ચંદ્રયાન-૧

ચંદ્રયાન-૧

ચંદ્રયાન-૧ (Sanskrit: [ t͡ʃʌnd̪ɾʌːjaːn] ઉચ્ચાર ) ચંદ્રયાન-1 (અનુવાદ. મૂન-ક્રાફ્ટ, ઓડિયો સ્પીકર આઇકોનપ્રોનન્સિયેશન (સહાય·માહિતી))[6] ચંદ્રયાન પ્રોગ્રામ હેઠળનું પ્રથમ ભારતીય ચંદ્ર પરીક્ષણ હતું. તે ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા દ્વારા ઑક્ટોબર 2008માં લૉન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું, અને ઑગસ્ટ 2009 સુધી કાર્યરત હતું. મિશનમાં ચંદ્ર ભ્રમણકક્ષા અને અસરકર્તાનો સમાવેશ થાય છે. ભારતે 22 ઓક્ટોબર 2008ના રોજ પીએસએલવી-એક્સએલ રોકેટનો ઉપયોગ કરીને 00:52 યુટીસી પર શ્રીહરિકોટા, આંધ્રપ્રદેશ ખાતેના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી અવકાશયાન લોન્ચ કર્યું હતું.[7] આ મિશન ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમને એક મોટું પ્રોત્સાહન હતું,[8] કારણ કે ભારતે ચંદ્રનું અન્વેષણ કરવા માટે તેની પોતાની ટેક્નોલોજીનું સંશોધન અને વિકાસ કર્યું હતું.[9] વાહનને 8 નવેમ્બર 2008ના રોજ ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં દાખલ કરવામાં આવ્યું હતું.[10]

14 નવેમ્બર 2008ના રોજ, ચંદ્રની અસર ચકાસણી 14:36 ​​UTC પર ચંદ્રયાન ભ્રમણકક્ષાથી અલગ થઈ અને દક્ષિણ ધ્રુવ પર નિયંત્રિત રીતે ત્રાટકી, જેનાથી ભારત ચંદ્ર પર તેના ધ્વજનું ચિહ્ન મૂકનાર ચોથો દેશ બન્યો.[11] તપાસ 15:01 UTC પર ક્રેટર શેકલટન નજીક અથડાઈ, ઉપ-સપાટીની માટીને બહાર કાઢે છે જેનું ચંદ્ર પાણીના બરફની હાજરી માટે વિશ્લેષણ કરી શકાય છે.[12] અસરના સ્થળને જવાહર પોઈન્ટ નામ આપવામાં આવ્યું હતું.[13]

પ્રોજેક્ટ માટે અંદાજિત ખર્ચ ₹386 કરોડ (US$51 મિલિયન) હતો.[14]

તેનો હેતુ બે વર્ષના સમયગાળામાં ચંદ્રની સપાટીનું સર્વેક્ષણ કરવાનો હતો, સપાટી પરની રાસાયણિક રચના અને ત્રિ-પરિમાણીય ટોપોગ્રાફીનો સંપૂર્ણ નકશો તૈયાર કરવાનો હતો. ધ્રુવીય પ્રદેશો ખાસ રસ ધરાવે છે કારણ કે તેમાં પાણીનો બરફ હોઈ શકે છે.[15] તેની ઘણી સિદ્ધિઓમાં ચંદ્રની જમીનમાં પાણીના અણુઓની વ્યાપક હાજરીની શોધ હતી.[16]

લગભગ એક વર્ષ પછી, ઓર્બિટર સ્ટાર ટ્રેકરની નિષ્ફળતા અને નબળી થર્મલ શિલ્ડિંગ સહિત અનેક તકનીકી સમસ્યાઓથી પીડાવાનું શરૂ કર્યું; ચંદ્રયાન-1 એ 28 ઓગસ્ટ 2009 ના રોજ લગભગ 20:00 UTC પર વાતચીત કરવાનું બંધ કરી દીધું, જેના થોડા સમય પછી ISRO એ સત્તાવાર રીતે જાહેર કર્યું કે મિશન સમાપ્ત થઈ ગયું છે. ચંદ્રયાન-1 એ બે વર્ષની સરખામણીમાં 312 દિવસ સુધી ઓપરેટ કર્યું હતું, પરંતુ મિશને તેના મોટાભાગના વૈજ્ઞાનિક ઉદ્દેશ્યો હાંસલ કર્યા હતા.[5][17][18][19]

2 જુલાઈ 2016 ના રોજ, નાસાએ ચંદ્રયાન-1ને તેની ચંદ્ર ભ્રમણકક્ષામાં સ્થાનાંતરિત કરવા માટે જમીન-આધારિત રડાર સિસ્ટમનો ઉપયોગ કર્યો, તે બંધ થયાના સાત વર્ષ કરતાં વધુ સમય પછી.[20][21] આગામી ત્રણ મહિનામાં પુનરાવર્તિત અવલોકનોએ તેની ભ્રમણકક્ષાના ચોક્કસ નિર્ધારણને મંજૂરી આપી જે દર બે વર્ષે ઊંચાઈમાં 150 અને 270 કિમી (93 અને 168 માઈલ) વચ્ચે બદલાય છે.[22]. જે ૨૨ ઓક્ટોબર ૨૦૦૮ના રોજ સતિશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી છોડાયું હતું. વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીએ આ યોજનાની જાહેરાત સ્વતંત્રતા દિવસના ભાષણ વખતે ૧૫ ઓગસ્ટ ૨૦૦૩ના રોજ કરી હતી. આ યાન વડે ભારતના અવકાશ સંશોધનને ઘણો લાભ મળ્યો હતો. ચંદ્રની ભ્રમણ કક્ષામાં યાનનું વાહન ૮ નવેમ્બર ૨૦૦૮ના રોજ મૂકાયું હતું.

૨૦૧૯નાં વર્ષમાં ચંદ્રયાન શ્રેણીનું ચંદ્રયાન-૨ અવકાશમાં મોકલવાનું આયોજન છે.