રાજેન્દ્ર શાહ
રાજેન્દ્ર શાહ | |
|---|---|
| જન્મ | ૨૮ જાન્યુઆરી ૧૯૧૩ કપડવંજ, ગુજરાત |
| મૃત્યુ | ૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૦ (ઉંમર 96) મુંબઈ |
| ઉપનામ | રામવૃંદાવાની |
| વ્યવસાય | લેખક |
| રાષ્ટ્રીયતા | ભારતીય |
| માતૃ શિક્ષણ સંસ્થા | મહારાજા સયાજીરાવ વિશ્વવિદ્યાલય |
| સમયગાળો | ૧૯૪૭-૨૦૦૩ |
| નોંધપાત્ર સર્જનો |
|
| નોંધપાત્ર પુરસ્કારો |
|
રાજેન્દ્ર કેશવલાલ શાહ (જાન્યુઆરી ૨૮, ૧૯૧૩ – જાન્યુઆરી ૨, ૨૦૧૦) ગુજરાતી કવિ હતા. તેમણે ૨૦ કરતાં વધુ કાવ્ય અને ગીત સંગ્રહો પ્રકાશિત કર્યા હતા, જેમાંના મુખ્યત્વે પ્રકૃતિ સૌંદર્ય અને સ્થાનિક લોકોના રોજિંદા જીવન તેમજ માછીમાર સમુદાય પર હતા. તેમની કવિતાઓમાં તેમણે સંસ્કૃત પરિમાણોનો ઉપયોગ કર્યો હતો જે રવિન્દ્રનાથ ટાગોર વડે પ્રભાવિત હતો. ગુજરાતી સાહિત્યમાં તેમણે ગાંધીયુગ પછીના કવિઓમાં અગ્રણી ગણવામાં આવે છે.[૧]
તેમના વિવિધ વ્યવસાયોમાંથી એકમાં તેઓ મુંબઈમાં પ્રકાશક હતા, જ્યાં તેમણે કવિતાનું સામયિક કવિલોક ૧૯૫૭માં શરૂ કર્યું હતું.[૨] આ પ્રકાશન કેન્દ્ર દર રવિવારે ગુજરાતી કવિઓ માટે મહત્વનું કેન્દ્ર બની ગયું હતું. રાજેન્દ્ર શાહે કવિતાઓ સિવાય ટાગોરના કાવ્ય સંગ્રહ બાલાકા, જયદેવના ગીત ગોવિંદ, કોલ્ડ્રિજના ધ રાઇમ ઓફ ધ એન્સિયન્ટ મરિનર અને દાન્તેના ડિવાઇન કોમેડીનો અનુવાદ કર્યો હતો.[૩]
તેમણે ૨૦૦૧નો જ્ઞાનપીઠ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત થયો હતો. પુરસ્કાર સમિતિએ નોંધ્યું છે, "તેમની લાગણીની તીવ્રતા અને સંશોધન અને અભિવ્યક્તિ તેમણે મહાન કવિ તરીકે અલગ પાડે છે. તેમના કાવ્યોમાં રહેલો ભેદી મર્મ મહાન મધ્યયુગીન કવિઓ નરસિંહ મહેતા, કબીર અને અખા જેવો છે."[૪]
જીવન
[ફેરફાર કરો]રાજેન્દ્ર શાહનો જન્મ ગુજરાતના કપડવંજ નગરમાં થયો હતો. ૧૯૩૦માં તેમણે અભ્યાસ અધૂરો મૂક્યો અને અસહકારની ચળવળમાં જોડાયા અને જેલવાસ વેઠ્યો. ૧૯૩૧માં તેમના લગ્ન મંજુલા અગ્રવાલ સાથે થયા હતા.[૫]
૧૯૩૪માં મહારાજા સયાજીરાવ વિશ્વવિદ્યાલય, વડોદરામાંથી ફિલોસોફીની સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી અને ત્યારબાદ અમદાવાદમાં વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસ કરાવવાનું શરૂ કર્યું હતું.[૬]
તેમનું અવસાન ૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૦ના રોજ મુંબઈ ખાતે થયું હતું.[૭]
પુસ્તકો
[ફેરફાર કરો]કાવ્ય સંગ્રહો
[ફેરફાર કરો]- ધ્વનિ (૧૯૫૧)
- આંદોલન (૧૯૫૨)
- શ્રુતિ (૧૯૫૭)
- મોરપીંછ (૧૯૫૯)
- શાંત કોલાહલ (૧૯૬૨)
- ચિત્રણા (૧૯૬૭)
- ક્ષણ જે ચિત્તરંજન (૧૯૬૮)
- વિષાદને સાદ (૧૯૬૮)
- મધ્યમા (૧૯૭૮)
- ઉદ્ ગીતિ (૧૯૭૯)
- ઇક્ષણા (૧૯૭૯)
- પત્રલેખા (૧૯૮૧)
- પ્રસંગ સપ્તક (૧૯૮૨)
- પંચપર્વ (૧૯૮૩)
- દ્વાસુપમા (૧૯૮૩)
- વિભાવન (૧૯૮૩)
- ચંદન ભીની અને અનામિક (૧૯૮૭)
- અરણ્યક (૧૯૯૨)[૮]
પુરસ્કારો
[ફેરફાર કરો]- કુમાર સુવર્ણ ચંદ્રક, ૧૯૪૭.
- રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક, ૧૯૫૬.
- સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર, ૧૯૬૩. શાંત કોલાહલ માટે.[૯]
- ઓરબિંદો સુવર્ણ ચંદ્રક, ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ, ૧૯૮૦.
- નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ, ૧૯૯૯.
- જ્ઞાનપીઠ એવોર્ડ, ૨૦૦૧.[૩]
- નર્મદ સુવર્ણ ચંદ્રક
સંદર્ભ
[ફેરફાર કરો]- ↑ Mehta, Deepak B. (August 2003). "In love with the world". Frontline (magazine). ૨૦ (૧૬).
- ↑ Lal, Mohan, સંપાદક (૧૯૯૨). "Shah, Rajendra Keshavlal". Encyclopaedia of Indian Literature. ખંડ ૫ (૨૦૦૧ આવૃત્તિ). દિલ્હી: Sahitya Akademi. pp. ૩૯૪૪–૪૫.
- 1 2 Shah, Rajendra Keshavlal (૨૫ જુલાઇ ૨૦૦૩). "'I Write What My Inner Voice Says'" (Interview). Darshan Desai દ્વારા ઇન્ટરવ્યુ. મેળવેલ ૯ જાન્યુઆરી ૨૦૧૩.
{{cite interview}}: Check date values in:|access-date=and|date=(મદદ) - ↑ Mehta, Harit (૧૯ જુલાઇ ૨૦૦૩). "At 90, Jnanpith winner Rajendra creative as ever". The Times of India. અમદાવાદ. મૂળ માંથી 2013-02-16 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ ૯ જાન્યુઆરી ૨૦૧૩.
{{cite news}}: Check date values in:|access-date=,|date=, and|archive-date=(મદદ) - ↑ "Meet the Author: Rajendra Shah" (PDF). Sahitya Akademi. મેળવેલ 19 September 2017.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(મદદ)[હંમેશ માટે મૃત કડી] - ↑ Suguna Ramanathan and Rita Kothari (૧૯૯૮). Modern Gujarati Poetry: A Selection. New Delhi: Sahitya Akademi. pp. ૮૫. ISBN 81-260-0294-8.
- ↑ "Gujarati poet Rajendra Shah(97) passes away". DeshGujarat News from Gujarat. ૩ જાન્યુઆરી ૨૦૧૦. મેળવેલ ૯ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૭.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|date=(મદદ) - ↑ "Third Gujarati to win Jnanpith". The Hindu. ૧૮ જુલાઇ ૨૦૦૩. મૂળ માંથી 2012-08-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ ૧૦ જાન્યુઆરી ૨૦૧૩.
{{cite news}}: Check date values in:|access-date=,|date=, and|archive-date=(મદદ) - ↑ Jani, Jyotish (૧૯૯૨). "Shant Kolahal". In Lal, Mohan (સંપાદક). Encyclopaedia of Indian Literature. ખંડ ૫ (૨૦૦૧ આવૃત્તિ). દિલ્હી: Sahitya Akademi. pp. ૩૯૭૨.
બાહ્ય કડીઓ
[ફેરફાર કરો]- રાજેન્દ્ર શાહ ગુજલિટ પર.