ભારત રત્ન

ભારત રત્ન
પુરસ્કારની માહિતી
પ્રકાર	નાગરિક
શ્રેણી	રાષ્ટ્રીય
શરૂઆત	૧૯૫૪
પ્રથમ પુરસ્કાર	૧૯૫૪
અંતિમ પુરસ્કાર	૨૦૦૯
કુલ પુરસ્કાર	૪૧
પુરસ્કાર આપનાર	ભારત સરકાર
વર્ણન	પીપળાનાં પાન પર સૂર્ય તથા દેવનાગરી લીપીમાં भारत रत्न લખેલ હોય છે
પ્રથમ વિજેતા	ડો.સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન સી.રાજગોપાલાચારી ડો.સી.વી.રામન
અંતિમ વિજેતા	ભીમશેન જોશી

ભારત રત્ન ભારત દેશનો સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન પુરસ્કાર છે. આ પુરસ્કાર રાષ્ટ્રની સેવા બદલ એનાયત કરવામાં આવે છે. આ સેવાઓમાં કલા, સાહિત્ય, વિજ્ઞાન અથવા સાર્વજનિક ક્ષેત્રે આપેલી સેવાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ પુરસ્કારની સ્થાપના ૨ જાન્યુઆરી ૧૯૫૪ એ સમયના રાષ્ટ્રપતિ શ્રી ડો.રાજેન્દ્ર પ્રસાદ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આ પુરસ્કાર વડે સન્માનિત વ્યક્તિ પોતાના નામ આગળ કોઇ પદવી લખતા નથી. શરુઆતમાં આ પુરસ્કારને મરણોપરાંત આપવાની જોગવાઇ ન હતી, પરંતુ પાછળથી આ જોગવાઇ ૧૯૫૫ માં કરવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ આ પુરસ્કાર ૧૧ વ્યક્તિઓને મરણોપરાંત પ્રદાન કરવામાં આવ્યો છે. (# = મરણોપરાંત)

અન્ય પ્રતિષ્ઠિત પુસ્કારોમાં પદ્મવિભૂષણ,પદ્મભૂષણ તેમ જ પદ્મશ્રી નું નામ જાણીતું છે.

પુરસ્કાર મેળવનાર મહાનુભાવોની યાદી

ક્રમ	નામ	ચિત્ર	જન્મ / અવસાન	વર્ષ	યોગદાન	ભારતીય રાજ્ય/દેશ
૧.	ડો.સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન		૧૮૮૮–૧૯૭૫	૧૯૫૪	બીજા રાષ્ટ્રપતિ, પ્રથમ ઉપરાષ્ટ્રપતિ, દાર્શનિક.	તામિલ નાડુ
૨.	સી.રાજગોપાલાચારી		૧૮૭૮–૧૯૭૨	૧૯૫૪	છેલ્લા ગવર્નર જનરલ, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	તામિલ નાડુ
૩.	ડો.સી.વી.રામન		૧૮૮૮–૧૯૭૦	૧૯૫૪	નોબૅલ પારિતોષિક વિજેતા ભૌતિક શાસ્ત્રી	તામિલ નાડુ
૪.	ડો.ભગવાનદાસ		૧૮૬૯–૧૯૫૮	૧૯૫૫	દાર્શનિક, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	ઉત્તર પ્રદેશ
૫.	ડો.એમ.વિશ્વેશ્વરૈયા		૧૮૬૧–૧૯૬૨	૧૯૫૫	ભાખરાનાગલ બંધના નિર્માતા,સિવિલ એન્જી.	કર્ણાટક
૬.	જવાહરલાલ નહેરુ		૧૮૮૯–૧૯૬૪	૧૯૫૫	પ્રથમ વડાપ્રધાન, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, લેખક.	ઉત્તર પ્રદેશ
૭.	ગોવિંદવલ્લભ પંત		૧૮૮૭–૧૯૬૧	૧૯૫૭	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની,ઉત્તર પ્રદેશનાં પ્રથમ મુખ્ય મંત્રી.	ઉત્તર પ્રદેશ
૮.	ધોન્ડો કેશવ કર્વે		૧૮૫૮–૧૯૬૨	૧૯૫૮	શિક્ષણશાસ્ત્રી, સમાજ સુધારક.	મહારાષ્ટ્ર
૯.	ડો.બી.સી.રોય		૧૮૮૨–૧૯૬૨	૧૯૬૧	ડોક્ટર, રાજકારણી, પશ્ચિમ બંગાળના ભૂ.પૂ.મુખ્ય મંત્રી.	પશ્ચિમ બંગાળ
૧૦.	પુરુષોત્તમદાસ ટંડન		૧૮૮૨–૧૯૬૨	૧૯૬૧	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, શિક્ષણશાસ્ત્રી.	ઉત્તર પ્રદેશ
૧૧.	ડો.રાજેન્દ્રપ્રસાદ	ચિત્ર:The enumeration of Dr Rajendra Prasad.jpg	૧૮૮૪–૧૯૬૩	૧૯૬૨	પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	બિહાર
૧૨.	ડો.ઝાકીર હુસેન		૧૮૯૭–૧૯૬૯	૧૯૬૩	ભૂ.પૂ.રાષ્ટ્રપતિ,જામીયા મિલિયાના સ્થાપક.	આંધ્ર પ્રદેશ
૧૩.	ડો.પી.વી.કાણે		૧૮૮૦–૧૯૭૨	૧૯૬૩	સંસ્કૃતના વિદ્બાન,	મહારાષ્ટ્ર
૧૪.	લાલબહાદુર શાસ્ત્રી #	ચિત્ર:1736 Lal Bahadur Shastri.jpg	૧૯૦૪–૧૯૬૬	૧૯૬૬	બિજા વડાપ્રધાન, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	ઉત્તર પ્રદેશ
૧૫.	ઈન્દિરા ગાંધી		૧૯૧૭–૧૯૮૪	૧૯૭૧	પ્રથમ મહિલા વડાપ્રધાન.	ઉત્તર પ્રદેશ
૧૬.	ડો.વી.વી.ગીરી		૧૮૯૪–૧૯૮૦	૧૯૭૫	ભૂ.પૂ.રાષ્ટ્રપતિ.	આંધ્ર પ્રદેશ
૧૭.	કે.કામરાજ #		૧૯૦૩–૧૯૭૫	૧૯૭૬	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	તામિલ નાડુ
૧૮.	મધર ટેરેસા		૧૯૧૦–૧૯૯૭	૧૯૮૦	નોબૅલ વિજેતા(શાંતિ, ૧૯૭૯).	પશ્ચિમ બંગાળ
૧૯.	વિનોબા ભાવે #		૧૮૯૫–૧૯૮૨	૧૯૮૩	ભૂદાન ચળવળનાં પ્રણેતા.	મહારાષ્ટ્ર
૨૦.	અબ્દુલગફાર ખાન		૧૮૯૦–૧૯૮૮	૧૯૮૭	સરહદનાં ગાંધી,સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	પાકિસ્તાન
૨૧.	એમ.જી.રામચંદ્રન #	ચિત્ર:MGR345676aa11 cropped.jpg	૧૯૧૭–૧૯૮૭	૧૯૮૮	ફીલ્મ અભિનેતા,તામિલ નાડુના ભૂ.પૂ.મુખ્ય મંત્રી.	તામિલ નાડુ
૨૨.	ડો.ભિમરાવ આંબેડકર #		૧૮૯૧–૧૯૫૬	૧૯૯૦	બંધારણ સભાનાં પ્રમુખ.	મહારાષ્ટ્ર
૨૩.	નેલ્સન મંડેલા		જ. ૧૯૧૮	૧૯૯૦	રંગભેદ વિરોધી ચળવળનાં પ્રણેતા.	દક્ષિણ આફ્રીકા
૨૪.	રાજીવ ગાંધી #		૧૯૪૪–૧૯૯૧	૧૯૯૧	ભૂ.પૂ.વડાપ્રધાન.	નવી દિલ્હી
૨૫.	સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ #	ચિત્ર:Sardar patel.jpg	૧૮૭૫–૧૯૫૦	૧૯૯૧	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની,લોખંડી પૂરૂષ.	ગુજરાત
૨૬.	મોરારજી દેસાઈ		૧૮૯૬–૧૯૯૫	૧૯૯૧	ભૂ.પૂ.વડાપ્રધાન,સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	ગુજરાત
૨૭.	મૌલાના અબ્દુલકલામ આઝાદ #	ચિત્ર:Maulana azad.jpg	૧૮૮૮–૧૯૫૮	૧૯૯૨	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની,શિક્ષણશાસ્ત્રી.	પશ્ચિમ બંગાળ
૨૮.	જે.આર.ડી.તાતા		૧૯૦૪–૧૯૯૩	૧૯૯૨	મહાન ઉધોગપતિ.	મહારાષ્ટ્ર
૨૯.	સત્યજીત રે		૧૯૨૨–૧૯૯૨	૧૯૯૨	ફિલ્મ સર્જક	પશ્ચિમ બંગાળ
૩૦.	ડો.એ.પી.જે.અબ્દુલ કલામ	ચિત્ર:AbdulKalam.JPG	જ. ૧૯૩૧	૧૯૯૭	મહાન વૈજ્ઞાનિક,ભૂ.પૂ.રાષ્ટ્રપતિ.	તામિલ નાડુ
૩૧.	ગુલઝારીલાલ નંદા		૧૮૯૮–૧૯૯૮	૧૯૯૭	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની,ભૂ.પૂ.વડાપ્રધાન.	પંજાબ
૩૨.	અરુણા અસફઅલી #		૧૯૦૮–૧૯૯૬	૧૯૯૭	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	પશ્ચિમ બંગાળ
૩૩.	એમ.એસ.સુબ્બુલક્ષ્મી		૧૯૧૬–૨૦૦૪	૧૯૯૮	શાસ્ત્રીય ગાયિકા.	તામિલ નાડુ
૩૪.	સી.એસ.સુબ્રહ્મણ્યમ્		૧૯૧૦–૨૦૦૦	૧૯૯૮	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની,હરિયાળી ક્રાંતિના પ્રણેતા.	તામિલ નાડુ
૩૫.	જયપ્રકાશ નારાયણ #		૧૯૦૨–૧૯૭૯	૧૯૯૮	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની,સમાજ સેવક.	બિહાર
૩૬.	પંડિત રવિશંકર		જ. ૧૯૨૦	૧૯૯૯	પ્રખ્યાત સિતારવાદક.	ઉત્તર પ્રદેશ
૩૭.	અમતર્યસેન		જ. ૧૯૩૩	૧૯૯૯	નોબૅલ વિજેતા (અર્થશાસ્ત્ર,૧૯૯૮),અર્થશાસ્ત્રી.	પશ્ચિમ બંગાળ
૩૮.	ગોપીનાથ બોરડોલોઈ #		૧૮૯૦–૧૯૫૦	૧૯૯૯	સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.	આસામ
૩૯.	લતા મંગેશકર		જ. ૧૯૨૯	૨૦૦૧	પાશ્વ ગાયિકા.	મહારાષ્ટ્ર
૪૦.	ઉસ્તાદ બિસ્મિલ્લાહ ખાન		૧૯૧૬-૨૦૦૬	૨૦૦૧	શાસ્ત્રીય શરણાઇવાદક	બિહાર
૪૧.	ભીમસેન જોશી		૧૯૨૨-૨૦૧૧	૨૦૦૮	શાસ્ત્રીય ગાયક	કર્ણાટક

બાહ્ય કડીઓ

• ભારત રત્ન યાદી