લખાણ પર જાઓ

તજ

વિકિપીડિયામાંથી

તજ
તજના પર્ણો અને પુષ્પો
વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણ
Kingdom: Plantae
Division: સપુષ્પ વનસ્પતિ
Class: દ્વિદળી
Order: લોરેલ્સ
Family: લોરેસી
Genus: ''સિનેમોમમ (Cinnamomum)
Species: વેરમ (verum)
દ્વિનામી નામ
સિનેમોમમ વેરમ (Cinnamomum verum)
Jan Svatopluk Presl (J.Presl)
સમાનાર્થી (વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણ)/અન્ય નામ

સિનેમોમમ ઝિલેનિકમ (C. zeylanicum Blume)

તજ (વૈજ્ઞાનિક નામ:સિનેમોમમ વેરમ, સિનેમોમમ ઝિલેનિકમ)વૃક્ષની છાલમાંથી પ્રાપ્ત થતો તેજાનો છે. આ એક નાનું સદાહરિત વૃક્ષ છે જે લોરેસી કુળનું સભ્ય છે, અને મૂળ શ્રીલંકાનું વતની છે.[૧] તે ઘણીવાર અન્ય સમાન તેજાનાઓ સાથે ભેળવવામાં આવે છે અને તેમાંથી મસાલાઓ બને છે, જેવા કે કેસીઆ અને સિનેમોમમ બર્માની, જેને ઘણીવાર સિનેમોન/સિનેમન પણ કહે છે. આથામાં કોષ વૃદ્ધિના દરને તજ ઘટાડે છે.

પરિભાષા અને વર્ગીકરણ

[ફેરફાર કરો]

સિનામોન નામ ગ્રીક કિનામોમોન પરથી આવે છે, તે અંતે ફિનીસેનમાંથી આવે છે. મસાલાનું વનસ્પતિલક્ષી નામ – સિનામોમમ ઝૈલાનીકમ – છે જેની શ્રી લંકાના જૂનાં નામ સિલોન પરથી વ્યુત્પત્તિ થઇ છે.[૨]

ઘણી અન્ય, ખાસ કરીને યુરોપિયન, ભાષાઓમાં તે ફ્રેન્ચ સંલગ્ન નામ કેનેલે , તેના નળી -જેવાં આકારમાંથી કેન (જીભ, સાંઠો) જેવું કદમાં નાનું છે.

મરાઠીમાં, તે “દાલચિની (दालचिनी)” તરીકે ઓળખાય છે. કન્નડમાં તેને “ચેક્કે” કહે છે. બંગાળીમાં, તેને “દારચીની” (দারুচিনি) કહે છે. તેલુગુમાં, તેને દાલચીના ચક્કા , ચક્કા નો અર્થ છાલ અથવા લાકડું છે. સંસ્કૃતમાં તજને ત્વાક અથવા દારુસિતા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.ઉર્દૂ, હિન્દી અને હિન્દુસ્તાનમાં તજને દાલચીની (दालचीनी دارچینی) કહે છે, આસામીઝમાં તેને અલસેની , અને ગુજરાતીમાં તજ કહે છે. પર્શિયનમાં, તેને દારચિન (دارچین) કહે છે. તુર્કિશમાં, તેને “તાર્સિન” કહે છે.

ઇન્ડોનેશીયામાં, જ્યાં જાવા અને સુમાત્રામાં તેની ખેતી થાય છે, તેને કયુ મેનીસ અને ક્યારેક કેસીવા વેરા , “વાસ્તવિક” કેસીઅ કહે છે.[૩] શ્રી લંકામાં, મૂળ સિંહાલામાં, તજ કુરુન્ડુ [૪] તરીકે ઓળખાય છે, 17 મી સદીમાં ઇંગ્લીશમાં કોરુન્ડા તરીકે નોંધાયેલ છે.[૫] મલયાલમમાં, કેરૂગાપત્તા અને તામિલ પત્તાઇ (பட்டை) અથવા લવંગમપત્તાઇ (இலவங்கப்பட்டை) અથવા કેરૂવાપત્તાઇ (கருவாப்பட்டை) કહે છે. અરેબિકમાં તેને ગેર્ફા (قرفة) કહે છે.

ઇતિહાસ

[ફેરફાર કરો]
2005 માં તજ (કેનેલા) ઉત્પાદન
સિનામોમમ વેરમ, કોહલરના મેડિસીનલ-પ્લાન્ટ્સમાંથી (1887)
સાચી તજ છાલ અને જમીન તજની દાંડીઓ.

તજ પ્રાચીનકાળથી પ્રચલિત છે; તજનો ઓલ્ડ ટેસ્ટામેન્ટમાં ખાસ મસાલા તરીકે પ્રથમ ઉલ્લેખ છે જ્યાં મોઝીઝે મીઠા તજ (હિબ્રુ קִנָּמוֹן, qinnāmôn) અને કેસીઅ બંનેનો પવિત્ર તેલ અભિષેકમાં ઉપયોગ કરવાનો આદેશ આપ્યો; કહેવતોમાં, જ્યાં પ્રેમીની પથારી ઔષધ, કુંવાર અને તજ વડે સુગંધિત કરવામાં આવે છે; અને સોલોમનના ગીતમાં, ગીત તેના પ્રેમીકાની સુંદરતાનું વર્ણન કરે છે, તજ તેણીના કપડાં લેબેનોનની સુગંધ જેમ સુગંધિત કરે છે. [[]]પ્રાચીન રાષ્ટ્રોમાં તે મોંઘી બક્ષિસ તરીકે આપવામાં આવે છે આથી તેને રાજા માટે અને ભગવાન માટે પણ યોગ્ય ભેટ માનવામાં આવે છે: એક શ્રેષ્ઠ શિલાલેખમાં મિલેટસ ખાતે એપોલોના મંદિરમાં તજ અને કેસીઅની ભેટ તરીકે નોંધ થયેલ છે.[૬] જોકે મધ્યસ્થી લોકોએ, જેઓ મસાલા વ્યાપાર કરતા હતા, સપ્લાયર તરીકે તેનો ઇજારો જાળવી રાખવા માટે, સૈકાઓ સુધી મેડીટેરનીયન વિશ્વમાં તેનું મૂળ ખાનગી રાખવામાં આવ્યું હતુ, તજનું મૂળ શ્રી લંકા છે.[૧] ઇ.સ. પૂર્વે 2000 પહેલાંથી ઇજીપ્તમાં તેની નિકાસ કરવામાં આવતી હતી, પરંતુ તેમણે જણાવ્યું કે તે ચાઇનાથી આવે છે અને કેસીઅ સાથે ભેળવવામાં આવે છે.[૭] હેરોડોટસ અને અન્ય ક્લાસીકલ લેખકો દ્વારા પણ તેનો ખોટો સંદર્ભ આપવામાં આવ્યો હતો. રોમમાં ચિતાઓ પર સામાન્ય ઉપયોગ માટે તે ખૂબ ખર્ચાળ હતા, પરંતુ એમ કહેવાય છે કે નેરો રાજાએ ઇ.સ. 65 માં તેમની પત્ની પોપી સબીનાની ચિતા સળગાવવા માટે શહેરના એક વર્ષના પુરવઠા જેટલા તજનો ઉપયોગ કર્યો હતો.[૮]

કૈરોની સ્થાપના પહેલાં, એલેક્ઝાન્ડ્રીયા એ તજનું મેડીટરેનીયન વહાણવટી બંદર હતુ. યુરોપિયનો જે લેટિન લેખકોને ઓળખતા હતા તેઓ હેરોડોટસનો સંદર્ભ આપી જણાવતા હતા કે તેમને જાણ હતી કે તજ ઇજીપ્તના વ્યાપારી બંદરોમાં લાલ સમુદ્રમાંથી આવતા હતા, પરંતુ ઇથીયોપીયામાંથી કે અન્ય સ્થળેથી તે સ્પષ્ટ નથી. 1248 માં ધર્મયુદ્ધ સમયે સીયર ડે જોઇનવિલ ઇજીપ્તના તેના રાજા સાથે જોડાયા ત્યારે, તેમણે નોંધ કરી કે તેમને કહેવામાં આવ્યું હતુ કે – અને માનવામાં આવે છે – વિશ્વની ધાર પર નાઇલના સ્ત્રોત પર જાળીઓમાં તજ પકડવામાં આવતુ હતુ. મધ્ય યુગથી, તજનું મૂળ પાશ્ચાત્ય વિશ્વથી ગુપ્ત રાખવામાં આવ્યું હતુ. માર્કો પોલોએ આ મૂળ પર ચોકસાઇ ટાળી હતી.[૯] હેરોડોટસમાં અને અન્ય લેખકો, અરેબીયા તજનું મૂળ હતુ: અજ્ઞાત ભૂમિ જ્યાં તજના વૃક્ષો ઊછરે અને તેમના માળા બનાવવા માટે તેમનો ઉપયોગ કરે છે ત્યાંથી મોટા તજ પક્ષીઓએ તજ લાકડીઓ એકત્ર કરી છે; આરબોએ લાકડીઓ મેળવવા માટે યુક્તિ લાગુ કરી હતી. બાયઝાન્ટીયમમાં 1310 ના અંત સુધી આ કથા ચાલુ હતી, જોકે પ્રથમ સદીમાં, પ્લીની ધી એલ્ડરે લખ્યું કે વ્યાપારીઓએ વધુ રકમ વસૂલવા માટે આ કથા ઘડી કાઢી હતી. આશરે 1270 માં ઝકારીયા અલ-કાઝ્વીનીની આથર અલ-બિલાડ વા-અતખર અલ-ઇબાદ (“સ્થળોના સ્મારક અને ભગવાનના ગુલામોનો ઇતિહાસ)માં શ્રી લંકામાં ઊગતા મસાલા તરીકે પ્રથમ ઉલ્લેખ થયો.[૧૦] આશરે 1292 ના પત્રમાં જ્હોન ઓફ મોન્ટેકોર્વિનો દ્વારા ટૂંક સમયમાં તેની પુષ્ટિ કરવામાં આવી.[૧૧]

મોલુકાસમાંથી સીધા પૂર્વ આફ્રિકામાં “તજ માર્ગ” પર તજ (ઇન્ડોનેશીયામાં કાયુ માનીસ - શબ્દાર્થ “મીઠુ વૃક્ષ”) ઇન્ડોનેશીયના તરાપા મોકલતા હતા, જ્યાં સ્થાનિક વેપારીઓ બાદમાં તેને રોમન બજારની ઉત્તરે લઇ જતા.[૧૨][૧૩][૧૪] વધુ જુઓ રાપ્તા.

ઇજીપ્તમાં એલેક્ઝાન્ડ્રીયામાં ભૂમિ વ્યવસાય માર્ગે મસાલાને આરબ વેપારીઓ લાવતા, જ્યાં ઇટાલીના વેનેટીયન વ્યાપારીઓ દ્વારા ખરીદવામાં આવતુ જેઓ યુરોપના મસાલા વ્યપાર પર ઇજારો ધરાવતા હતા. મામ્લુક સુલ્તાનો અને ઓટોમેન એમ્પાયર જેવી અન્ય મેડીટરેનીયન શક્તિઓના ઉદ્દભવથી આ વ્યવસાયમાં વિક્ષેપ થયો, એશિયાના અન્ય માર્ગો માટે યુરોપિયનોની વિસ્તૃત શોધ માટે ઘણાં કારણોમાંનુ એક હતુ.

પોર્ટુગીસ વેપારીઓ અંતે સિલોન (શ્રી લંકા) માં સોળમી સદીની શરૂઆતમાં આવ્યાં અને સિંહાલીઓ દ્વારા તજના પરંપરાગત ઉત્પાદન અને સંચાલનને વ્યવસ્થિત કર્યું, જેમણે બાદમાં સિલોનમાં તજનો એકાધિકાર સ્થાપ્યો. 1518 માં ટાપુ પર પોર્ટુગીઝે કિલ્લાથી સ્થાપના કરી અને સોથી વધુ વર્ષો સુધી તેમનો એકાધિકાર જાળવી રાખ્યો.

કેન્ડીના રાજ્યની જમીન સાથે જોડાણ કરી ડચ વેપારીઓએ અંતે પોર્ટુગીઝોને હાંકી કાઢ્યા. 1638 માં તેમણે વેપાર કેન્દ્રીની સ્થાપના કરી, 1640 થી ફેક્ટરીનું નિયંત્રણ હાથમાં લીધું, અને 1658 થી બાકિના તમામ પોર્ટુગલને હાંકી કાઢ્યાં. “કિનારાઓની જમની તેનાથી ભરપુર હતી”, ડચ કેપ્ટને નોંધ્યું, “ અને તમામ દ્રષ્ટિએ તે શ્રેષ્ઠ હતીઃ જ્યારે કોઇ જમીન પર આવે, ત્યારે સમુદ્રમાંથી જ આઠ લીગ દૂરથી તજની સુંગધ લઇ શકે.” (બ્રોડેલ 1984, પૃ. 215)

ડચ ઇસ્ટ ઇન્ડીયા કંપનીએ જંગલોમાં ખેતી કરવાની રીતો અલગ કરવાનું શરૂ કર્યું અને અંતે પોતાના વૃક્ષો ઉછેર કરવાનું શરૂ કર્યું.

1767 માં ઇસ્ટ ઇન્ડીયા કંપનીના લોર્ડ બ્રાઉને હાલના કેરેલાના કેન્નોરમાં (હાલ કન્નુર) અંજારાકેન્ડી નજીક અંજારાકેન્ડી તજ પ્રદેશની સ્થાપના કરી, અને આ મિલકત એશિયાની સૌથી મોટો તજ પ્રદેશ બન્યો.

1796 માં ડચ પાસેથી જમીનનું નિયંત્રણ બ્રિટીશે લીધું. જોકે, સિલોનના એકાધિકારનું મહત્વ પૂરું થયું હતુ, કારણકે તજના વૃક્ષનું વાવેતર અન્ય વિસ્તારોમાં ફેલાયું હતુ, ખૂબ સામાન્ય કેસીઅ છાલ ગ્રાહકોને વધુ સ્વીકૃત બની હતી, અને કોફી, ટી, ખાંડ અને ચોકલેટે પરંપરાગત મસાલાની લોકપ્રિયતાની હરિફાઇ કરવાનું શરૂ કર્યું હતુ.

વનસ્પતિ

[ફેરફાર કરો]

તજના વૃક્ષો ૧૦-૧૫ મીટર (૩૨.૮ – ૪૯.૨ ફીટ) લાંબા હોય છે. પાંદડાં આકારમાં લંબગોળ, ૭-૧૮ સેમી (૨.૭૫ - ૭.૧ ઇંચ) લાંબા હોય છે. ફૂલો, ઝૂમખાંમાં ગોઠવાયેલ હોય છે, લીલો રંગ, અને વિશિષ્ટ સુગંધ ધરાવે છે. ફળ જાંબુડિયા રંગનુ ૧ સેમી બેરી એક બી ધરાવતું હોય છે.

વાવેતર

[ફેરફાર કરો]
વન્ય તજ વૃક્ષના પાંદડાં

બે વર્ષ સુધી વૃક્ષને ઉછેરી ત્યારબાદ વૃક્ષ દ્વારા તજનો પાક લેવામાં આવે છે. પછીના વર્ષે, આશરે મૂળીયાંમાંથી એક ડઝન ડાળીઓ તૈયાર થશે. આ ડાળીઓની છાલને બાદમાં ઉખેડવામાં આવે છે, અને તેને સૂકવવા માટે મૂકવામાં આવે છે. માત્ર પાતળી (0.5 મીમી) આંતરીક છાલનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે; લાકડાંનો બાહ્ય ભાગ દૂર કરવામાં આવે છે, મીટર લાંબા તજને કાઢી સૂકાઇ જતા ભૂંગળાની (“દાંડી”) જેમ વાળવામાં આવે છે; દરેક સૂકાયેલ તજમાં સંખ્યાબંધ ડાળીઓમાંથી પટ્ટી એકત્ર કરી સાથે પેક કરવામાં આવે છે. બાદમાં વેચાણ માટે 5-10 સેમી. લંબાઇમાં દાંડીને કાપવામાં આવે છે.

અજ્ઞાત સમયથી શ્રી લંકામાં તજની ખેતી કરવામાં આવે છે, અને વૃક્ષનો પણ વ્યવસાયિક વિકાસ ભારતના દક્ષિણમાં કેરાલા, બાંગ્લાદેશ, જાવા, સુમાત્રા, વેસ્ટ ઇન્ડીઝ, બ્રાઝિલ, વિએટનામ, મડાગાસ્કર, ઝાંઝીબાર, અને ઇજીપ્તમાં કરવામાં આવે છે. શ્રી લંકાના તજ ખૂબ પાતળા, નરમ છાલ અને આછા-પીળા ઘેરા રંગના અને ખૂબ સુગંધિત હોય છે.

ઇન્ટરનેશનલ હેરાલ્ડ ટ્રીબ્યુન મુજબ, 2006 માં શ્રી લંકામાં વિશ્વના 90 % તજનું ઉત્પાદન, ત્યારબાદ ચાઇના, ભારત, અને વિએટનામમાં થયું હતુ.[૧૫] એફએઓ (FAO) મુજબ, ઇન્ડોનીશીયા વિશ્વના 40% તજની કેસીઅ પ્રજાતિ તૈયાર કરે છે.

શ્રી લંકાની વર્ગીકરણ રીતે તજની દાંડીઓને ચાર સમૂહોમાં વિભાજીત કરે છે:
• અલ્બા 6 મીમી. થી ઓછો વ્યાસ
• કોન્ટીનેન્ટલ 16 મીમી. થી ઓછો વ્યાસ
• મેકસીકન 19 મીમી. થી ઓછો વ્યાસ
• હેમ્બર્ગ 32 મીમી. થી ઓછો વ્યાસ
આ સમૂહો વધુ ચોક્કસ સમૂહોમાં વિભાજીત કરવામાં આવે છે, જેમ કે મેકસીકનને M00 000 ખાસ, M000000 અને M0000 દાંડીના વ્યાસ અને પ્રતિ કિલો દાંડીની સંખ્યાના આધારે વિભાજીત કરવામાં આવે છે.

106 મીમી. થી ઓછા લાંબા છાલના ટુકડાંઓને દાંડી તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. નાની ડાળખી અને વળેલ ડાળખીની આંતરીક છાલ પીંછાની હોય છે. કટકાં દાંડીઓના હોય છે, બાહ્ય અને આંતરીક છાલ અથવા નાની ડાળખી છાલ અલગ થઇ શકતી નથી. શકતી નથી.

સંલગ્ન પ્રજાતિઓ

[ફેરફાર કરો]

દક્ષિણ અને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયામાં તજની ઘણી પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે. તજના ખેતી કરેલ પ્રકાર (સિનામોમમ ઝૈલાનીકમ અથવા સી. વેરમ ) ની સાથે, જંગલી તજની સાત અન્ય પ્રજાતિઓ નોંધવામાં આવી છે જે શ્રી લંકાના અમુક ભાગોમાં જોવા મળે છે.

છાલના સ્વાદના આધારે સિનામોમમ ઝૈલાનીકમ ની થોડી વિવિધ જાતિઓ છે.

  • પ્રકાર 1 સિંહાલાઃ પાની કુરુન્ડુ , પટ કુરુન્ડુ અથવા મપટ કુરુન્ડુ
  • પ્રકાર 2 સિંહાલાઃ નાગા કુરુન્ડુ
  • પ્રકાર 3 સિંહાલાઃ પાની મીરીસ કુરુન્ડુ
  • પ્રકાર 4 સિંહાલાઃ વેલી કુરુન્ડુ
  • પ્રકાર 5 સિંહાલાઃ સેવાલા કુરુન્ડુ
  • પ્રકાર 6 સિંહાલાઃ કાહતા કુરુન્ડુ
  • પ્રકાર 7 સિંહાલાઃ પાયરીસ કુરુન્ડુ

તજ અને કેસીઅ

[ફેરફાર કરો]
સિલોન (“સાચું”) તજ (સિનામોમમ ઝૈલાનીકમ, ડાબે) અને ઇન્ડોનેશીયન તજ (સિનામોમમ બાર્માની) દાંડી દરેક બાજુ

સિલોન તજ માટે ઉપયોગમાં લેવાતુ સાચું નામ સિનામોન છે, તે “સાચું તજ”[સંદર્ભ આપો]તરીકે પણ ઓળખાય છે (વનસ્પતિશાસ્ત્ર નામ સી. ઝૈલાનીકમ પરથી). જો કે, સંલગ્ના પ્રજાતિઓ, કેસીઅ (સિનેમોમમ એરોમેટીકમ), સૈગોન સિનામોન (સિનેમોમમ લૌરેરોય ) અને સિનેમોમમ બર્માની નું ક્યારેક તજના નામે વેચાણ કરવામાં આવે છે, ક્યારેક “ચાઇનીઝ તજ”, “વિએટનામીઝ તજ”, અથવા “ઇન્ડોનેશીયન તજ” તરીકે સાચા તજથી અલગ કરવામાં આવે છે; ઘણી વેબસાઇટો, ઉદાહરણ તરીકે, તેમના “તજ” નું કાસીઅ તરીકે વર્ણન કરે છે.[૧૬] સિલોન સિનેમોન, ફક્ત આંતર ત્વચાનો ઉપયોગ કરે છે, તે સ્વચ્છ, ઓછું ગાઢ, અને ખૂબ પોચી રચના ધરાવે છે, અને કેસીઆ કરતાં ઓછું મજબૂત તેને માનવામાં આવે છે. તજ કરતાં કાસીઆ થોડું વધારે મજબૂત (થોડે અંશે રૂક્ષ), સામાન્ય રીતે મધ્યમથી પ્રકાશિત લાલાશભર્યા તપખીરિયા રંગનું, રચનામાં કઠણ અને લાકડાં જેવું, અને જાડુ (2-3 મીમી જાડાઇ) હોય છે, કારણ કે છાલના તમામ આવરણનો ઉપયોગ કરવામાં આવેલ હોય છે.[૧૭]

કૌમારીન નામના હળવાં ઝેરી તત્વની હાજરીના કારણે, કેસીઅની મોટી માત્રામાં ઉપયોગ કરવા પ્રત્યે યુરોપિયન સ્વાસ્થ્ય એજન્સીઓએ તાજેતરમાં જ ચેતવણી આપી છે.[૧૮] ઓછા તૈલી તત્વના કારણે સિનામોમમ બર્માની માં ખૂબ ઓછી માત્રાનો સમાવેશ થાય છે. કૌમારીન વધુ માત્રામાં લેવાથી યકૃત અને કિડનીને ક્ષતિ પહોચાડે છે. સાચા સિલોન તજમાં નગણ્ય માત્રામાં કૌમારીનનો સમાવેશ થાય છે.

બંને છાલો, જ્યારે સંપૂર્ણ, સરળતાથી અલગ કરી શકાય છે, અને તેના માઇક્રોસ્કોપીક લક્ષણો તદ્દન અલગ હોય છે. તજની લાકડી (અથવા દાંડી) ખૂબ પાતળાં આવરણો ધરાવે છે અને કોફી અથવા મસાલા ગ્રાઇન્ડરનો ઉપયોગ કરી સરળતાથી ભુક્કો કરી શકાય છે, જ્યારે કેસીઅ લાકડી ખૂબ કઠણ હોય છે. ઇન્ડોનેશીયન કેસીઅ (સિનામોમમ બર્માની ) તે ઘણીવાર ચોખ્ખી દાંડીના સ્વરૂપે વેચાય છે જે એક જાડા આવરણની બનેલ હોય છે, જે મસાલા અથવા કોફી ગ્રાઇન્ડરને ક્ષતિ પહોંચાડવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. સૈગોન કેસીઅ (સિનામોમમ લૌરેરોય ) અને ચાઇનીઝ કેસીઅ (સિનેમોમમ એરોમેટીકમ ) હંમેશા છાલના તૂટેલા ટુકડાંમાં વેચવામાં આવે છે, કારણકે દાંડીઓ પર વીંટાળી શકાય તેવી છાલ મુલામય હોતી નથી. ભૂક્કો થયેલ કેસીઅમાંથી તજનો ભુક્કો કહેવો થોડો કઠિન છે. છાલના ભૂક્કાને આયોડિનના દ્રાવણ (સ્ટાર્ચના સ્વાદ માટે) સાથે મિશ્રણ કરવામાં આવે, સારી ગુણવત્તાના શુદ્ધ તજના કિસ્સામાં થોડી સ્પષ્ટ અસર જોઇ શકાય છે, પરંતુ જ્યારે કેસીઅ હોય, તો એક ઘેરો-ભૂરો રંગ તૈયાર થાય છે, રંગની તીવ્રતા કેસીઆના ભાગ પર આધારીત હોય છે.[સંદર્ભ આપો]

માલાબાથ્રમ (સિનેમોમમ તમાલા ) અને સૈગોન તજ (સિનેમોમમ લૌરેરોય ) સાથે તજ ઘણીવાર મિશ્રીત કરવામાં આવે છે.

ઉપયોગો

[ફેરફાર કરો]
ચિત્ર:Cinnamon1380ppx.jpg
તજ છાલ

તજની છાલ મોટાભાગે મસાલા તરીકે ઉપયોગમાં લેવાય છે. તે મુખ્યત્વે વ્યંજન અને સ્વાદિષ્ટ વસ્તુ બનાવવામાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. ખાસ કરીને મેકસિકોમાં, ચોકલેટ બનાવવામાં તેનો ઉપયોગ થાય છે, જે સાચા તજનું મુખ્ય આયાતકાર છે.[૧૯] અમુક જાતની મીઠાઇ, જેમ કે એપલ પાઇ, ડોનટ્સ અને સિનેમોન કેક અને મસાલાયુક્ત કેન્ડી, ચા, ગરમ કોકા, અને દારૂ બનાવવામાં પણ તેનો ઉપયોગ થાય છે. સાચું તજ, કેસીઅ નહીં, મીઠાઇ વાનગીઓ માટે વધુ અનુકૂળ છે. મધ્ય પૂર્વમાં, મરઘાં અને ઘેટાની ફુદીના ડિશોમાં તેનો ઘણીવાર ઉપયોગ થાય છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં, તજ અને ખાંડનો ઉપયોગ ઘણીવાર કેરેલ્સ, બ્રેડ-આધારીત ડિશો, અને ફ્રુટ, ખાસ કરીને સફરજનની વાનગી બનાવવામાં થાય છે; અમુક હેતુ માટે તજ-ખાંડનું મિશ્રણ સ્વતંત્ર રીતે પણ વેચવામાં આવે છે. અથાણાંમાં પણ તજનો ઉપયોગ થઇ શકે છે. તજની છાલ થોડાં મસાલામાંથી એક છે જેનો સ્વતંત્ર રીતે ઉપયોગ કરી શકાય છે. પર્શિયન આહારમાં મહત્વના મસાલ તરીકે ઘણા લાંબા સમયથી તજનો ભુક્કો ઉપયોગ લેવાય છે, ઘાટ્ટા સૂપ, પીણાં અને મીઠાઇની વાનગીઓમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. રાંધવા માટે તજ-આધારીત દાળના ભુક્કો બનાવવા માટે ગુલાબજળ અને અન્ય મસાલા સાથે તેનું મિશ્રણ કરવામાં આવે છે અથવા મીઠાઇ વાનગી પર ફક્ત છાંટવામાં આવે છે (ખાસ કરીને શોલે-ઝર્દ પર્શિયન شله زرد).

તેના સુગંધિત આવશ્યક તેલના કારણે તેની લહેજતને 0.5% થી 1% તેનું બંધારણ તૈયાર કરે છે. છાલને કઠોર રીતે પીસવાથી, દરિયાઇ પાણીમાં પલાળી, અને બાદમાં ઝડપથી ગાળી આ તેલ તૈયાર કરવામાં આવે છે. તેનો સોનેરી-પીળો રંગ હોય છે, તજની સુગંધનું લક્ષણ સાથે અને ખૂબ ગરમ સુગંધ સ્વાદ હોય છે. તીખો સ્વાદ અને તજ એલડિહાઇડ અથવા સિનામાલડિહાઇડ (આશરે છાલ તેલના 60%) માંથી આવતી સુગંધ અને, ઓક્સીઝનના શોષણ દ્વારા તે લાંબો સમય રહે છે, તે રંગમાં ઘેરું હોય છે અને ચીકણું પ્રવાહી બને છે. આવશ્યક તેલના અન્ય રસાયણિક ઘટકોમાં અથાઇલ સિનામેટ, યુજેનોલ (મોટેભાગે પાંદડાંમાંથી મળે છે), સિનેમલડિહાઇડ, બેટા-કેરીઓફિલીન, લીનાલુલ, અને મીથાઇલ ચેવીકોલનો સમાવેશ થાય છે [સંદર્ભ આપો].

દવામાં તે અન્ય અસ્થિર તેલની જેમ કાર્ય કરે છે અને ઠંડીની સારવાર માટે તેને અકસીર માનવામાં આવે છે. તે ઝાડાં અને પાચનતંત્રની અન્ય સમસ્યાની સારવાર માટે પણ તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.[૨૦] તજ એન્ટિઓક્સીડન્ટ પ્રવૃતિમાં તીવ્ર છે.[૨૧][૨૨] તજનું આવશ્યકત તેલ એન્ટિમાઇક્રોબલ તત્વો ધરાવે છે,[૨૩] જે અમુક આહારના સંગ્રહમાં મદદ કરી શકે છે.[૨૪]

ડાયાબિટીસ પ્રકાર 2 રોગ અને ઇન્સ્યુલીન પ્રતિકારની સારવારમાં નોંધપાત્ર ઔષધીય અસરો માટે તજની નોંધ લેવામાં આવી છે. જોકે, અભ્યાસમાં ઉપયોગમાં આવતા છોડ સાધનો મોટેભાગે કેસીઅમાંથી હતા અને તેમાંથી થોડાં જ સિનેમોમમ ઝૈલાનીકમ માંથી હતા (જુઓ કેસીઅના તબીબી ઉપયોગો તેનાં સ્વાસ્થ્ય લાભો વિશે વધુ માહિતી).[૨૫][૨૬] પાયથોકેમિસ્ટ્રીના તાજેતરની પ્રગતિએ દર્શાવ્યું છે કે સી. ઝૈલાનીકમ માંથી સિનેમ્ટેનીન B1 છૂટું કરીને, સી. કેસીઅ પર મેનોપોઝ બાદના દર્દીના અપવાદ સાથે ડાયાબિટીસ પ્રકાર 2[૨૭] ની તે સારવારલક્ષી અસર ધરાવે છે.[૨૮] તજનો પરંપરાગત ઉપયોગ દાંતના દુઃખાવા અને ખરાબ શ્વાસની સારવારમાં કરવામાં આવે છે અને તેના નિયમિત ઉપયોગથી સામાન્ય શરદી દૂર થાય છે અને પાચનમાં સહાય મળે છે તેવું માનવામાં આવે છે.[૨૯]

જંતુનાશક તરીકે તજના ઉપયોગનું સૂચન કરવામાં આવ્યું છે, જોકે તેની હજુ ચકાસણી થઇ નથી.[૩૦] મચ્છર મારવામાં તજના પાંદડાંનું તેલ ખૂબ અસરકાર જોવામાં આવ્યું છે.[૩૧] સિનેમલડિહાઇડ, સિનેમાઇલ એસિટેટ, યુજેનોલ, અને એનેથોલ ઘટકો જેનો સમાજેશ સિનામોન પાંદડાંનુ તેલ કરે છે, તે મચ્છરના ઉપદ્રવ સામે ખૂબ અસરકાર હોવાનું જોવામાં આવ્યું છે.[૩૧]

વૃક્ષના ભાગમાં અર્થસભર એન્ટિઓક્સિડન્ટ તત્વો હોવાથી, છાલમાંથી બનેલ સિનેમોમમ ઝૈલાનીકમ ની ચા નિયમિત પીવાથી માનવોની બિમારી સંલગ્ન ઓક્સિડેટીવ દબાણમાં લાભકારક થઇ શકે છે.[૩૨]

તજ કામોત્તેજક પણ હોઇ શકે છે.[૩૩]

તજની એક ચમચીમાં દાડમના જ્યુસનો એક સંપૂર્ણ કપ અને બ્લુબેરીનો ½ કપ જેટલું એન્ટિઓક્સિડન્ટ હોય છે.[૩૪]

તજ પડકાર

[ફેરફાર કરો]

તજ એ ઇન્ટરનેટ, ધી સિનેમોમ ચેલેન્જ નો વિષય છે, જેમાં કોઇ એક ચમચી તજ એક શ્વાસે અથવા ઉલટી કર્યા વિના ખાવાનો પ્રયાસ કરે છે. વિડીઓ-દસ્તાવેજ પ્રયાસો છતાં, થોડાં સફળ થતા જોવામાં આવ્યાં છે. એક નોંધપાત્ર હરિફ Tosh.0 ટેલીવિઝન શોના આયોજક હતા, જેઓ નિષ્ફળ ગયા હતા.[૩૫] ઘણાંને ભાન ન થયું કે, તેમના નાક દ્વારા પણ શ્વાસ લેવામાં આવે , તેઓ સામાન્ય રીતે તજના રજકણો શ્વાસમાં લેશે, જેના પરિણામે ખૂબ પીડાકારક અને કદાચ ભયાનક અનુભવ હોય.[૩૬] એક ચમચી પાવડરથી ભરેલ પ્રવાહી એક મોટો પડકાર છે. આ રજકણ સરળતાથી હવામાં ભળી જાય છે અને મોં અને ગળાના સંપર્કમાં આવે છે. ઘણીવાર પ્રતિસ્પર્ધીઓ બાદમાં તેમના મોં દ્વારા હવાથી તજની મોટી માત્રા શ્વાસમાં લેવાથી ભયભીત થઇ જાય અને હાંફી જાય છે.[૩૭]

વધુ જુઓ

[ફેરફાર કરો]

નોંધ

[ફેરફાર કરો]
  1. ↑ ૧.૦ ૧.૧ "Cinnamon". Encyclopaedia Britannica. 2008. (species Cinnamomum zeylanicum), bushy evergreen tree of the laurel family (Lauraceae) native to Bangladesh, Sri Lanka (Ceylon), the neighboring Malabar Coast of India, and Myanmar (Burma), and also cultivated in South America and the West Indies for the spice consisting of its dried inner bark. The bark is widely used as a spice due to its distinct odor.
  2. ↑ http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/picture_gallery/07/south_asia_sri_lanka0s_spice_of_life/html/1.stm
  3. ↑ કેસીઅ, જંગલી તજ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે અથવા ચાઇનીઝ તજ એ વૃક્ષ છે તજ જેવી જ છાલ ધરાવે છે પરંતુ ઓછી તીખી વાસ ધરાવે છે” મેગ્વેલોન તુસાન્ત-સામત, એન્થીયા બેલ નોંધે છે, ધી હિસ્ટ્રી ઓફ ફૂડ , સુધારેલ આવૃત્તિ 2009, પૃ. 437.
  4. ↑ The Epicentre, Encyclopedia of Spices, Cinnamon, http://www.theepicentre.com/Spices/cinnamon.html, retrieved 2008-07-15 [હંમેશ માટે મૃત કડી]
  5. ↑ Knox, Robert, An Historical Relation Of The Island Ceylon, archived from the original on 2008-12-20, https://web.archive.org/web/20081220105239/http://www.ihaystack.com/authors/k/robert_knox/00014346_an_historical_relation_of_the_island_ceylon_in_the_e/00014346_english_iso88591_p004.htm, retrieved 2008-07-15 
  6. ↑ તુસાન્ત-સામત 2009, પૃ. 437
  7. ↑ “ભારતીયોએ ચાઇના પાસેથી કેસીઅ મેળવ્યું છે"(તુસાન્ત-સામત 2009, પૃ. 437)
  8. ↑ તુસાન્ત-સામત 2009, પૃ. 437f.
  9. ↑ તુસાન્ત-સામત 2009, પૃ. 438 તજના છૂપા મૂળ અને જોઇનવિલેના અહેવાલની ચર્ચા કરવામાં આવી છે.
  10. ↑ Tennent, Sir James Emerson, Account of the Island of Ceylon, archived from the original on 2008-10-12, https://web.archive.org/web/20081012171541/http://lakdiva.org/tennent/v1_p5_c02.html#pg598, retrieved 2008-07-15 
  11. ↑ Yule, Col. Henry, Cathay and the Way Thither, http://dsr.nii.ac.jp/toyobunko/III-2-F-b-2/V-1/page/0487.html.en, retrieved 2008-07-15 
  12. ↑ "આર્કાઇવ ક .પિ". મૂળ માંથી 2012-07-09 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2012-07-09.
  13. ↑ http://www.iol.co.za/index.php?click_id=588&art_id=iol1078376795319P146&set_id=1
  14. ↑ http://links.jstor.org/sici?sici=0075-4358(1970)60%3C222%3ATSTOTR%3E2.0.CO%3B2-N
  15. ↑ "આર્કાઇવ ક .પિ". મૂળ માંથી 2008-02-17 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-02-17.
  16. ↑ http://www.thespicehouse.com/spices/vietnamese-cassia-saigon-cinnamon-whole-cracked-ground thespicehouse.com
  17. ↑ [૧]
  18. ↑ Harris, Emily, German Christmas Cookies Pose Health Danger, http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6672644, retrieved 2007-05-01 
  19. ↑ http://www.fao.org/docrep/007/ae017e/ae017e12.htm
  20. ↑ Felter, Harvey, Cinnamomum.—Cinnamon., http://www.henriettesherbal.com/eclectic/kings/cinnamomum.html, retrieved 2007-05-01 
  21. ↑ Shan B, Cai YZ, Sun M, Corke H (2005). "Antioxidant capacity of 26 spice extracts and characterization of their phenolic constituents". J. Agric. Food Chem. 53 (20): 7749–59. doi:10.1021/jf051513y. PMID 16190627. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  22. ↑ Mancini-Filho J, Van-Koiij A, Mancini DA, Cozzolino FF, Torres RP (1998). "Antioxidant activity of cinnamon (Cinnamomum Zeylanicum, Breyne) extracts". Boll Chim Farm. 137 (11): 443–7. PMID 10077878. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  23. ↑ López P, Sánchez C, Batlle R, Nerín C (2005). "Solid- and vapor-phase antimicrobial activities of six essential oils: susceptibility of selected foodborne bacterial and fungal strains". J. Agric. Food Chem. 53 (17): 6939–46. doi:10.1021/jf050709v. PMID 16104824. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  24. ↑ George Mateljan Foundation, Cinnamon, ground, Research: Thalido..., archived from the original on 2007-05-10, https://web.archive.org/web/20070510064117/http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=68, retrieved 2007-05-01 
  25. ↑ Khan A, Safdar M, Ali Khan MM, Khattak KN, Anderson RA (2003). "Cinnamon improves glucose and lipids of people with type 2 diabetes". Diabetes Care. 26 (12): 3215–8. doi:10.2337/diacare.26.12.3215. PMID 14633804. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)[હંમેશ માટે મૃત કડી]
  26. ↑ Verspohl, Eugen J.; et al. (2005). "Antidiabetic effect of Cinnamomum cassia and Cinnamomum zeylanicum In vivo and In vitro". Phytotherapy Research. 19 (3): 203–206. doi:10.1002/ptr.1643. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (મદદ); Explicit use of et al. in: |first= (મદદ); |access-date= requires |url= (મદદ)CS1 maint: discouraged parameter (link)
  27. ↑ Taher, Muhammad; et al. "A proanthocyanidin from Cinnamomum zeylanicum stimulates phosphorylation of insullin receptor in 3T3-L1 adipocyties" (PDF). મૂળ (PDF) માંથી 2008-05-28 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2008-05-11. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (મદદ); Explicit use of et al. in: |first= (મદદ)CS1 maint: discouraged parameter (link)
  28. ↑ Vanschoonbeek, Kristof; et al. "Cinnamon Supplementation Does Not Improve Glycemic Control in Postmenopausal Type 2 Diabetes Patients". મેળવેલ 2008-05-11. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (મદદ); Explicit use of et al. in: |first= (મદદ)CS1 maint: discouraged parameter (link)
  29. ↑ Alice Hart-Davis (16 January 2007). "Chillies Are the Spice of Life". મૂળ માંથી 2007-11-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2007-12-17.
  30. ↑ Beck, Leslie, Cinnamon — December 2006's Featured Food, archived from the original on 2007-09-29, https://web.archive.org/web/20070929080924/http://www.lesliebeck.com/ingredient_index.php?featured_food=80, retrieved 2007-05-01 
  31. ↑ ૩૧.૦ ૩૧.૧ "Cinnamon Oil Kills Mosquitoes". www.sciencedaily.com. મેળવેલ 2008-08-05.
  32. ↑ Ranjbar, Akram; et al. "Antioxidative stress potential of Cinnamomum zeylanicum in humans: a comparative cross-sectional clinical study". doi:10.2217/14750708.3.1.113. મેળવેલ 2008-05-11. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (મદદ); Explicit use of et al. in: |first= (મદદ)CS1 maint: discouraged parameter (link)[હંમેશ માટે મૃત કડી]
  33. ↑ Nickell, Nancy L. (1998). Nature's Aphrodisiacs. Crossing Press. મેળવેલ 2010-01-03. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (મદદ)CS1 maint: discouraged parameter (link)
  34. ↑ Nesbitt, S, Cinnamon, ground, http://www.kidsnaturalnews.com, retrieved 2010-01-20 [હંમેશ માટે મૃત કડી]
  35. ↑ [૨] સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૩-૧૦ ના રોજ વેબેક મશિન.
  36. ↑ ડેન્જરસ સિનામન ચેલેન્જ - એબીસી (ABC) 33/40 ન્યુઝ વિડીયો ઓન ડિમાન્ડ[હંમેશ માટે મૃત કડી]
  37. ↑ [૩]

સંદર્ભો

[ફેરફાર કરો]

આ લેખ ની કેટલીક માહિતી પબ્લિક ડોમેન જ્ઞાનકોશ 1911 Encyclopædia Britannica માંથી લેવાયેલી છે.

બાહ્ય લિંક્સ

[ફેરફાર કરો]
વિકિમીડિયા કૉમન્સ પર Cinnamomum verum વિષયક વધુ દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો (Media) ઉપલબ્ધ છે.
"https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=તજ&oldid=858202" થી મેળવેલ