ગુજરાત સરકારની સંસ્થાઓ એ ભારતના ગુજરાત રાજ્યમાં ગુજરાત સરકાર અથવા ભારત સરકાર દ્વારા વ્યાપારી અને બિન-વ્યાવસાયિક સંસ્થાઓ છે. આમાં રાજ્ય સંચાલિત જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમો ( પીએસયુ ), વૈધાનિક નિગમો અને સહકારી મંડળીઓનો સમાવેશ થાય છે. આ વ્યાપારી સંસ્થાઓ આ રાજ્યના આર્થિક વિકાસ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. [૧]
ગુજરાતમાં 97 રાજ્ય જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમો (પીએસયુ) છે. [૨] 2018માં, 50 PSUsએ CAGના રિપોર્ટ અનુસાર નફો કર્યો હતો. [૩] 5 ગુજરાત PSUs ફોર્ચ્યુન ઈન્ડિયા 500 માં સ્થાન બનાવે છે. [૪][૫] 2018 માં, સાત ગુજરાત PSUs પણ D&Bના ભારતના ટોચના 500 માં સ્થાન મેળવે છે [૬]
ગુજરાતમાં જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમો (પીએસયુ) તેમની પ્રકૃતિ અને હેતુના આધારે જુદા જુદા અધિનિયમો હેઠળ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. ગુજરાતમાં PSUs કે જેના હેઠળ સ્થાપવામાં આવે છે તેમાંથી કેટલાક મહત્વના અધિનિયમો અહીં છે: [૭]
કંપની એક્ટ, 2013 : ગુજરાતમાં ઘણા જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમો ( પીએસયુ ) કંપની એક્ટ, 2013 હેઠળ સ્થપાયા છે. આ અધિનિયમ ભારતમાં કંપનીઓના નિવેશ, કામગીરી અને નિયમન માટે જોગવાઈ કરે છે. આ અધિનિયમ હેઠળ ગુજરાત સ્ટેટ ફર્ટિલાઇઝર્સ એન્ડ કેમિકલ્સ લિમિટેડ (GSFC) અને ગુજરાત સ્ટેટ પેટ્રોલિયમ કોર્પોરેશન લિમિટેડ (GSPC) જેવી કંપનીઓની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. [૮]
ગુજરાત રાજ્ય નાણાકીય નિગમ અધિનિયમ, 1951: આ અધિનિયમ ગુજરાત રાજ્ય નાણાકીય નિગમ (GSFC) ની સ્થાપના માટે જોગવાઈ કરે છે, જે રાજ્યમાં નાના અને મધ્યમ કક્ષાના ઉદ્યોગોને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે. [૯][૧૦]
ગુજરાત ઇન્ડસ્ટ્રીયલ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કોર્પોરેશન એક્ટ, 1972: આ અધિનિયમ ગુજરાત ઇન્ડસ્ટ્રીયલ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કોર્પોરેશન (GIIC) ની સ્થાપના માટે જોગવાઈ કરે છે, જે રાજ્યમાં ઔદ્યોગિક એકમોને નાણાકીય અને તકનીકી સહાય પૂરી પાડે છે. [૧૧][૧૨]
ગુજરાત ઔદ્યોગિક વિકાસ અધિનિયમ, 1962: આ અધિનિયમ ગુજરાત ઔદ્યોગિક વિકાસ નિગમ (GIDC) ની સ્થાપના માટે જોગવાઈ કરે છે, જે ઔદ્યોગિક વસાહતોના વિકાસ માટે, ઉદ્યોગોને માળખાકીય સુવિધાઓ પૂરી પાડવા અને રાજ્યમાં ઔદ્યોગિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે જવાબદાર છે. [૧૩][૧૪][૧૫][૧૬][૧૭]
ગુજરાત મિનરલ ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશન એક્ટ, 1961: આ અધિનિયમ ગુજરાત મિનરલ ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશન (GMDC) ની સ્થાપના માટે જોગવાઈ કરે છે, જે રાજ્યમાં ખનિજોની શોધ, શોષણ અને પ્રક્રિયા માટે જવાબદાર છે. [૧૮]
જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમો ( પીએસયુ ) એ સરકારની માલિકીની સંસ્થાઓ છે, જે ભારત સરકાર અથવા ભારતની રાજ્ય સરકારો દ્વારા સ્થાપિત અને માલિકીની છે. જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમોની સ્થાપના કાં તો રાષ્ટ્રીયકરણ દ્વારા કરવામાં આવે છે અથવા કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકારનાએક્ઝિક્યુટિવ ઓર્ડર દ્વારા અથવા કેન્દ્ર સરકારના કિસ્સામાં સંસદનાઅધિનિયમ અને રાજ્ય સરકારના કિસ્સામાં રાજ્યવિધાનસભાના અધિનિયમ દ્વારા સરકારને નફો મેળવવાના હેતુથી સ્થાપિત કરવામાં આવે છે. ખાનગી ક્ષેત્રની સંસ્થાઓ, નાગરિકોને પોસાય તેવા ભાવે ઉત્પાદનો અને સેવાઓ પ્રદાન કરે છે, સરકારી યોજનાઓનો અમલ કરે છે અને દેશના દૂરના સ્થળોએ ઉત્પાદનો અને સેવાઓ પહોંચાડે છે.
સેક્ટર દ્વારા જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમોની યાદી : [૧૯]
આ યાદી અપૂર્ણ છે; તમે તેને વિસ્તૃત કરીને મદદ કરી શકો છો.
વૈધાનિક કોર્પોરેશનો સંસદના વિશેષ અધિનિયમ દ્વારા અસ્તિત્વમાં આવેલી સરકારી સંસ્થાઓ છે. આ અધિનિયમ તેની સત્તાઓ અને કાર્યો, તેના કર્મચારીઓને સંચાલિત કરતા નિયમો અને નિયમો અને સરકારી વિભાગો સાથેના તેના સંબંધોને વ્યાખ્યાયિત કરે છે.
