વિવેક કાણે

વિવેક કાણે
જન્મ	વિવેક અનિલ કાણે ૧૬ માર્ચ ૧૯૬૭ પુના, મહારાષ્ટ્ર
ઉપનામ	સહજ
વ્યવસાય	કવિ, લેખક, અનુવાદક
ભાષા	ગુજરાતી, ઉર્દૂ
રાષ્ટ્રીયતા	ભારતીય
નાગરિકતા	ભારતીય
શિક્ષણ	બી. ઈ., એમ. બી. એ.
માતૃ શિક્ષણ સંસ્થા	મહારાષ્ટ્ર ઇન્સ્ટીટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી, પુણે વિશ્વવિદ્યાલય
નોંધપાત્ર પુરસ્કારો	શયદા પુરસ્કાર (૧૯૯૯), ભારત રત્ન ડૉ પી વી કાણે પુરસ્કાર (૨૦૧૧), મરીઝ પુરસ્કાર (૨૦૧૨)
સક્રિય વર્ષો	૧૯૯૨–હાલ
જીવનસાથી	અપર્ણા કાણે (૧૯૯૪થી–હાલ)
સંતાનો	સોપાન (પુત્ર), નચિકેત (પુત્ર)
સહી

વિવેક કાણે, (ઉપનામ: સહજ), એ એક ગુજરાતી કવિ, લેખક અને અનુવાદક છે. તેમની નોંધપાત્ર કૃતિઓમાં અનુભૂતિ (૨૦૦૪) અને કઠપૂતળી (૨૦૧૦)નો સમાવેશ થાય છે. ગુજરાતી કવિતાના યોગદાન માટે તેમને જાન્યુઆરી ૨૦૦૦ માં, ભારતીય વિદ્યા ભવન, મુંબઈ ખાતે શયદા પુરસ્કાર (૧૯૯૯ માટે) એનાયત કરાયો હતો. તેઓ ભારતરત્ન એસ. પી. કાણે એવોર્ડ (૨૦૧૧) અને કવિતા માટેના મરીઝ પુરસ્કાર (૨૦૧૨)ના પ્રાપ્તકર્તા પણ છે.

પ્રારંભિક જીવન

કાણેનો જન્મ ૧૬ માર્ચ ૧૯૬૭ ના દિવસે પુણેમાં અનિલ કાણે અને ઉષા કાણેને ઘેર થયો હતો. તેઓ વડોદરાના રહેવાસી છે. વડોદરાના આઈ. પી. સી. એલ સ્કૂલમાંથી પ્રાથમિક શિક્ષણ લીધા બાદ તેમણે ૧૯૮૪ માં અમદાવાદની એ. જી. હાઇસ્કૂલમાંથી ધોરણ ૧૨ સુધીનો અભ્યાસ કર્યો. ૧૯૮૮ માં પુણેની મહારાષ્ટ્ર ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેકનોલોજીમાંથી તેમણે બી. ઈ. (મિકેનિકલ)ની ઉપાધિ મેળવી. તેણે ફાઇનાન્સમાં એમ.બી.એ. પણ કર્યું છે. તેમણે ૨૭ જાન્યુઆરી ૧૯૯૪ ના દિવસે અપર્ણા સાથે લગ્ન કર્યા.

કારકિર્દી

તેમણે ૧૯૯૨ માં લખવાનું શરૂ કર્યું. ૧૯૯૪ માં તેમની ગઝલ પ્રથમ વખત ગુજરાતી કવિતા સામયિક ધબકમાં પ્રકાશિત થઈ. ત્યાર પછી, તેમની કવિતા અને અન્ય લખાણો પ્રકાશિત થયા હતા શબ્દસૃષ્ટિ, ગઝલવિશ્વ, પરબ, કવિતા, નવનીત સમર્પણ, શબ્દાલય અને ફોર્બ્સ ગુજરાતી સભાના પ્રતિષ્ઠિત પ્રકાશનમાં પ્રકશિત થઈ. તેમણે આકાશવાણી અને દૂરદર્શન ખાતે તેમની કવિતાઓનું પઠન કર્યું છે. તેમણે ભારત, યુ.એસ.એ, કેનેડા, યુ.કે., યુ.એ.ઈ. વગેરેના વિવિધ સ્થળોએ કાર્યક્રમોમાં તેમની કવિતાઓનું પઠન પણ કર્યો છે.

તેમણે રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય કંપનીઓમાં નવીનીકરણીય ઉર્જા અને વ્યૂહાત્મક સંચાલનના નિષ્ણાત તરીકે સેવા આપી છે. નવીનીકરણીય ઊર્જા અને નેનો ટેકનોલોજી પર તેમણે આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદો અને અન્ય ક્ષેત્રોમાં ઘણાં નિબંધો રજૂ કર્યા છે.

રચનાઓ

સહજ એ તેમનું ઉપનામ છે તેનો અર્થ ગુજરાતીમાં સરળ, સહેલાઇથી અથવા કુદરતી એવો થાય છે. તેઓ ગુજરાતી અને ઉર્દૂ બંને ભાષાઓમાં લખે છે. ૨૦૧૦માં ગઝલનો તેમનો પ્રથમ સંગ્રહ સંગ્રહ કઠપૂતળી પ્રકાશિત થયો, જેની ભગવતીકુમાર શર્મા, રાજેશ વ્યાસ 'મિસ્કીન', રાશિદ મીર અને વિનોદ જોશી સહિતના અનેક ગુજરાતી લેખકો અને કવિઓ અને ટીકાકારો દ્વારા તેમના વખાણ કરવામાં આવ્યા હતા. તેમણે મંગેશ પડગાંવકર સાથે પસંદિત ગુજરાતી કવિતાઓનું મરાઠીમાં ભાષાંતર કર્યું છે. આ કૃતિ અનુભૂતિ (૨૦૦૪) નામે પ્રકાશિત થઈ હતી. તેમણે પુ. એલ. દેશપંડેના બે, એક પાત્રીય નાટકોનો ગુજરાતીમાં અનુવાદ પણ કર્યો છે.

સન્માન

ગુજરાતી ગઝલ કવિતામાં તેમના યોગદાન બદલ ૧૯૯૯ માં તેમને શાયદા એવોર્ડથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. તેઓ ભારતરત્ન પી વી કેન એવોર્ડ (૨૦૧૧) અને મેરીઝ એવોર્ડ (૨૦૧૨) પ્રાપ્તકર્તા પણ છે.

આ પણ જુઓ

• ગુજરાતી ભાષાના લેખકોની સૂચિ

બાહ્ય કડીઓ

• વિવેક કાણે ગુજલિટ પર.