ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ

ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ Indian National Congress
President	મલ્લિકાર્જુન ખડગે
Founder	એલન ઓક્ટાવીયન હ્યુમ દાદાભાઈ નવરોજી દિનશૉ વાચા
Parliamentary Chairperson	સોનિયા ગાંધી
Leader in Rajya Sabha	મલ્લિકાર્જુન ખડગે (વિરોધ પક્ષના નેતા)
Founded	28 ડિસેમ્બર 1885 (132 વર્ષ પહેલાં)
Headquarters	૨૪, અકબર રોડ, નવી દિલ્હી, ૧૧૦૦૧૧
Newspaper	કોંગ્રેસ સંદેશ
Student wing	ભારતીય રાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થી સંગઠન
Youth wing	ભારતીય યુવા કોંગ્રેસ
Women's wing	ઓલ ઇન્ડિયા મહિલા કોંગ્રેસ
Labour wing	ઇન્ડિયન નેશનલ ટ્રેડ યુનિયન કોંગ્રેસ
Ideology	સામાજિક લોકશાહી ડેમોક્રેટિક સમાજવાદ સામાજિક ઉદારવાદ ભારતીય રાષ્ટ્રવાદ ગાંધીવાદી સમાજવાદ બિનસાંપ્રદાયિકતા પ્રગતિશીલતા
Political position	Center-left
Colours	એક્વા
ECI Status	રાષ્ટ્રીય પક્ષ
Alliance	યુનાઈટેડ પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સ (યુપીએ)
લોક સભામાં બેઠકો	૫૨ / ૫૪૫
રાજ્ય સભામાં બેઠકો	૫૧ / ૨૪૫
Election symbol
વેબસાઇટ
www.inc.in

ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસનું પ્રથમ સત્ર, બોમ્બે, ૨૮-૩૧ ડિસેમ્બર ૧૮૮૫.

ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (INC, જેને ઘણી વખત કોંગ્રેસ કહેવામાં આવે છે) એ ભારતમાં એક વ્યાપક રીતે આધારિત રાજકીય પક્ષ છે. 1885માં સ્થપાયેલ, તે એશિયા અને આફ્રિકામાં બ્રિટીશ સામ્રાજ્યમાં ઉદ્‌ભવનાર પ્રથમ આધુનિક રાષ્ટ્રવાદી ચળવળ હતી. 19મી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં અને ખાસ કરીને 1920 પછી, મહાત્મા ગાંધીના નેતૃત્વ હેઠળ, કોંગ્રેસ પ્રમુખ બની ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળના નેતા, 1 કરોડ 50 લાખ (15 મિલિયન)થી અને 7 કરોડ (70 મિલિયન)થી સહભાગીઓ. કૉંગ્રેસે ભારતને ગ્રેટ બ્રિટનથી સ્વતંત્રતા અપાવવા માટે કામ કર્યું, અને બ્રિટીશ સામ્રાજ્યમાં અન્ય વિરોધી વસાહતી રાષ્ટ્રવાદી ચળવળને પ્રભાવિત કરી.

કોંગ્રેસ એક બિનસાંપ્રદાયિક પક્ષ છે, જેનો સામાજિક ઉદારમતવાદી મંચ સામાન્ય રીતે ભારતીય રાજકારણના કેન્દ્રથી ડાબેરી ગણવામાં આવે છે. કોંગ્રેસની સામાજિક નીતિ સર્વોદયના ગાંધીવાદી સિદ્ધાંત પર આધારિત છે - સમાજના તમામ વિભાગોને ઉપર લાવવા - જેમાં આર્થિક રીતે ગરીબ અને સામાજિક હાંસિયાવાળા લોકોના જીવનમાં સુધારો થાય છે. પક્ષ મુખ્યત્વે સામાજિક ઉદારવાદને સમર્થન આપે છે. વ્યક્તિગત સ્વાતંત્ર્ય અને સામાજિક ન્યાયને સંતુલિત કરવા, અને બિનસાંપ્રદાયિકતા-ધાર્મિક નિયમો અને ઉપદેશોથી મુક્ત થવાના અધિકાર પર ભાર મૂકતા.

ભારતની સ્વતંત્રતા પછી 1947માં કોંગ્રેસે ભારતની કેન્દ્ર સરકાર અને અનેક ક્ષેત્રીય રાજ્ય સરકારો બનાવ્યા. કોંગ્રેસ ભારતની પ્રબળ રાજકીય પાર્ટી બની છે; 2015ની સાલથી, સ્વતંત્રતા પછીના 15 સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં, તે છ વખતમાં સંપૂર્ણ બહુમતી જીતી ગઈ છે અને શાસક ગઠબંધનને ચાર વખત આગળ વધારી છે, જે કેન્દ્ર સરકારનું 49 વર્ષ સુધીનું મથાળું છે. સાત કોંગ્રેસી વડા પ્રધાનો છે, પ્રથમ જવાહરલાલ નહેરુ (1947-1964) અને તાજેતરમાં જ મનમોહન સિંહ (2004-2014) હતા. 2014માં ભારતની છેલ્લી સામાન્ય ચૂંટણીમાં તેણે સારી કામગીરી બજાવી ન હોવા છતાં, તે ભારતની બીજી રાષ્ટ્રીય, રાજકીય પક્ષો, જમણેરી, હિન્દુ રાષ્ટ્રવાદી, ભારતીય જનતા પાર્ટી(બીજેપી) સાથે છે. 2014ની સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં, કૉંગ્રેસનો આ સ્વતંત્રતા પછીની સામાન્ય ચૂંટણીમાં ખૂબ નબળો દેખાવ રહ્યો, જેમાં 543 સભ્યોની લોકસભામાં ફક્ત 44 બેઠકો જીતી હતી.

2004થી 2014 સુધીમાં, કોંગ્રેસી નેતૃત્વવાળી યુનાઈટેડ પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સ, કેટલાક પ્રાદેશિક પક્ષોની ગઠબંધન, ભારત સરકારની રચના કરી, અને વડા પ્રધાન મનમોહન સિંઘ અધ્યક્ષ હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન પક્ષના નેતા સોનિયા ગાંધીએ પક્ષના પ્રમુખ તરીકે સૌથી લાંબો સમયની સેવા આપી છે. મે 2018ની જેમ, પક્ષ સાત વિધાનસભાની સત્તા ધરાવે છે: રાજસ્થાન, મધ્ય પ્રદેશ, છત્તીસગઢ પંજાબ, મિઝોરમ, કર્ણાટક(જેડી (એસ) સાથે જોડાણમાં) અને પૌડુચેરીનું કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ.

ઇતિહાસ

ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસનો ઈતિહાસ બે અલગ યુગમાં વિભાજીત થાય છે :

• આઝાદી પહેલાનો યુગ, જયારે કોંગ્રેસ પાર્ટી સંપૂર્ણ ભારતમાં આઝાદીની ચળવળમાં સૌથી મોખરે તેમજ લોકોની જાગૃતિ માટેનું એક સાધન હતી ;
• આઝાદી પછીનો યુગ, જયારે કોંગ્રેસ પાર્ટી ભારતના રાજકારણમાં અગ્રણી સ્થાન ભોગવ્યુ. ૧૯૪૭ ની આઝાદી પછીના ૬૦ વર્ષમાંથી ૪૮ વર્ષ સુધી અવિરત શાસન કર્યું.

આઝાદી પહેલાના યુગમાં, કોંગ્રેસ વૈચારિક રીતે બે ભાગમાં વહેચાયેલી હતી, નમ્ર મતવાદી અને આંદોલનકારી નમ્ર મતવાદીઓ ભણેલા ગણેલા અને કોઈ પણ પ્રકારની લડાઈ લડ્યા વગર ભારતની આઝાદી માટે દેશને દોરવા તથા લોકોનો વિશ્વાસ જીતવા માંગતા હતા; જયારે બીજી બાજુ આંદોલનકારીઓ વધુ અગ્રેસર ક્રાંતિકારી પગલા ભરવાની તરફેણમાં હતા અને INC ને પેરામીલીટરી ગ્રુપ બનાવવાની ઈચ્છા ધરાવતા હતા.

બાહ્ય કડીઓ

• ગુજરાતી વિશ્વકોશમાં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ.
• ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૨-૧૨ ના રોજ વેબેક મશિન