ભાવનગર નવા બંદર

ભાવનગર નવા બંદર
સ્થાન
દેશ	ભારત
સ્થાન	ભાવનગર, ગુજરાત
વિગતો
ખૂલ્લું મૂકાયેલ	1937
સંચાલક	ગુજરાત મેરી-ટાઇમ બોર્ડ
માલિક	ગુજરાત સરકાર
બંદરનો પ્રકાર	બારમાસી

ભાવનગર નવા બંદર એ ભારતના પશ્ચિમભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યનાં ભાવનગર જિલ્લાનાં મુખ્ય મથક ભાવનગર શહેરથી ૧૫ કીલોમીટર દુર આવેલ બંદરનું નામ છે. ભાવનગર નવા બંદર એક બારમાસી બંદર છે જ્યાં નાના વહાણોને સીધા જ જેટી પર લાંગરવાની સગવડ છે. બંદરમાં ભરતીના પાણીને લોક-ગેટ નામની વ્યવસ્થાને ઉપયોગમાં લઇને ધક્કા પાસે દરીયાના પાણીની ઉંડાઇ સતત ચાર મીટર જાળવી રાખવાની સગવડ છે.

ઇતિહાસ

કાળુભાર અને ઘેલો નદી પર બાંધવામાં આવેલા માટીયાળ પાળાઓ અને આડ-બંધોને કારણે ખાડીમાં ના વહેણને અસર થવાથી જુના બંદરના કાંપ વડે પુરાણ થવાની પ્રક્રિયા ઝડપી બની હતી. એથી ભાવનગર રજવાડાને નવું કાયમી બંદર ઉભું કરવાની જરૂરીયાત અનુભવાતા આ બંદરનું બાંધકામ જુલાઈ ૧૯૩૭માં ભાવનગર રજવાડાના પી.ડબલ્યુ.ડી. ખાતા દ્વારા શરૂ કરવામાં આવ્યું હતુ . 1947 ના વરસ દરમ્યાન ભાવનગર બંદરને ભાવનગર રાજ્ય ભારતીય સંઘમાં ભળી જવાના કારણે નવરચિત સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યના બંદર વિભાગ હસ્તક તબદીલ કરવામાં આવ્યું હતું . ૧૯૪૯માં સૌરાષ્ટ્ર રાજ્ય તરફથી આ બંદરનું કાંપને લીધે પુરાણ થઈ જતું હોવાની સમસ્યાના ઉપાય માટે સર બ્રુસ વ્હાઈટ, વોલ્ફ બેરી એન્ડ પાર્ટનર્સ નામની એન્જીનીયરીંગ સલાહકાર સંસ્થાનો સંપર્ક રકવામાં આવ્યો. ૧૯૫૨માં આ એન્જીનીયરીંગ સલાહકાર સંસ્થાએ વિગતવાર અભ્યાસ-પત્ર સાથે પોતાના સૂચનો સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યને સોંપ્યા. જેના જવાબમાં ૧૯૫૫માં સૌરાષ્ટ્ર રાજ્ય તરફથી એમને વિગતવાર નક્શાઓ અને સ્પેશીફીકેશન તૈયાર કરવાનું કહેવામાં આવ્યું અને પછી એના આધારે ટેન્ડર-પ્રક્રીયા શકરૂ કરવામાં આવી . લોક-ગેટ બનાવવાનું કામ જુલાઈ ૧૯૫૭માં શરૂ કરવામાં આવ્યું અને ઓગષ્ટ ૧૯૬૧માં ૯૬ લાખ રૂ. ના ખર્ચે લોક-ગેટ કાર્ય કરતો થઇ ગયો.

બંદરની સંરચના

ભાવનગર નવા બંદર પર ૨૭૦ મીટર લાંબી અને ૧૨.૮ મીટર પહોળો કોંક્રીટનો બનેલો ધક્કો અસ્તિત્વમાં છે. લોક-ગેટની સગવડને કારણે કોઇ ભરતી-ઓટની સમસ્યા નડતી નથી અને ધક્કા પર લાંગરેલા વહાણોને તરતા રહેવા માટે સતત ૪ મીટર જેટલી પાણીની ઉંડાઇ મળી રહે છે. મોટી ભરતી ભાવનગર વિસ્તારના ભરતીના સમયપત્રક કરતા ઓછામાં ઓછી ૨૨ મીનીટ જેટલી વહેલી જોવા મળે છે. કોઇપણ વહાણને ધક્કા પર લાંગરવા આવતા પહેલા બંદર પર આવેલી લોક-ગેટની વ્યવસ્થામાંથી પસાર થવું પડે છે. લોક-ગેટની રચના વધુમાં વધુ ૧૯.૮ મીટર પહોળા અને ૧૪૩.૮ મીટર લાંબા વહાણોને પસાર થવા દઇ શકે એ પ્રકારની છે પણ મળવાપાત્ર પાણીની ઉંડાઇ ૪ મિટર જેટલી છે. નોર્થ ક્વેનું તળ ૧૪૧ મીટર હોવાથી બેકઅપ અને સ્ટોરેજ પુરતા પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ છે.

બંદરનો ઘેરાવો ૨ લાખ ચોરસ મીટર છે. હાલમાં બંદરની કાર્ગો હેન્ડલીન ક્ષમતા પાંચ લાખ ટન છે. બંદર પર કુલ પંદર પ્લેટફોર્મ આવેલા છે. મહદ અંશે કોલસાનું પરિવહન થતું હોવાથી કોલસાની રજકણો દ્વારા પ્રદુષણના ફેલાય એ માટે થઈને આ બંદર પર ડસ્ટ સપ્રેશન સીસ્ટમ પણ વિકસાવવામાં આવેલી છે.

બાહ્ય કડી

1. ગુજરાત મેરીટાઇમ બોર્ડની વેબસાઇટ પર ભાવનગર નવા બંદરની માહિતિ સંગ્રહિત ૨૦૧૫-૧૨-૨૦ ના રોજ વેબેક મશિન