક આવડત પૂરું પાડવાનો હોય છે. શીખવવાના વિવિધ માર્ગો મોટેભાગે અધ્યાપનશાસ્ત્રને અનુસરે છે. જ્યારે શિક્ષકને કઇ પદ્ધતિથી ભણાવવું એ નક્કી કરવુ હોય ત્યારે એ વિદ્યાર્થીનુ જ્ઞાન, વાતાવરણ અને તેમના શીખવાના ધ્યેય અને એની સાથોસાથ સંબંધિત અધિકૃત અભ્યાસક્રમને ધ્યાનમાં લે છે. ઘણી વાર શિક્ષક વિદ્યાર્થીને વર્ગખંડની બહારની દુનિયાનુ શિક્ષણ આપવા પ્રવાસ દ્વારા શિક્ષા આપે છે. ટેક્નોલોજીના વધતા ઉપયોગ, ખાસ કરીને ગયા દાયકામાં વધેલા ઇન્ટરનેટના ઉપયોગે વર્ગખંડમાં શિક્ષકની ભૂમિકાને આકાર આપ્યો છે.

નિયત અભ્યાસ, પાઠ આયોજન કે વ્યવહારુ કૌશલ્યનો હેતુ છે. શિક્ષકે સંબંધિત અધિકૃત નિશ્ચિત અભ્યાસક્રમને અનુસરવામાં આવે છે. શિક્ષકે દરેક વયના-શિશુથી યુવાન,વિવિધ ક્ષમતાવાળા અને શીખવાની ખામીવાળા વિદ્યાર્થી સાથે તાદાત્મ્ય રાખવુ જોઇએ. અધ્યાપન-શાસ્ત્રનો ઉપયોગ શીખવવામાં વિદ્યાર્થીના નિશ્ચિત કૌશલ્યો શિક્ષણનુ સ્તર નક્કી કરવામાં સંયોજાય છે. વર્ગખંડમાં વિદ્યાર્થીઓને અધ્યાપન-શાસ્ત્રને સમજવા વિવિધ સૂચનો અને નિરીક્ષણનો ઉપયોગ દરેક વિદ્યાર્થીની જરૂરિયાત પ્રમાણે સંકળાય છે. અધ્યાપન-શાસ્ત્રને બે રીતે પ્રયોજી શકાય છે. પહેલાં તો,શિક્ષણ પોતે જ વિવિધ રીતે શીખવી શકાય છે, જેમકે,શીખવવાની ઢબનુ અધ્યાપન શાસ્ત્ર. બીજું, શીખનારનું અધ્યાપનશાસ્ત્ર ત્યારે અનુભવમાં મૂકાય, જ્યારે શિક્ષક અધ્યાપન શાસ્ત્રને તેના/તેણીના વિદ્યાર્થીઓને અનુલક્ષીને વ્યક્તિગત રીતે અલગ કરે.

કદાચ પ્રાથમિક શાળા અને માધ્યમિક શાળાના શિક્ષણ વચ્ચે સૌથી સચોટ ભેદ શિક્ષકો અને વિદ્યાર્થીઓના સંબંધો જ હશે. પ્રાથમિક શાળામાં દરેક વર્ગમાં શિક્ષક હોય છે,જે તેમની સાથે જ મોટા ભાગનું અઠવાડિયું રહે છે અને આખો અભ્યાસક્રમ ભણાવે છે. માધ્યમિક શાળાઓમાં તેમને વિવિધ વિષય નિષ્ણાંત ભણાવે છે અને દરેક વિભાગને અઠવાડિયા દરમિયાન 10 કે વધુ શિક્ષકો ભણાવે છે. પ્રાથમિક શાળામાં બાળકો અને તેમના શિક્ષકોના સંબંધો નજીક હોય છે,જ્યારે પછી એ નિશ્ચિત શિક્ષક, નિષ્ણાંત શિક્ષક અને બીજા વાલી જેવાં બની જતાં હોય છે.

આ બાબત મોટાભાગે સત્ય છે,યુનાઇટેડ સ્ટેટમાં પણ. છતાં પણ,પ્રાથમિક શિક્ષણનો અન્ય અભિગમ પણ પ્રવર્તે છે. આમાંનું એક કોઇક વાર "પ્લાટૂન સિસ્ટમ" તરીકે વિદ્યાર્થીઓના એક સમૂહને એક સાથે એક નિષ્ણાંત પાસેથી બીજા પાસે દરેક વિષયમાં સાંકળે છે. અહીં ફાયદો એ છે કે વિદ્યાર્થીઓ વિષય નિષ્ણાંત શિક્ષકો પસેથી ઘણું જ્ઞાન લઇ શકે જે એક જ શિક્ષક પાસેથી ઘણાં વિષયો શીખવામાં મળતુ હોય છે. દરેક વર્ગ માટે એક જ સાથી મિત્રો મળતાં હોવાથી વિદ્યાર્થીઓને રક્ષણની લાગણી અનુભવાય છે. સહ શિક્ષણ એ શિક્ષણ સંસ્થાઓ માટે એક નવો પથ બન્યો છે. સહ શિક્ષણ એટલે વિદ્યાર્થીઓની દરેક જરૂરિયાત પૂરી કરવા માટે બે કે વધુ શિક્ષકો એક વર્ગખંડમાં રાખવા.

શાળામાં શિસ્ત પાલનના હકો

શિક્ષણના ઇતિહાસમાં સૌથી શાળા શિસ્તનુ સૌથી સામાન્ય સ્વરૂપ શારિરીક શિક્ષા રહી છે. જ્યારે બાળક શાળામાં હોય ત્યારે શિક્ષક વાલીની જગ્યાએ હોય છે,

મધ્યયુગનો શાળાએ જતો છોકરો કે જેના ખુલ્લા નિતંબ પર સોટી મારવામાં આવી.

તેની પાસે વાલિના તમામ હક્કો હોય છે. અગાઉ ,શારિરીક શિક્ષા,(વિદ્યાર્થીને શારીરિક યાતના આપવા નિતંબ પર મારવુ કે પગેથી કે ચાબુક મારવી કે લાકડીથી મારવુ) વિશ્વના મોટાભાગમાં શાળા શિસ્તના સૌથી સામાન્ય સ્વરૂપોમાંની એક રહી છે. મોટાં ભાગનાં પશ્ચિમના દેશો અને કેટલાંક બીજા દેશોમાં હવે તેને પ્રતિબંધિત કરવામાં આવી છે,પણ એ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં હજી કાયદા સંગત છે.સુપ્રિમ કોર્ટના નિર્ણય 1977 પ્રમાણે મારવું એ યુએસ બંધારણને ખંડિત કરતું નથી.

ગુજરાતી ભાષામાં કહેવત છે કે "સોટિ વાગે સમરમ અને વિધ્યા આવે રમજમ"

યુએસ ના 30 રાજ્યો એ શારિરીક શિક્ષાને પ્રતિબંધિત કરી છે, બીજાં(મોટાં ભાગના દક્ષિણ)એ નથી કરી. તેમ છતાં પણ હજી તેનો (ઓછા પ્રમાણમાં) પણ કોઇક સરકારી શાળાઓમાં જેમકે અલાબામા,અર્કાન્સા,જ્યોર્જીયા,લ્યુસિઆનિઆ,મિસ્સિસ્સિપી,ઓક્લાહોમા,ટેનીસી અને ટેક્સાસમાં ઉપયોગ થાય છે. અહીંની અને બીજાં રાજ્યોની સ્વનિર્ભર શાળાઓમાં પણ તેનો ઉપયોગ થાય છે. અમેરીકન શાળાઓમાં શારિરીક શિક્ષા વિદ્યાર્થીના બેઠક પર ટ્રાઉઝર કે સ્કર્ટ પર ખાસ બનાવેલ લાકડાના સાધન વડે કરવામાં આવે છે. આ ઘણીવાર વર્ગખંડ કે પરસાળ થતી પણ હવે આ શિક્ષા મોટેભાગે આચાર્યની ઓફીસમાં ખાનગીમાં કરવામાં આવે છે. ચાબૂકથી થતી અધિકૃત શારિરીક શિક્ષા એશિયાના અમુક ભાગોમાં,આફ્રીકન અને કેરેબિયન દેશોમાં ઘણીવાર શાળાઓમાં જાહેરમાં કરવામાં આવે છે. વ્યક્તિગત દેશોની વિગતો માટે જુઓ શાળામાં શારીરિક સજા. હાલમાં, અલગીકરણ એ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ,યુકે, આયર્લેન્ડ, સિંગાપોર અને બીજા દેશોમાં સામાન્ય શિક્ષા બની ગઇ છે. વિદ્યાર્થીઓને શાળાના આપેલ સમય અને દિવસોમાં(જેમકે,જમવા માટે,વિરામમાં કે શાળા બાદ)અથવા રજાના દિવસે પણ શાળામાં રહેવુ પડે છે,જેમકે જેમકે "શનિવાર અલગીકરણ" અમુક યુએસ ની શાળાઓમાં હોય છે. અલગીકરણ દરમિયાન વિદ્યાર્થીઓને સામાન્ય રીતે વર્ગખંડમાં બેસીને કામ કરવાનું,અમુક વાક્યો લખવા અથવા શિક્ષા નિબંધ લખવા કે શાંતિથી વેસી રહેવાનુ કહેવામાં આવે છે.

ઉત્તર અમેરિકા અને પશ્ચિમ યુરોપમાં શાળા શિક્ષાનું નવું ઉદાહરણ આડગ શિક્ષકો દ્વારા જોવા મળે છે જે પોતના વિચારોને વર્ગ પર થોપવા તૈયાર હોય છે. સકારાત્મક મહાવરો એ તુલનાત્મક રીતે અયોગ્ય વર્તન માટે તાત્કાલિક અને યોગ્ય શિક્ષા છે, જે યોગ્ય અને અયોગ્ય વર્તન ને સચોટ રીતે મૂલવી શકે છે. શિક્ષકો તેમનાં વિદ્યાર્થીઓને માન આપે એ સ્વીકાર્ય છે,અને વિદ્યાર્થીઓને ઉતારી પાડવાં કે મશ્કરી કરવી એ બંધારણની મર્યાદા વિરુધ્ધ છે. વધુ સકારાત્મક મોટા ભાગના શિક્ષણશાસ્ત્રીઓનું, અમુક શિક્ષકો અને વાલીઓનું શિસ્ત વિશે આવું માનવું છે. આવાં અમુક લોકો દાવો કરે છે કે આજી શાળાઓની મોટા ભાગની તકલીફ શાળા શિસ્ત નબળું પડવાને કારણે છે અને જો શિક્ષકો વર્ગને સારી રીતે કાબૂમાં રાખે તો તેઓ વધુ સારી રીતે ભણાવી શકે. આ મતને દેશોમાં શૈક્ષણિક સિદ્ધિ તરીકે ટેકો મળ્યો છે - ઉદા.પૂર્વ એશિયામાં શિક્ષણનાં ઉચ્ચ મૂલ્યો અને કડક શિસ્ત સાથે રહ્યા છે.

એ સ્પષ્ટ નથી, જોકે આવા જડ મત પૂર્વ એશિયાના વર્ગખંડનુ સત્ય દર્શાવે છે પરિસ્થિતિ અથવા અહીંના શૈક્ષણિક ધ્યેયો પશ્ચિમના દેશોના જેવા જ છે. જેમકે જાપાનમાં સામાન્ય પ્રમાણભૂત સિદ્ધિ પશ્ચિમી દેશો કરતાં વધુ તકલીફવાળી છે. જોકે, પ્રમાણભૂત રીતે, શાળાઓમાં વર્તણૂંક માટે અત્યંત જક્કી વલણો છે,ઘણાં શિક્ષકો માટે વિદ્યાર્થીઓ ન સમ્ભાળી શકાય એવાં છે અને તેના પર શિસ્ત લાગૂ પાડી શકાતી નથી.

વિદ્યાર્થીઓના અધિકારોને માન આપવાની ફરજ

સડબરી આદર્શ લોકશાહી શાળાઓ એવો દાવો કરે છે કે સરકારો અને શાળાઓમાં સમાન રીતે સરમુખત્યારશાહી કરતા લોકશાહી વધુ અસરકારક રીતે શિસ્ત જાળવી શકે. તેઓ એ પણ દાવો કરે છે કે આ શાળાઓમાં જાફેર શિસ્ત જાળવવી બીજે ક્યાય કરતા વધુ સરળ અને વધુ કાર્યક્ષમ છે. તેનું મુખ્ય કારણ એ છે કે નિયમો અને કાયદાઓ સંપૂર્ણપણે સમુદાય દ્વારા બનાવેલ છે,તેથી શાળાનું વાતાવરણ કોઈ મતભેદ ધરાવતું ન હોઈ મતભેદભર્યું હોવાની બદલે સમજણભર્યું અને વ્યવહારુ છે. સડબરી આદર્શ લોકશાહી શાળાઓનો અનુભવ દર્શવે છે કે ન્યાયપૂર્ણ રીતે અને લોકશાહીના ધોરણે સમગ્ર શાળા સમુદાય દ્વારા સારા પસાર કરેલ સારા,સ્પષ્ટ કાયદાઓ અને તેમનુ પાલન કરાવતી સારી અદાલતી વ્યવસ્થા ધરાવતી શાળામાં સામૂહિક શિસ્ત પ્રવર્તે છે અને વધતી જતી સુઘડ કાયદા અને વ્યવસ્થાનો વિચાર વિકસે છે, જ્યારે આજની અન્ય શાળાઓમાં, જ્યાં નિયમો મનસ્વી, સત્તા આપખુદ, સજા તરંગી છે, અને યોગ્ય કાયદા પદ્ધતિ અજ્ઞાત છે.

તનાવ

એક વ્યવસાય તરીકે ,અમુક દેશોમાં શિક્ષણને અન્ય કોઈ પણ વ્યવસાય કરતા સૌથી વધુ તણાવપૂર્ણ વ્યવસાયની યાદીમાં મૂકાય છે. આ સમસ્યાની માત્રામાં વધારો જણાયો છે અને તેનાથી રક્ષણ આપતી પ્રણાલીઓ શરૂ કરવામાં આવી છે.

શિક્ષકોમાં તણાવની પાછળ ઘણા પરિબળો છે. આ પરિબળોમાં વર્ગમાં વિતાવેલ સમય,વર્ગ માટે તૈયારી,વિદ્યાર્થીઓને સલાહ આપવી, અને શિક્ષક પરિષદો માટે મુસાફરી; મોટી સંખ્યામા અને વિવિધ જરૂરિયાતોવાળા વિદ્યાર્થીઓ સાથે કામ લેવું, સમર્થતાઓ, અસમર્થતાઓ, અને જ્ઞાનના સ્તરો; નવી પદ્ધતિ શીખવી;વહીવટી નેતૃત્વમા પરિવર્તનો;આર્થિક અને કર્મચારીઓના આધારનો અભાવ; અને સમયનું દબાણ અને સમયમર્યાદાનો સમાવેશ થાય છે. આ મુદ્દાઓ સાથે કામ પાર પાડવા સાથે શિક્ષકોએ વ્યક્તિગત સમસ્યાઓ અને મુદ્દાઓ સાથે પણ કામ લેવાનું હોય છે. આ તણાવો પણ શિક્ષણની ગુણવત્તા પર અસર કરી શકે. તણાવ વ્યવસ્થાપન ના હકારાત્મક અને નકારાત્મક સ્વરૂપો છે. સમય કાઢવો અને હળવા થવાની રીતો, તંદુરસ્ત જીવનસરણી વિકસાવવી, જે બદલી ન શકાય તેમ હોય તેને સ્વીકારી લેવુ,અને બિનજરૂરી તનાવથી દૂર રહેવ્ય એ શિક્ષણના તનાવ સાથે કામ લેવાના રસ્તા છે.

ગેરવર્તન

શિક્ષકો દ્વારા ગેરવર્તન, ખાસ કરીને જાતીય ગેરવર્તનમાં, વધારો થયાનું માધ્યમો અને કચેરીઓની નજરમાં આવ્યું છે. અમરિકન એસોસીએશન ઓફ યુનિવર્સીટી વૂમન દ્વારા કરાયેલ એક અવલોકન મુજબ 0.6% વિદ્યાર્થીઓ તેમની શૈક્ષણિક કારકિર્દી દરમ્યાન કોઈક વાર શિક્ષણ કાર્ય સાથે સંકળાયેલ વયસ્કો દ્વારા,અનિચ્છનીય જાતીય પ્રતિભાવ મળ્યા હોવાનો દાવો કર્યો છે,પછી તે સ્વયંસેવક હોય બસ ચાલક,શિક્ષક,વહીવટકર્તા કે અન્ય વયસ્ક હોય

ઇંગ્લેન્ડમાં થયેલ એક અવલોકને દર્શાવ્યું કે કોઈ પણ ધંધાદારી દ્વારા 0.3% જાતીય અત્યાચાર થવાનું જાણમાં છે,એક સમૂહ કે જેમાં પાદરીઓ ,ધાર્મિક નેતાઓ અને શિક્ષકો પણ સામેલ છે. એ નોંધવું મહત્વનું છે કે,જોકે,ઉપર જણાવેલ બ્રિટીશ અવલોકન તે પ્રકારનું એકમાત્ર છે અને 2,869 18 થી 24 વર્ષની વચ્ચેના યુવાન લોકોના અનિશ્ચિત ... શક્યતા નમૂના પરથી કોમ્પ્યુટરની સહાયતાથી કરેલ અવલોકન છે. તેથી એવું તારણ તર્કસંગત કહેવાશે કે યુનાઈટેડ કીંગડમ શિક્ષકો દ્વારા ગેરવર્તનોની ટકાવારી સ્પષ્ટપણે ઉપલબ્ધ નથી અને માટે તેનું વિશ્વાસપાત્ર હોવું આવશ્યક નથી. જોકે,AAUW અભ્યાસમાં,માત્ર શિક્ષકો દ્વારા થતી, ચૌદ પ્રકારની જાતીય હેરાનગતિ અને તેના પુનરાવર્તનની વિવિધ માત્રાઓ અંગેના પ્રશ્નો છે. "8 થી 11 માં ધોરણના 2,065 વિદ્યાર્થીઓનાં દ્વિસ્તરીય નમૂના બનાવવા માટે 80,000 શાળાઓની યાદીમાંથી નમૂના લેવામાં આવ્યા હતા"4% ત્રુટિ સાથે તેની વિશ્વાસપાત્રતા 95% હતી.

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ખાસ કરીને, ડેબ્રા લાફેવ, પામેલા રોજર્સ, અને મેરી કે લેટુર્ન્યુ જેવા ઘણા ઉચ્ચ કક્ષાના કિસ્સાઓએ શિક્ષકો દ્વારા ગેરવર્તનમાં થયેલ વધારા તરફ ધ્યાન ખેંચ્યુ છે. ક્રીસ કીટ્સ, નેશનલ અસોસિએશન ઓફ સ્કૂલમાસ્ટર્સ યુનિયન ઓફ વૂમન ટીચર્સના જનરલ સેક્રેટરીએ કહ્યું કે, વિદ્યાર્થીઓ સાથે યૌન સંબંધ સ્થાપતા શિક્ષકોની વયને લીધે નોંધ જાતીય અત્યાચારી તરીકે નહિં પણ કાયદેસર બળત્કારની ફરિયાદ નોંધવી જોઇએ "કાયદામાંની આ અસંગતિ માટે અમે ચિંતિત છીએ." તેનાથી બાળ રક્ષા અને વાલીઓના હકો માટેના જૂથ પર જુલમ થયો.

શિક્ષણ વિશ્વભરમાં

વિશ્વભરમાં શિક્ષકો વચ્ચે ઘણી સમાનતાઓ અને ભિન્નતાઓ જોવા મળે છે. લગભગ બધા દેશોમાં શિક્ષકો યુનિવર્સીટી કે કોલેજમાં ભણે છે. તેઓ શાળામાં શીખવે એ પહેલા સરકારો જાણીતી સંસ્થા દ્વારા પ્રમાણ માંગી શકે.ઘણા દેશોમાં, પ્રારંભિક શાળા શિક્ષણ પ્રમાણપત્ર, ઉચ્ચ શાળા પૂર્ણ થયા બાદ પ્રાપ્ત થાય છે.
ઉચ્ચતર શાળા વિદ્યાર્થી શિક્ષણ માટેનો વિશેષ માર્ગ લે છે, પહેલેથી જરૂરી "વિદ્યાર્થી-શિક્ષા" સમય મેળવે છે, અને સ્નાતક થયા પછી શિક્ષણ આપવાની શરૂઆત કરવા એક વિશેષ ડિપ્લોમા(ઉપાધિ)પ્રાપ્ત કરે છે.આંતરરાષ્ટ્રીય શાળાઓ અંગ્રેજી સંભાષિત, પશ્ચિમી અભ્યાસક્રમને અનુસરે છે અને વિદેશી સમુદાયોનું લક્ષ્ય રાખે છે..

કેનેડા

કેનેડામાં શિક્ષણ માટે પશ્ચાત-માધ્યમિક- પદવી સ્નાતક પદવી આવશ્યક છે. મોટા ભાગના પ્રાંતમાં માન્ય શિક્ષક બનવા દ્વિતીય સ્નાતક પદવી આવશ્યક છે. પગાર $40,000/વર્ષથી $90,000/વર્ષ સુધીનો હોય છે. શિક્ષકો પાસે શાળા પ્રાંતીય સરકાર નિધિક જાહેર શાળામાં ભણાવવું કે ખાનગી શાખા, ધંધાઓ અને પ્રયોજકો નીધિક ખાનગી શાળાઓમાં ભણાવવું તે માટેનો વિકલ્પ હોય છે.

ઇંગ્લેંડ અને વોલ્સ

સપ્ટેમ્બર 2007માં બાળમંદિર(નર્સરી), પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શાળાના શિક્ષકોના વેતનો £20,133થી £41,004ની આસપાસ હતા,છતા અમુક વેતનો અનુભભવ મુજબ વધી શકે. પૂર્વશાળા શિક્ષકો £20,980 વાર્ષિક કમાઇ શકે. રાજ્ય શાળાઓના શિક્ષકો ઓછામાં ઓછી સ્નાતકની ઉપાધિ ધરાવતા હોવા જોઇએ,માન્ય શિક્ષક શિક્ષણ કાર્યક્રમ પૂર્ણ કરેલ હોવો જોઇએ, અને પરવાનગી ધરાવતા હોવા જોઈએ.

ઘણા દેશો લોકોને શિક્ષણ તરફ આકર્ષવા વૈકલ્પિક અનુમતિ કાર્યક્રમોની વ્યવસ્થા કરે છે, ખાસ કરીને જે સ્થાનોની પૂર્તિ મુશ્કેલ હોય તે માટે. નિવૃત્તિઓ નોકરીની શ્રેષ્ઠ તકો ગણાય છે, ખાસ કરીને માધ્યમિક શાળાના શિક્ષકોમાં,પ્રવેશોમા મહત્વના ધીમા વિકાસને લીધે; તકોમાં ઘૌગોલિક વિસ્તાર અને ભણાવેલ વિષય મુજબ ભિન્નતા હોઇ શકે.

ફ્રાંસ

ફ્રાંસમાં, શિક્ષકો, કે પ્રાધ્યાપકો ,મુખ્યત્વે , સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા દ્વારા નિમવામાં આવેલ સરકારી નોકરો છે.

રિપબ્લિક ઓફ આયર્લેન્ડ

આયર્લેન્ડ ગણરાજ્યમાં પ્રાથમિક શિક્ષકોના વેતનોનો આધાર મુખ્યત્વે પ્રવરતા(એટલે કે આચાર્ય, નાયબ આચાર્ય કે સહાયક આચાર્ય), અનુભવ અને યોગ્યતાઓ પર છે. ગેલટેક વિસ્તારમાં કે એક દ્વીપ પર,આઇરીશ ભાષા શીખવવા માટે વિશેષ મહેનતાણુ પણ મળે છે. શરૂઆતમાં શિક્ષકનું મૂળ વેતન €30,904 p.a.(પ્રતિ વર્ષ) છે,જે શિક્ષકની 25 વર્ષની સેવા પછી વધીને €59,359 થઈ જાય છે. ઘણા વર્ષોના અનુભવ અને વિવિધ યોગ્યતાઓ (M.A., H.Dip., વગેરે.) ધરાવતા એક મોટી શાળાના આચાર્ય €90,000થી વધુ કમાઈ શકે છે.

સ્કોટલેન્ડ

સ્કોટલેન્ડમાં,શિક્ષક બનવા ઈચ્છનાર કોઈ પણે જનરલ શિક્ષણ કાઉન્સીલ ફોર સ્કોટલેન્ડ (જીટીસીએસ)માં non. સ્કોટલેન્ડ્માં શિક્ષણ એ ફક્ત સ્નાતકો માટેનો વ્યવસાય છે અને ઈનીશીયલ ટીચર એજ્યુકેશન (ITE)નો અભ્યાસક્રમ ધરાવતી સાતમાંથી એક યુનિવર્સીટીમાં આ કાર્યક્રમ પૂર્ણ કરવો એ શિક્ષક બનવા માંગતા સ્નાતકો માટે સામાન્ય રસ્તો છે. એકવાર સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ થયા બાદ,જો "પૂર્ણ નોંધણી માટેના આદર્શો" પૂરા થતા હોય તો GTCS "કામચલાઉ નોંધણી"માંથી "પૂર્ણ નોંધણી" કરે છે.

વેતન માટે એપ્રિલ 2008, બઢતી ન મેળવેલ શિક્ષકો સ્કોટલેન્ડમાં£20,427, up to £32,583 after 6 વર્ષો શિક્ષણ,વેતન માટે એપ્રિલ 2008 વર્ષની શરૂઆતમાં,સ્કોટલેન્ડમાં બઢતી ન મેળવેલ શિક્ષકો હંગામી ધોરણે,£20,427 કમાયા,જે શિક્ષણના 6 વર્ષ પછી £32,583 થાય છે,પણ તેઓ વિશેષ સનદી શિક્ષકનું પદ પ્રાપ્ત કરવા માટેના સત્રો પૂરા કર્યા બાદ (દર વર્ષે 2 સત્ર પૂરા કરવા ઓછામાં ઓછા 6 વર્ષ જોઈએ) £39,942 એટલુ કમાઇ શકે. આચર્ય શિક્ષકનુ પદ £34,566 અને £44,616 વચ્ચેનુ આકર્ષક વેતન ધરાવે છે; નાયબ મુખ્ય, અને મુખ્ય શિક્ષકો £40,290થી £78,642. કમાય છે.

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં, દરેક રાજ્ય જાહેર શાળાઓમાં ભણાવવા માટે અનુમતિ લેવી જરૂરી છે. શિક્ષણ પ્રમાણપત્રની માન્યતા સામાન્ય રીતે ચાર વર્ષોની રહે છે,પણ શિક્ષકો દસ વર્ષથી વધુ ચાલે તેવા પ્રમાણપત્રો પ્રાપ્ત કરી શકે છે. જાહેર શાળામાં શિક્ષકો માટે સ્નાતકની પદવી અને જે રાજ્યમાં તેઓ ભણાવતા હોય તેના દ્વારા મુખ્ય પ્રમણિત હોય તે જરૂરી છે. ઘણી સનદી શાળાઓમાં શિક્ષકો પ્રમાણિત હોય તે આવશ્યક નથી ગણતા,જો તેઓ કોઇ પણ બાળક પાછળ ન રહી જવુ જોઇએ એવા આદર્શ પૂર્ણ કરી શક્તુ શિક્ષન જ એ જ તેમના માટે ઉચ્ચ યોગ્યતા છે. ઉપરાંત,અવેજી/કામચલાઉ શિક્ષકોની આવશ્યકતા કાયમી વ્યાવસાયિકો જેટલી આકરી નથી હોતી. બ્યુરો ઓફ લેબર સ્ટેટીસ્ટીક્સ ક્યાસ કાઢે છે કે 14 લાખ પ્રાથમિક શાળા શિક્ષકો, 674,000 માધ્યમિક શાળા શિક્ષકો, અને 10 લાખ માધ્યમિક શાળા શિક્ષકો યુ.એસ.માં નિયુક્ત છે.

અગાઉ, શિક્ષકો પ્રમાણમાં ઓછા વેતનો મળતા. જોકે, સરેરાશ શિક્ષકના વેતનોમાં હાલના વર્ષોમાં સતત વધારો થયો છે. યુ.એસ.ના શિક્ષકોને ક્રમિક પ્રમાણ પર પગાર આપવામાં આવે છે,આવક અનુભવ પર આધારિત હોય છે. શિક્ષકો અને વધુ અનુભવ અને ઉચ્ચ શિક્ષણ ધરાવતા શિક્ષકો સરેરાશ સ્નાતકની પદવી અને પ્રમાણપત્ર ધરાવનાર કરતા વધુ કમાઇ શકે છે. વેતનો મુખ્યત્વે રાજ્ય,રહેવાના તુલનાત્મક ખર્ચા અને શિક્ષક ક્યા ધોરણમાં ભણાવે છે તેના પર આધારિત છે. એવા રાજયોમા વેતનોમાં ભિન્નતા હોઇ શકે છે જ્યાં ઉપનગરી શાળા વિભાગોમાં સામાન્ય રીતે અન્ય જિલ્લઓ કરતા ઊંચા પગાર ધોરણો હોય છે. 2004માં બધા પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શિક્ષકોનુ સરેરાશ વેતન 0}$46,000 હતું, સ્નાતક પદવી ધરાવતા શિક્ષકનુ સરેરાશ પ્રારંભિક વેતન $32,000 જેટલુ હોવાનો અંદાજ. પૂર્વશાળાના શિક્ષકોનુ વેતનો , જોકે,માધ્યમિક શિક્ષકોના રાષ્ટ્રીય સરેરાશ વેતનના અડધા કરતા પણ ઓછી હોવા છતા, 2004માં $21,000 જેટલુ હોવાનો અંદાજ છે. ઉચ્ચતર શાળાના શિક્ષકોના, સરેરાશ વેતનો 2007માં ranged માંથી દક્ષિણ ડેકોટામાં $35,000થી ન્યૂ યોર્કમાં $71,000,રાષ્ટ્રીય સરેરાશ વેતન $52,000નુ છે. અમુક કરારોમા સમાવેશ થઇ શકે લાંબા ગાળાના [અસમર્થતા વીમા, જીવન વીમા, આપત્તિ/વ્યક્તિગત રજા અને નવેશ વિકલ્પોનો સમાવેશ થઇ શકે. અમરિકન ફેડરેશન્સ ઓફ ટીચર્સ' 004-05 શાળા વર્ષ માટે શિક્ષક વેતન માટેની મોજણીમાં જાણવા મળ્યુ કે સરેરાશ શિક્ષક વેતન $47,602 હતું. K-12 શિક્ષકો માટેની વેતન મોજણીના અહેવાલ મુજબ, પ્રાથમિક શિક્ષકોનુ સરેરાશ વેતન સૌથી ઓછુ $39,259 હતું. ઉચ્ચ્તર શાળા શિક્ષકો સરેરાશ વેતન તેથી વધુ $39,259 હતું.. ઘણા શિક્ષકો શાળા પછીના કાર્યક્રમો અને અન્ય ઇત્તર પ્રવૃત્તિઓનુ નિરીક્ષણ કરીને પોતાન્રી આવક વધારવાનીએ તકોનો લાભ લે છે. આર્થિક વળતર ઉપરાંત જાહેર શાળા શિક્ષકો અન્ય વ્યવસાયોની સરખમણીએ વધુ લાભો ભોગવી શકે છે(જેમકે આરોગ્ય વીમો). શિક્ષકો માટે યોગ્યતાને આધારે વેતન આપવાની પ્રણાલી શરૂ થૈ રહી છે , જેમા શિક્ષકોને વર્ગખંડના શ્રેષ્ઠ મૂલ્યાંકન, કસોટીઓમાં સારા ગુણ અને શાળામાં કુલ ઉચ્ચ સફળતાને આધારે વધારે નાણા આપવામામ આવે છે. અને, ઈન્ટરનેટનાં આગમન સાથે, ઘણા શિક્ષકો વધારાની આવક કમાવા માટે તેમના પાઠ આયોજન અન્ય શિક્ષકોને નેટ પર વેચી રહ્યા છે, જે TeachersPayTeachers.com પર સૌથી વધુ નોંધી શકાય છે.

આધ્યાત્મિક શિક્ષક

હિંદુ ધર્મમાં આધ્યાત્મિક શિક્ષક ગુરુ તરીકે ઓળખાય છે. લેટર ડે સેઇન્ટ મૂવમેન્ટમાં અરોનિક પૌરોહિત્યમાં શિક્ષક એક પદવી છે, જયારે તિબેટના તિબેટન બૌદ્ધવાદમાં ધર્મના શિક્ષકો લામા કહેવાય છે. લામા કે જે,ઘણી વાર,તેમની બોધિસત્વ પ્રતિજ્ઞાને આગળ ધપાવવા ફોવા અને સિદ્ધિથી પર સતત પુનર્જન્મ લેવા દ્રઢનિશ્ચયી બને તેને તુલ્કુ કહે છે. ઇસ્લામમાં શિક્ષકોના, મુલ્લાઓ (મદ્રેસાઓના શિક્ષકો)થી ઉલેમાઓ સુધીના વર્ગની કલ્પના છે. સામાન્ય રીતે યહૂદી આધ્યાત્મિક શિક્ષકને રબ્બી કહેવાય છે.

જાણીતા શિક્ષકો

• એલીઝાબેથ રહોડ્સ
• હાવર્ડ એડલમેન
• લીબ ગ્લેન્ટ
• ચાર્લ્સ વેડમેયર
• એડીથ અબોટ્ટ
• રેમન્ડ મેકડોનાલ્ડ એલન
• હેન્રી જેમ્સ એન્ડરસન
• ચાર્લ્સ વિલિયમ બાર્ડીન
• ચાર્લ્સ રોલીન
• જુઆન પાબ્લો બોનેટ
• લેન્સલોટ બેવિન
• સ્ટીવન રુડોલ્ફ