ભારત જોડો યાત્રા

Bharat Jodo Yatra
તારીખ	September 7, 2022 – વર્તમાન
સમયગાળો	~150 દિવસ
સ્થાન	ભારત
પ્રકાર	પદયાત્રા
કારણ	આર્થિક સમસ્યાઓ અને સામાજિક અસમંજસ
સંચાલક	ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ
ભાગ લેનારાઓ	રાજનેતા, નાગરિક, નાગરિક સમાજ સંગઠન, રાજનૈતિક કાર્યકર્તા
વેબસાઇટ	www.bharatjodoyatra.in

ભારત જોડો યાત્રા એ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ દ્વારા શરૂ કરાયેલ એક ચાલુ જન આંદોલન છે.^[૧] કોંગ્રેસના નેતા રાહુલ ગાંધી દેશના દક્ષિણ છેડે કન્યાકુમારીથી પગપાળા ચાલીને જમ્મુ અને કાશ્મીર કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ સુધી પાર્ટીના સભ્યો અને સામાન્ય જનતાને એકત્ર કરીને આંદોલનનું આયોજન કરી રહ્યા છે, જે 150 દિવસમાં 3,570 કિલોમીટર અંતર કાપશે.^[૨]

કોંગ્રેસે કહ્યુંછે કે તેઓએ નવી દિલ્હી ખાતે ભારતીય જનતા પાર્ટીની આગેવાની હેઠળની કેન્દ્ર સરકારની કથિત "વિભાજનકારી રાજનીતિ" સામે દેશને એક કરવા માટે આ ચળવળ શરૂ કરી હતી જે 7 સપ્ટેમ્બર, 2022^[૩]ના રોજ ગાંધી અને તમિલનાડુના મુખ્ય પ્રધાન એમ.કે. સ્ટાલિન^[૪] દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી હતી. તેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય "ભય, કટ્ટરતા અને નફરત"ની રાજનીતિ અને વધતિ જતી બેરોજગારી સામે લડવાનો છે. આંદોલન દરમિયાન પક્ષના પ્રમુખની ચૂંટણી યોજાઈ હતી. પાર્ટીએ આંદોલન દરમિયાન 4 વર્ષમાં પહેલીવાર પોતાના દમ પર હિમાચલ પ્રદેશમાં સરકાર પણ બનાવી.

પૃષ્ઠભૂમિ

કોંગ્રેસ પાર્ટીએ 23 ઓગસ્ટ 2022ના રોજ AICC હેડક્વાર્ટર ખાતે ભારત જોડો યાત્રા માટે લોગો, ટેગલાઈન અને વેબસાઈટ લોન્ચ કરી હતી. 7 સપ્ટેમ્બરે કન્યાકુમારીથી કૂચ શરૂ થઈ હતી. તે 3,570-કિલોમીટર લાંબી, 150-દિવસની 'નોન-સ્ટોપ' કૂચ હશે જે દેશભરના 12 રાજ્યો અને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને આવરી લેશે જેમાં ગાંધી દિવસ દરમિયાન લોકોને મળશે અને રાત્રે કામચલાઉ આવાસમાં ઊંઘશે. આ કામચલાઉ રહેઠાણ ટાટા કોર્પોરેશન દ્વારા ખાસ બનાવવામાં આવેલા મોબાઈલ કન્ટેનર હતા.^[૫] રાહુલ ગાંધી પાસે એક વાતાનુકૂલિત કન્ટેનર હતું, જ્યારે બાકીના કન્ટેનરમાં અન્ય યાત્રીઓ માટે રહેવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી, જેમાંથી કેટલાકમાં પંખા પણ નહોતા. તે કન્યાકુમારીથી શરૂ થઈને શ્રીનગરમાં સમાપ્ત થશે અને સંપૂર્ણ પગપાળા ચાલીને કરવામાં આવશે. યાત્રીઓએ આશરે કુલ 2 શિફ્ટમાં દરરોજ 23 કિલોમીટરનું અંતર કાપવાનું છે. કોંગ્રેસની ભારત જોડો યાત્રા અને 1983 માં પૂર્વ પ્રધાનમંત્રી ચંદ્રશેખરની આશરે 4,260 કિલોમીટરની ભારત યાત્રામાં ઘણી સમાનતાઓ છે.^[૬]^[૭]

અખિલ ભારતીય - કામચલાઉ યાત્રા શેડ્યૂલ
રાજ્ય/યુટી	પ્રવેશ તારીખ	દિવસોની સંખ્યા	મુખ્ય સ્થાનો
તમિલનાડુ	7 અને 29 સપ્ટેમ્બર	4	કન્યાકુમારી
કેરળ	10 સપ્ટેમ્બર	18	તિરુવનંતપુરમ, કોચી, નિલામ્બુર
કર્ણાટક	30 સપ્ટેમ્બર	21	મૈસુર, બેલ્લારી, રાયચુર
આંધ્ર પ્રદેશ	18 ઓક્ટોબર	4	ડી. હિરેહાલ, આલુર
તેલંગાણા	23 ઓક્ટોબર	12	વિકરાબાદ, હૈદરાબાદ
મહારાષ્ટ્ર	7 નવેમ્બર	14	નાંદેડ, જલગાંવ જમોડ
મધ્યપ્રદેશ	23 નવેમ્બર	16	મહુ, ઇન્દોર, ઉજ્જૈન
રાજસ્થાન	4 ડિસેમ્બર	18	ઝાલાવાડ, અલવર, કોટા, દૌસા
હરિયાણા	21 ડિસેમ્બર અને 6 જાન્યુઆરી	12	અંબાલા, ફરીદાબાદ
દિલ્હી	24 ડિસેમ્બર	2	બાદરપુર, રાજઘાટ
ઉત્તર પ્રદેશ	3 જાન્યુઆરી	5	ગાઝિયાબાદ, બુલંદશહર
પંજાબ	10 જાન્યુઆરી	11	પઠાણકોટ
હિમાચલ પ્રદેશ	19 જાન્યુઆરી	1	કાંગડા જિલ્લો
જમ્મુ અને કાશ્મીર	20 જાન્યુઆરી	8	લખનપુર, જમ્મુ, શ્રીનગર

પદ્ધતિઓ

સૂત્રોચ્ચાર

ભારત જોડો યાત્રામાં મિલે કદમ, જુડે વતન, મહેંગાઈ સે નાતા તોડો, મિલ કર ભારત જોડો, બેરોજગારી કા જાલ તોડો, ભારત જોડો, નફરત છોડો, ભારત જોડો અને સંવિધાન બચાવો વગેરે જેવા વિવિધ સૂત્રો, કવિતાઓ અને ગીતોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.^[૮]

ચર્ચાઓ

પદયાત્રીઓ વિરામ દરમિયાન દરરોજ સિવિલ સોસાયટીના સભ્યો સાથે વાત કરતા હતા.

જાહેર સભા

15 ઓક્ટોબરના રોજ, રાહુલ ગાંધીએ કર્ણાટકમાંથી મુસાફરી કરતી વખતે તેમની ભારત જોડો યાત્રાના ભાગ રૂપે બલ્લારીમાં એક જાહેર સભામાં સંબોધન કર્યું હતું.^[૯]

સમયરેખા

અઠવાડિયું 1 (7-13 સપ્ટેમ્બર)

રાહુલ ગાંધીએ 7 સપ્ટેમ્બરે તેમના સ્વર્ગસ્થ પિતા રાજીવ ગાંધી, સ્વામી વિવેકાનંદ અને તમિલ કવિ તિરુવલ્લુવરને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કર્યા પછી કન્યાકુમારી ખાતે યાત્રાનો પ્રારંભ કર્યો. કોંગ્રેસ આ યાત્રાને "ભારતનો સૌથી મોટો જન સંપર્ક કાર્યક્રમ" ગણાવે છે જ્યાં લોકોની ચિંતાઓ દિલ્હી સુધી પહોંચશે.^[૧૦]

અઠવાડિયું 2 (14-20 સપ્ટેમ્બર)

યાત્રા 14 સપ્ટેમ્બરે કોલ્લમ પહોંચી, ત્યાં રાહુલ ગાંધીએ શ્રી નારાયણ ગુરુને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી.^[૧૧] તેઓ ત્યાં સ્થાનિક કાજુ કામદારોને મળ્યા અને આગામી સંસદીય સત્રમાં તેમની ફરિયાદો ઉઠાવવાનું વચન આપ્યું. આ સપ્તાહ દરમિયાન આ યાત્રા કોલ્લમ, અલાપ્પુઝા અને કોચી જેવા વિવિધ શહેરોમાં પ્રવેશી હતી.

અઠવાડિયું 3 (21-27 સપ્ટેમ્બર)

રાહુલ ગાંધીએ 22 સપ્ટેમ્બરે કોચીમાં મહાત્મા ગાંધીને પુષ્પાંજલિ અર્પણ કરી હતી.^[૧૨] ભાજપના નેતાઓએ ખોટો આક્ષેપ કર્યો હતો કે 23 સપ્ટેમ્બરે યાત્રામાં વિરામ એ PFI સાથે એકતા દર્શાવવા હતો. હોલીવુડ અભિનેતા જોન કુસેકે રાહુલ ગાંધી સાથે એકતા વ્યક્ત કરી હતી.^[૧૩] કેરળ હાઈકોર્ટ દ્વારા ભારત જોડો યાત્રાના નિયમન માટેની અરજીને ફગાવી દેવામાં આવી હતી.^[૧૪] 29 સપ્ટેમ્બરે તમિલનાડુના ગુડાલુરમાં પ્રવેશતા પહેલા યાત્રા થ્રિસુર અને મલપ્પુરમમાં પ્રવેશી હતી.

અઠવાડિયું 4 (28 સપ્ટેમ્બર-4 ડિસેમ્બર)

28 સપ્ટેમ્બરે તમિલનાડુ અને પછી કર્ણાટકમાં જાય તે પહેલાં કેરળમાં યાત્રાનો છેલ્લો દિવસ છે.^[૧૫] તે બીજા દિવસે તમિલનાડુમાં નીલગિરિસ પહોંચી. 30 સપ્ટેમ્બરના રોજ, તે ભારે ભીડ સાથે કર્ણાટકમાં પ્રવેશી.^[૧૬] પોલીસે PayCM ઝુંબેશ પર કડક કાર્યવાહી શરૂ કરી.^[૧૭] ગાંધી જયંતિ નિમિત્તે રાહુલ ગાંધીએ મહાત્મા ગાંધીને પુષ્પાંજલિ અર્પણ કરી હતી.^[૧૮] તેમણે કર્ણાટકમાં કોવિડ-19 રોગચાળાને નિયંત્રિત કરવા પર ભાજપ પર પણ નિશાન સાધ્યું હતું.^[૧૯] 4 ઓક્ટોબરે મંડ્યા ખાતે યાત્રાએ વિરામ લીધો હતો.

અઠવાડિયું 5 (5-11 ઓક્ટોબર)

સોનિયા ગાંધી બીમાર હોવા છતાં 6 ઓક્ટોબરે યાત્રામાં જોડાયા હતા^[૨૦]. સ્વર્ગસ્થ પત્રકાર ગૌરી લંકેશનો પરિવાર ભારત જોડો યાત્રામાં 30 દિવસ પૂરા થતાં જોડાયો હતો.^[૨૧] તુમાકુરુ જિલ્લામાં સ્થાનિક જનતા તરફથી આ યાત્રાને પ્રભાવશાળી પ્રતિસાદ મળ્યો હતો. તે 11 ઓક્ટોબરે ચિત્રદુર્ગ જિલ્લામાં પહોંચી હતી.

અઠવાડિયું 6 (11-17 ઓક્ટોબર)

રાહુલ ગાંધી ચિત્રદુર્ગ જિલ્લામાં બેરોજગાર યુવાનોને મળ્યા હતા. કોંગ્રેસે કન્નડ ભાષા અને તેના જેવી પ્રાદેશિક ભાષાઓના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો.^[૨૨] આ યાત્રા 14 ઓક્ટોબરના રોજ આંધ્રપ્રદેશના અનંતપુર જિલ્લામાં પ્રવેશી હતી, જેમાં મોટી સંખ્યામાં ભીડ જોવા મળી હતી. તે બીજા દિવસે કર્ણાટકમાં ફરી પ્રવેશ્યું, બેલ્લારી જિલ્લામાં 1000 કિલોમીટર પૂર્ણ કર્યા.

અઠવાડિયું 7 (18-24 ઓક્ટોબર)

આ યાત્રા 18 ઓક્ટોબરે કુર્નૂલ જિલ્લામાં થઈને આંધ્રપ્રદેશમાં ફરી, 21 ઓક્ટોબરે ફરી કર્ણાટકમાં પ્રવેશી. આ યાત્રા 23 ઓક્ટોબરે તેલંગાણામાં પ્રવેશી હતી, ત્યારબાદ 3 દિવસનો દિવાળી વિરામ હતો.

અઠવાડિયું 8 (25-31 ઓક્ટોબર)

દિવાળીના વિરામ બાદ 27 ઓક્ટોબરે તેલંગણામાં ભારે ભીડ સાથે યાત્રા ફરી શરૂ થઈ હતી. તે મહબૂબનગર, નારાયણપેટ, સંગારેડ્ડી, અને રંગારેડ્ડી જેવા ઘણા મોટા જિલ્લાઓમાંથી પસાર થાઇ. 29 ઓક્ટોબર 2022 ના રોજ, કોંગ્રેસના નેતા રાહુલ ગાંધી સાથે ટોલીવુડ અભિનેત્રી પૂનમ કૌર મહબૂબનગર જિલ્લાના જાડચેરલા નગર તરફ ચાલવા દરમિયાન જોડાયા હતા.^[૨૩]^[૨૪]

અઠવાડિયું 9 (1-7 નવેમ્બર)

1 નવેમ્બર 2022ના રોજ, દિવંગત દલિત વિદ્વાન રોહિત વેમુલાની માતા હૈદરાબાદ જવાના રસ્તે રાહુલ ગાંધી સાથે ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા.^[૨૫] 19 ઓક્ટોબર 1990માં તેમના પિતા અને તત્કાલીન પક્ષના વડા રાજીવ ગાંધીએ આ જ સ્થળેથી સદભાવના યાત્રા શરૂ કરી હતી તેના 32 વર્ષ પછી રાહુલ ગાંધીએ ચારમિનારની સામે રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવ્યો હતો.^[૨૬]

2 નવેમ્બર 2022 ના રોજ, અભિનેત્રી અને ફિલ્મ નિર્માતા પૂજા ભટ્ટ યાત્રાના 56મા દિવસે હૈદરાબાદમાં ભારત જોડો યાત્રામાં રાહુલ ગાંધી સાથે જોડાયા હતા.^[૨૭] તેના 61મા દિવસે, ભારત જોડો યાત્રા 7 નવેમ્બર 2022 ના રોજ સાંજે મહારાષ્ટ્રમાં પ્રવેશી. આ યાત્રા તેલંગાણાના જુક્કલ મતવિસ્તારના મદનૂર મંડલના મેનુરુ ગામથી મહારાષ્ટ્રના નાંદેડ જિલ્લા સુધી પહોંચી હતી.

અઠવાડિયું 10 (8-14 નવેમ્બર)

10 નવેમ્બર 2022 ના રોજ, બોલિવૂડ અભિનેતા સુશાંત સિંહ મહારાષ્ટ્રના નાંદેડમાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયો.^[૨૮]

11 નવેમ્બર 2022 ના રોજ, શિવસેનાના નેતા અને મહારાષ્ટ્રના ભૂતપૂર્વ પ્રધાન આદિત્ય ઠાકરે હિંગોલી જિલ્લામાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા. ભારત જોડો યાત્રા આ વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં તેની શરૂઆતથી 65માં દિવસે અને મહારાષ્ટ્રમાં પાંચમા દિવસે પ્રવેશી છે.^[૨૯]

અઠવાડિયું 11 (15-21 નવેમ્બર)

16 નવેમ્બર 2022 ના રોજ, કાર્યકર્તા મેઘા પાટકર વાશિમમાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા.^[૩૦] 17 નવેમ્બર 2022 ના રોજ, અભિનેત્રી રિયા સેન મહારાષ્ટ્રના અકોલામાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાઈ.^[૩૧] રાહુલ ગાંધીએ પુનરોચ્ચાર કર્યો કે વિનાયક દામોદર સાવરકરે અંગ્રેજોને મદદ કરી હતી.^[૩૨] 18 નવેમ્બર 2022 ના રોજ, મહાત્મા ગાંધીના પ્રપૌત્ર તુષાર ગાંધી અને અભિનેત્રી મોના અંબેગાંવકર બુલઢાણા જિલ્લાના શેગાંવમાં ભારત જોડો યાત્રા દરમિયાન રાહુલ સાથે જોડાયા હતા.^[૩૩] ઈન્દિરા ગાંધીની જન્મજયંતિના દિવસે, અભિનેત્રી રશ્મિ દેસાઈ, આકાંક્ષા પુરી અને નગ્મા 19 નવેમ્બર 2022ના રોજ બુલઢાણા જિલ્લામાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાઈ હતી. અભિનેતા અમોલ પાલેકર 20 નવેમ્બર 2022 ના રોજ જલગાંવ જામોદમાં મહારાષ્ટ્રમાં તેના છેલ્લા દિવસે ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા.^[૩૪]

અઠવાડિયું 12 (22-28 નવેમ્બર)

24 નવેમ્બર 2022ના રોજ, પ્રિયંકા ગાંધી અને તેમના પતિ રોબર્ટ વાડ્રા મધ્ય પ્રદેશમાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા.^[૩૫] રાહુલ ગાંધીએ મધ્યપ્રદેશના બુરહાનપુરમાં કહ્યું કે આ યાત્રાનો ધ્યેય ભારતમાં ફેલાયેલી નફરત, હિંસા અને ભય સામે કૂચ છે. બુરહાનપુર પ્રદેશના કેળાના વાવેતર અને પાવરલૂમ કામદારો સાથેની બેઠક દરમિયાન,ગાંધીએ બેરોજગારી અને ખેતીના મુદ્દાઓ વિશે અભિપ્રાય આપ્યો.^[૩૬]

કોંગ્રેસના સંચાર વડા જયરામ રમેશે કહ્યું કે ભારત જોડો યાત્રા એ પાર્ટી માટે લોકો સાથે જોડાવવાનો એક માર્ગ છે. ભારત જોડો યાત્રાને મળેલા પ્રતિસાદથી કોંગ્રેસને આગામી વર્ષે પશ્ચિમથી પૂર્વ સુધી આવી જ યાત્રા કાઢવાનો વિશ્વાસ અપાયો છે. જો યાત્રા થાય છે તો તે જ હાઇબ્રિડ મોડમાં હશે એટલે કે યાત્રા પગપાળા હશે તેમજ મુશ્કેલ ભૌગોલિક ભૂપ્રદેશને આવરી લેવા માટે વાહનોનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે.^[૩૭] કોંગ્રેસના પૂર્વ અધ્યક્ષ રાહુલ ગાંધીએ અશોક ગેહલોત અને સચિન પાયલટ બંનેને પાર્ટીની સંપત્તિ ગણાવી હતી.^[૩૮] ભારત જોડો યાત્રા હવે સાતમા રાજ્યમાં છે. વાયનાડના સાંસદ રાહુલ ગાંધીએ કહ્યું કે યાત્રા કોંગ્રેસથી આગળ વધી ગઈ છે અને ભારતનો અવાજ ગુંજવા લાગ્યો છે.

અઠવાડિયું 13 (29 નવેમ્બર-5 ડિસેમ્બર)

ભારત જોડો યાત્રા 4 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ રાજસ્થાનમાં પ્રવેશી, જે આ યાત્રાનું પ્રથમ કોંગ્રેસ શાસિત રાજ્ય છે. રાહુલ ગાંધીએ કહ્યું કે ભારત જોડો યાત્રાએ તેમને એવી વસ્તુઓ શીખવી છે જે પરિવહનના કોઈપણ મોડમાં મુસાફરી કરતી વખતે શીખી શકાતી નથી, પછી તે એરોપ્લેન હોય, હેલિકોપ્ટર હોય કે અન્ય કોઈપણ મોડ. રાહુલ ગાંધી અને તેમના સાથી પ્રવાસીઓનું પરંપરાગત રાજસ્થાની શૈલીમાં ઝાલાવાડ શહેરથી લગભગ 40 કિલોમીટર દૂર ચંવલી ચૌરાહા ખાતે ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કરવામાં આવ્યું હતું. કોંગ્રેસના નેતા રાહુલ ગાંધી અને મધ્ય પ્રદેશ કોંગ્રેસના અધ્યક્ષ કમલનાથે આદિવાસી ડાન્સરો સાથે ડાન્સ કર્યો હતો.^[૩૯]

અઠવાડિયું 14 (6-12 ડિસેમ્બર)

9 ડિસેમ્બર 2022ના રોજ, કોંગ્રેસના મહાસચિવ (સંચાર) જયરામ રમેશે માહિતી આપી હતી કે ભારત જોડો યાત્રા 25 ડિસેમ્બરે નવ દિવસનો વિરામ લેશે અને 3 જાન્યુઆરી, 2023ના રોજ ફરી શરૂ થશે.^[૪૦] આ યાત્રા 24 ડિસેમ્બર સુધીમાં દિલ્હી પહોંચવાની ધારણા છે અને નોઈડામાં 60 કન્ટેનરની જાળવણીનું કામ કરવામાં આવશે. 11 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ, અભિનેત્રી દિગંગના સૂર્યવંશી બુંદી જિલ્લામાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાઈ.^[૪૧]

અઠવાડિયું 15 (13-19 ડિસેમ્બર)

13 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ, ભારત જોડો યાત્રા રાજસ્થાનના સવાઈ માધોપુર જિલ્લાના જીનાપુરથી ફરી શરૂ થઈ. 14 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ, પૂર્વ આરબીઆઈ ગવર્નર રઘુરામ રાજન સવાઈ માધોપુર જિલ્લામાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા.^[૪૨]

દૌસા જિલ્લામાં મીના હાઈકોર્ટથી શરૂ થયેલી ભારત જોડો યાત્રાએ 16 ડિસેમ્બર 2022ના રોજ 100 દિવસ પૂરા કર્યા. હિમાચલ પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી સુખવિંદર સિંહ સુખુ, નાયબ મુખ્યમંત્રી મુકેશ અગ્નિહોત્રી, રાજ્યના કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ પ્રતિભા સિંહ રાહુલ ગાંધીની સાથે ચાલ્યા.^[૪૩] પદયાત્રાએ 100 દિવસમાં આઠ રાજ્યો - તમિલનાડુ, કેરળ, કર્ણાટક, તેલંગાણા, આંધ્રપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાનને આવરી લીધા છે. યાત્રા દ્વારા સામાન્ય માનવીના પ્રશ્નોને ઉજાગર કરવામાં આવ્યા છે, જે તેની સૌથી મોટી ઉપલબ્ધિ છે. ગાયિકા સુનિધિ ચૌહાણે 16 ડિસેમ્બર 2022ના રોજ જયપુરના આલ્બર્ટ હોલ મ્યુઝિયમ ખાતે ભારત જોડો યાત્રાના 100 દિવસ પૂરા થવાના પ્રસંગે એક કોન્સર્ટમાં પરફોર્મ કર્યું હતું. 19 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ, રાજસ્થાનના અલવરમાં એક રેલીને સંબોધિત કરતી વખતે, રાહુલ ગાંધીએ અંગ્રેજી ભાષાના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડ્યો અને કહ્યું કે રાજસ્થાનમાં લગભગ 1,700 અંગ્રેજી માધ્યમની શાળાઓ ખોલવામાં આવી છે.^[૪૪] તેમણે કહ્યું કે ભાજપના નેતાઓ નથી ઈચ્છતા કે શાળાઓમાં અંગ્રેજી શીખવવામાં આવે, પરંતુ તેમના તમામ નેતાઓના બાળકો અંગ્રેજી માધ્યમની શાળાઓમાં જાય છે.

અઠવાડિયું 16 (20-26 ડિસેમ્બર)

પંજાબના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી ચરણજીત સિંહ ચન્ની 20 ડિસેમ્બરે રાજસ્થાનના અલવર ખાતે ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા. 21 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ, ભારત જોડો યાત્રા નૂહ જિલ્લાની મુંડકા સરહદથી હરિયાણામાં પ્રવેશી. ધ્વજવંદન સમારંભ બાદ હરિયાણાના નૂહમાં પાટણ ઉદયપુરીથી ભારત જોડો યાત્રા ફરી શરૂ થઈ. 23 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ, DMK સાંસદ કનિમોઝી હરિયાણામાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા. તેણીએ કહ્યું કે તે ભારતની વિવિધતાની ઉજવણી કરતી યાત્રા નો ભાગ બનીને ખુશ છે.^[૪૫]

24 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ, NHPC મેટ્રો સ્ટેશનથી યાત્રા ફરી શરૂ કર્યા પછી, ભારત જોડો યાત્રા બદરપુર બોર્ડર પર દિલ્હીમાં પ્રવેશી. મક્કલ નીધી મૈયમ (MNM) ના પ્રમુખ કમલ હાસન, જેઓ અભિનેતામાંથી રાજકારણી બનેલા છે, તેઓ નવી દિલ્હીમાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા. લાલ કિલ્લા પરના તેમના ભાષણ દરમિયાન, હસને જણાવ્યું હતું કે તેઓ એક ભારતીય તરીકે યાત્રામાં જોડાયા હતા અને જ્યારે દેશની વાત આવે છે ત્યારે તમામ પક્ષની રેખાઓ અસ્પષ્ટ હોય છે.^[૪૬] રાહુલ ગાંધીએ કહ્યું કે તેમણે 2,800 કિમી ચાલતી વખતે લોકોમાં નફરત કે હિંસા જોઈ નથી. ભારત જોડો યાત્રાએ કન્યાકુમારીના ગાંધી મંડપમથી દિલ્હીના લાલ કિલ્લા સુધી 3,122 કિલોમીટરનું અંતર કવર કર્યું હતું.

અઠવાડિયું 17 (3-9 જાન્યુઆરી 2023)

નવ દિવસના વર્ષ-અંતના વિરામ બાદ કોંગ્રેસની ભારત જોડો યાત્રાનો 3 જાન્યુઆરી, 2023ના રોજ કાશ્મીર દરવાજા ખાતેના હનુમાન મંદિરથી બીજો ચરણ ફરી શરૂ થયો. કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા જયપ્રકાશ અગ્રવાલે જણાવ્યું હતું કે રાહુલ ગાંધીની ભારત જોડો યાત્રા નાગરિકોના અવાજને ગુંજવી રહી છે.^[૪૭] ગાઝિયાબાદ જિલ્લાની લોની સરહદેથી ભારત જોડો યાત્રા ઉત્તર પ્રદેશમાં પ્રવેશી હતી. ભૂતપૂર્વ RAW ચીફ એએસ દુલત અને જમ્મુ-કાશ્મીરના ભૂતપૂર્વ મુખ્યપ્રધાન ફારૂક અબ્દુલ્લા ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા.^[૪૮] 5 જાન્યુઆરી 2023 ના રોજ, બોલિવૂડ અભિનેત્રી રિતુ શિવપુરી ઉત્તર પ્રદેશના શામલીમાં 'ભારત જોડો યાત્રા'માં જોડાઈ.

અઠવાડિયું 18 (10-16 જાન્યુઆરી 2023)

ભારત જોડો યાત્રા 10 જાન્યુઆરી 2023ના રોજ શંભુ સરહદ દ્વારા પંજાબમાં પ્રવેશી હતી. રાજ્યમાં યાત્રા શરૂ થતા પહેલા રાહુલ ગાંધીએ અમૃતસરમાં સુવર્ણ મંદિરની મુલાકાત લીધી હતી.^[૪૯] 14 જાન્યુઆરીના રોજ, જલંધરથી કોંગ્રેસના સાંસદ સંતોખ સિંહ ચૌધરીનું ફિલૌરમાં હાર્ટ એટેક આવવાથી માર્ચ દરમિયાન મૃત્યુ થયું હતું.^[૫૦] 15 જાન્યુઆરીના રોજ, સ્વર્ગસ્થ પંજાબી ગાયક સિદ્ધુ મૂસેવાલાના પિતા અને ઇતિહાસકાર મૃદુલા મુખર્જી ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા.^[૫૧]

સહભાગીઓ

5 મહિનાની આ યાત્રામાં ત્રણ અલગ-અલગ પ્રકારના પદયાત્રીઓ જોવા મળશે. ભારત યાત્રીઓ પગપાળા યાત્રા પૂર્ણ કરનાર પ્રથમ હશે. જે રાજ્યોમાંથી ભારત જોડો યાત્રા નથી ચાલી રહી તે રાજ્યોના અતિથિ યાત્રીઓ બીજો સમૂહ હશે. ત્રીજો પ્રદેશ યાત્રીઓ હશે, તે 100 યાત્રીઓ કે જેમાંથી રાજ્ય મુસાફરી કરી રહ્યું છે, તેથી 300 પદયાત્રીઓ ચોક્કસ સમયે આગળ વધશે.

રાહુલ ગાંધી, કોંગ્રેસ ના પૂર્વ અધ્યક્ષ
ભૂપેશ બઘેલ, વર્તમાન છત્તીસગઢ ના મુખ્યમંત્રી
પવન ખેરા, AICC ના સોશિયલ મીડિયા ચેરમેન
કનૈયા કુમાર, કોંગ્રેસ ના રાજકીય કાર્યકર
વિજય ઇન્દર સિંગ્લા, પંજાબ ના પૂર્વ કેબિનેટ મંત્રી
સિદ્દારમૈયા, કર્ણાટકના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી
ઉમેન છાંડી, કેરળના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી
સચિન પાયલોટ, રાજ્સ્થાનના પૂર્વ નાયબ મુખ્યમંત્રી
સ્વરા ભાસ્કર, બોલિવૂડ અભિનેત્રી

સમર્થકો

ભારત જોડો યાત્રામાં અનેક પાયાના આંદોલનો જોડાઈ રહ્યા છે અથવા તેને સમર્થન આપી રહ્યા છે.^[૫૨] કોંગ્રેસે નાગરિકો, સંગઠનો અને આંદોલનોને પણ આ યાત્રામાં જોડાવા માટે અપીલ કરી છે.^[૫૩] ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે બિહારના મુખ્ય પ્રધાન અને નાયબ મુખ્ય પ્રધાન નીતિશ કુમાર અને તેજસ્વી યાદવને અનુક્રમે યાત્રામાં જોડાવા માટે આમંત્રણ આપ્યું છે.^[૫૪]^[૫૫]

સપ્ટેમ્બરના અંતમાં કૂચ કર્ણાટકમાં પ્રવેશવાની તૈયારીમાં હતી, રાજ્યમાં સ્થિત ઓછામાં ઓછા 89 સંગઠનોએ તેના સમર્થન અને તેમાં ભાગ લેવાની જાહેરાત કરી. કૂચના કર્ણાટક તબક્કાના અગ્રણી સહભાગીઓમાં લેખક દેવાનુર મહાદેવ અને શૈક્ષણિક અને સાહિત્યિક વિવેચક જીએન દેવીનો સમાવેશ થાય છે.^[૫૬]

પ્રતિક્રિયાઓ

રાષ્ટ્રીય

ભારતીય જનતા પાર્ટીએ યાત્રાની ટીકા કરી અને તેને "પરિવાર બચાવો રેલી" ગણાવી.^[૫૭] આ ટિપ્પણી એવા સમયે આવી જ્યારે કોંગ્રેસ તેના અધ્યક્ષની ચૂંટણી યોજવાની તૈયારી કરી રહી છે.^[૫૮] 18 સપ્ટેમ્બરના રોજ, બીજેપી તમિલનાડુના પ્રમુખ સીટી રવિએ દૂષિત ઈરાદા સાથે ટ્વિટર પર રાહુલ ગાંધી અને તેમની ભત્રીજીની તસવીર પોસ્ટ કરી, જેના કારણે રવિએ લોકોના આક્રોશ પછી ટ્વીટ ડિલીટ કરી દીધી અને તેમની સામે કેસ દાખલ કરવામાં આવ્યો.^[૫૯] કોંગ્રેસે જવાબ આપ્યો કે ભાજપ યાત્રા અને તેના પ્રચંડ જનસમર્થનથી ચકિત છે.^[૬૦]
દ્રવિડ મુનેત્ર કઝગમએ આ યાત્રાને પૂરા દિલથી સમર્થન આપ્યું હતું, એમ કે સ્ટાલિન 7 સપ્ટેમ્બરે કન્યાકુમારી ખાતે યાત્રા શરૂ કરવા માટે હાજર હતા.^[૬૧]
રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પાર્ટીએ શરૂઆતમાં પોતાની જાતને યાત્રાથી દૂર કરી હતી, તેના નેતા પીસી ચાકોએ કહ્યું હતું કે "કોંગ્રેસની યાત્રાનો હેતુ તે સાબિત કરવાનો છે કે તે મરી નથી".^[૬૨] જો કે, એનસીપીના વડા શરદ પવારે તેમની પાર્ટીની ટિપ્પણી પર પીછેહઠ કરી, આ યાત્રાને કોંગ્રેસ અને રાહુલ ગાંધી માટે "અત્યંત ઉપયોગી" ગણાવી.^[૬૩] એનસીપીના વરિષ્ઠ નેતાઓ જેમ કે જયંત પાટીલ, સુપ્રિયા સુલે, અને જિતેન્દ્ર આવ્હાડ મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા હતા.^[૬૪]
શિવસેના (UBT) એ તેના મુખપત્ર સામના દ્વારા યાત્રાને ટેકો આપ્યો હતો અને ભાજપ પર કોંગ્રેસની યાત્રાથી ડરી જવાનો આરોપ લગાવીને તેની ઝાટકણી કાઢી હતી.^[૬૫] શિવસેના (UBT) ના નેતા સંજય રાઉતે કહ્યું કે રાહુલ ગાંધી એવા વ્યક્તિ છે જે રાજકીય મતભેદો હોવા છતાં મિત્રતા અને સ્નેહને જીવંત રાખે છે. રાઉતે ભારત જોડો યાત્રાને મળેલા જબરદસ્ત પ્રતિસાદનો શ્રેય પ્રેમ અને કરુણાને આપ્યો હતો.^[૬૬]
આમ આદમી પાર્ટીએ આ યાત્રાને "કોઈ પરિણામ નથી" કહીને કાઢી નાખી.^[૬૭]
કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયા (માર્કસવાદી) એ શરૂઆતમાં કોંગ્રેસની ટ્વિટર પોસ્ટમાં ટીકા કરી હતી જેમાં લખ્યું હતું કે "કેરળમાં 18 દિવસ....યુપીમાં 2 દિવસ. ભાજપ-આરએસએસ સામે લડવાની વિચિત્ર રીત", દરેક રાજ્યમાં યાત્રાએ કેટલા દિવસો વિતાવ્યા તેનો ઉલ્લેખ કરે છે. કોંગ્રેસે નિર્ણયને યોગ્ય ઠેરવતા કહ્યું કે કેરળ દક્ષિણથી ઉત્તરનું લાંબું રાજ્ય છે, "કેરળમાંથી પસાર થઈને કર્ણાટક પહોંચવા માટે કન્યાકુમારીથી 370 કિલોમીટરનો સમય લાગે છે. જો તે બે દિવસ આરામના લે, તો તે અંતર કાપવામાં 18 દિવસ લાગશે."^[૬૮] CPI(M) એ ટૂંક સમયમાં જ યાત્રા પર તેનું વલણ નરમ પાડ્યું, તેના જનરલ સેક્રેટરી સીતારામ યેચુરીએ કહ્યું કે "દરેક પક્ષને લોકો સાથે વાતચીત કરવાનો કાયદેસર અધિકાર છે. લોકો પાસે જવું સારું છે." તેમણે એમ પણ કહ્યું કે સીપીઆઈ(એમ) બંધારણની રક્ષા માટે વિરોધ પક્ષોને સાથે લાવવાના પ્રયાસોમાં જોડાશે.^[૬૯]^[૭૦]
સ્વરાજ ભારતના યોગેન્દ્ર યાદવ ભારત જોડો યાત્રામાં જોડાયા અને યાત્રાને ભારતની દક્ષિણાયન ચળવળ તરીકે વર્ણવી, જ્યાં દક્ષિણનો પ્રભાવ ઉત્તર તરફ લઈ જવામાં આવે છે.^[૭૧]
હિંદુ-રાષ્ટ્રવાદી સંગઠન રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના વડા મોહન ભાગવત યાત્રાની શરૂઆતના થોડા સમય બાદ જ દેશના લઘુમતીઓ પાસે પહોંચ્યા હતા. કોંગ્રેસ પક્ષ દ્વારા આ અચાનક પહોંચને યાત્રાની અસર અને સફળતા તરીકે જોવામાં આવી હતી.^[૭૨]
અયોધ્યામાં રામ મંદિરના મુખ્ય પૂજારી આચાર્ય સત્યેન્દ્ર દાસે રાહુલ ગાંધીની ભારત જોડો યાત્રાને શુભેચ્છાઓ આપી હતી. વિશ્વ હિંદુ પરિષદ (VHP) ના વરિષ્ઠ નેતા અને રામ મંદિર ટ્રસ્ટના મહાસચિવ ચંપત રાયે રાહુલ ગાંધીના પ્રયાસો માટે તેમની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે પચાસ વર્ષનો 'યુવાન' ભારતને જાણવા માટે ઠંડા હવામાનમાં ચાલી રહ્યો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે તેઓ રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS) ના નેતા હતા અને સંઘમાં કોઈએ ક્યારેય યાત્રાની ટીકા કરી નથી.^[૭૩]

આંતરરાષ્ટ્રીય

સપ્ટેમ્બર 2022 માં, હોલીવુડ અભિનેતા જ્હોન ક્યુસેકે ભારત જોડો યાત્રાને સમર્થન આપ્યું અને કહ્યું કે તે "બધી જગ્યાએ ફાસીવાદી વિરોધી" સાથે છે.^[૭૪]

ખોટા સમાચાર

યાત્રા પર ઘણા નકલી સમાચાર અને આક્ષેપો ફેલાવવામાં આવ્યા છે^[૭૫], તેમાંથી કેટલાક નીચે સૂચિબદ્ધ છે:

23 સપ્ટેમ્બરના રોજ, કોંગ્રેસે વિશ્રામ દિવસ માટે થ્રિસુર ખાતે યાત્રાને થોભાવી હતી, જે દેખીતી રીતે તે દિવસ હતો જ્યારે પોપ્યુલર ફ્રન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા (PFI), એક ઈસ્લામવાદી સંગઠને રાષ્ટ્રીય તપાસ એજન્સીના જવાબમાં કેરળમાં "બંધ"નું એલાન આપ્યું હતું. (NIA) ના તેના પર બીજા દિવસે દરોડા પાડવામાં આવ્યા હતા. ભાજપના નેતા કપિલ મિશ્રાએ યાત્રાના આ વિરામને બંધ સાથે જોડ્યો અને આરોપ લગાવ્યો કે કોંગ્રેસ PFI સાથે એકતામાં છે. કોંગ્રેસે વળતો પ્રહાર કરતા કહ્યું કે વિરામ પૂર્વ નિર્ધારિત હતો અને PFI સાથે સંપૂર્ણપણે અસંબંધિત હતો.^[૭૬] એક પત્રકારે તેમને PFI પરના દરોડા અંગેની તેમની ટિપ્પણી વિશે પૂછતા જવાબમાં રાહુલ ગાંધીએ કહ્યું કે તમામ પ્રકારની સાંપ્રદાયિકતા પ્રત્યે શૂન્ય સહિષ્ણુતા હોવી જોઈએ.^[૭૭]

લગભગ 23 સપ્ટેમ્બરના રોજ ભાજપના નેતાઓ દ્વારા એક તથ્યાત્મક ખોટું ટ્વિટ ફરવાનું શરૂ થયું હતું જેમાં આક્ષેપ કરવામાં આવ્યો હતો કે યાત્રાની એક તસવીરમાં રાહુલ ગાંધીને ગળે લગાવનાર છોકરી એ જ છોકરી હતી જેણે બેંગલુરુમાં AIMIM ની આગેવાની હેઠળની નાગરિકતા સંશોધન અધિનિયમની વિરોધી રેલીમાં "પાકિસ્તાન ઝિંદાબાદ" ના નારા લગાવ્યા હતા, આ ખોટું હોવાનું બહાર આવ્યું છે.^[૭૮] 25 સપ્ટેમ્બરના રોજ, ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે યાત્રા પર કથિત રીતે "બનાવટી અને વિભાજનકારી સમાચાર" ફેલાવવા બદલ ભાજપના નેતા પ્રીતિ ગાંધી સામે કાનૂની કાર્યવાહી શરૂ કરી.^[૭૯]

અન્ય આયોજિત યાત્રાઓ

ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે, વર્તમાન યાત્રાની સફળતાથી પ્રેરિત, અન્ય રાજ્યોમાં યાત્રાની યોજના બનાવી છે, જે નીચે સૂચિબદ્ધ છે:

ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે જણાવ્યું હતું કે તે આવતા વર્ષે ગુજરાતથી અરુણાચલ પ્રદેશ સુધીની યાત્રાનો બીજો તબક્કો પશ્ચિમથી પૂર્વ સુધી કરવાની યોજના બનાવી છે. કોંગ્રેસ આગામી વર્ષે ગુજરાતના પોરબંદરથી અરુણાચલ પ્રદેશના પરશુરામ કુંડ સુધી બીજી કૂચ કરવાની યોજના બનાવી રહી છે.

22 સપ્ટેમ્બરના રોજ, કોંગ્રેસ ગુજરાતમાં એક યાત્રા શરૂ કરશે જેને તેઓ અંબાજીથી ઉમરગામ અને સોમંથથી સુઇગામ સુધી બે તબક્કામાં યોજશે, જેને તેઓ "યુવા પરિવર્તન યાત્રા" કહે છે.

1 નવેમ્બરના રોજ, કોંગ્રેસે ધુબરીથી સાદિયા સુધીની યાત્રાનું આસામ સંસ્કરણ શરૂ કર્યું. આ યાત્રા રાજ્યભરમાં 850 કિલોમીટરની આસપાસ ફરશે. કોંગ્રેસે ઓડિશામાં પણ એવું જ કર્યું, જ્યાં યાત્રાનું રાજ્ય સંસ્કરણ 100 દિવસ માટે 2,400 કિમી કવર કરશે જે 31 ઓક્ટોબરથી શરૂ થશે, આ રેલી ભુવનેશ્વરથી શરૂ થશે અને કટક, જાજપુર, બાલાસોર અને બીજા ઘણા શહેરોને આવરી લેશે.

કર્ણાટકના ભૂતપૂર્વ મુખ્યપ્રધાન સિદ્ધારમૈયા અને KPCC પ્રમુખ ડીકે શિવકુમાર, ડિસેમ્બરના પ્રથમ સપ્તાહમાં શરૂ થતી નવી યાત્રાનું આયોજન કરી રહ્યા છે જે રાહુલ ગાંધીની આગેવાની હેઠળની ભારત જોડો યાત્રા દ્વારા શરૂ કરાયેલી ગતિને જાળવી રાખવાના પ્રયાસરૂપે તમામ 224 વિધાનસભા મતવિસ્તારોની મુલાકાત લેશે.

↑ "भारत जोड़ो यात्रा: राहुल गांधी क्या पूरे रास्ते पैदल चलेंगे?". BBC News हिंदी (હિન્દીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Rahul launches yatra: Tricolour under attack, BJP wants to divide country on religious lines". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-07. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Bharat Jodo Yatra: All you need to know about Congress's Kanyakumari to Kashmir rally". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-06. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Tamil Nadu CM Stalin to launch Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra on September 7". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-08-29. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Bharat Jodo Yatra: Check out containers where Rahul Gandhi, Congress leaders are putting up – Watch VIDEO". Financialexpress (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "The Parallels Between Congress's 'Bharat Jodo Yatra' and Ex-PM Chandra Shekhar's 'Padayatra'". thewire.in (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Rewind & Replay | That other 'Bharat Yatri': The long march, but short run, of Chandra Shekhar". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-09. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-08-23). "Congress launches Bharat Jodo Yatra tagline, logo". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-10-10). "Rahul to address public rally in Ballari on October 15". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ PTI (2022-09-07). "Bharat Jodo Yatra: Rahul Gandhi offers floral tributes at his father's memorial in Sriperumbudur". www.thehindubusinessline.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Rahul Gandhi visits Sivagiri Mutt, Bharat Jodo Yatra in Kollam today". www.onmanorama.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Rahul Gandhi resumes Bharat Jodo Yatra from Aluva UC college in Kerala". English.Mathrubhumi (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Hollywood Actor John Cusack On Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-09-27). "Plea to regulate Bharat Jodo Yatra dismissed". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ "Last phase of Congress' Bharat Jodo Yatra in Kerala ends". English.Mathrubhumi (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ Khan, Laiqh A. (2022-09-30). "Karnataka leg of Bharat Jodo Yatra begins from Gundlupet". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Bharat Jodo Yatra enters day 2 in Karnataka; FIR against Congress worker for holding PayCM poster". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 2022-10-01. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Floral tributes to Bapu, visit to Khadi unit: Rahul Gandhi leads Bharat Jodo Yatra in Mysuru". India Today (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Congress Bharat Jodo Yatra: Sonia Gandhi arrives in Mysore on Day 4 of Karnataka leg". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ Lahiri, Ishadrita (2022-10-06). "'What she means to them': Women flock to see Sonia as she joins Bharat Jodo, keeps Udaipur pledge". ThePrint (અમેરિકન અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-10-07). "Bharat Jodo Yatra completes 30 days on the road". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ "Rahul Gandhi Asked About Making Hindi 'National Language'. His Reply". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Rahul Yatra Day 52: Actress visit, a kid goat as gift, a dance". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-10-29. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Oct 29, PTI / Updated:; 2022; Ist, 10:37. "Bharat Jodo Yatra enters day 52, fourth day in Telangana | India News - Times of India". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ); |last2= has numeric name (મદદ)CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link)
↑ "Rohith Vemula's Mother Joins Rahul Gandhi On Congress March In Telangana". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "'Rajiv se Rahul tak' parallel as Bharat Jodo reaches Charminar: 'Papa started Sadbhavana Yatra 32 years ago'". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-11-02. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Actor Pooja Bhatt joins Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra in Hyderabad. Watch". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-11-02. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "'Should I attend or not...': Actor Sushant Singh joins Rahul Gandhi's Bharat Jodo; Pooja Bhatt says..." Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-11-11. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Banerjee, Shoumojit (2022-11-11). "Aaditya Thackeray joins Rahul Gandhi's 'Bharat Jodo' Yatra in Hingoli". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "BJP Slams Rahul Gandhi For Marching With Activist Medha Patkar". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Riya Sen joins Rahul Gandhi for Bharat Jodo Yatra in Maharashtra days after Pooja Bhatt, Riteish Deshmukh". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-11-17. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Vinayak Damodar Savarkar helped British: Rahul Gandhi". www.telegraphindia.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Mahatma Gandhi's Great Grandson Joins Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ Service, Tribune News. "Actor Amol Palekar, wife Sandhya Gokhale join Bharat Jodo Yatra". Tribuneindia News Service (અંગ્રેજીમાં). મૂળ માંથી 2022-11-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)
↑ ""Steps Are Stronger When...": Sister Priyanka Joins Rahul Gandhi's Yatra". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ Sikdar, Shubhomoy (2022-11-23). "A march against hatred, violence, fear in India, says Rahul as Bharat Jodo Yatra enters MP". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-11-20). "Buoyed by Bharat Jodo Yatra, Congress mulls yatra from west to east". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ Sikdar, Shubhomoy (2022-11-28). "Gehlot, Pilot are assets for the Congress, says Rahul Gandhi, breaking silence on the power struggle within the party in Rajasthan". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ PTI (2022-12-04). "Bharat Jodo Yatra enters Rajasthan to grand welcome, Rahul says learning immensely from march". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-12-09). "Bharat Jodo Yatra to take a nine-day break". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ Bureau, ABP News (2022-12-13). "Digangana Suryavanshi Joins Bharat Jodo Yatra, Walks With Rahul Gandhi In Rajasthan, See PICS". news.abplive.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ "Ex RBI governor Raghuram Rajan joins Rahul Gandhi at Bharat Jodo Yatra | Watch". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-12-14. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ PTI (2022-12-16). "Himachal Pradesh CM, HPCC chief Pratibha Singh walk alongside Rahul Gandhi as Bharat Jodo Yatra completes 100 days". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Rahul Gandhi backs English education in schools, slams BJP". India Today (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ PTI (2022-12-23). "DMK leader Kanimozhi joins 'Bharat Jodo Yatra' in Haryana". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "'Blurred party lines and came here': Kamal Haasan on joining Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-12-24. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ PTI (2023-01-03). "Bharat Jodo Yatra resumes second leg from Delhi, to enter Uttar Pradesh by afternoon". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Dash, Nivedita; News, India TV (2023-01-03). "Bharat Jodo Yatra: NC leader Farooq Abdullah joins Rahul Gandhi as Yatra enters Uttar Pradesh". www.indiatvnews.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last2= has generic name (મદદ)
↑ "Rahul Gandhi visits Golden Temple as Bharat Jodo enters Punjab". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2023-01-10. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Jan 14, IP Singh / TNN / Updated:; 2023; Ist, 12:20. "Congress MP Chaudhary Santokh Singh passes away during Bharat Jodo Yatra in Punjab | Ludhiana News - Times of India". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ); |last2= has numeric name (મદદ)CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link)
↑ "Rahul Gandhi gets a gift from Sidhu Moosewala's father". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2023-01-15. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Yadav, Yogendra (2022-08-24). "Sansad to sadak – Why grassroots movements are joining Congress' Bharat Jodo Yatra". ThePrint (અમેરિકન અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ PTI (2022-09-05). "Over 200 civil society members appeal people to support Congress' 'Bharat Jodo Yatra'". ThePrint (અમેરિકન અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "With Invite To Tejashwi Yadav, Team Rahul Gandhi Sends This Message". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Nitish Kumar's JD(U) not to join ally Congress' 'Bharat Jodo Yatra', RJD yet to decide". The Economic Times. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Around 100 civil society groups to be part of Bharat Jodo Yatra in Karnataka". The News Minute (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-27. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Service, Indo-Asian News (2022-09-04). "BJP uses corruption, dynastic rule narrative to counter Bharat Jodo Yatra". The Siasat Daily (અમેરિકન અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-09-14). "Congress reviews preparations for party poll". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ "Complaint filed against TN BJP leader for tweet on Rahul Gandhi and niece". The News Minute (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-19. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-09-19). "BJP rattled by 'Bharat Jodo Yatra', says Congress". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ "Why Stalin's presence at Bharat Jodo Yatra matters for DMK". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-05. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Cong's 'Bharat Jodo Yatra' aimed at proving it is not dead: NCP leader P C Chacko". English.Mathrubhumi (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ PTI (2022-09-19). "Bharat Jodo Yatra's usefulness for Congress and Rahul Gandhi cannot be denied: Sharad Pawar". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ PTI (2022-11-10). "Supriya Sule, other NCP leaders join Rahul Gandhi in 'Bharat Jodo Yatra' in Nanded". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Saamana editorial supports Congress's Bharat Jodo Yatra, slams BJP for criticising initiative". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-07. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Banerjee, Shoumojit (2022-11-21). "Rahul Gandhi calls up Sanjay Raut; Sena MP says such gestures becoming rare in times of political bitterness". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Is AAP's 'Make India Number 1' campaign a bid to upstage Congress' Bharat Jodo Yatra?". Firstpost (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-07. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ PTI (2022-09-13). "CPI(M) slams 'Bharat Jodo Yatra' for spending '18 days in Kerala, 2 in UP'; Congress hits back". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Every party has legitimate right to go to people: CPI(M) on 'Bharat Jodo Yatra'". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-16. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ India, Press Trust of (2022-09-16). "Going to people is good: CPI(M) softens stance on Cong's Bharat Jodo Yatra". www.business-standard.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Kumar, B. S. Satish (2022-09-28). "Bharat Jodo Yatra is Dakshinayana movement where influences of South are carried to North: Yogendra Yadav". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Reddy, R. Ravikanth (2022-10-17). "Rahul's 'Bharat Jodo Yatra' leading to RSS reaching out to minorities: Congress". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Mishra, Ishita (2023-01-04). "Ram temple trust secretary lauds Bharat Jodo Yatra". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "John Cusack supports Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra: Solidarity to all anti-fascists". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-24. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ "Bharat Jodo Yatra: Rahul Gandhi's detractors spreading fake news?". gulfnews.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "BJP leader links Bharat Jodo rest day with PFI bandh, Congress hits back: 'RSS chief on Maafi Maango Yatra'". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-23. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)
↑ Bureau, The Hindu (2022-09-22). "Rahul Gandhi calls for zero tolerance towards communalism". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)
↑ "Girl seen with Rahul Gandhi in viral pic is not the one who had shouted 'Pakistan Zindabad'". Alt News (બ્રિટિશ અંગ્રેજીમાં). 2022-09-26. મૂળ માંથી 2022-11-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)
↑ "Bharat Jodo Yatra: Congress initiates legal action against BJP's Priti Gandhi for 'spreading fake, divisive news'". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-26. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[1] "भारत जोड़ो यात्रा: राहुल गांधी क्या पूरे रास्ते पैदल चलेंगे?". BBC News हिंदी (હિન્દીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[2] "Rahul launches yatra: Tricolour under attack, BJP wants to divide country on religious lines". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-07. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[3] "Bharat Jodo Yatra: All you need to know about Congress's Kanyakumari to Kashmir rally". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-06. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[4] "Tamil Nadu CM Stalin to launch Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra on September 7". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-08-29. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[5] "Bharat Jodo Yatra: Check out containers where Rahul Gandhi, Congress leaders are putting up – Watch VIDEO". Financialexpress (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[6] "The Parallels Between Congress's 'Bharat Jodo Yatra' and Ex-PM Chandra Shekhar's 'Padayatra'". thewire.in (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[7] "Rewind & Replay | That other 'Bharat Yatri': The long march, but short run, of Chandra Shekhar". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-09. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[8] Bureau, The Hindu (2022-08-23). "Congress launches Bharat Jodo Yatra tagline, logo". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[9] Bureau, The Hindu (2022-10-10). "Rahul to address public rally in Ballari on October 15". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[10] PTI (2022-09-07). "Bharat Jodo Yatra: Rahul Gandhi offers floral tributes at his father's memorial in Sriperumbudur". www.thehindubusinessline.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[11] "Rahul Gandhi visits Sivagiri Mutt, Bharat Jodo Yatra in Kollam today". www.onmanorama.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[12] "Rahul Gandhi resumes Bharat Jodo Yatra from Aluva UC college in Kerala". English.Mathrubhumi (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[13] "Hollywood Actor John Cusack On Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[14] Bureau, The Hindu (2022-09-27). "Plea to regulate Bharat Jodo Yatra dismissed". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[15] "Last phase of Congress' Bharat Jodo Yatra in Kerala ends". English.Mathrubhumi (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[16] Khan, Laiqh A. (2022-09-30). "Karnataka leg of Bharat Jodo Yatra begins from Gundlupet". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[17] "Bharat Jodo Yatra enters day 2 in Karnataka; FIR against Congress worker for holding PayCM poster". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 2022-10-01. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[18] "Floral tributes to Bapu, visit to Khadi unit: Rahul Gandhi leads Bharat Jodo Yatra in Mysuru". India Today (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[19] "Congress Bharat Jodo Yatra: Sonia Gandhi arrives in Mysore on Day 4 of Karnataka leg". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[20] Lahiri, Ishadrita (2022-10-06). "'What she means to them': Women flock to see Sonia as she joins Bharat Jodo, keeps Udaipur pledge". ThePrint (અમેરિકન અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[21] Bureau, The Hindu (2022-10-07). "Bharat Jodo Yatra completes 30 days on the road". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[22] "Rahul Gandhi Asked About Making Hindi 'National Language'. His Reply". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[23] "Rahul Yatra Day 52: Actress visit, a kid goat as gift, a dance". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-10-29. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[24] Oct 29, PTI / Updated:; 2022; Ist, 10:37. "Bharat Jodo Yatra enters day 52, fourth day in Telangana | India News - Times of India". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ); |last2= has numeric name (મદદ)CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link)

[25] "Rohith Vemula's Mother Joins Rahul Gandhi On Congress March In Telangana". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[26] "'Rajiv se Rahul tak' parallel as Bharat Jodo reaches Charminar: 'Papa started Sadbhavana Yatra 32 years ago'". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-11-02. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[27] "Actor Pooja Bhatt joins Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra in Hyderabad. Watch". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-11-02. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[28] "'Should I attend or not...': Actor Sushant Singh joins Rahul Gandhi's Bharat Jodo; Pooja Bhatt says..." Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-11-11. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[29] Banerjee, Shoumojit (2022-11-11). "Aaditya Thackeray joins Rahul Gandhi's 'Bharat Jodo' Yatra in Hingoli". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[30] "BJP Slams Rahul Gandhi For Marching With Activist Medha Patkar". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[31] "Riya Sen joins Rahul Gandhi for Bharat Jodo Yatra in Maharashtra days after Pooja Bhatt, Riteish Deshmukh". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-11-17. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[32] "Vinayak Damodar Savarkar helped British: Rahul Gandhi". www.telegraphindia.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[33] "Mahatma Gandhi's Great Grandson Joins Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[34] Service, Tribune News. "Actor Amol Palekar, wife Sandhya Gokhale join Bharat Jodo Yatra". Tribuneindia News Service (અંગ્રેજીમાં). મૂળ માંથી 2022-11-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (મદદ)

[35] ""Steps Are Stronger When...": Sister Priyanka Joins Rahul Gandhi's Yatra". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[36] Sikdar, Shubhomoy (2022-11-23). "A march against hatred, violence, fear in India, says Rahul as Bharat Jodo Yatra enters MP". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[37] Bureau, The Hindu (2022-11-20). "Buoyed by Bharat Jodo Yatra, Congress mulls yatra from west to east". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[38] Sikdar, Shubhomoy (2022-11-28). "Gehlot, Pilot are assets for the Congress, says Rahul Gandhi, breaking silence on the power struggle within the party in Rajasthan". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[39] PTI (2022-12-04). "Bharat Jodo Yatra enters Rajasthan to grand welcome, Rahul says learning immensely from march". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[40] Bureau, The Hindu (2022-12-09). "Bharat Jodo Yatra to take a nine-day break". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[41] Bureau, ABP News (2022-12-13). "Digangana Suryavanshi Joins Bharat Jodo Yatra, Walks With Rahul Gandhi In Rajasthan, See PICS". news.abplive.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[42] "Ex RBI governor Raghuram Rajan joins Rahul Gandhi at Bharat Jodo Yatra | Watch". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-12-14. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[43] PTI (2022-12-16). "Himachal Pradesh CM, HPCC chief Pratibha Singh walk alongside Rahul Gandhi as Bharat Jodo Yatra completes 100 days". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[44] "Rahul Gandhi backs English education in schools, slams BJP". India Today (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[45] PTI (2022-12-23). "DMK leader Kanimozhi joins 'Bharat Jodo Yatra' in Haryana". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[46] "'Blurred party lines and came here': Kamal Haasan on joining Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-12-24. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[47] PTI (2023-01-03). "Bharat Jodo Yatra resumes second leg from Delhi, to enter Uttar Pradesh by afternoon". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[48] Dash, Nivedita; News, India TV (2023-01-03). "Bharat Jodo Yatra: NC leader Farooq Abdullah joins Rahul Gandhi as Yatra enters Uttar Pradesh". www.indiatvnews.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last2= has generic name (મદદ)

[49] "Rahul Gandhi visits Golden Temple as Bharat Jodo enters Punjab". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2023-01-10. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[50] Jan 14, IP Singh / TNN / Updated:; 2023; Ist, 12:20. "Congress MP Chaudhary Santokh Singh passes away during Bharat Jodo Yatra in Punjab | Ludhiana News - Times of India". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ); |last2= has numeric name (મદદ)CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link)

[51] "Rahul Gandhi gets a gift from Sidhu Moosewala's father". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2023-01-15. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[52] Yadav, Yogendra (2022-08-24). "Sansad to sadak – Why grassroots movements are joining Congress' Bharat Jodo Yatra". ThePrint (અમેરિકન અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[53] PTI (2022-09-05). "Over 200 civil society members appeal people to support Congress' 'Bharat Jodo Yatra'". ThePrint (અમેરિકન અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[54] "With Invite To Tejashwi Yadav, Team Rahul Gandhi Sends This Message". NDTV.com. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[55] "Nitish Kumar's JD(U) not to join ally Congress' 'Bharat Jodo Yatra', RJD yet to decide". The Economic Times. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[56] "Around 100 civil society groups to be part of Bharat Jodo Yatra in Karnataka". The News Minute (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-27. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[57] Service, Indo-Asian News (2022-09-04). "BJP uses corruption, dynastic rule narrative to counter Bharat Jodo Yatra". The Siasat Daily (અમેરિકન અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[58] Bureau, The Hindu (2022-09-14). "Congress reviews preparations for party poll". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[59] "Complaint filed against TN BJP leader for tweet on Rahul Gandhi and niece". The News Minute (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-19. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[60] Bureau, The Hindu (2022-09-19). "BJP rattled by 'Bharat Jodo Yatra', says Congress". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[61] "Why Stalin's presence at Bharat Jodo Yatra matters for DMK". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-05. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[62] "Cong's 'Bharat Jodo Yatra' aimed at proving it is not dead: NCP leader P C Chacko". English.Mathrubhumi (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[63] PTI (2022-09-19). "Bharat Jodo Yatra's usefulness for Congress and Rahul Gandhi cannot be denied: Sharad Pawar". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[64] PTI (2022-11-10). "Supriya Sule, other NCP leaders join Rahul Gandhi in 'Bharat Jodo Yatra' in Nanded". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[65] "Saamana editorial supports Congress's Bharat Jodo Yatra, slams BJP for criticising initiative". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-07. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[66] Banerjee, Shoumojit (2022-11-21). "Rahul Gandhi calls up Sanjay Raut; Sena MP says such gestures becoming rare in times of political bitterness". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[67] "Is AAP's 'Make India Number 1' campaign a bid to upstage Congress' Bharat Jodo Yatra?". Firstpost (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-07. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[68] PTI (2022-09-13). "CPI(M) slams 'Bharat Jodo Yatra' for spending '18 days in Kerala, 2 in UP'; Congress hits back". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[69] "Every party has legitimate right to go to people: CPI(M) on 'Bharat Jodo Yatra'". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-16. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[70] India, Press Trust of (2022-09-16). "Going to people is good: CPI(M) softens stance on Cong's Bharat Jodo Yatra". www.business-standard.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[71] Kumar, B. S. Satish (2022-09-28). "Bharat Jodo Yatra is Dakshinayana movement where influences of South are carried to North: Yogendra Yadav". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[72] Reddy, R. Ravikanth (2022-10-17). "Rahul's 'Bharat Jodo Yatra' leading to RSS reaching out to minorities: Congress". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[73] Mishra, Ishita (2023-01-04). "Ram temple trust secretary lauds Bharat Jodo Yatra". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[74] "John Cusack supports Rahul Gandhi's Bharat Jodo Yatra: Solidarity to all anti-fascists". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-24. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[75] "Bharat Jodo Yatra: Rahul Gandhi's detractors spreading fake news?". gulfnews.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (મદદ)

[76] "BJP leader links Bharat Jodo rest day with PFI bandh, Congress hits back: 'RSS chief on Maafi Maango Yatra'". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-23. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[77] Bureau, The Hindu (2022-09-22). "Rahul Gandhi calls for zero tolerance towards communalism". The Hindu (Indian Englishમાં). ISSN 0971-751X. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ); |last= has generic name (મદદ)

[78] "Girl seen with Rahul Gandhi in viral pic is not the one who had shouted 'Pakistan Zindabad'". Alt News (બ્રિટિશ અંગ્રેજીમાં). 2022-09-26. મૂળ માંથી 2022-11-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (મદદ)

[79] "Bharat Jodo Yatra: Congress initiates legal action against BJP's Priti Gandhi for 'spreading fake, divisive news'". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 2022-09-26. મેળવેલ 2023-01-31. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (મદદ)

[૧]

[૨]

[૩]

[૪]

[૫]

[૬]

[૭]

[૮]

[૯]

[૧૦]

[૧૧]

[૧૨]

[૧૩]

[૧૪]

[૧૫]

[૧૬]

[૧૭]

[૧૮]

[૧૯]

[૨૦]

[૨૧]

[૨૨]

[૨૩]

[૨૪]

[૨૫]

[૨૬]

[૨૭]

[૨૮]

[૨૯]

[૩૦]

[૩૧]

[૩૨]

[૩૩]

[૩૪]

[૩૫]

[૩૬]

[૩૭]

[૩૮]

[૩૯]

[૪૦]

[૪૧]

[૪૨]

[૪૩]

[૪૪]

[૪૫]

[૪૬]

[૪૭]

[૪૮]

[૪૯]

[૫૦]

[૫૧]

[૫૨]

[૫૩]

[૫૪]

[૫૫]

[૫૬]

[૫૭]

[૫૮]

[૫૯]

[૬૦]

[૬૧]

[૬૨]

[૬૩]

[૬૪]

[૬૫]

[૬૬]

[૬૭]

[૬૮]

[૬૯]

[૭૦]

[૭૧]

[૭૨]

[૭૩]

[૭૪]

[૭૫]

[૭૬]

[૭૭]

[૭૮]

[૭૯]