વોડકા

વોડકાનું સંગ્રહાલય, માન્ડરોગી, રશિયા.

વોડકા (Polish: wódka, Russian: водка) એક આસવેલું દારૂ છે. વોડકા વિશ્વની સૌથી લોકપ્રિય દારૂમાંથી એક છે, જે સોલેયના પાણી અને ઇથયલ દારૂ સાથે અનુરૂપ અશુધ્ધિઓ અને સ્વાદિષ્ટ બનાવતા પદાર્થોની અલ્પ માત્રા મેળવીને બનાવવામાં આવે છે. વોડકા આ માંથી કોઇ પણ એકના પદાર્થોને આથો આપીને બનાવવામાં આવે છે. અનાજ, રાઇ, ઘઉં, પાણી, બટાકાઓ, કે બીટમાંથી બનેલ ગોળ. વોડકામાં દારૂના અર્કની માત્રા સામાન્ય રીતે 35 થી 50 ટકાની મર્યાદા વચ્ચે જથ્થા પર હોય છે; ઊંચી જાતની રશિયન, લીથુઆનીયન, અને પૉલીશ વોડકામાં 40 ટકા માદક દારૂ જથ્થા પર હોય છે (80 પ્રમાણ).

ઐતિહાસિક રીતે, રશિયન વોડકાની ગુણવત્તાનું પ્રમાણ જે ટીસાર એલેક્સઝાન્ડર ત્રીજા દ્વારા 1894માં પ્રસ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું ત્યારથી આ મદ્યપી-પ્રમાણને માનક માનવામાં આવ્યું છે. મુસ્કોવીટે વોડકા સંગ્રહાલયમાં નોંધવામાં આવ્યું છે તે પ્રમાણે રસાયણશાસ્ત્રી ડીમીટરી મેન્ડેલીવના નક્કી કર્યા મુજબ આદર્શ દારૂમાં 38 ટકાની માત્રા હોવી જોઇએ; કારણ કે, તે સમયે દારૂ ગાળવાની ભઠ્ઠીમાં દારૂ પર તેની માદકતાની શક્તિના આધારે કર ભરવો પડતો હતો, તેથી પ્રમાણે આશરે ઉપર 40 ટકા માત્રા કર ગણતરીને સહેલાઇ માટે લેવામાં આવતી હતી. આવા દારૂ માટે વરાયેલ "વોડકા" માટે, સરકારોએ અલ્પતમ મદ્યપી પ્રમાણ પ્રસ્થાપિત કર્યું છે; યુરોપીયન સંઘે 37.5 ટકા જથ્થા પર માદકતા રાખી છે જે અલ્પતમ પ્રમાણ છે યુરોપીયન વોડકા માટે.વોડકાના પ્રદેશિક વિભાગોમાં વોડકા પરંપરાગત રીતે પ્રમાણસર રીતે પીવાય છે. -પૂર્વીય યુરોપ અને નોરડીક દેશોમાં -અને બીજે ઠેકાણે પણ . તે મોટેભાગે કોકટેલમાં પણ વપરાય છે અને મિશ્ર પીણાઓ, જેવા કે બ્લડિ મારી, સ્ક્રુડ્રાઇવર, વાઇટ રશિયન, વોડકા ટોનીક, અને વોડકા માર્ટીની.

વ્યુત્પત્તિ શાસ્ત્ર (એટિમૉલજિ)

"વોડકા" નામ લઘુતા દર્શક શબ્દ છે જે સ્લાવીક શબ્દ વોડા (પાણી) માંથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ થાય છે થોડુંક પાણી : મૂળ вод- (વોડ- ) [પાણી] + -કે- (-કે- ) [ લઘુતા શબ્દ પ્રત્યય લગાડવો, અન્ય બીજા કાર્યો]) + -એ [ પોસ્ટફીક્સ વડે નારી જાતિ ]. ^,,

"વોડકા" શબ્દ 1405માં પહેલી વખત નોંધવામાં આવ્યો હતો પોલેન્ડના સન્ડોમીઇરેઝના પલટીનાટેના અદાલતી દસ્તાવેજોમાં તે જોવા મળે છે; તે સમયે આ શબ્દ આયુર્વેદ અને રસાયણશાસ્ત્રના શબ્દ તરીકે ઉલ્લેખવામાં આવતો હતો. કેટલીય રશિયન ઔષધ નિર્માણ વિજ્ઞાનશાસ્ત્રની સૂચિમાં આ પરિભાષાનો સમાવેશ થયો છે જેવી કે "બ્રેડ વાઇનની વોડકા" (водка хлебного вина વોડકા ખલેબનોવો વીના ) અને "અડધી વોડકામાં અર્ધ બ્રેડ વાઇન વોડકા" (водка полу хлебного вина વોડકા પોલુ ખલેબનોવો વીના ). આયુર્વેદની માટે દારૂ લાંબા સમયથી મુખ્ય આધારની જેમ ઉપયોગમાં લેવાય છે, જે સૂચિત કરે છે કે વોડકા પારિભાષિક શબ્દ કદાચ ક્રિયાપદમાંથી ઉત્પન્ન થયેલી એક સંજ્ઞા વોડીટ , રાઝવોડીટ' (водить, разводить), "પાણી વડે પાતળું"ને દર્શાવે છે.

બ્રેડ વાઇન એક એવું દ્વાવણ છે જે અનાજમાંથી બનેલા દારૂને ગાળવાથી મળે છે (દ્રાક્ષની વાઇન ના વિરોધી તરીકે) અને "બ્રેડ વાઇનની વોડકા" અનાજના દ્વાવણનો દારૂ ગાળીને તેના પાણીને પાતળું કરવાથી બને છે.

આ શબ્દને હસ્તલિખિતોમાં અને લુબોક માં શોધીએ, તો ચિત્રો સાથે લખાણથી સમજાવાતા નાટક, પૂર્વગામી રશિયન હાસ્યકૃતિ, જે શરૂઆતી મધ્ય-19મી સદીના રશિયન શબ્દકોશોમાં જોવા મળે છે.

"વોડકા" અને "પાણી"નું અન્ય શક્ય હોય તેવા જોડાણનું નામ છે મધ્યયુગીન દારૂને લગતું પીણું એક્વા વીટા(લેટીન સાહિત્યની રીતે, "જીવનનું પાણી"), જેનું પ્રતિબંબ પૉલીસમાં "ઓકોવીટા", યુક્રેનીયન ઓકોબન્ટા , કે બેલારુસ્યનમાં અકાબીટા થાય છે. (નોંધ વ્હિસ્કિની પણ સમાન વ્યુત્પત્તિ શાસ્ત્ર છે, આઇરીશ/સ્કોટીશ ગાઇલીસ 'યીસ્કે બેઅથા /યીસ્ગે બેથામાંથી.)

વોડકાના વિસ્તારના લોકો તેની ખરેખરની ઉત્પત્તિના નામોમાં વોડકા સાથે મૂળોનો મતલબ "બળવું":Polish: gorzała; Ukrainian: горілка, હોરીલ્કા ; [гарэлка, harelka] Error: {{Lang-xx}}: text has italic markup (help); ઢાંચો:Lang-sla; Lithuanian: degtinė; સમોજીટીઅન: ડેજટેને, અને આ પણ ઉપયોગમાં, અનૌપચારિક અને કહેવતમાં ); Latvian: degvīns; Finnish: paloviina. 17મી અને 18મી સદીમાં રશિયામાં горящее вино (ગોર્યાસ્ચી વીનો , "બળતી વાઇન") મોટોપાયે ઉપયોગમાં લેવાતી હતી. જર્મન "બ્રાન્નટવીઇન", ડેનીશ; બ્રાન્ડેવીનની સરખામણીમાં; Dutch: brandewijn; Swedish: brännvin; ઢાંચો:Lang-no (જોકે તાજેતરની પરિભાષામાં ઉલ્લેખીયે તો કોઇ પણ સશક્ત દારૂને લગતા પીણા).

સખત દારૂ માટે અન્ય સ્લાવીક/બાલ્ટીક પ્રાચીન શબ્દ છે "લીલી વાઇન" (રશિયન: જેલ્યોનોયે વીનો , લીથુઆનીયન: ઝાલીઅસ વયનાસ ).

ઇતિહાસ

બ્રીટાનીકા જ્ઞાનકોશ માં લખ્યા પ્રમાણે વોડકાની શરૂઆત રશિયામાં 14મી સદી દરમિયાન થઇ હતી, પણ તેનું ચોક્કસ મૂળ પ્રમાણભૂત રીતે શોધી નથી શકાયુ. તેવું માનવામાં આવે છે કે તે મૂળ રીતે અનાજ-ઉગાડતા પ્રદેશોમાં જે હવે પોલેન્ડ, પશ્ચિમ રશિયા, બેલારુસ, લીથુઆનીયા, યુકરેનીયાથી ઘેરાયેલા પ્રદેશોમાં બની હશે. તે સ્કેન્ડીનાવીયાની પણ લાંબી પરંપરા હતી. કેટલીય સદીઓથી પીણાઓમાં થોડોક માદક દારૂનો સમાવેશ કરવામાં આવતો હતો. મહત્ત્મ જથ્થો આશરે લગભગ 14% જેટલો હશે વળી આ જથ્થા સુધી પ્રાકૃતિક આથાના ઉપાયથી પહોંચી શકાયુ છે. અર્ક કાઢવા માટે દારૂ કાઢવાના ઉપકરણને છૂટ આપવી- "વાઇનને બાળવી"- વગેરેની શોધ 8મી સદીમાં થઇ હતી..

રશિયા

વોડકા પ્રદેશો ઉત્તર, કેન્દ્રીય અને પશ્ચિમ યુરોપના દેશો વોડાના ઐતિહાસિક ઘર જેવા છે, અને વિશ્વમાં જ્યાં સૌથી વધુ વોડકાની ખપત થાય છે.

"વોડકા" નામ રશિયન વોડા("વોટર")નું લઘુ રૂપ છે. તેને મૂળભૂત રીતેમાં વોડકા તરીકે સંબોધવામાં નહોતું આવતું- પણ,બ્રેડ વાઈન (хлебное вино; ખલેબનોય વીનો ) શબ્દનો ઉપયોગ કરતો હતો. માદક દારૂમાં દારૂ કાઢવાનીપ્રક્રિયા જે પાછળથી સામાન્યરીતે રશિયન વિશ્વ દ્વારા વોડકા બનાવવાની રીત થઇ ગઇ જે પાછલી XIV સદીમાં રશિયામાં આવી હતી. 1386માં જેનોઇસ રાજદૂતો પ્રથમ વખત મોસ્કોમાં એક્વા વીટે ("જીવંત પાણી")લાવ્યા અને તેને ગ્રાન્ડ ડ્યુક ડીમીટ્રી ડોન્સકોય સામે પ્રસ્તુત કર્યું, કે જેણે 1380માં કુલીકોવોના યુદ્ધમાં તાતાર-મોન્ગોલ્સ અને તેના ભાડૂતી જેનોઇસ સિપાહીઓને હરાવ્યા હતા. જેનોઇસ પ્રોવેન્ચેના રસાયણવિજ્ઞાનીઓની મદદથી આ મદિરા મેળવી હોવાનું મનાય છે, જે નવા અરબ-પ્રકારના અર્ક કાઢવાના સાધનો અને તેઓના મધ્યયુગીન રસાયણ વિજ્ઞાનની પદ્ધતિઓ જે દ્રાક્ષના રસને દારૂમાં ફેરવી દેતા હતા તેનો ઉપયોગ કરતા હતા. અલ-રહ્ઝી એ તેના પુસ્તક કિતાબ અલ-અસરાર (રહસ્યોનો ગ્રંથ)માં દારૂની બનાવટ અને તેના બેભાન કરવાની દવા તરીકેના ઉપયોગનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. મુસ્લિમ તબીબ અલબુકાસીસે પણ દારૂનો ઉપયોગ દવા ઓગળવા માટેના પ્રવાહી તરીકે કરવામાં આવતો હતો તેવું તેના લખાણમાં જણાવ્યું છે. યુરોપમાં આ મુસ્લીમ રસાયણ વિજ્ઞાનીઓનું ઔષધિયુક્ત મદ્યાર્કયુક્ત દ્વાવણ, એક્વા વીટે , આજના તમામ દારૂનું પૂર્વગામી બની ગયું, જેમાં બ્રાન્ડી, કૉન્યૅક, વ્હિસ્કિ, શ્નેપ્સ અને રશિયન વોડકાનો પણ સમાવેશ થાય છે. દ્રાક્ષના રસનો અર્ક કાઢવાથી નિપજતા પાણીનો ઉદ્દેશ હોય છે તેની તીવ્રતા વધારવી અને વાઇનના એક ગાળેલા મદ્યાર્કવાળા દારૂ બનવું (લેટીનમાં સ્પીરીટુસ વીની ), કેટલીય યુરોપીયન ભાષાઓમાં તે જ્યાંથી આવે છે તે નામના વિષયમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે(જેમ કે ઇંગ્લિશ અર્ક, કે રશિયન અર્ક ).

દંતકથામાં જણાવ્યા પ્રમાણે, લગભગ 1403ની આસપાસ ઇસીડોર નામના ચુડોવ મઠના એક સાધુએ મોસ્કો કરેમલીનની અંદર પ્રથમ રશિયન વોડકાને બનાવી હતી. ખાસ જાણકારી અને દારૂ ગાળવાના સાધનો ધરાવતા હોવાથી તે નવી અને ઉચ્ચ ગુણવત્તાયુક્ત મદિરાના લેખક બની ગયા. શરૂઆતમાં તે "બ્રેડ વાઈન" તરીકે જાણીતી બની, તેમજ ઘણા લાંબા સમય સુધી એક માત્ર ગ્રાન્ડ ડુચી મોસ્કોમાં જ બનતી હતી અને રુશ'ના બીજા કોઈ પ્રાંતમાં નહોતી બનતી (આ સ્થિતિ ઔધોગિક ઉત્પાદન હાથ ધરાયું ત્યાં સુધી ચાલુ રહી હતી). આ કારણે આ પીણું ઘણા લાંબા ગાળા સુધી મોસ્કો સાથે જોડાયેલી રહી હતી.

18મી સદીના મધ્ય સુધી, તે પ્રમાણમાં ઓછા દારૂના જથ્થાવાળું પીણું હતું, 40% માત્રાથી વધુ નહી. તે મોટેભાગે પીઠામાંજ વેચાતી અને ખાસી મોંઘી હતી. એ વખતે વોડકા શબ્દ પ્રચલનમાં આવી ગયો હતો,પણ તેને ઔષધિના મદ્યાર્કયુક્ત દ્રાવણ(કડવા દારૂની સમાન) તરીકે વર્ણવાતો, તેમાં લગભગ 75% દારૂની માત્રા રહેતી અને ઔષધિય રીતે તેનો ઉપયોગ થતો હતો.

રશિયન દસ્તાવેજોમાં અધિકારીક રીતે પ્રથમ વખત વોડકા શબ્દ 8 જુન, 1751, ના રોજ હુકમનામાં એમ્પ્રિસ એલીઝાબેથમાં થયો હતો, જે વોડકાના પીઠાઓની માલિકીની દેખરેખ રાખતું હતું. વોડકા ઉપરનો કર ટસારીસ્ટ રશિયા સરકાર માટે મહત્વની કડી બની ગઇ હતી, તે સમયે 40% સુધીની રાજ્યની મહેસૂલ તેનાથી પ્રાપ્ત થતી હતી. 1860 સુધીમાં, રાજ્યમાં-બનેલા વોડકાની ખપતને સરકારી નીતિ હેઠળ પ્રોત્સાહન આપવામાં આવતું હોવાથી, તે અનેક રશિયનોનું મનપસંદ પીણું બની ગયું. 1863માં, કિંમતમાં ભડકો અને ઓછી આવક ધરાવતા નાગરિકો પણ વોડકા પ્રાપ્ત થવાના કારણે વોડકા ઉત્પાદનમાં સરકારનો ઇજારો તૂટી. 1911માં, વોડકાનો સમાવીને 89%નો તમામ દારૂ રશિયામાં પીવાતો હતો. 20મી સદીમાં આ પ્રમાણમાં ચડઉતર થતી રહી, પણ બધા સમયગાળા દરમિયાન વોડકા સેવનનું પ્રમાણ ઊંચું જ રહ્યું. સૌથી નજીકના અંદાજે તેને 70% સુધી પહોચાડ્યું છે(2001). આજે, કેટલીક જાણીતી રશિયન વોડકાના ઉત્પાદકો કે બ્રાન્ડસ (બીજાની સંખ્યામાં) સટોલીચનય અને રશિયન માનક છે.

પોલેન્ડ

પોલેન્ડમાં મધ્યયુગના પહેલાના સમયથી વોડકા(Polish: wódka)નું ઉત્પાદન થાય છે. પહેલાના દિવસોમાં, આ દારૂનો નો ઉપયોગ મોટેભાગે દવા તરીકે થતો હતો. સ્ટેફન ફેલિમિર્ઝેર્ 1534માં ઔષધો અંગેના કાર્યમાં વોડકાને "પ્રજનન શક્તિમાં વધારો કરનાર અને કામોદ્દિપક" તરીકે વર્ણવ્યો છે. તે 1400ના ગાળામાં પોલેન્ડમાં લોકપ્રિય મદિરા તરીકે સ્થાન મેળવ્યુ. જેર્ઝી પોટાન્સ્કીના પુસ્તક, વોડકા લુબ ગોર્ઝાલા (1614)માં, વોડકાના ઉત્પાદન અંગેની મહત્વપૂર્ણ માહિતી આલેખવામાં આવી છે. જેકબ કાઝીમિર્ઝ હોઅર, તેના પુસ્તક સ્કલેડ અલ્બો સ્કાર્બિક ઝ્નાકોમીટયાચ સેક્રેટોવ ઇકોનોમિ ઝિએમિન્સ્કીજ (જમીનદારોના અર્થતંત્ર અંગેનો ઉત્તમ ગુપ્ત ખજાનો , 1693)માં રાઇમાંથી વોડકા બનાવવાની વિગતવાર માહિતીઓ આપવામાં આવી છે.

કેટલીક પૉલીશ વોડકાના મિશ્રણો સદીઓ જૂના છે. તેમાં સૌથી નોંધનીય છે ઝુબરોવકા , જે લગભગ 16મી સદીની છે, ગોલ્ડવાસર , પ્રારંભિક 17મીની અને સ્ટાર્કા વોડકા, 16મી સદીની વોડકા છે. 17મી સદીના મધ્યકાળમાં સ્લાસ્ટ્રા (ખાનદાની) તેના વિસ્તારોમાં ઉત્પાદન અને વેચાણનો ઇજારો ધરાવતી હતી. આ લાભ પૈસાદારોના નફાનું કારણ હતું. અમીરોનું સૌથી પ્રસિદ્ધ દારૂ ગાળવાની ભઠ્ઠીની સ્થાપના એક રાજકુંવર લુબોમીર્સકા દ્વારા કરાઇ હતી અને ત્યારબાદ તેના પૌત્ર, કાઉન્ટ આલ્ફ્રેડ વોજકીચી પોટોચકીએ સંભાળ્યું. વોડકા ઉદ્યોગ સંગ્રહાલય, કાઉન્ટ આલ્ફ્રેડ પોટોકીની દારૂની ગાળવાની ભઠ્ઠીના વડામથક ખાતે જે હાલમાં ઘર છે, જ્યાં મૂળ દસ્તાવેજો પ્રમાણિત કરનાર અધિકારીના કહેવા મુજબ 1794માં અહીં દારૂની ભઠ્ઠી હતી. આજે તે "પૉલમોસ લાનકટ"ના નામે ચાલે છે.

સોળમી સદીના અંતભાગે પોલેન્ડમાં મોટાપાયે વોડકા ઉત્પાદન શરૂ થયું અને એની શરૂઆત ક્રાકોવથી થઇ હતી, 1550 પૂર્વે અહીથી જ દારૂની સીલેસિયામાં નિકાસ થતી હતી. સીલેસિયન શહેરો પણ વોડકા પોઝનાનમાંથી ખરીદતા હતા, એ શહેર જ્યાં 1580ના સમયગાળામાં 498જેટલી દારૂની ભઠ્ઠીઓ ચાલતી હતી. જોકે, થોડાક વખતમાં ગ્ડાનસ્ક આ બન્ને શહેરોથી આગળ નીકળી ગયું. 17મી અને 18મી સદીમાં પૉલિશ વોડકાએ નેધરલેન્ડ, ડેન્માર્ક, ઈંગ્લેન્ડ, રશિયા, જર્મની, ઓસ્ટ્રિયા, હંગેરી, રોમાનિયા, યુક્રેન, બલ્ગેરિયા અને કાળા સમુદ્ર તટના પ્રદેશોમાં નામના મેળવી હતી.

અગાઉની વોડકા ઉત્પાદનની પદ્ધતિઓ પ્રાચીન હતી. મોટાભાગે પીણું હલકા-પ્રમાણનું, અને દારૂ ગાળવાની પ્રક્રિયાને કેટલીય વાર કરવી પડતી હતી (ત્રણ-તબક્કામાં દારૂ ગાળવાની પ્રક્રિયા સામાન્ય હતી). પ્રથમ ગાળણ પ્રક્રિયાને બ્રેન્ટોવ્કા કહેવાતી, બીજીને સઝુમવ્કા , અને ત્રીજી- ઓકોવિટા (એકવા વીટા માંથી) જેમાં લગભગ 70-80% આલ્કોહોલનો જથ્થો રહેતો હતો. ત્યારબાદ પીણાંમાં પાણી નાખી નીચું પાડવામાં આવે છે, જેમાંથી સાદી વોડકા (30-૩૫%) ઉપજે છે, અથવા કડક બનાવવા માટે દારૂ ગાળવાના સાધનમાં પાણી નાખી બનાવવામાં આવે છે. વોડકાની ચોક્કસ ઉત્પાદન પદ્ધતિઓને 1768માં જેન પવેલ બીરેતોવ્સકી અને 1774માં જેન ચરજોસ્ટોમ સીમોન આલેખી હતી. 19મી સદીની શરૂઆતમાં બટાટાની વોડકાનું આગમન થયું, જેને લઈને શરાબ બજારમાં તત્કાલ ક્રાંતિ આવી.

18મી સદીના અંત સાથે પોલેન્ડમાં વોડકા ઉદ્યોગની શરૂઆત થઇ(તે વખતે પોલેન્ડનો પૂર્વીય ભાગ રશિયન સામ્રાજ્યનો હિસ્સો હતો). ઉમરાઓ અને પાદરીઓ દ્વારા બનાવવામાં આવતી વોડકા આમ જનતાની વસ્તુ બની. જે.એ. બજેવ્કીએ 1872માં લવોવમાં ઉદ્યોગ રૂપે પ્રથમ દારૂની ભઠ્ઠી નાખી. તેનું તત્કાલ અનુસરણ જેકબ હેબર્ફેલ્ડે કર્યું, તેણે 1804માં ઓસ્વીસીમમાં કારખાનું નાખ્યું, અને પછી હાર્ટવીંગ કાન્ટોરોવીઝે, 1823માં પોઝ્નાનમાં વય્બોરોવાનું ઉત્પાદન હાથ ધાર્યું. 19મી સદીના બીજા ભાગમાં નવી તકનીકોને લાગુ પાડવામાં આવી, જેના કારણે શુદ્ધ વોડકાનું ઉત્પાદન શક્ય બન્યું, શુદ્ધ વોડકાએ આ ઉદ્યોગની સફળતામાં ઘણું યોગદાન આપ્યું. શરાબ શુદ્ધિકરણની પ્રથમ ભઠ્ઠી 1871માં બની હતી. 1925માં શુદ્ધ વોડકાના ઉત્પાદન ઉપર પોલેન્ડ સરકારે ઈજારો મેળવ્યો હતો.

બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી વોડકાની તમામ ભઠ્ઠીઓ પોલેન્ડની સામ્યવાદી સરકારે હસ્તગત કરી લીધી. 1980ના અરસામાં વોડકાનું વેચાણની વિતરણ વ્યવસ્થા ગોઠવવામાં આવી. એકતા ચળવળની જીત પછીથી તમામ દારૂની ભઠ્ઠીઓનું ખાનગીકરણ કરી નાખવામાં આવ્યું, જેના પગલે અનેક બ્રાન્ડોનો રાફડો ફાટ્યો.

યુક્રેન

વોડકાને યુક્રેનિયનની પરિભાષામાં હોરિલ્કાUkrainian: горілка કહેવામાં આવે છે, આ શબ્દ યુક્રેનિયન "горіти" જેના અર્થ થાય-"બળવું" શબ્દ ઉપરથી આવ્યો છે. હોરીલ્કાનો યુક્રેનિયન ભાષામાં ચાંદની, વ્હિસ્કી અન્ય કડક અર્ક જેવો અર્થ પણ થાય છે. પૂર્વીય સ્લેવિક લોકોના મતે, માનસિક તનાવમાં વોડકાનો ઉપયોગ થાય છે, ઉદાહરણ તરીકે, નિકોલાઈ ગોગોલની ઐતિહાસિક નવલકથા "તેરસ બુલ્બા "માં લખ્યું છે: "અને અમારા માટે વિપુલ માત્રામાં હોરિલ્કા લાવો, જો કે તે દ્રાક્ષ જેવી ના હોવી જોઈએ, કે બીજી એવી કોઈ વસ્તુઓ જેવો ના હોવો જોઈએ, અમારા માટે ઉત્તમ કક્ષાનો હોરિલ્કા લાવો, અમને એવું એ દાનવીય પીણું આપો કે જેને પીને અમે છાકટા, રમતિયાળ અને જંગલી બની જઈએ!".

પેર્ટસીવ્કા કે હોરિલ્કા ઝ પેર્ટસેમ (પેપર વોડકા) મરચાના અર્કની મેળવણી બનતો વોડકા છે, જે હોરિલ્કાને સ્વાદમાં કડવો બનાવે છે. હોરીલ્કાને મધ, ફુદીનો કે દૂધ જેવી વસ્તુઓ સાથે મેળવીને પણ બનાવાય છે. કેટલાક એવો પણ દાવો કરે છે કે હોરિલ્કા રસિયન વોડકા કરતા વધુ કડક અને તીખો હોય છે.

આજે

નીજહનય નોવગુરોડ પાસે યુચન હાઇપરમાર્કેટ ખાતે વોડકાનો વિશાળ ભાગ

વોડકાની ગણના આજે વિશ્વના સૌથી લોકપ્રિય દારૂમાં થાય છે. 1950 પેહલા તે યુરોપની બહાર ભાગ્યે જ પીવાતો હતો. 1975 સુધી, વોડકા સંયુક્ત રાજ્યોમાં વેચાતી હતી ત્યારબાદ સ્થાનિક અને લોકપ્રિય એવા મકાઈ અને રાઈમાંથી બનતા દારૂએ તેનું સ્થાન પચાવી પાડ્યું. 20મી સદીના બીજા ભાગમાં, વોડકા કે જે "તમને હંફાવ્યા વિના રહેવા દે" તેવા માદક પેય તરીકેની તેની લોકપ્રિયતાને પ્રતિષ્ઠા વધી, એક જાહેરાતમાં મૂક્યા પ્રમાણે- ગંધહીન દારૂ જે તમારા શ્વાસથી દૂર રહે, અને તેનો પ્રાકૃતિક સ્વાદ તમને વિશાળ વિવિધતાના પીણાઓમાં મિશ્ર થવાની પરવાનગી આપે, મોટાભાગે અન્ય દારૂની બદલીમાં લેવાય છે (ખાસ કરીને જીનમાં પરંપરાગત દારૂ જેમ કે માર્ટીની)

પેગ્વિન બુક ઓફ સ્પિરિટસ એન્ડ લિકરસ પ્રમાણે, "તે ઓછા સત્તરની ફ્યુસેલ તેલ અને સજાતીય - અશુદ્ધ સ્વાદનો દારૂ છે પણ જે વધુમાં લેવાથી પાછળથી-અસર પ્રદાન કરે છે- જે તેને 'સુરક્ષિત' દારૂ તરીકે દોરી જાય છે, જો કે તેની નશાની શક્તિના સંદર્ભમાં નહી, જે તેની શક્તિ પર આધારીત કે નોંધપાત્ર છે."

રસિયન પાકશાસ્ત્ર લેખક વિલિયમ પોખલેબ્કીને 1970ના દશકમાં રશિયાના વોડકા ઉત્પાદનના ઇતિહાસને સંકલિત કર્યો હતો, તેને વાણીજ્ય વિવાદમાં સોવિયેત કેસના ભાગ રૂપે કરેલું આ સંકલનકાર્ય પછીથી અ હિસ્ટરી ઓફ વોડકા ના નામે પ્રગટ થયું હતું. પોખલેબ્કીના દાવા મુજબ વોડકાના સેવન અને ઇતિહાસ અંગે ઘણું સાહિત્ય પ્રગટ થયું છે, પણ વોડકાના ઉત્પાદન અંગે કશુજ લખાયું નથી. પોખલેબ્કીના દાવા મુજબ "વોડકા" શબ્દ રશિયામાં 18મી સદીના મધ્ય ભાગમાં બોલવામાં ઘણો પ્રચલિત હતો, પણ આ શબ્દ છેક 1860ના અરસા સુધી છપાઇને પ્રગટ થયો ન હતો..

2009માં રશિયન વૈજ્ઞાનિકોએ રહસ્યને જાહેર કર્યું કે વોડકા ઉપર વિવિધ પરીક્ષણોના અંતે તેમણે દારૂને પાવડર અને ગોળીના સ્વરૂપમાં બનાવવાની પદ્ધતિઓ શોધી કાઢી છે. આ પૂર્વે ગ્રેટ બ્રિટને ચળકતી વોડકા રજૂ કરવામાં આવી હતી.

નિર્માણ

વોડકાનું બોટલ મશીન, શટસ્કયા વોડકાસટસ્ક, રશિયા

વોડકા કોઇપણ કાંજી/ખાંડ-સભર વનસ્પતિ દ્વવ્યમાંથી દારૂ ગાળીને બનાવાય છે; આજે મોટાભાગની વોડકા જુવાર, મકાઈ, રાઈ કે ઘઉં જેવા ધાન્યમાંથી બનાવવામાં આવે છે. ધાન્યમાંથી બનતા વોડ્કામાં રાઈ અને ઘઉંના વો઼ડકાને ઉત્તમ ગણવામાં આવે છે કેટલીક વોડકા બટાકા, ગોળ, સોયાબીન, દ્રાક્ષ, બીટમાંથી બનાવવામાં આવે છે. ક્યારેક તેલ શુદ્ધિકરણ અને લાકડાના ગરની આદ્પેદાશમાંથી પણ બનાવવામાં આવે છે. પોલેન્ડ જેવા મધ્ય યુરોપિયન દેશોમાં વોડકા ખાંડ અને યીસ્ટના આથવણની પ્રક્રિયાથી બનાવવામાં આવે છે. યુરોપિયન સંઘ વોડકાના ધારાધોરણો નક્કી કરવાની વાતો કરી રહ્યું છે અને વોડકા પ્રભાવિત પ્રદેશોનો આગ્રહ છે કે પરંપરાગત પદ્ધતિને અનુસરીને ધાન્ય, બટાકા અને બીટના ગોળમાંથી બનાવવામાં આવતી મદિરાને જ "વોડકા"નું બિરૂદ મળવું જોઈએ.

અર્ક કાઢવાની અને ગાળવાની પ્રક્રિયા

સંયુક્ત રાજ્યો અને યુરોપમાં વોડકા બનાવવા માટે સમાન પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે કોઇ પણ વધુની પ્રક્રિયા વધાના સ્વાદને ઉમેરવા માટે, પહેલા ગળવાનો વ્યાપક ઉપયોગ થાય છે. ગાળવાની પ્રક્રિયા કેટલીક વાર અર્ક કાઢવા માટે દારૂ કાઢવાના ઉપકરણનો ઉપયોગ થાય છે, સાથે જ ત્યારબાદ, જ્યાં અર્ક કાઢેલી વોડકાને કોલસામાંથી અને અન્ય માધ્યમમાંની દીવાલોમાંથી ગાળવામાં આવે છે. આમ કરવા પાછળનું કારણ છે કે યુ.એસ અને યુરોપના વોડકા કાનૂન મુજબ તેમાં કોઇ પણ પ્રકારની લાક્ષણિક સુંગધ, લક્ષણ, રંગ કે સ્વાદ ન હોવો જોઇએ. જો કે આ પરંપરાગત વોડકા ઉત્પાદન દેશોમાં જ થાય છે, કેટલાય દારૂ ગાળવાના દેશો ખૂબ જ સચોટ દારૂ ગાળવાને પસંદ કરે છે પણ ઓછામાં ઓછા ગાળવાની સાથે, જો ખાસ સ્વાદ અને તેમના માલને લાક્ષણિકતા આપે છે.

"દારૂ કાઢવાના નિયંત્રક" તે એ વ્યક્તિ છે જે વોડકા માટે દારૂ ગાળવા અને તેને પ્રત્યક્ષ નીતારવાના કામની જવાબદારી લે છે. જ્યારે યોગ્ય રીતે, મોટે ભાગે "સામેના-દારૂના ઘૂંટો" અને "દારૂના ફીણ" અને "પૂંછડીઓ"ને દારૂ ગાળવાની પ્રક્રિયામાં અલગ કરી કાઢી નાંખવામાં આવે છે. દારૂ ગાળવાના આ હિસ્સામાં સ્વાદને એકત્રિત કરવામાં આવે છે જેમ કે ઇથલ અસેટાટે અને ઇથલ લકટાટે (દારૂના ફીણ) તથા ફ્યુસલ તેલ (પૂંછડીઓ) જે શુદ્ધ વોડકાના સ્વાદને અલગ પાડે છે. જોકે દારૂ ગાળવાના અનેક આંટાઓ, કે દારૂ નીકાળવાના સાધનના ઉપયોગથી મિશ્રિત કરવાથી, વોડકાના સ્વાદમાં ફરક આવે છે અને તેની શુદ્ધતા દેખાય છે. કેટલાક દારૂ ગાળવાની ભઠ્ઠીઓમાં દારૂ જેવા કે રમ અને બાઇજીયુ, કેટલાક દારૂના ફીણ અને પૂંછડીઓને દારૂમાં ખાસ સ્વાદ અને મોઢાની સંવેદના માટે નથી નીકાળવામાં આવતા.

વોડકાના દારૂને ગાળવાના પુનરાવર્તનમાં ઇથનોલના સત્તરને સૌથી ઊંચું રાખવામાં આવે છે જેથી ધારેલું પરિણામ મેળવી શકાય, જોકે ઘડેલા કાયદા તેની તાકાતની હદને નક્કી નથી કરતા. દારૂ કાઢવાના નિયંત્રકની દારૂને ગાળવાની પ્રક્રિયા અને પદ્ધતિ પર છેલ્લું ગાળવાનું અને અર્ક કાઢવાનો આધાર રહે છે કેટલીક વોડકામાં 95-96% ઇથનોલ હોય છે. મોટા ભાગની વોડકા પાણીથી સાફ કરેલી બોટલમાં ભરવામાં આવે છે. દારૂ ગાળવાના સત્તર, રાઇના આધારે બનતી વોડકાને સંપૂર્ણપણે અલગ કરે છે(ઉદાહરણ માટે)રાઇમાંથી બનતી વ્હિસ્કી; વ્હિસ્કી તેના છેલ્લા માદક જથ્થાને નીચેથી ગાળવાથી મળે છે, વોડકાના ગાળી સંપૂર્ણપણે શુદ્ઘ માદક દારૂ બનાવવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ પાણીમાં છેલ્લે ખાસ સ્વાદ મેળવા માટે નાંખવામાં આવે છે, તે પાણી પર નિરભર કરે છે કે તે દારૂને કેવો સ્વાદ આપે.

લહેજતદાર બનાવવા વપરાતો પદાર્થ

મદ્યપી વિષયવસ્તુને બાજુએ રાખી, તો વોડકાને મૂળ બે સમૂહોમાં વિભાજીત કરી શકાય: ચોખ્ખી વોડકા અને સ્વાદવાળી વોડકા છેલ્લા એકમાંથી, કડવી ઔષધિના માદ્યકયુક્ત દ્વાવણ ને જો કોઇ અલગ પાડે, જેમ કે રશિયન યુબીલેયનાયા (સંવત્સરી વોડકા) અને પેર્ટસોવ્કા (પેપર વોડકા).

મોટાભાગના વોડકા સ્વાદહીન હોય છે, અને ઘણી સ્વાદિષ્ઠ વોડકા પરંપરાગત રીતે, વોડકા-પીનારા વિસ્તારોમાં બનાવવામાં આવે છે, મોટે ભાગે ઘરેલું રીતે વોડકાના સ્વાદને વધારવા કે તબીબી હેતુ માટે થયીને બનાવાતી હોય છે. લિજ્જત માટે લાલ મરચાં, આદુ, ફળો, વેનીલા, ચોકલેટ (ગળપણ વિનાની), અને તજનો ઉપયોગ થાય છે. રશિયા અને યુક્રેનમાં, મધ અને પેપર વોડકા (પેર્ટસોવ્કા , રશિયામાં, જે પેર્ટસેમ , યુક્રેનિયનમાં) પણ ઘણી લોકપ્રિય છે. યુક્રેનીયનો વ્યવસાયિક વોડકાનું ઉત્પાદન કરે છે જેમાં સેન્ટ જોન્સ વોર્ટવોડકાનો પણ સમાવેશ થાય છે. પોલેસ અને બેલારુસિયનો સ્થાનિક જંગલી ઘાસના પત્તા ઉમેરીને ઝુબ્રોવકા (પોલિશ) અને ઝુબ્રોવ્કા (બેલારુસિયન) વોડકા બનાવે છે. પોલેન્ડમાં પ્રસિદ્ધ મધ નાંખેલો વોડકા જેને ક્રુપનીક તરીકે ઓળખાય છે. સંયુક્ત રાજ્યોમાં બેકન વોડકા રજૂ કરવામાં આવી છે.

નોર્ડીક દેશોમાં પણ લિજ્જતની પરંપરા પ્રચલિત છે, જ્યાં વોડકાને ઔષધિઓ, ફાળો અને મસાલાઓ સાથે મેળવીને સ્વાદિષ્ટ યોગ્ય કડક પેય મધ્ય ઉનાળાના તેહવારોના મોસમ માટે બનાવવામાં આવે છે. સ્વીડનમાં, સામાન્યપણે ઔષધિ-સ્વાદની 40-વિચિત્ર પ્રકારની વોડકા બનાવાય છે (કરયડ્ડાટ બ્રાન્નવીન ). પોલેન્ડમાં નાલેવ્કા નામની અલગ શ્રેણી છે જેમાં ફાળો, મૂળિયા, કે વધુ ઔષધિઓ ભેગી કરી વોડકા-યુક્ત દારૂ બને છે, જે મોટા ભાગે ઘરે કે નાની વ્યવસાયિક શરાબ ભઠ્ઠીઓમાં બનાવવામાં આવે છે તેમાં માદકતાનું પ્રમાણ 15 થી 75% ની વચ્ચે હોય છે.

પોલિશ ભઠ્ઠીઓ ખૂબ જ શુદ્ધ વોડકા(95 %, 190 પ્રમાણ)ના શુદ્ધ અર્ક બનાવે છે (પોલિશ ભાષામાં: સ્પીરીટસ રેક્તીફીકોવની). વિશિષ્ટ પ્રકારની આ વોડકા, દારૂની દુકાને વેચાય છે, દવાની દુકાને નહી. સમાન રીતે, જર્મન બજારમાં જર્મન, હંગેરિયન, પોલિશ અને યુક્રેનિયન વેરાયટીના 90 થી 95% માદકતા ધરાવતા વોડકાને ટેકો આપે છે. બલ્ગેરિયન વોડકા બલ્કન 176 ડીગ્રી અને 88 % માદકતા ધરાવે છે.

અન્ય પ્રક્રિયાઓ

મદક દારૂના નિમ્ન ઠંડા એકમના કારણે વોડકાને બરફ કે ફ્રીઝરમાં પાણી જામવવાની વગર પણ રાખી શકાય છે. તેવા દેશો જ્યાં સામાન્યપણે દારૂનું પ્રમાણ ઓછું હોય (ઉદાહરણ માટે યુએસએ, માદકતાની માત્રાને આધારે દારૂ પર કર લેવા તો હોવાના કારણે), વ્યક્તિગતરીતે કેટલીકવાર દારૂનું પ્રમાણ ફ્રીઝરમાં ગાળીને રાખવાથી વધી જાય છે. જો આલ્કોહોલનું પ્રમાણ ઓછું હોય અને ફ્રીઝરમાં પાણીના ફ્રીઝીંગ પોઈન્ટ થી નીચેની યોગ્ય માત્રામાં ઠંડી હોય તો ઘન થયી ગયેલા ચોચલાઓ મોટેભાગે પાણીના હોય છે(અલ્પ માત્રાના દારૂના મિશ્રિત). જો આ "બરફ"ના ચોસલાને નીકાળવામાં આવે, તો બાકી રહેલ વોડકા માદકતામાં સમૃદ્ધ હશે.

વોડકા અને ઇયુ (EU)

સંયુક્ત રાજ્યોમાં દ્રાક્ષ-આધારથી બનેલી વોડકાને મળેલી તાજેતરની સફળતાથી વોડકા ઉત્પાદિત દેશો પોલેન્ડ, ફિનલેન્ડ, લીથુનીયા અને સ્વીડન તરત જ પ્રત્યાઘાત આપીને ઇયુ (EU) કાયદા ઘડવા માટે ઝુંબેશ ચલાવી રહ્યાં છે, જેમાં માત્ર ધાન્ય કે બટાકામાંથી બનતા દારૂને જ વોડકા ગણવાની અને સફરજન, દ્રાક્ષ વગેરેમાંથી બનતા ઈથાઈલ માદક દારૂને વોડકા નહિ ગણવાની હિમાયત કરવામાં આવી રહી છે. આ દરખાસ્તની ભૂંસમાંથી વાઈન બનાવતા દક્ષીણ યુરોપીયન દેશોની ભારે આલોચના કરવામાં આવી રહી છે, ઊંચી ગુણવત્તાના ભૂંસવાળી વિવિધ પોમાસ બ્રાન્ડી બનાવાય છે, અને હલકી ગુણવત્તાના ભૂંસમાંથી દારૂ બનાવવામાં આવે છે. પછી કોઈ વોડકા ધાન્ય કે બટાકામાંથી બનાવવામાં નહી આવે અને જો તેવું થશે તો માલમાં વપરાતા પદાર્થને દર્શાવવો પડશે. આ કાયદાને યુરોપિયન સંસદે 19 જૂન 2007નાં રોજ સ્વીકાર્યો છે.

આરોગ્ય

કારણકે વોડકા સસ્તા ભાવે મળતી હોવાથી મોટાભાગે તેનો દુરુપયોગ થાય છે. વધુ પડતું લેવાથી તે જીવલેણ પણ સાબિત થઇ શકે છે જેનાથી શ્વાસોશ્વાસનું બંધ થવું કે અસાવધાનીથી સૂંઘવાથી ઉલટી કે પીધેલા માણસને બેશુદ્ધિ આવી શકે છે. વધુમાં, દારૂની અસરથી અનેક જખમ ઇજોઓ જેવી કે પડી જવું કે સાધન સાથે અકસ્માત પણ થઇ શકે છે. [[]]0.1 થી વધુ પ્રમાણમાં દારૂ પીવાથી લોહી દારૂ તૃપ્તિ થાય છે જે નિર્જલીકરણ,પચવામાં બળતરા, અને અન્ય લક્ષણો જે તેની સાથે સંકાળેયા હોવાના કારણે થાય છે જેમાં દારૂનો નશો અને હેન્ગઓવર, અને માંદગીની અસરો જેમાં યકૃતનું રોગથી બંધ થવું, અને કેટલાય જીઆઇ કેન્સરોનો સમાવિષ્ટ છે (ખાસ કરીને મૌખિક પોલાણ). વધુમાં ઇથાનોલ, મેથાનોલ, ફૂઝલ તેલ અને તેજાબ હેન્ગઓવર લાવવામાં મદદરૂપ થાય છે.

કેટલાક દેશોમાં કાળી-બજાર વોડકા કે "બાથટ્યૂબ" વોડકાનો મોટાપાયે વેચાય છે કારણ કે તે સરળતાથી બનાવી શકાય છે અને આથી કરવેરામાંથી પણ મુક્તિ મળે છે. આવી કાળા-બજારના નિર્માતાઓ ખતરનાક ઔદ્યોગિક ઇથાનોલ જેવા ઝેર નાંખતા હોય છે જેનાથી અંધાપોકે મૃત્યુ પણ થઇ શકે છે. માર્ચ 2007માં, બીબીસી સમાચારે યુકેની બનાવેલી દસ્તાવેજમાં રશિયામાં કેટલાક કમળાનું કારણ "બાથટયૂબ" વોડકોને દર્શાવ્યું હતુ. તેવી શંકા કરવામાં આવતી હતી કે આનું કારણ એક ઔદ્યોગિક જંતુનાશક દવા (એક્સ્ટ્રાસ્પેટ) છે-95% ઇથાનોલ સાથે ઉચ્ચ રાસાયણિક ઝેર પણ ઉમેર્યું હતું- ગેરકાયદેસર વેપારીઓએ દ્વારા આ વોડકામાં તેના ઊંચી મદકતા અને ઓછી કિંમતમાં બને તે માટે આમ કરવામાં આવ્યું હતું, મૃત્યુ દરમાં અંદાજે 120 લોકોની મોત થઇ અને ૧,000 લોકોને ઝેરની અસર થઇ. મૃત્યુદર વધવાની આશા છે કારણ કે કીર્રહોસીસની ખરાબ પ્રકૃતિ જેનાથી કમળાનું કારણ છે.

સંદર્ભો

• બેગ્ગ, દેસ્મોન્દ. ધ વોડકા કમ્પેનીયન: અ કૉનસરસ ગાઇડ . રનીંગ: 1998. આઇએસબીએન 0-7624-0252-0.
• પોખ્લેબ્કીન, વિલયમ અને કલાર્કે, રેન્ફ્રી (ભાષાંતરક). વોડકોનો ઇતિહાસ . વેરસો, 2000. આઇએસબીએન 0-86091-359-7.
• દેલોસ, ગીલ્બેર્ત. વોડકા ઓફ ધ વર્લ્ડ . વોલફલ્લેટ: 1998. આઇએસબીએન 0-7858-1018-8.
• લીંગવુડ,વીલીયમ અને ઇઆન વીસ્કીવસ્કી વોડકા: ડીસકવરીંગ, ઇક્સપ્લોરીંગ, ઇન્જોઇંગ . રાયલેન્ડ, પેટર્સ, & સ્મોલ: 2003. આઇએસબીએન1-84172-506-4.
• પ્રાઇસ, પામેલા વન્ડયકે. ધ પેંગવીન બુક ઓફ સ્પીરીંટ અને લીકર્સ . (પેંગ્વિન પુસ્કતો, 1982) પ્રકરણ 8 વોડકાને સમર્પિત છે.
• બ્રૂમ, દવે. કમ્પલીટ બુક ઓફ સ્પીરીટ એન્ડ કોકટેઇલ્સ , કારલટોન બુક્સ Ltd: 1998. આઇએસબીએન 1-85868-485-4
• ફેથ, નીકોલ્સ અને ઇવાન વીસનીવક્સીં ક્લાસીક વોડકા , પરીઓન બુક્સ લીમીટેડ.: 1977. આઇએસબીએન 1-85375-234-7
• રોગલા, જાન. ગોર્જાલ્કા ચ્ઝ્ય્લી હિસ્તોરિયા આઈ ઝાસદ્ય વ્ય્પલાનિયા મોચ્ન્ય્ચ ટરુન્કોવ , બોબબ: 2004. આઇએસબીએન 83-89642-70-0