કુરુ વંશ

કુરુ રાજ્ય कुरु राज्य  (સંસ્કૃત)
રાજધાની	અસંદિવત, પછી હસ્તિનાપુર અને પછી ઇન્દ્રપ્રસ્થ
અધિકૃત ભાષાઓ	સંસ્કૃત
ધર્મ	વૈદિક ધર્મ
સરકાર	રાજાશાહી

કુરુ ( સંસ્કૃત: कुरु) ભારતના લોહ યુગના ઉત્તરાર્ધમાં એક રાજવંશ અને જાતિસમુહ હતો, જેમાં દિલ્હી, હરિયાણા, પંજાબ અને ઉત્તર પ્રદેશના પશ્ચિમી ભાગ (ડોઆબનો વિસ્તાર, પ્રયાગ સુધી) નો સમાવેશ થાય છે. મધ્ય વૈદિક કાળ (આશરે ઇ.પૂ. ૧૨૦૦-૯૦૦) અને ભારતીય ઉપખંડમાં પ્રથમ નોંધાયેલા રાજ્ય-સ્તરના સમાજમાં વિકાસ થયો.

તે પરિક્ષિત અને જન્મેજયના શાસનકાળ દરમ્યાન મધ્યવૈદિક સમયનું પ્રબળ રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર બની ગયું, પછી ઉત્તર વૈદિક કાળમાં તેનો મહિમા ઘટવા લાગ્યો. છેવટે કુરુઓ વિશેની લોકવાયકાઓ અને દંતકથાઓ ઉત્તર વૈદિક કાળમાં ચાલુ રહી જેણે મહાભારતને આધાર પૂરો પાડ્યો.

કુરુ સામ્રાજ્યને સમજવા માટેના મુખ્ય સમકાલીન સ્રોત એ વેદ જેવા પ્રાચીન ધાર્મિક ગ્રંથો છે, જેમાં આ સમયગાળા દરમિયાન જીવનની વિગતો અને ઐતિહાસિક વ્યક્તિઓ નો સંકેત છે. કુરુ સામ્રાજ્યનો સમય-કાળ અને ભૌગોલિક વિસ્તાર (વૈદિક સાહિત્યના આધ્યાત્મિક અભ્યાસ દ્વારા નિર્ધારિત) તેના પુરાતત્વીય રાખોડી રંગના ચિતરેલા વસણોના નમુનાઓ ('પેઇન્ટેડ ગ્રે વેર') પરથી એમ સૂચવે છે કે આ નૃવંશ સમુદાયને એ સંસ્કૃતિ વ્યવહાર રહ્યો હશે.

ઇતિહાસ

ઋગ્વેદના કાળ પછી વૈદિક સાહિત્યમાં કુરુ મુખ્યત્વે છે. અહીં કુરુઓ પ્રારંભિક ઇન્ડો-આર્યનની શાખા તરીકે દેખાય છે, જે ગંગા-યમુના, દોઆબ અને આધુનિક હરિયાણા પર શાસન કરે છે. બાદમાં વૈદિક સમયગાળામાં પંજાબમાંથી હરિયાણા અને દોઆબમાં, અને આ રીતે કુરુ કુળમાં સ્થળાંતર થયું.

સમાજ

ચિત્ર:Coin of the Kuru Kingdom.jpg

કુરુ સિક્કો, ભારતના સિક્કાઓનું સૌથી પહેલું ઉદાહરણ.

કુરુ સામ્રાજ્ય અથવા 'કુરુ પ્રદેશ' માં એકીકૃત થયેલી જાતિઓ મોટાભાગે અર્ધ-ભૌતિક, પશુપાલક જાતિઓ હતી. જો કે, પશ્ચિમ ગંગાનાં મેદાનોમાં સ્થાયી થતાં, ચોખા અને જવની ખેતી વધુ મહત્વપૂર્ણ બની. આ સમયગાળાના વૈદિક સાહિત્યમાં બાકીના ઉત્પાદનની વૃદ્ધિ અને વિશિષ્ટ કારીગરીનો ઉદભવ સૂચવે છે. આ યુગના લખાણ, અથર્વવેદમાં લોહનો સૌ પ્રથમ ઉલ્લેખ શાસ્ત્ર આયસ (શાબ્દિક રીતે "કાળા ધાતુ") તરીકે થયો હતો.

એક અભ્યાસ પ્રમાણે, અન્ય મહત્વપૂર્ણ વિકાસ ચાતુર્વર્ણ પદ્ધતિ હતી, જેણે ઋગવેદિક સમયથી આર્ય અને દાસની બેવડી પદ્ધતિને બદલી હતી. શિક્ષક/પૂજારી તરીકે બ્રાહ્મણ અને રાજા તરીકે ક્ષત્રિય કુળસમૂહ, સામાન્ય આર્યની નિમણુક થઈ. (હવે વૈશ્ય તરીકે ઓળખાય છે) અને મજૂરો દાસ (હવે શૂદ્ર કહેવાતા) તરીકે પ્રભુત્વ ધરાવતા હતા, તેમને અલગ વર્ગો તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.

વાસણો અને આધુનિક પ્રતિકૃતિ કે જે ગરુડ/બાજ આકારની યજ્ઞવેદી માટે વપરાય, એક વિસ્તૃત શ્રૌત કુરુ અવધિથી કર્મકાંડ.

સંદર્ભ

Agnicayana ની આધુનિક કામગીરી, જે એક વિસ્તૃત શ્રૌત કુરુ અવધિથી કરેલ કર્મકાંડ છે.